Rzeczpospolita 11.09.07 Nr 212

Kontrola podatkowa

NARUSZENIE REGUŁ MOŻE OZNACZAĆ UCHYLENIE DECYZJI

Zasady liczą się przede wszystkim

Każde postępowanie i kontrola dotycząca podatków musi się toczyć zgodnie z zasadami przewidzianymi w ordynacji podatkowej

TOMASZ WAWER

Trzema najważniejszymi zasadami postępowania podatkowego są:

Zasada prawdy obiektywnej

W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznegooraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym.

Zasada zaufania

Postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych. Mają one obowiązek udzielać w trakcie postępowania niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z tym postępowaniem.

Zasada czynnego udziału strony

Organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Naruszenie tych zasad przez urząd skarbowy może spowodować uchylenie decyzji podatkowej. Czytając przepisy ordynacji regulujące te zasady, nie zawsze uzyskamy jasną odpowiedź na pytanie, czego organy mogą domagać się od nas, a czego my od organów. Na szczęście od wielu już lat sądy administracyjne tłumaczą język ogólnych norm tak, aby był zrozumiały dla organu i dla podatnika. Wskazują konkretne zalecenia i nakazy oraz oceniają, czy działania organów nie przekroczyły standardów prowadzenia postępowania.

Jak wynika z przedstawionego poniżej wyboru tez z orzeczeń sądów, bywają one niekiedy bardzo surowe w ocenie działań administracji podatkowej. Dzieje się tak wtedy, gdy organy skarbowe wydają się zapominać, że w ramach prowadzonego postępowania muszą zachować obiektywizm i stają się "adwokatami fiskusa".

 Kontrola podatkowa

Co mówią sądy

...O ZASADZIE PRAWDY OBIEKTYWNEJ

Obowiązek udowodnienia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy faktów spoczywa na organie podatkowym. Organ musi zabiegać o udowodnienie każdego faktu za pomocą wszystkich dostępnych środków i źródeł dowodowych, by wydać stosowne orzeczenie. (wyrok NSA z 11 października 2005 r., FSK 2326/04)

W postępowaniu podatkowym ciężar dowodowy z mocy art. 122 w zw. z art. 187 § 1 ordynacji podatkowej obciąża organy podatkowe, chyba że przepisy szczególne bądź inicjatywa samej strony przesuną go na podatnika. (wyrok NSA z 16 czerwca 2005 r., FSK 2488/04)

Organ podatkowy nie może prowadzić postępowania jednostronnie, tj. ukierunkowanego na z góry założony cel i gromadzić tylko te dowody, które cel ten przybliżają. Zaniechanie przez organ podjęcia czynności procesowych zmierzających do zebrania pełnego materiału dowodowego, zwłaszcza gdy strona powołuje się na określone i ważne dla niej okoliczności, jest uchybieniem przepisom postępowania, skutkującym wadliwością decyzji. (wyrok WSA w Warszawie z 19 kwietnia 2006 r., III SA/Wa 255/06)

...O ZASADZIE ZAUFANIA

Jedną z podstawowych zasad postępowania podatkowego jest wyrażona w art. 121 § 1 ordynacji podatkowej zasada prowadzenia postępowania podatkowego w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych, którą należy traktować nie tylko jako postulat ustawodawcy wobec tych organów, ale także jako przesłankę oceny ich działania. Naruszenie tej zasady może stanowić wystarczającą podstawę do uchylenia aktu administracyjnego, nawet jeżeli w toku postępowania nie naruszono innych przepisów ordynacji podatkowej. (wyrok WSA w Warszawie z 10 kwietnia 2006 r., III SA/Wa 1959/04)

Za godzące w art. 121 § 1 ordynacji podatkowej należy uznać dokonywanie różnych ustaleń odnoszących się do tego samego elementu stanu faktycznego w odrębnych co prawda sprawach podatkowych, niemniej bazujących na tych samych faktach. (wyrok NSA z 20 stycznia 2006 r., I FSK 527/05)

...O ZASADZIE CZYNNEGO UDZIAŁU STRONY

Czym innym jest zapewnienie stronie czynnego udziału w postępowaniu, wyrażające się w umożliwieniu jej składania wyjaśnień, zgłaszania dowodów oraz uczestniczenia w ich przeprowadzaniu, a czym innym stworzenie jej możliwości wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji, będące dla strony niejako ostatnią szansą na przedstawienie i uzasadnienie swojego stanowiska. Prawidłowo przeprowadzone postępowanie to takie, w którym uwzględniono oba te elementy. (wyrok WSA w Warszawie z 11 maja 2005 r., III SA/Wa 214/04)

(...) Jeżeli strona zgłasza dowód, to organ podatkowy może nie uwzględnić wniosku, jeżeli żądanie dotyczy tezy dowodowej już stwierdzonej na korzyść strony, ale gdy strona wskazuje na dowód, który ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ jest zgłoszony na poparcie tezy dowodowej odmiennej, to dowód taki powinien być dopuszczony. (wyrok NSA z 4 stycznia 2002 r., I SA/Łd 2164/00)

Udział strony "w każdym stadium postępowania" dotyczy zarówno postępowania podatkowego w pierwszej, jak i w drugiej instancji. Należy go rozumieć jako udział strony w czynnościach mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i w których udział przewiduje ordynacja podatkowa. Przesłanka wznowienia postępowania określona w art. 240 § 1 pkt 4 ordynacji zostaje spełniona zarówno wtedy, gdy strona w ogóle nie brała udziału w postępowaniu podatkowym, jak i w niektórych czynnościach istotnych dla rozstrzygnięcia. Natomiast brak winy ("nie z własnej winy") ma miejsce m.in. wówczas, gdy organ podatkowy nie zawiadamia strony o przeprowadzanych dowodach (art. 190), o możliwości wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów, by okoliczność faktyczną można było uznać za udowodnioną (art. 192), czy też o całokształcie zebranego materiału dowodowego (art. 200 § 1). (wyrok NSA z 17 sierpnia 1999 r., SA/Rz 282/99)

Kontrola podatkowa

ROZMOWA Marcin Baran

Grunt to dobra orientacja w działaniach fiskusa

Organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej mogą żądać od podatników będących osobami fizycznymi różnych informacji, i to w różnych trybach. Ważne jest, abyśmy rozróżniali te tryby, bo decydują one o przysługujących nam prawach i naszych obowiązkach - mówi doradca podatkowy.

