Powtórka:

Merkantylizm początkowo postulował całkowity zakaz zakupu dóbr za granicą, zakaz wywozu złota. Później (po Hume) uznają, że trzeba złagodzić przepisy, uznają że eksport powinien być większy niż import. Można kupować dobra, które spowodują rozwój lub takie, które można z ryzykiem sprzedać.

Industrializm.

Industrializm państwowy (cła na towary importowane).

Nacisk na kwalifikacje - potrzebni wykształceni, zdolni rzemieślnicy, robotnicy.

Szybki wzrost eksportu, przy pilnowaniu jednocześnie konsumpcji krajowej. Lepiej, jeśli ludzie żyją oszczędnie. Płace z tego powodu powinny wynosić minimum utrzymania, bo to ogranicza konsumpcję i daje niższe ceny, co korzystne dla importu.

Merkantylizm był krytykowany.

Krytycy merkantylizmu w Anglii.

• William Petty (1623 - 1687) - statysta angielski, opisuje procesy gospodarczą za pomocą metod matematycznych. Nie ma potrzeby by państwo dbało o ilość pieniądza w obiegu.

• Dudlmy North (1641 - 1691) - kupiec angielski; celem gospodarki nie jest gromadzenie pieniądza, a uproszczenie wymiany. Zwolennik wolności gospodarki międzynarodowej.

• John Locke (1632 - 1704) - uważał, że to nie złoto generuje bogactwo, a ludzka praca. Ludzka praca to bogactwo danego kraju.

• Dawid Hume (1711 - 1776) - wzrost masy ilości pieniądza w kraju prowadzi do inflacji, do wzrostu cen.

• James Steuart (1712 - 1780) - teoria wzrostu gospodarczego.

Wzrost ilości pieniądza daje wzrost cen, ale jego interesowała zmiana w strukturze cen. Rynek nie jest idealnym regulatorem. Opowiadał się za ograniczoną interwencją państwa, bo sam rynek nie wytworzy równowagi.

Krytycy krytykowali merkantylistyczne pojęcia bogactwa. Bogactwo to nie tylko gromadzenie, ale i praca. Drugą sprawą była rola państwa w procesach gospodarczych. Hasła większej swobody gospodarczej, mniej regulacji.

FIZJOKRATYZM

physis - natura

kratos - władza

Teza o istnieniu porządku naturalnego ustalonego przez Boga, Naturę. Musi być jakiś porządek ekonomiczny, społeczny.

Naturą rządzi także światem zjawisk ekonomicznych.

Fizjokratyzm - wykorzystanie praw natury w formułowaniu podstawowych praw ekonomicznych i zaleceń dla polityki gospodarczej. Pogląd, że funkcjonowaniem gospodarki rządzą prawa natury.

Fizjokrata - osoba, która uznaje dominującą rolę przyrody i twierdzi, że aby prawidłowo określić politykę gospodarczą należy najpierw poznać prawa natury, gdyż te prawa determinują porządek gospodarczy społeczeństwa.

Rolnictwo jest źródłem wszelkiego bogactwa państwa i bogactwa wszystkich obywateli.

Francis Quesnay

Czyli fizjokratyzm to apoteoza rolnictwa. Francja była zacofana rolniczo, w porównaniu z np. Anglią. Nie tylko handel jest źródłem bogactwa, ale też rolnictwo.

Voltaire - uważał, że to moda na rolnictwo, nowa rozrywka.

Arystokraci starali się zwrócić uwagę na kwestie dla nich istotne, czyli rolnictwo.

Pierwsza w miarę dojrzała myśl ekonomiczna, spójna tak, że można ją nazwać doktryną.

Fizjokraci szukali natury bogactwa. Co sprawia, że dane państwo uważamy za bogate, a inne nie. Co wpływa na wzrost gospodarczy. Szukają czynników w polityce rolnej.

System ekonomiczny fizjokratyzmu.

1. koncepcja porządku naturalnego

2. koncepcja dochodu czystego F. Quesnay'a

3. koncepcja obiegu dóbr F. Quesnay'a

Koncepcja porządku naturalnego

Natura rządzi się własnymi prawami, które musimy zaakceptować (np. prawa fizyki). Prawa te ograniczają naszą wolność np. nie możemy mieszkać na biegunie. Natura ogranicza naszą aktywność, ale nie robi tego w sposób całkowity, pozostawia nam pewną wolność.

Wolność składa się z:

• wolności osobistej,

• wolności gospodarczej,

• wolności do posiadania pewnych rzeczy na własność.

Natura wyposaża nas w te trzy rodzaje wolności, więc nikt nie powinien ingerować w te wolności. Nie można nikomu tej wolności naruszyć ani królowi ani innemu człowiekowi, czyli prawa powinny być tak konstruowane by tej wolności nie naruszać. Każdy człowiek wie co dla niego dobre, a co złe.

