Zajęcia 2

Pojęcie - to poznawcza reprezentacja zbioru obiektów, np. kategorii naturalnych (owoce), sztucznych (liczba rzeczywista) lub hipotetycznych (UFO)

Schemat poznawczy - to złożona forma reprezentacji umysłowej, obejmujące zarówno sens typowej sytuacji (obiad w restauracji), jak i znaczenie typowych form zachowania (jedzenie, płacenie), jakie powinny być wygenerowane w reakcji na tę typową sytuację

istota i funkcje reprezentacji pojęciowych

Pojęcia są sposobem reprezentacji świata w naszym umyśle; można je definiować, jako zbiory cech powiązanych znaczeniowo lub funkcjonalnie.

Egzemplarz - desygnat, przedstawiciel.

Schematyczna struktura reprezentacji pojęciowych wyraża się poprzez relację koniunkcyjną („a i b”) lub dysjunkcyjną („a albo b”) istotnych właściwości (a, b) obiektów trwale odzwierciedlanych przez system poznawczy.

ogólne właściwości pojęć

Reprezentacje pojęciowe charakteryzuje różny stopień ogólności, czyli różny stopień redukcji różnorodności wśród obiektów odzwierciedlanych przez dane pojęcie.

Im bardziej ogólne jest pojęcie, tym bardziej jest zbiorem właściwości typowych. Wraz ze wzrostem ogólności pojęcia, rośnie wielkość zbioru jego desygnatów.

POJĘCIA TWORZĄ ZŁOŻONĄ STRUKTURĘ, OPARTĄ NA ZASADZIE HIERARCHII OGÓLNOŚCI.

Proces kategoryzacji - polega na łączeniu obiektów w grupy charakteryzujące się zestawem wspólnych właściwości

pojęcia matrycowe i naturalne

Pojęcia matrycowe - są jasno określone (zdefiniowane) - stanowią poznawczą reprezentację skończonej liczby cech wspólnych wszystkim desygnatom, które w jednakowym stopniu przysługują wszystkim egzemplarzom pojęcia

Pojęcia naturalne - są mniej precyzyjnie określone i w związku z tym, mogą mieć bardziej indywidualny charakter - stanowią one także poznawczą reprezentację skończonej liczby cech, jednak cechy te w różny sposób przysługują poszczególnym desygnatom pojęcia.

struktura i funkcjonowanie reprezentacji pojęciowych

teorie klasyczne

Teorie klasyczne - pojęcie jest syntetycznym opisem pewnej klasy desygnatów, a nie zbiorem opisów różnych podzbiorów albo pojedynczych egzemplarzy danej klasy

• Pojęcie jest reprezentacją zbioru obiektów, uwzględniającą wszystkie istotne właściwości.

• Wszystkie cechy istotne są zarazem koniecznie i wystarczające do określenia danego pojęcia - stąd nazywane są również cechami definicyjnymi.

Abstrahowanie - wyróżnianie w grupie obiektów pewnych cech przy pominięciu pozostałych (w oderwaniu od nich)

• Abstrakcja negatywna - polega na pomijaniu cech nieistotnych

• Abstrakcja pozytywna - polega na wyodrębnianiu tych cech, które są istotne

DWA RODZAJE BŁĘDÓW: A) pomijanie cech istotnych dla definicji zbioru obiektów

B) zaliczenie do cech istotnych, właściwości nie mających znaczenia

Pojęcia niejawne - nabywane drogą abstrakcji percepcyjnej bądź wyobrażeniowej, właściwości desygnatów z egzemplarzy typowych dla kategorii

Pojęcia jawne - nabywane metodą testowania hipotezy odnośnie do wcześniej wyabstrahowanych cech dostępnych egzemplarzy

Pojęcia dysjunktywne - posiadające w swej definicji wykluczające się właściwości

teorie probabilistyczne

Koncepcje probabilistyczne - reprezentacja pojęciowa jest sumarycznym opisem wszystkich cech egzemplarzy będących desygnatami danego pojęcia

Probabilistyczne czyli… Właściwości możliwe, ale niekonieczne

Reprezentacja pojęciowa jest definiowana przez dwa rodzaje cech
Cechy definicyjne - w jednoznaczny sposób pozwalają określić, czy obiekt jest desygnatem pojęcia - konstytuują rdzeń pojęcia - charakteryzują się nimi wszystkie, bez wyjątku, egzemplarze	Cechy charakterystyczne - wskazujące na typowość danego obiektu względem nadrzędnego mu pojęcia - są to reprezentatywne cechy egzemplarzy pojęcia, a nie samego pojęcia
Proces kategoryzacji przebiega w dwóch etapach
Porównanie całościowe - obejmuje wszystkie cechy kategoryzowanego obiektu i cechy pojęcia, do którego obiekt ten jest zaliczany	Porównanie szczegółowe - dotyczy tylko cech definicyjnych nadrzędnej kategorii pojęciowej

Przestrzeń semantyczna reprezentacji pojęciowej - porównanie egzemplarzy tej samej kategorii naturalnej dotyczy w tym ujęciu tylko pewnych wyróżnionych właściwości desygnatów, kluczowych dla zdefiniowania struktury danego pojęcia naturalnego

teorie prototypów

Dwa wymiary reprezentacji pojęciowych:

• Wymiar pionowy - dotyczy stopnia ogólności pojęcia

• Poziom nadrzędny - charakteryzuje się tym, że pojęcia SA na nim odzwierciedlane przez niewielką liczbę cech

• 
  Poziom podstawowy - różni się od nadrzędnego liczbą cech (na tym poziomie większą), charakteryzujących reprezentacje pojęciowe