Marcin Baran, doradca podatkowy w Ernst & Young

Rz: Przy jakich okazjach fiskus może kontaktować się z podatnikiem będącym osobą fizyczną i dlaczego tak ważne jest, aby w relacjach z organem orientować się w rodzaju czynności, jakie są prowadzone wobec nas?

Marcin Baran: Organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej mogą żądać od podatników będących osobami fizycznymi różnych informacji, i to w różnych trybach. Ważne jest, abyśmy rozróżniali te tryby, bo decydują one o przysługujących nam prawach i naszych obowiązkach. I tak organy podatkowe, jakimi są urzędy skarbowe, mogą prowadzić czynności sprawdzające, kontrolę podatkową i postępowanie podatkowe. Organy kontroli skarbowej, znane jako urzędy kontroli skarbowej (UKS), uprawnione są natomiast do prowadzenia kontroli skarbowej. Jak widać, organy mają wiele trybów działania, w ramach których mogą zwracać się do podatnika z żądaniem udostępnienia informacji czy podejmowania określonych zachowań. Najczęstszą formą kontaktów są czynności sprawdzające.

Na czym one polegają?

Najczęściej podatnicy stykają się z czynnościami sprawdzającymi przy okazji wezwań do urzędu skarbowego, który weryfikuje poprawność i kompletność składanych co roku zeznań podatkowych.

Co może sprawdzać urząd skarbowy w ramach czynności sprawdzających? Czy może poprosić podatnika o przedstawienie np. faktur, które udokumentują wydatki poniesione na cele mieszkaniowe, jeśli wcześniej korzystał on z ulgi podatkowej, czy też powinien ograniczyć się jedynie do sprawdzenia deklaracji pod kątem rachunkowym?

Organ podatkowy oczywiście nie musi ograniczać się do sprawdzenia jedynie poprawności naszych wyliczeń. Ordynacja podatkowa (dalej ordynacja), a konkretnie jej art. 272 pozwala bowiem urzędowi skarbowemu na sprawdzenie, czy składamy deklaracje podatkowe w terminie, czyli w wypadku podatku dochodowego od osób fizycznych do końca kwietnia roku następnego po tym, za który składamy zeznanie. Przepis ten uprawnia organ podatkowy również do sprawdzenia, czy zadeklarowane przez nas podatki zostały wpłacone na konto urzędu skarbowego. Wreszcie czynności sprawdzające pozwalają na stwierdzenie formalnej poprawności deklaracji oraz ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi przez podatnika dokumentami. Jeśli więc przykładowo podatnik wpłacił na konto organizacji pożytku publicznego 2 tys. złotych, to organ będzie miał prawo zażądać od niego przedstawienia dowodu wpłaty czy potwierdzenia przelewu.

Czy organ podatkowy prowadząc czynności sprawdzające, może wymusić na podatniku składanie jakichś oświadczeń bądź podpisywanie jakichś dokumentów?

Czynności sprawdzające mają wyjaśnić ewentualne wątpliwości związane ze złożoną deklaracją podatkową. Ich zakres jest dość ograniczony i najczęściej sprowadza się do przedstawienia dokumentów, np. tych, które wskazują na zasadność skorzystania z danej ulgi podatkowej i mogą mieć znaczenie dla wyjaśnienia jakichś zapisów w deklaracji. Urząd może też wezwać do usunięcia błędów rachunkowych, nieścisłości, drobnych pomyłek itd. Od niedawna organy podatkowe mają możliwość usunięcia ewidentnych omyłek samodzielnie. Wydaje się, że jest to dobre rozwiązanie, bo mniej uciążliwe dla podatników, którzy jeszcze niedawno mogli być wezwani do urzędu tylko dlatego, że w zeznaniu rocznym nie wypełnili jednej mało istotnej pozycji.

To, że czynności sprawdzające są niemal czynnościami technicznymi, nie oznacza wcale, że podatnik może spać spokojnie...

Może się zdarzyć, że działania podejmowane przez urząd skarbowy w ramach czynności sprawdzających mogą w rezultacie doprowadzić do tego, że urząd będzie chciał wszcząć kontrolę podatkową lub postępowanie podatkowe. Przykładowo, gdy podatnik zostanie poproszony o przedstawienie dokumentów dotyczących ulg, z których skorzystał, albo o wyjaśnienie, dlaczego w danym roku uzyskał tak wyjątkowo niskie, w porównaniu z latami poprzednimi, przychody, i nie będzie w stanie prosto i jasno wytłumaczyć się z tego w trakcie czynności sprawdzających, to może być to dla organu sygnałem, że należy wszcząć kontrolę podatkową albo postępowanie podatkowe. Po to, aby w ich toku i przy użyciu wszystkich dostępnych środków dowodowych wyjaśnić tę sytuację i sprawdzić, czy zeznanie podatkowe zostało wypełnione rzetelnie. Jeśli wynik kontroli podatkowej będzie wskazywał na to, że złożone zeznanie podatkowe nie jest rzetelne, to będzie podstawa do tego, aby po jej zakończeniu zostało wszczęte postępowanie podatkowe, które będzie już zmierzało do określenia zobowiązania w prawidłowej wysokości.

A czy po czynnościach sprawdzających osoby fizyczne mogą też być kontrolowane przez urzędy kontroli skarbowej?

Tak, choć takie kontrole należą do rzadkości. Inspektorzy UKS z reguły zajmują się przedsiębiorcami albo osobami podejrzewanymi o to, że ich źródłem utrzymania są nieujawnione źródła przychodów. Jeśli dyrektor UKS już się zdecyduje zainteresować daną osobą, to wówczas wszczyna postępowanie kontrolne, w ramach którego może być przeprowadzona kontrola skarbowa u podatnika.

Grażyna J. Leśniak, dziennikarka "Rzeczpospolitej"

Zapamiętaj!

