• Karol Marks (1818 - 1883) - Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej (1859); Kapitał (1867)

Pięć formacji społeczno-gospodarczych:

1. wspólnota pierwotna,

2. niewolnictwo,

3. feudalizm,

4. kapitalizm,

5. socjalizm (komunizm).

FORMACJA GOSPODARCZO-SPOŁECZNA = BAZA + NADBUDOWA

Dialektyka

Dialektyka materialistyczna:

TEZA → ANTYTEZA…→ SYNTEZA

(synteza staje się) TEZA → ANTYTEZA → SYNTEZA

Cztery prawa dialektyki:

1. zjawiska społeczne są wzajemnie od siebie zależne, nawzajem się warunkują, determinowane są wewnętrzną koniecznością rozwoju historycznego;

2. istnieje przejściowość ustrojów społeczno-gospodarczych i politycznych, ciągle dokonuje się w niej zmiana, ciągle ewoluują 9prawo to godzi w konserwatyzm społeczny, polityczny i ekonomiczny);

3. rewolucja jest jedynym środkiem zmiany ustroju;

4. walka klas jest koniecznym prawem rozwoju społecznego, bez którego ustanie wszelkie życie społeczne.

Każdy towar (dobro wytworzone w celu wymiany) posiada:

• wartość użytkową - zależna od użyteczności; powstaje dzięki wydatkowaniu pracy konkretnej;

• wartość - ujawnia się w formie wartości wymiennej, która służy do wzajemnego porównywania różnych towarów; powstaje dzięki wydatkowaniu pracy abstrakcyjnej;

Wartość wymienną mierzy się czasem pracy niezbędnym do wytworzenia towaru (społecznie niezbędnym czasem pracy).

Siła robocza ma wartość, którą określa czas pracy niezbędny dla jej odtworzenia. Wartość siły roboczej to wartość środków utrzymania robotnika - siła robocza robotnika jest warta tyle, ile wynosi społecznie niezbędna praca potrzebna do utrzymania go przy życiu, ucieleśniona w dobrach, których potrzebuje do przeżycia.

Wartość wymienna towaru = c + v + m, gdzie

c - kapitał stały: wydatki na zakup surowców i odpisy amortyzacyjne z kapitału trwałego (całość kosztów, poza płacami, ponoszonych w procesie wytwórczym);

v - kapitał zmienny: wynagrodzenia za siłę roboczą (wydatki na płace i uposażenia);

m - wartość dodatkowa: nadwyżka przychodów ponad poniesione koszty produkcji, która powstaje w procesie wytwórczym.

Stopa wartości dodatkowej (stopa wyzysku) = m/v

Stopa zysku * = m/(c+v)

	Sytuacja początkowa	Bezwzględny (wydłużenie dnia pracy	Względny (zastosowanie lepszych maszyn
Czas pracy	8 godzin	10 godzin	8 godzin
Wartość kapitału stałego ( c )	400 zł	500 zł	500 zł
Wartość kapitału zmiennego [wartość siły roboczej] ( v )	200 zł	200 zł	200 zł
Wartość produkcji (c + v + m)	800 zł	1000 zł	1000 zł
Wartość dodatkowa ( m )	200 zł	300 zł	300 zł
Stopa zysku	33% (200/600)	43% (300/700)	43% (300/700)
Stopa wyzysku	100% (200/200)	150% (300/200)	150% (300/200)

Ekonomia subiektywno-marginalistyczna - lata 70 XIX w.

Sprawy rewolucji subiektywno-marginalistycznej:

• William Stanley Jevons (1835 - 1882), Teoria ekonomii politycznej (1871);

• Carl Menger (1840 - 1921), Zasady ekonomii (1871);

• Leon Marie Walras (1834 - 1910), Elementy czystej ekonomii (1874);

Ekonomia klasyczna

Ekonomia subiektywno-marginalistyczna

Przedmiotem badań - rozwój gospodarki (makroekonomia rozwoju); Przedmiotem analizy były klasy, grupy społeczne; Celem badań była odpowiedź na pytanie, w jakim kierunku zmierza społeczeństwo i gospodarka; Ważne miejsce w analizie zajmowała teoria wartości, koncepcje podziału dochodu; Analizowano politykę gospodarczą państwa, państwowy interwencjonizm, zakres wolności w życiu gospodarczym Ekonomia klasyczna podejmowała refleksje etyczne związane z gospodarowaniem

Cel analizy - jednostka gospodarująca; Metodologiczny indywidualizm 9hipotezy i twierdzenia ekonomiczne muszą być wyprowadzone z obserwacji zachowań jednostkowych); Subiektywizm metodologiczny - przedmioty poznania (zjawiska społeczno-gospodarcze) nie istnieją obiektywnie, lecz subiektywnie; Mechanizm kształtowania się cen na rynku; Swoboda wyboru między danymi alternatywami; Możliwość dokonywania substytucji; Definicje ekonomii określały jej przedmiot jako analizę ludzkiego wyboru w warunkach rzadkości dóbr (problem alokacji); Ekonomia marginalistyczna porzuciła rozważania etyczne, dążyła do osiągnięcia statusu nauki ścisłej; Analiza marginalna była zasadniczo teorią mikroekonomiczną.

Ekonomia marginalistyczna była etapem przejściowym między ekonomią klasyczną a ekonomią neoklasyczną.

Wykład 7

SN

SP

SW

SIŁY WYTWÓRCZE - technologia stosowana przez społeczeństwo w wytwarzaniu dóbr materialnych, czynniki produkcji (dynamiczne)

BAZA

STOSUNKI PRODUKCJI, czyli zasady gry - reguły i relacje dotyczące ludzi (statyczne)

Stosunki społeczne (relacje człowiek-człowiek)

Stosunki własności (relacje człowiek - rzecz)

Stosunki produkcji to przede wszystkim relacje między kapitałem a pracą

SPOŁECZNA NADBUDOWA - jej celem jest utrzymanie historycznie ukształtowanych stosunków produkcji (np. prawo, religia, instytucja państwa, kultura, tradycja, nauka)

Proces wytwórczy

c + v + m

c +v

---