Narodziny ekonomii klasycznej

• Adam Smith: ojciec nowożytnej ekonomii, twórca ekonomii klasycznej.

• Inni przedstawiciele ekonomii klasycznej: Jean-Baptiste Say, Thomas Malthus, Dawid Ricardo, Jon Stuart Mill.

• Poglądy ekonomistów klasycznych:

• rynek automatycznie prowadzi do harmonijnego rozwiązania konfliktów społecznych i gospodarczych;

• pozytywny stosunek do zjawisk wynikających z naturalnego działania sił ekonomicznych;

• klasycy przejęli fizjokratyczny postulat laissez faire;

• zainteresowanie problemem wzrostu gospodarczego.

Rewolucja liberalna i ekonomia Adama Smitha (1723 - 1790)

• Teoria uczuć moralnych (1759) - sympatia i życzliwość jest podstawą życia społecznego.

• Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776); (w tym roku została wynaleziona maszyna parowa, w tym samym roku została wydana deklaracja niepodległości w USA).

• Źródłem bogactwa jest ludzka praca zaangażowana w wytwarzanie dóbr materialnych.

• Istniejący w społeczeństwie zasób pracy dostarcza określonej sumy wytworów, które służą zaspakajaniu potrzeb. Ta suma wytworzonych dóbr, które konsumowane są w ciągu roku przez społeczeństwo, stanowi dochód społeczny narodu (dochód narodowy).

• Podział pracy to czynnik rozwoju sił wytwórczych.

• Rozwój sił wytwórczych nastąpił pod wpływem:

1. wzrostu sprawności każdego robotnika,

2. oszczędności czasu,

3. wynalezienia maszyn.

• Podział pracy sprawił, iż produkcja rzemieślnicza przekształciła się w produkcję manufakturową, ta z kolei w produkcję przemysłową.

• Podział pracy jest ograniczony rozległością rynku.

• Podział pracy był czynnikiem, który przyczynił się do wzrostu ogólnospołecznego dobrobytu.

• Poddane regułom konkurencji dążenie do własnych korzyści jest źródłem powszechnej pomyślności. Zbudowany na tym dążeniu system motywacyjny zapewnia właściwe warunki rozwoju.

• Życie w społeczeństwie sprawia, że najbardziej odmienne uzdolnienia, talenty są użyteczne, stają się wspólnym zasobem dóbr, z którego każdy człowiek może nabyć tę część produktu uzdolnień innych ludzi, jakiej potrzebuje.

Teoria wartości

Co jest najlepszym miernikiem wartości? Co jest źródłem wartości?

• Dwa rodzaje wartości:

• wartość użytkowa - wartość rozumiana jako użyteczność danego dobra, zdolność do zaspokojenia określonej potrzeby,

• wartość wymienna - wartość rozumiana jako możliwość nabycia innych dóbr, jaką daje posiadanie danego dobra.

• W społeczeństwie pierwotnym praca stanowiła ważne źródło i miernik wartości wymiennej dóbr. W społeczeństwach pierwotnych głównym czynnikiem decydującym o stosunku wymiennym, o wartości wymiennej była ilość pracy.

• W społeczeństwie cywilizowanym, w którym dokonał się proces akumulacji kapitału, wartość wymienna dobra (jego cena) powinna uwzględniać przebieg całego procesu produkcyjnego.

• W społeczeństwach cywilizowanych źródłem wartości wymiennej jest wynagrodzenie pierwotnych czynników produkcji zaangażowanych w procesie wytwórczym - ziemi, pracy i kapitału. Relacje wymienne i cena w społeczeństwach cywilizowanych zależy od wartości pracy (płacy), zysku z kapitału i renty gruntowej.

Krytyka merkantylizmu - w obronie wolnego handlu

• Smith krytykował merkantylistyczne ujęcie bogactwa, w myśl którego bogactwem jest kruszec.

• W każdym kraju ilość każdego towaru regulowana jest zależnie od popytu. Dotyczy to także złota i srebra.

• Kraje prowadzące między sobą handel osiągają z tego tytułu korzyść.

• Koncepcja przewagi absolutnej w handlu

Liberalizm Smitha - niewidzialna ręka rynku.

• Zdaniem Adama Smitha istnieje zgodność interesu osobistego z interesem społecznym.

• Nie jest potrzebna interwencja państwa w życie gospodarcze, gdyż gospodarka samoczynnie zapewnia równowagę ekonomiczną.

• Niewidzialna ręka rynku - zbiór sił działających na rynku, które zapewniają najlepszy rozwój gospodarczy i nie wymagają interwencji.

Niewidzialna ręka rynku koordynuje postępowanie ludzi, wpływa na ich decyzje i działania gospodarcze.

• Niewidzialna ręka rynku - automatyczny mechanizm równowagi, jaki kształtuje się na konkurencyjnym rynku, działania konkurencji, która wymusza od podmiotów racjonalne zachowanie, działanie systemu cen, które stwarzają dla ludzi cały system bodźców i informują o kierunkach zyskownych działań.

Idea państwa jako nocnego stróża

• Zapewnienie bezpieczeństwa przed zagrożeniami zewnętrznymi.

• Zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego; ochrona obywateli przed przemocą, oszustwem i gwałtem ze strony innych ludzi (policja, sądy, system egzekwowania prawa i sprawiedliwości).

• Utrzymanie najbardziej potrzebnych instytucji użyteczności publicznej (dróg, szlaków komunikacyjnych, mostów, portów, roboty publiczne, rozwój infrastruktury oraz krzewienie oświaty, ochrona zdrowia).

System ekonomii klasycznej

Jean Baptiste Say (1767 - 1832); Traktat o ekonomii politycznej

• Program ekonomiczny Saya to nacisk na wolny handel zagraniczny i swobodę działań gospodarczych wewnątrz kraju.

• Say twierdził, że bogactwem narodu nie są jedynie przedmioty materialne, ale również wartości niematerialne - usługi.

• Say był przekonany o pozytywnej roli maszyn i wynalazków w życiu gospodarczym. Wprowadzenie maszyn zapewnia dynamiczny wzrost produkcji i ogólnospołecznego dobrobytu.

• Say dużą rolę przypisał działalności przedsiębiorców, jako osób, które realizują procesy wytwórcze i przyczyniają się do rozwoju gospodarczego.

• Prawa własności powinny być nienaruszalne, bo własność jest najpotężniejszym środkiem zachęcającym do działania.

• Prawo rynków - produkcja (podaż) sama tworzy rynki zbytu (popyt).

Produkcja tworzy zapotrzebowanie zgłaszane przez konsumentów.

Q_S = Q_D

• W związku z działaniem prawa rynków gospodarka nie może doświadczać kryzysów nadprodukcji, gdyż zawsze produkcja stwarza odpowiedni popyt, zawsze generuje wystarczającą siłę nabywczą.

• Państwo ma zajmować się usuwaniem przeszkód na drodze swobodnej gry sił rynkowych. Państwo powinno porzucić ingerencję w działalność gospodarczą.
  

Wykład 4

---