- Czynności sprawdzające mają charakter wstępny i są wykonywane wyłącznie przez organy podatkowe I instancji, czyli urzędy skarbowe. - Konsekwencją czynności sprawdzających może być kontrola podatkowa; jeśli potwierdzi ona nieprawidłowości, to może być wszczęte postępowanie podatkowe. - Wyniki czynności sprawdzających mogą być przekazywane organom kontroli skarbowej (tj. urzędom kontroli skarbowej), które z kolei mogą prowadzić kontrole skarbowe u podatników. - Organy kontroli skarbowej mogą też wszczynać postępowania w stosunku do osób fizycznych na podstawie donosów albo informacji uzyskanych w wyniku działań wywiadu skarbowego czy innych instytucji, jak chociażby policja.

W jakim trybie wydawane są decyzje

Organy podatkowe (naczelnicy urzędów skarbowych) Co do zasady najpierw mamy do czynienia z kontrolą podatkową, która kończy się sporządzeniem protokołu. Po tej kontroli, w zależności od jej wyniku, może, ale nie musi, być wszczęte postępowanie podatkowe. Kontrola poprzedza zatem zwykle wszczęcie postępowania. Organy kontroli skarbowej Wszczynane jest postępowanie kontrolne, które zawsze musi zakończyć się albo decyzją, albo wynikiem kontroli. Wynik kontroli jest wydawany, jeśliw toku postępowania okaże się, że nie ma nieprawidłowości. Elementem postępowania kontrolnego prowadzonego przez organy kontroli skarbowej jest kontrola skarbowa przeprowadzona przez inspektora kontroli skarbowej. Kontrola jest więc częścią postępowania. Co do zasady nastąpiła pewna unifikacja w zakresie procedur kontroli. Oznacza to, że inspektorzy kontroli skarbowej mają podobne prawa i obowiązki jak pracownicy pionów kontroli urzędów skarbowych.

Kontrola podatkowa

KONTROLA PODATKOWA

Istotne są fakty

Osoby, które kontroluje urząd skarbowy, powinny skupić się na przedstawieniu informacji i dokumentów, które pomogą ustalić faktyczny stan sprawy

Kontrola podatkowa służy przede wszystkim ustaleniu przez organ podatkowy prawidłowego stanu faktycznego. Dlatego podatnik powinien przedstawić w jej toku wszystkie istotne dokumenty i złożyć wyjaśnienia, które mogą pomóc w wyjaśnieniu prawdziwego stanu rzeczy.

Po pierwsze - informacje

Praktyka pokazuje, jak bardzo wskazana jest aktywna postawa samego kontrolowanego. Nie należy czekać tylko na to, aż organy prowadzące kontrole - inspektorzy czy komisarze, zapytają nas o coś. Jeśli uważamy, że mamy coś ważnego do powiedzenia, to powinniśmy przekazać swoje uwagi urzędowi. Dobrze jest znać swoje obowiązki w trakcie kontroli fiskusa, bo nierzadko prowadzący kontrolę starają się przerzucić na podatnika ciężar prowadzenia postępowania. Przykładowo każą mu udowadniać swoją niewinność i prawidłowość pewnych działań, przy czym same nie wykazują żadnej inicjatywy i nie pomagają zrozumieć, jakie konsekwencje może mieć nieprzedstawienie pewnych dokumentów.

Może się zdarzyć, że organ poprosi podatnika o przedstawienie określonej dokumentacji, ale nie wyjaśni, w jakim celu. Podatnik z kolei, który nie zna tych szczegółów, a jest człowiekiem zapracowanym, nie wie, czy dokumenty, które dostarczył, to są akurat te, o które chodziło urzędnikowi. Dlatego też warto dopytywać się, jaki jest cel kontroli i zwracać się o wyjaśnienie wszelkich wątpliwych kwestii. W interesie podatnika leży bowiem zrozumienie tego, o co pyta go organ podatkowy, aby przedstawić dokumenty,które działają na jego korzyść.

Co ważne, podatnik nie jest pozostawiony sam sobie. Zarówno w toku kontroli podatkowej, jak i postępowania podatkowego organy podatkowe muszą informować go o jego prawach i obowiązkach. Taki wymóg wynika wprost z art. 121 ordynacji podatkowej. Przepis ten nakazuje bowiem prowadzić postępowanie podatkowe w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych - udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego, mających związek z przedmiotem postępowania. Organy powinny więc te informacje przekazywać kontrolowanemu bez wezwania z jego strony. Z tym jednak, jak twierdzą eksperci, różnie bywa.

Dlatego warto pamiętać, że:

¦ kontrola podatkowa wszczynana jest z urzędu, a urzędnik, który ma ją prowadzić, może działać tylko na podstawie imiennego upoważnienia, w którym określony jest również czas trwania kontroli;

¦ w interesie podatnika jest aktywność i pytanie o wszystko, co tylko może mieć związek z toczącą się kontrolą czy postępowaniem - np. dlaczego organ prosi o dany dokument;

¦ można zwrócić się o wydłużenie terminu na przedstawienie określonych dokumentów czy informacji (zdarza się, że urzędy skarbowe rutynowo wyznaczają podatnikom stosunkowo krótkie terminy) albo zaproponować przedstawienie innych dokumentów, które będą stanowiły alternatywę dla tych zgromadzonych przez organ podatkowy.

Czasami podatnik nie jest pewien, czy wszystkie czynności, jakie podejmują wobec niego organy podatkowe, są prawnie uzasadnione.Przykładowo, czy urzędnik skarbowy może odwiedzić podatnika w domu albo czy może wymagać od niego przedstawienia np. umowy darowizny, na podstawie której przekazał pieniądze na rzecz organizacji charytatywnej. W takich sytuacjach, a także wtedy, gdy obawia się kruczków prawnych, na których może być złapany, może skorzystać z pomocy pełnomocnika, np. doradcy podatkowego, radcy prawnego czy adwokata. Wtedy wszystkie czynności mogą odbywać się z udziałem pełnomocnika albo też może on działać sam, z upoważnienia kontrolowanej osoby.

Po drugie - protokół

Należy pamiętać, że kontrola podatkowa, która zmierza do ustalenia stanu faktycznego, może odbywać się poza siedzibą urzędu, czyli np. w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, a nawet w mieszkaniu osoby prywatnej. Istotną cechą kontroli jest również to, że po jej zakończeniu organy podatkowe zobowiązane są sporządzić protokół kontroli, który udokumentuje jej przebieg, w tym przeprowadzone dowody. Istotnym elementem protokołu jest ocena stanu faktycznego i ocena prawna działalności podatnika.