Laissez faire Laissez passer !!!

pozwólcie działać pozwólcie przechodzić

wołanie o wolność wyboru, o wolność gospodarczą

Pozostawić sprawy swojemu biegowi, one rozwiążą się zgodnie z prawami natury. Prawa natury dadzą najlepsze efekty. Wolność miała zapewnić harmonijny rozwój gospodarki. Przeciwieństwem jest porządek sztuczny, ustalony prawnie.

Francis Quesnay (1694 - 1774), Tablica ekonomiczna (1758).

Bogactwo krąży w gospodarce jak krew w organizmie.

Koncepcja dochodu czystego

Wszelkie bogactwo pochodzi z rolnictwa, a wszystkie inne formy działalności gospodarczej (handel, rzemiosło, przemysł) nie przynoszą żadnego bogactwa.

Jedyny podatek jaki powinien istnieć to podatek od dochodu czystego, czyli od pracy produktywnej, bo praca jałowa nic nowego nie tworzy, tylko przetwarza. Tylko praca produktywna, na roli, rodzi bogactwo.

Koncepcja obiegu dóbr

Tablica ekonomiczna - pierwszy makroekonomiczny model gospodarki.

1. Struktura podmiotowa gospodarki, wraz z występującymi w ramach tej struktury zależnościami (podstawowe powiązania miedzy wielkościami globalnymi występującymi w gospodarce).

2. Analiza stanów równowagi.

3. Model okrężnego obiegu dóbr i pieniądza w gospodarce.

4. Model przedstawiający proces reprodukcji produktu społecznego.

Założenia początkowe modelu:

1. istnienie trzech klas społecznych,

2. stałość cen odzwierciedlających wymianę ekwiwalentną,

3. brak rynku zewnętrznego.

Podsumowanie

Merkantyliści i fizjokraci wnieśli pożyteczny wkład do teorii ekonomii:

• uznanie, że gospodarkę można badać,

• rozwinęli abstrakcyjne teorie dla celów wykrywania praw regulujących gospodarkę,

• byli pierwszymi konstruktorami modeli w ekonomii, pierwszymi teoretykami ekonomii,

• merkantyliści pogłębili wiedzę o roli pieniądza w wyznaczaniu ogólnego poziomu cen oraz efektów bilansu handlu zagranicznego dla działalności gospodarczej,

• fizjokraci podjęli problem wzajemnych powiązań poszczególnych sektorów gospodarki. W atmosferze wolności gospodarczej zapoczątkowanej przez fizjokratów nastąpił rozwój ekonomii klasycznej i rozwój polityki gospodarczej utożsamionej z liberalizmem.

II połowa XVIII w. → prawdziwa ekonomia.

Wcześniej ludzie nie zastanawiali się nad prawami, bo światem nie rządził rynek, światem rządziła tradycja. Świat obracał się za pomocą tradycji, nakazu władz, to były siły. Istniał handel, ale nie kreował rzeczywistości. Nie istniała potrzeba poznania praw popytu i podaży. Wraz z utratą znaczenia władzy, tradycji, rynek rósł w siłę. Rynek pozwala robić każdemu to co uznaje za korzystne dla siebie. Nasze działania wynikają z chęci zysku. System rynkowy nie tylko pozwala na wymianę dóbr, ale też pomaga utrzymać ład w społeczeństwie. Dlatego potrzebni byli ekonomiści, którzy wyjaśnią jak system społeczno-ekonomiczny będzie działał bez tradycji z nakazu władzy.

Wykład 3

KLASA WŁAŚCICIELI

KLASA JAŁOWA

KLASA PRODUKCYJNA

Teoria klas dzieli społeczeństwo na trzy klasy

nie dostarcza nowych zasobów materialnych, lecz jedynie przetwarza produkty dostarczone przez rolnictwo, czyli pracę produktywną (rzemiosło i przemysł). Ale nie znaczy to, że jest to praca zbędna.

dostarcza surowców z łona i za pomocą sił ziemi (szeroko rozumiane rolnictwo, górnictwo). Tylko tu powstaje DOCHÓD CZYSTY rozumiany jako nadwyżka produktu w stosunku do włożonego wcześniej nakładu.

praca jałowa

praca produktywna

PRACA

osoby stale zatrudnione przy pozyskiwaniu surowców (rolnicy, dzierżawcy gruntów, rybacy, górnicy)

ludność żyjąca z własnej pracy, przetwarzająca część produktu czystego, ale nie pomnażająca jego wielkości (rzemieślnicy, kupcy, robotnicy najemni).

Posiadacze gruntów (arystokracja); działalność publicznoprawna i administracyjna tej klasy istotnie wpływa na proces wytwarzania produktu czystego i na jego podział.

(1)

dzierżawa

2 mln ₤

Klasa

jałowa

Klasa

właścicieli

Klasa

produktywna

(3)

zakup towarów

1 mln ₤

2 mln

autokonsumpcja

(2)

żywność

1 mln ₤

(4)

towary

1 mln ₤

(5)

żywność

1 mln ₤

(6)

surowce do

wytwarzania towarów

1 mln ₤

NALEŻNOŚCI

ZAKUP

---