• Poziom podrzędny - uwzględnia bowiem pojęcia bardzo szczegółowe o dużej liczbie charakteryzujących je cech

• Wymiar poziomy - dotyczy desygnatów pojęcia znajdującego się na poziomie wyższym

Koncepcje prototypowe - reprezentacje pojęciowe są nabywane w procesie doświadczania egzemplarzy

Wskaźnik podobieństwa rodzinnego - prototyp to ten spośród egzemplarzy, który jest najbardziej podobny do wszystkich innych desygnatów danej kategorii i najmniej podobny do desygnatów innych kategorii

Koncepcja pojęcia polimorficznego - pojęcia definiowane są przez pewną liczbę cech charakterystycznych - ich właściwością jest to, że nie przysługują one żadnemu z desygnatów definiowanego pojęcia w stopniu koniecznym i wystarczającym; prototypem pojęcia polimorficznego jest natomiast ten desygnat, który posiada największą liczbę cech charakterystycznych

teoria egzemplarzy

Teoria egzemplarzy - reprezentacja pojęciowa składa się z odrębnych opisów egzemplarzy danego pojęcia

Podejście eklektyczne - teorie cech, a w szczególności klasyczne, odnoszą się raczej do pojęć matrycowych i abstrakcyjnych, a teorie wzorców, w szczególności teorie prototypów, odnoszą się do pojęć naturalnych i konkretnych

Stanowiska w sporze o naturę pojęć:

Teorie reprezentacji	Struktura reprezentacji	Sposób nabywania	Sposób kategoryzacji	Zakres stosowalności
Klasyczne	Zestaw cech definicyjnych (istotnych)	Abstrahowanie i testowanie hipotez	Porównanie zestawów cech definicyjnych	Matrycowe, abstrakcyjne
Probabilistyczne	Zestaw cech definicyjnych i charakterystycznych	Abstrahowanie	Porównanie zestawów wszystkich cech, a następnie ustalenie proporcji cech definicyjnych	Naturalne, konkretne
Prototypów	Prototyp (średnia, modalna, podobieństwo rodzinne)	Doświadczanie typowych egzemplarzy z poziomu podstawowego	Porównanie z prototypem (ustalenie dystansu semantycznego)	Naturalne, konkretne, polimorficzne, niektóre abstrakcyjne
Egzemplarzy	Wszystkie napotkanie egzemplarze	Doświadczanie wszelkich egzemplarzy	Porównanie z pierwszym napotkanym egzemplarzem	Naturalne, konkretne

dynamiczna koncepcja umysłu - o relacjach między pojęciami

teorie sieci semantycznej

Model sieci semantycznej - pojęcia są przechowywane na trwałe w pamięci w postaci zhierarchizowanej struktury sieciowej, składającej się z punktów węzłowych i wiążących te punkty relacji

Relacja semantyczna - dwóch reprezentacji pojęciowych, wyraża się sumą wszystkich połączeń pomiędzy ich desygnatami i właściwościami

Ścieżki sieci - dwa pojęcia blisko ze sobą związane charakteryzuje wielkość wzajemnych połączeń w sieci, odpowiadająca wspólnocie ich właściwości

Relacje semantyczne pomiędzy pojęciami:

• Połączenia pozytywne - np. kura to ptak

• Ścieżki zaprzeczające - np. kot to nie jest pies

ZŁOŻONE STRUKTURY SIECIOWE

TEORIA SCHEMATÓW

Schematy - dobrze zintegrowane fragmenty sieci semantycznej

Złożone struktury sieciowe o szerokim zakresie stosowania zawierają:

CZĘŚĆ RDZENNĄ - tj. reprezentacje pojęciowe wspólne wszystkich sytuacjom z tego zakresu

CZĘŚĆ ELASTYCZNĄ - pozwala na zastosowanie schematu w konkretnej sytuacji bodźcowej, różniącej się w jakiś sposób od sytuacji typowej

teoria ram

Dwa poziomy ram:

• Poziom wyższy zawiera stałe elementy struktury sieciowej, niezmienne, niezależne od możliwego zakresu stosowalności ram.

• Poziom niższy ramy ma natomiast liczne „okienka”, które są zapełniane przez części elastyczne, zmienne w zakresie różnych wymiarów

W przypadku ram, znacznie ważniejszy jest aspekt wiedzy proceduralnej, bezpośrednio wiązany z zachowaniem generowanym na podstawie ramy.

teoria planów, scen i tematów

Zrozumienie funkcjonowania takich struktur sieciowych, jak schematy czy ramy, możliwe jest zdaniem Schanka, dzięki istnieniu w ramach sieci semantycznej trwałych reprezentacji umysłowych, wielu jeszcze bardziej złożonych struktur poznawczych.

• Plany - są schematami zawierającymi wiedzę na temat abstrakcyjnych lub potencjalnych celów działania człowieka

• MOP-y - są zbiorami podobnych fragmentów różnych schematów

• Sceny - odnoszą się do nich MOP-y

• TOP-y - zbiory ogólnych tematów czy też motywów, których złożone scenariusze mogą dotyczyć

• Koncepcje klasyczne, definiują strukturę reprezentacji pojęciowej w postaci listy cech definicyjnych, a więc w formie właściwości przysługujących w równym stopniu wszystkim desygnatom pojęcia.

• Proces kategoryzacji ma polegać na porównaniu zestawów cech posiadanych przez zaliczany egzemplarz i cech definicyjnych, charakterystycznych dla kategorii nadrzędnej.

• Nabywanie pojęć dokonuje się dzięki operacjom abstrahowania pozytywnego i negatywnego.

Prototyp - najbardziej typowy, czy reprezentacyjny egzemplarz

---