Protokół z kontroli to pierwszy ważny dokument sporządzany przez organy podatkowe. Jeśli więc znajdą się w nim jakieś zastrzeżenia i informacje o nieprawidłowościach, to dla podatnika jest to bardzo poważny sygnał, że istnieje duże prawdopodobieństwo, iż w stosunku do niego zostanie wszczęte postępowanie podatkowe. Przykładowo organy zechcą określić jego zobowiązanie podatkowe w innej wysokości, niż wykazał on to w zeznaniu podatkowym. Stąd nie warto biernie czekać na to, co znajdzie się w protokole kontroli, i podejmować działania dopiero wtedy, gdy w protokole znajdą się jakieś niekorzystne dla nas wnioski. Warto już w trakcie kontroli przedstawiać dokumenty, udzielać wszelkich informacji, tłumaczyć i wyjaśniać. Wskazane jest wręcz nawiązanie kontaktu z urzędnikami po to, aby poznać ich wątpliwości i starać się je rozwiać. Wszystko po to, aby przygotowany przez nich protokół był obiektywny - przedstawiał jasno i klarownie stan faktyczny.

Po trzecie - zastrzeżenia

Po doręczeniu protokołu podatnik ma 14 dni na wniesienie wyjaśnień i zastrzeżeń do niego oraz przedstawienie stosownych wniosków dowodowych. To kluczowe pismo, w którym podatnik może polemizować zarówno z ustaleniami stanu faktycznego, jak i poglądami prawnymi zaprezentowanymi w protokole. Skorzystanie z tego uprawnienia jest ważne zwłaszcza w świetle art. 291 § 3 ordynacji, zgodnie z którym w razie niezłożenia tych wyjaśnień lub zastrzeżeń w ciągu 14 dni od doręczenia protokołu kontroli przyjmuje się, że podatnik nie kwestionuje ustaleń kontroli.

Nie oznacza to oczywiście, że kontrolowany bezpowrotnie traci prawo do polemiki z ustaleniami wynikającymi z protokołu. Takie prawo zyska bowiem w toku postępowania podatkowego. Wtedy będzie mógł zgłaszać zarówno swoje zarzuty co do tych ustaleń, jak i przedstawiać własną argumentację, a nawet nowe dowody i wnioski dowodowe. Niestety, nie będzie to już to samo, co wniesienie zastrzeżeń lub wyjaśnień do protokołu kontroli. Zgłoszenie przez kontrolowanego podatnika wyjaśnień i zastrzeżeń w trybie art. 291 § 3 zobowiązuje bowiem organ podatkowy do ustosunkowania się do nich i przedstawienia informacji o sposobie ich załatwienia, co wynika z art. 291 § 2 ordynacji. Tego obowiązku organ nie ma natomiast na etapie postępowania podatkowego.

Warto więc korzystać z możliwości zgłoszenia zastrzeżeń do protokołu po to, aby nie powodować powstania domniemania, że podatnik zgadza się z tym, co jest w protokole, i aby w przewidzianej prawem formie odpowiednio wcześnie wypowiedzieć się w sprawie.

Jeśli jednak w odpowiedzi na zastrzeżenia kontrolowanego organ podtrzyma swoje stanowisko z protokołu, to powinien to być dla podatnika sygnał, że najprawdopodobniej będzie chciał wszcząć postępowanie podatkowe, które zakończy się wydaniem decyzji o ustaleniu zobowiązania podatkowego w innej wysokości, niż to podatnik określił w zeznaniu.

Grażyna J. Leśniak, dziennikarka "Rzeczpospolitej"

Pamiętaj!

Protokół z kontroli musi zawierać w szczególności: - wskazanie kontrolowanego - wskazanie osób kontrolujących - określenie przedmiotu i zakresu kontroli - określenie miejsca i czasu przeprowadzenia kontroli - opis dokonanych ustaleń faktycznych - dokumentację dotyczącą przeprowadzenia dowodów - ocenę prawną sprawy będącej przedmiotem kontroli - pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń lub wyjaśnień oraz prawie złożenia korekty deklaracji

Kontrola podatkowa

POSTĘPOWANIE PODATKOWE

Czynny udział to podstawa

Decyzja, która zmieni stan rozliczeń z urzędem skarbowym, nie będzie zaskoczeniem dla podatnika, o ile czynnie uczestniczył on w dotyczącym go postępowaniu

Postępowanie podatkowe wszczynane jest na podstawie art. 165 ordynacji na żądanie strony lub z urzędu. Niestety, podatnikowi nie przysługuje prawo do wniesienia zażalenia na jego wszczęcie. Nie powinniśmy być też zdziwieni tym, że w toku tego postępowania organ podatkowy wyda postanowienie o włączeniu do materiału dowodowego postępowania podatkowego wszystkich materiałów z kontroli podatkowej.

Wyjaśnienia i dowody

Oprócz tego organ może dalej przeprowadzać postępowanie dowodowe. Jeśli bowiem uzna, że materiały zebrane w trakcie kontroli nie są wystarczające, może prosić nas o przedstawienie dodatkowych wyjaśnień lub dowodów. Tych ostatnich ma również prawo poszukiwać w innych miejscach, np. przeprowadzając oględziny czy tzw. kontrole krzyżowe, czyli kontrole u innych podatników. Ich celem będzie sprawdzenie wiarygodności i rzetelności naszych własnych dokumentów. Organy mogą wreszcie przeprowadzić dowód z opinii biegłego, gdy będzie im zależało na określeniu wartości rzeczy lub nieruchomości, albo dowód z zeznań świadka, gdy będą chciały zweryfikować np. darowizny lub umowy cywilnoprawne.

Kontrolowany podatnik nie powinien również zapominać o tym, że przepisy ordynacji przyznają mu uprawnienie do czynnego udziału zarówno w kontroli, jak i w postępowaniu podatkowym. Może więc uczestniczyć we wszystkich czynnościach organu. Jeśli ten powołuje biegłego, to kontrolowany podatnik ma prawo zadać biegłemu pytania dotyczące sporządzonej przez niego ekspertyzy. Ale uwaga! Nie może się to sprowadzać tylko do pokazania kontrolowanemu efektu pracy biegłego w postaci gotowej ekspertyzy. Czynny udział kontrolowanego, jako strony postępowania, polega bowiem również na prawie żądania przesłuchania biegłego, a nawet możliwości wypowiedzenia się co do samego wyboru konkretnego biegłego. To samo dotyczy przesłuchania świadka w obecności kontrolowanego.

