Teoria przewagi absolutnej

	Wino (galony)	Sukno (jardy)
Anglia	800	1000
Portugalia	2000	400

Teoria przewagi komparatywnej

	Wino (galony)	Sukno (jardy)
Anglia	2500	1000
Portugalia	2000	400

John Stuart Mill (1806 - 1873) Zasady ekonomii politycznej i niektóre jej zastosowanie do filozofii społecznej (1848)

• Bazą filozoficzną dla ekonomii Milla był utylitaryzm, filozofia stworzona przez Jeremiego Benthama i rozwinięta przez Milla.

• Filozofia utylitaryzmu podporządkowana jest zasadzie użyteczności; postępowanie jest słuszne, jeśli prowadzi do uzyskania największej ilości szczęścia (imperatyw: zawsze zachowuj się tak, aby skutkiem tego było jak największe szczęście jak największej liczby ludzi).

• Mill był socliberałem, zwolennikiem liberalizmu socjalnego, występował przeciwko wadom kapitalizmu, wypowiadał się krytycznie o ustroju wielkiego kapitalizmu. Dążył do pogodzenia liberalizmu gospodarczego z niezbędnymi reformami społecznymi.

• Program polityczno-ekonomiczny Milla to synteza liberalizmu i socjalizmu - chciał on utrzymania wolności i własności, lecz żądał interwencji państwa tam, gdzie interes indywidualny jest sprzeczny z interesem społecznym.

• Prawa i warunki rządzące produkcją opierają się na obiektywnych prawach przyrody, posiadają charakter praw fizycznych; są niezmienne, ponadczasowe, uniwersalne i wymykają się spod ludzkiej kontroli;

• W gospodarce działają np. następujące ogólne prawa: prawo ludnościowe, prawo zmniejszającej się wydajności ziemi; prawo rynków Saya i prawo zwiększającej się wydajności przemysłu.

• Prawa podziału wytworzonego produktu, prawa kierujące dystrybucję dochodów są przedmiotem ludzkiej woli, ludzie mogą zmienić reguły, które rządzą podziałem bogactwa.

Społeczeństwo nie może modyfikować funkcji i praw produkcji, ale na podstawie sądów wartościujących jest zdolna do zmian praw dystrybucji, do modyfikacji podziału wytworzonego dochodu.

• Homo oeconomicus - koncepcja racjonalnej jednostki ludzkiej kierującej się w swoim działaniu jedynie ekonomicznymi motywami, rachunkiem kosztów i korzyści. Celem działania homo economicus jest interes własny, w imię którego potrafi on chłodno kalkulować i dbać o jego maksymalizację.

• Człowiek ekonomiczny posiada doskonałe zdolności poznawcze, absolutną wiedzę oraz umiejętność dokonywania błyskawicznych i trafnych ocen sytuacji; jest nastawiony na efektywność, skuteczność.

• W ekonomii homo economicus jest modelowym, uproszczonym opisem wyborów człowieka, motywów, które nim kierują i założeń jakie są czynione względem jego działań. Współcześnie idea homo economicus to postulat racjonalności, zbiór założeń o takim zachowaniu człowieka, który maksymalizuje swoją funkcję użyteczności w warunkach ograniczeń.

• Mill nie twierdził, że ludzie są zawsze w pełni racjonalni i kierują się w działaniu jedynie ekonomicznymi motywami, uważał jednak, że są to jedyne motywy, które badanie naukowe może uwzględniać.

WCZESNA MYŚL SOCJALISTYCZNA:

(1) SOCJALIZM UTOPIJNY,

(2) SOCJALIZM NAUKOWY,

Prorocy socjalizmu utopijnego:

• Claude Henri de Saint-Simon (1760 - 1825) - O systemie industrialnym (1822)

• Francois Marie Charles Fourier (1772 - 1837) - Nowy świat przemysłowy i społeczny (1829)

• Robert Owen (1771 - 1858)

Saint-Simon → system industrialny - władza należy do ciał kolegialnych i parlamentu, w skład których wejdą reprezentanci uczonych i industrialistów (przedsiębiorców, przemysłowców, wytwórców, także rolników i kupców).

• Władza duchowa - Akademia

• Władza świecka - Rada industrialistów

• Zadanie systemu industrialnego - ustalenie planu gospodarczego

Fourier → falanster - wspólnota produkcyjno-konsumpcyjna, kolonia mieszkalno-rolniczo-produkcyjna, zrzeszenie producentów i konsumentów, którzy dobrowolnie, w sposób zorganizowany gospodarują razem na farmie, tworząc falangę (obszar - około 1 mili kwadratowej, ludność - 1600-2000 osób)

Falanga jako spółka akcyjna, w której zyski (dywidendy) dzielone byłyby na trzy nierówne części przypadające:

1. akcjonariuszom − członkom, którzy włożyli kapitał,

2. socjetariuszom − członkom, którzy wnieśli tylko swoją pracę, ale oszczędzając mogą się stać akcjonariuszami,

3. członkom falangi, którzy wnieśli swój wkład w postaci wiedzy teoretycznej i praktycznej.

Owen → eksperymentator z New Lanark w Szkocji.

Żaden człowiek nie jest lepszy od swojego otoczenia, nie kształtuje swojego charaktery sam, ten proces zależy od otoczenia, w którym żyjemy i pracujemy.

• Jean Charles Leonard Simonde de Sismondi (1773 - 1842)

Nowe zasady ekonomii politycznej, czyli o bogactwie i jego stosunku do ludności (1819)

• wyraziciel ekonomii drobnomieszczańskiej;

• krytyk prawa rynków Saya;

• zwolennik interwencji państwa w gospodarkę;

Interwencjonizm państwowy jest konieczny dla:

• przywrócenia równowagi między popytem i podażą na rynku,

• spowolnienia postępu technicznego,

• redystrybucji dochodów.

Sismondi krytykował nieograniczoną konkurencję, w niej upatrywał wszelkie zło kapitalizmu - konkurencja była dla niego powodem przyspieszenia postępu technicznego oraz czynnikiem odpowiedzialnym za zubożenie szerokich mas społecznych.

• Karol Marks (1818 - 1883) - Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej (1859); Kapitał (1867)
  

Wykład 6

⇒

prawa

dystrybucji

prawa

produkcji

⇐

---