Przesłuchanie świadka

Obecność podatnika na przesłuchaniu biegłego czy świadka ma jeszcze jedną dobrą stronę - przepisy wymagają podpisania przez kontrolowanego protokołu z przesłuchania. Może więc on skonfrontować to, co mówił biegły czy świadek, z tym, co zostało zapisane w protokole, a także - już na koniec - ustosunkować się do sposobu przeprowadzenia przesłuchania. Jeśli więc, zdaniem kontrolowanego podatnika, urzędnik zadawałby pytania świadkowi czy biegłemu w sposób tendencyjny lub sugerował możliwość tylko jednej odpowiedzi, to może on wpisać do protokołu swoje zastrzeżenia, wskazując na zaistniałe nieprawidłowości.

Czynny udział strony polega wreszcie na prawie do złożeniawniosku o powołanie świadków i biegłych, przedstawianiu opinii innych ekspertów oraz dodatkowych dokumentów.

Co ważne, podatnik ma prawo do wyrażenia swojej opinii o sposobie i treści przeprowadzonych czynności i o wnioskach z nich płynących. Decyzja organu podatkowego ustalająca nasze zobowiązanie nie powinna więc być zaskoczeniem. Także dlatego, że przed jej wydaniem organ podatkowy ma obowiązek powiadomić nas o możliwości zapoznania się z aktami sprawy w terminie siedmiu dni od doręczenia zawiadomienia (zgodnie z art. 200 ordynacji).

Wgląd w dokumenty

W tym okresie mamy możliwość zapoznania się z całością akt sprawy. Dlatego z reguły takie wezwanie powinno być skierowane do podatnika na końcowym etapie postępowania, gdy organ powoli przymierza się już do wydania decyzji. Nie powinniśmy jednak z góry oczekiwać, że na tym etapie organ podzieli się z nami jakimiś przemyśleniami co do ostatecznego kształtu decyzji. Co więcej, dla nas jest to ostatni dzwonek, aby stwierdzić, że materiał sprawy nie jest pełny i konieczne jest jeszcze przeprowadzenie dodatkowego postępowania dowodowego. W takiej sytuacji należy wskazać dowody, jakie chcielibyśmy jeszcze przeprowadzić. W ciągu tych siedmiu dni możemy również poinformować organ, że zamierzamy przedstawić jakieś dodatkowe wyjaśnienia, ponieważ uważamy, że zebrany materiał dowodowy nie jest pełny.

Co ważne, tego siedmiodniowego terminu nie należy traktować jako okresu, w którym powinniśmy przedstawić wszystkie dowody i wyjaśnienia. Często jest to po prostu niemożliwe. Jest to raczej czas na zapoznanie się z aktami sprawy i jasne wyrażenie swoich oczekiwań w stosunku do organu, i na sformułowanie własnych wniosków dowodowych. W tym terminie powinniśmy określić, w jakim zakresie, według nas, akta nie są kompletne, i wskazać, w jaki sposób chcemy je uzupełnić. Natomiast samo przeprowadzenie dowodów lub złożenie wyjaśnień może nastąpić w późniejszym okresie.

Grażyna J. Leśniak, dziennikarka "Rzeczpospolitej"

O tym warto wiedzieć

Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo do odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli (art. 196 ordynacji).

Wszystko może być dowodem

Jako dowód urząd powinien dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą więc być w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej (art. 180 ordynacji).

Zapamiętaj!

Tylko czynny udział w prowadzonej kontroli czy postępowaniu pozwoli uchwycić te nieprawidłowości w działaniu organu, które mogą doprowadzić do uchylenia decyzji. Przykładowo uchybienia w zakresie zapewnienia stronie czynnego udziału w toczącym się postępowaniu lub kontroli poprzez wyznaczanie krótkich terminów (np. na przedstawienie dokumentów), których strona nie mogła dotrzymać, czy też notoryczne nieinformowanie strony o przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania świadków, co do których strona nie mogła się wypowiedzieć.

Kontrola podatkowa

LICZY SIĘ UZASADNIENIE WNIOSKU

Czy można przedłużać terminy?

Podczas kontroli urzędu skarbowego musimy przestrzegać terminów na wykonanie pewnych czynności, np. złożenia odwołania. Są to tzw. terminy procesowe

WZÓR

Podatnicy często mają wątpliwości, czy takie terminy można przedłużać - wszystko zależy od ich rodzaju.

Jeżeli z ważnych powodów (np. pobytu w szpitalu lub zagranicznej delegacji, w którą wysłał nas pracodawca) nie mogliśmy dotrzymać terminu, to nie składamy wniosku o jego odroczenie, ale o jego przywrócenie. Razem z takim wnioskiem wykonujemy opóźnioną czynność (np. składamy odwołanie). Wniosek o przywrócenie terminu musi również być dobrze uzasadniony i poparty dowodami (np. zwolnieniem lekarskim).

Specyficznym terminem jest 14-dniowy termin na złożenie wyjaśnień lub zastrzeżeń do protokołu kontroli. Przyjmuje się, że nie podlega on przywróceniu ze względu na przepis mówiący, że w razie niezgłoszenia wyjaśnień i zastrzeżeń w terminie 14 dni należy przyjąć, że kontrolowany nie kwestionuje ustaleń kontroli.

Poza tym, w ramach kontroli lub postępowania, organy podatkowe lub inspektorzy UKS mogą wyznaczać terminy na przedstawienie określonych wyjaśnień lub przeprowadzenie dowodów. Mają one służyć usprawnieniu i przyspieszeniu kontroli lub postępowania - nie mogą być jednak ustalane kosztem naszego czynnego udziału w postępowaniu. Dlatego, jeśli są zbyt krótkie albo z przyczyn losowych nie będzie możliwe ich dotrzymanie, za każdym razem przysługuje nam prawo do zwrócenia się o ich wydłużenie.

Inne terminy dotyczą natomiast czynności wykonywanych poza kontrolą albo postępowaniem podatkowym - złożenia zeznania podatkowego czy zapłaty wynikającego z zeznania podatku. Możemy wystąpić do organu z wnioskiem o odroczenie takiego terminu. Trzeba to zrobić, zanim ten termin upłynie, i należycie uzasadnić wniosek (przesłanką odroczenia jest ważny interes podatnika lub interes publiczny). Należy pamiętać, że odraczanie terminów powinno mieć charakter wyjątkowy.

Grażyna J. Leśniak, dziennikarka "Rzeczpospolitej"

Ważne terminy

¦ wniesienie zastrzeżeń do protokołu kontroli - 14 dni ¦ możliwość zapoznania się z aktami sprawy i wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego - 7 dni ¦ wniesienie zażalenia na postanowienie (o ile zażalenie przysługuje) - 7 dni ¦ wniesienie odwołania od decyzji podatkowej - 14 dni Te terminy liczy się od dnia następnego po dniu doręczenia protokołu, postanowienia lub decyzji.

Kontrola podatkowa

OGLĘDZINY MIESZKANIA SĄ MOŻLIWE ZA ZGODĄ PODATNIKA

Fiskus może zajrzeć do domu

Osoba, która korzysta z ulg i odliczeń, powinna być przygotowana w każdej chwili na ich weryfikację ze strony fiskusa. Nawet na wizytę w miejscu zamieszkania

Urząd skarbowy może żądać od nas dokumentów, które potwierdzą nasze prawo do ulg podatkowych, z których korzystaliśmy w danym czasie. Może nam nawet nakazać sporządzenie ich kopii oraz dostarczenie do urzędu (art. 275 ordynacji).

Jeśli będzie to konieczne, urząd może nawet zażądać od banku informacji, które potwierdzą prawo do skorzystania przez podatnika z ulg podatkowych > patrz przykład 1. Po informacje urzędnik może się udać również do zakładów ubezpieczeń i funduszy inwestycyjnych, gdy chodzi o indywidualne konta emerytalne. Także do domów maklerskich, banków prowadzących działalność maklerską, towarzystw funduszy inwestycyjnych i spółdzielczych kas oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Czasami urzędnik skarbowy może szukać potwierdzenia naszego prawa do ulgi podatkowej nawet w naszym mieszkaniu. Ordynacja (art. 276) dopuszcza bowiem przeprowadzenie oględzin lokalu mieszkalnego. Jeśli tylko urzędnik uzna, że są one niezbędne dla sprawdzenia, czy kwoty, jakie podatnik odliczył w zeznaniach rocznych, faktycznie zostały przeznaczone na cele mieszkaniowe > patrz przykład 2.

Pamiętajmy jednak, że pracownik organu podatkowego może dokonać oględzin za zgodą podatnika i po uprzednim ustaleniu z nim terminu oględzin. Potwierdzeniem ustalenia terminu oględzin będzie adnotacja podpisana przez podatnika, którą urzędnik ma obowiązek dołączyć do akt sprawy (art. 276 § 2 ordynacji). Do akt musi też trafić protokół z przeprowadzonych oględzin.

Nie pomoże tu zamykanie drzwi przed urzędnikiem skarbowym. Jeśli bowiem podatnik nie udostępni mieszkania lub domu w uzgodnionym terminie, to organ podatkowy może wyznaczyć nowy termin przeprowadzenia oględzin.

Osoby, które będą starały się opóźnić wizytę urzędnika skarbowego u siebie w domu, nie powinny liczyć na to, że uda im się to robić w nieskończoność. I że będą bezkarne.

Przedstawiciel skarbówki może bowiem zacząć odczytywać zachowanie właściciela mieszkania jako chęć ukrycia czegoś, np. tego, że mieszkanie od dłuższego czasu nie było remontowane, choć podatnik co roku w zeznaniach podatkowych odliczał poniesione z tego tytułu wydatki.

W efekcie cała sprawa może nie skończyć się na zwykłych czynnościach sprawdzających, lecz - dla jej wyjaśnienia - urzędnik zdecyduje się wszcząć kontrolę podatkową.

Podatnik, który regularnie nie będzie chciał wpuścić urzędnika do mieszkania, musi liczyć się nawet z tym, że zostanie ukarany grzywną za udaremnianie wykonania czynności służbowych (patrz ramka).

Ale uwaga! Kary grzywny mogą nie uniknąć także ci, którzy wprawdzie wpuszczą go do mieszkania, ale będą starali się przeszkodzić mu w oględzinach.

Grażyna J. Leśniak, dziennikarka "Rzeczpospolitej"

Przykład 1

Urząd może sprawdzić, czy osoba, która w zeznaniu rocznym odlicza odsetki od kredytu zaciągniętego na budowę własnego domu lub mieszkania, faktycznie ten kredyt zaciągnęła i czy w takiej wysokości, jak deklaruje.

Uwaga na sankcje

Kodeks karny skarbowy mówi wyraźnie: Art. 83 § 1. Kto osobie uprawnionej do przeprowadzenia czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli skarbowej lub czynności kontrolnych w zakresie szczególnego nadzoru podatkowego udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej, w szczególności kto wbrew żądaniu tej osoby nie okazuje księgi lub innego dokumentu dotyczącego prowadzonej działalności gospodarczej lub księgę lub inny dokument niszczy, uszkadza, czyni bezużytecznymi, ukrywa lub usuwa, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. § 2. W wypadku mniejszej wagi sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenia skarbowe.

Przykład 2

Osoba, która skorzystała z ulgi remontowej lub z tzw. dużej ulgi mieszkaniowej, nie powinna być zdziwiona, gdy do drzwi jej mieszkania lub domu zapuka urzędnik skarbowy. Ma on bowiem prawo sprawdzić, czy wydatki, które odliczaliśmy w PIT, faktycznie zostały poniesione, czyli np. czy odnowiono pomieszczenia, wymieniono glazurę, wstawiono nowe okna, rozbudowano dom itp. - jak to deklarował podatnik w zeznaniu.

Rzeczpospolita 13.09.07 Nr 214

podatnik - urząd

OD KONTROLI DO SĄDU

Nawet w razie błędu w rozliczeniu można uniknąć kary

Za pomyłki w podatkach grożą kary z kodeksu karnego skarbowego. Można ich uniknąć, jeżeli poinformujemy urząd o błędach i zapłacimy zaległości

Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy podatnik wywiązuje się ze swoich podatkowych obowiązków (art. 281 § 2 ordynacji podatkowej). Skutkiem negatywnej decyzji może też być odpowiedzialność karna skarbowa.

Nie ma przestępstwa bez winy

Jak wynika z art. 1 § 3 ustawy z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (dalej k.k.s.), przestępstwa lub wykroczenia skarbowego nie popełnia sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można przypisać mu winy w czasie jego popełnienia. Oznacza to, że pomimo spełnienia przesłanek popełnienia czynu zabronionego osoba, która to zrobiła, może nie zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej skarbowej, jeżeli brak będzie winy w jej działaniu. Sam fakt naruszenia norm prawa podatkowego nie jest wyłączną podstawą do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej.

Przykład

Podatnik mający wątpliwości co do zakresu swoich obowiązków zwrócił się z prośbą o opinie do kilku doradców podatkowych. Wszystkie analizy były jednobrzmiące, dlatego podatnik zastosował się do nich. Jednak urząd skarbowy miał inne zdanie i okazało się, że podatnik wskutek błędnych rozliczeń naraził Skarb Państwa na uszczuplenie. Może argumentować, że jego winę wyłącza to, iż przed rozliczeniem podjął wszelkie możliwe działania, aby zrobić to zgodnie z przepisami. Zatem nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej skarbowej.

Oprócz księgowej może odpowiadać dyrektor

Zgodnie z art. 9 k.k.s. za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe nie odpowiada wyłącznie osoba, która je bezpośrednio popełniła, ale również ten, kto wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu. Będą to najczęściej sytuacje, w których uzależnienie bezpośredniego sprawcy i polecającego wynika z relacji pracodawca - podwładny. Zatem polecenie wydane przez dyrektora działu finansowego spółki, które skutkuje przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym, powoduje, że do odpowiedzialności karnej skarbowej zostanie pociągnięty również on (oprócz księgowej, która bezpośrednio popełniła czyn zabroniony).

Istotną kwestią jest również odpowiedzialność osób zajmujących się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi osób fizycznych, spółek itp. Osoby takie odpowiadają za wykroczenia i przestępstwa skarbowe tak, jak sprawcy.

Ujawniając przestępstwo, unikamy kary

Czynny żal wyklucza karalność przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Mówi o nim art. 16 k.k.s. Zgodnie z § 1 tego artykułu: "Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu".

Tak więc warunkami skuteczności czynnego żalu są:
¦ złożenie tzw. samodoniesienia, czyli zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego jednocześnie z ujawnieniem istotnych okoliczności czynu oraz osób współdziałających przy jego popełnieniu;
¦ złożenie czynnego żalu, kiedy organ ścigania nie miał jeszcze wyraźnie udokumentowanej wiadomości o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego."Wyraźnie udokumentowana wiadomość" oznacza informację dającą podstawy przynajmniej do podjęcia czynności sprawdzających;
¦ uiszczenie w całości wymaganej należności we wskazanym przez organ ścigania terminie. Dopóki nie wyznaczono takiego terminu, dopóty sprawca nie musi regulować należności, aby skorzystać z dobrodziejstw czynnego żalu, choć musi pamiętać, że narastają odsetki z tytułu opóźnienia. Zaległość powinna być wpłacona w całości. Sprawca nie musi jednak uregulować jej osobiście;
¦ złożenie zawiadomienia pisemnie bądź ustnie do protokołu (powinno być oczywiście podpisane). Jeżeli w popełnieniu danego przestępstwa lub wykroczenia skarbowego uczestniczyło wiele osób, w zawiadomieniu należy je wszystkie wymienić. Aby czynny żal objął wszystkie osoby, powinny się one podpisać na zawiadomieniu. Czynnego żalu nie może złożyć osoba prawna. Zawsze sprawcami korzystającymi z jego dobrodziejstwa są osoby fizyczne, które powinny być wymienione z imienia i nazwiska.

Czynny żal przez korektę deklaracji

Od 1 września 2005 r. czynny żal można złożyć przez korektę deklaracji podatkowej (art. 16a k.k.s.). Nie można bowiem ukarać za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe osoby, która złożyła prawnie skuteczną (w rozumieniu ordynacji podatkowej) korektę deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem jej przyczyn. Musi też w całości uiścić niezwłocznie (lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ) podatek. Przepis ten mówi o korekcie deklaracji ujawniających niedopłatę lub zawyżenie zwrotu nadpłaty na rzecz korygującego.

Zgodnie z art. 81 § 2 ordynacji podatkowej korygowanie deklaracji następuje przez złożenie korekty wraz z dołączonym pisemnym uzasadnieniem jej przyczyn. Zatem złożenie wyłącznie samej deklaracji jest czynnością niewystarczającą. Konieczne jest dołączenie do korekty deklaracji pisemnego wyjaśnienia co do błędnych danych oraz przesłanek ich weryfikacji.

Podatnicy mają także możliwość złożenia korekty deklaracji podatkowej w trakcie postępowania kontrolnego w toku kontroli skarbowej (art. 14c ustawy o kontroli skarbowej). Mogą to zrobić w ciągu 14 dni od dnia doręczenia protokołu kontroli.

Zgodzisz się na grzywnę, nie znajdziesz się w rejestrze

Kolejnym sposobem na uniknięcie negatywnych konsekwencji związanych ze skazaniem jest dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Umożliwia ono szybsze zakończenie postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, a co najważniejsze - czyni ze sprawcy osobę niekaraną w tym sensie, że prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie jest wpisywany do Krajowego Rejestru Karnego.

Dobrowolnie poddać się odpowiedzialności może sprawca, któremu zezwolił na to sąd. Sąd może udzielić zgody na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności tylko wtedy, gdy czyn zabroniony zagrożony jest wyłącznie grzywną oraz nie zachodzą okoliczności nadzwyczajnie obostrzające karę (np. gdy sprawca popełnił przestępstwo skarbowe, działając w zorganizowanej grupie). Nie ma możliwości poddania się odpowiedzialności, gdy czyn zagrożony jest karą pozbawienia lub ograniczenia wolności. W praktyce instytucja dobrowolnego poddania się odpowiedzialności dotyczy wyłącznie wykroczeń skarbowych i niektórych rodzajów przestępstw skarbowych.

Dodatkowo, aby sąd udzielił zgody na poddanie się odpowiedzialności, muszą być spełnione poniższe przesłanki:
¦ wina sprawcy i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie budzą wątpliwości;
¦ uiszczono w całości wymagalną należność (jeżeli w związku z czynem zabronionym nastąpiło jej uszczuplenie);
¦ sprawca uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony;
¦ sprawca wyraził zgodę na przepadek przedmiotów (lub uiścił ich równowartość pieniężną), o ile przepadek jest obowiązkowy. Pamiętajmy jednak, że zgłoszenie interwencji co do przedmiotu podlegającego przepadkowi czyni niedopuszczalnym udzielenie zgody na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności przez sąd;
¦ uiszczono co najmniej zryczałtowane koszty postępowania.

Sąd na posiedzeniu w sprawie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności udzielając takiego zezwolenia, orzeka tytułem kary grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę oraz przepadek przedmiotów w granicach, w jakich sprawca wyraził na to zgodę. Prawomocny wyrok o dobrowolnym poddaniu się odpowiedzialności na podstawie art. 17 i 18 k.k.s. nie jest wpisywany do Krajowego Rejestru Karnego.

PAWEŁ SATKIEWICZ

Autor jest prawnikiem w Baker & McKenzie Doradztwo Podatkowe

Trzy możliwości zmniejszenia sankcji

Przepisy przewidują trzy, bardzo korzystne dla podatnika narażonego na odpowiedzialność karną skarbową, instytucje. Mowa o czynnym żalu, korekcie deklaracji (czyli formie czynnego żalu) oraz dobrowolnym poddaniu się odpowiedzialności. Pozwalają one podatnikowi w istotny sposób zminimalizować karne konsekwencje negatywnych rozstrzygnięć kontroli podatkowej. W większości nieprawidłowości, gdy urząd nie ma informacji o naszym błędzie, warto skorzystać z instytucji czynnego żalu bądź w niektórych sytuacjach z czynnego żalu poprzez korektę deklaracji podatkowej. Jeżeli jednak urząd powziął informację o wystąpieniu pewnych nieprawidłowości lub postępowanie w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe zostało już wszczęte, to jedyną możliwością zminimalizowania dolegliwości jest dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.

Od kontroli do sądu

Przedstawiamy kolejny odcinek cyklu, w którym pokazujemy czytelnikom, jak się bronić przed fiskusem - od wszczęcia kontroli do rozstrzygnięcia w sądzie. Prezentujemy w nim prawa i obowiązki przedsiębiorcy, przebieg postępowania podatkowego, sposoby kwestionowania decyzji urzędu. Dzisiaj o tym, jak uniknąć sankcji karnych skarbowych w przypadku negatywnego wyniku postępowania podatkowego.

15.09.07 Nr 216

Podatki

KONTROLA PODATKOWA

Urząd skarbowy musi sprawdzić dowody zgłoszone przez podatnika

Jeśli fiskus kwestionuje wydatki, jakie odliczył sobie podatnik, musi przede wszystkim rzetelnie ustalić stan faktyczny sprawy. W przeciwnym razie łatwo będzie się odwołać od błędnej decyzji urzędu

Kontrolując moje zeznanie podatkowe, urząd skarbowy stwierdził, że niesłusznie odliczyłem sobie niektóre wydatki na montaż szaf i zabudowy pomieszczenia gospodarczego - pisze nasz czytelnik. -Stwierdził, że nie mam dowodów potwierdzających wykonanie i zapłatę za materiał i usługi firmie montażowej. Tymczasem wystawione przez nią faktury zostały skradzione z mojego samochodu. Proponowałem, aby zostali przesłuchani świadkowie, którzy montowali szafy, oraz aby urzędnicyprzeanalizowali ich harmonogram pracy. Drugi z moich wniosków został odrzucony, a w przesłuchaniu świadków nie mogłem brać udziału. Czy takie postępowanie jest dozwolone i jak mogę się teraz bronić - pyta.

Trzeba ustalić okoliczności

W takiej sytuacji organy podatkowe powinny przede wszystkim zwrócić się do prokuratury o udostępnienie protokołu z włamania do samochodu. Pozwoliłoby im to ustalić, czy faktury potwierdzające wykonanie szaf i zabudowy rzeczywiście zostały skradzione. Gdyby okazało się to prawdą, podatnik mógłby wskazać jeszcze inne dowody. Urzędnicy mogą jedne dowody przyjąć za wiarygodne, a inne odrzucić, ale powinni wszystkie wziąć pod uwagę. W przeciwnym razie narażają się na zarzut nierzetelnego ustalenia stanu faktycznego sprawy. I właśnie to można podnosić w odwołaniu od decyzji naczelnika urzędu skarbowego do dyrektora izby skarbowej, a jeśli nie przyniesie to oczekiwanego rezultatu -w skardze do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Sąd po stronie podatnika

Sąd administracyjny w wielu wyrokach stwierdzał, że "organy podatkowe nie mogą dowolnie selekcjonować dowodów, które są podstawą ustaleń faktycznych" (np. wyrok WSA w Warszawie, sygn. IIISA/Wa 187/05). Stwierdzał rów nież, że jeżeli organ podatkowy korzysta z dowodu w postaci zeznań świadków, to do jego obowiązków należy dopuszczenie podatnika do udziału we wszystkich przesłuchaniach (wyrok WSA w Warszawie, sygn. IIISA/Wa 255/06). Sądy podkreślają nawet, że podatnik powinien móc brać udział w przesłuchaniu nie tylko tych świadków, których sam wskazał, ale także powołanych przez urząd. Niedopełnienie tego obowiązku narusza bowiem przepisy postępowania i ostatecznie prowadzi do uchylenia decyzji.

Niestety dochodzenie swoich praw przed sądem może trwać nawet kilka lat i pociągać za sobą dodatkowe koszty - np. na opłacenie pełnomocnika

---