Poradnictwo dydaktyczno-wychowawcze i specjalistyczne w zakresie narkomanii

1. Historia

Właściwości narkotyków znane są ludzkości od najdawniejszych czasów. Pierwsze wzmianki o stosowaniu środków oszałamiających można znaleźć już w mitologii wielu starożytnych ludów: Egiptu, Sumerii, Chin czy Indii. Już Hipokrates zalecał stosowanie opium jako środka leczniczego. Natomiast rzymski cesarz Marek Aureliusz był pierwszym znanym narkomanem opiumowym. Pierwotnie zażywanie tych środków było jedynie przywilejem zarezerwowanym tylko dla wąskiej grupy społecznej elity: kapłanów, wróżbitów i magów. Dopiero w wieku XIX i XX nastąpiły wielkie zmiany. Narkotyki stały się dostępne, a często z ich powodu wybuchały wojny( m.in. wojny opiumowe). Stały się one źródłem wielkich dochodów, rozwoju przestępczości a także rozpadu nie tylko rodzin a czasem nawet społeczności. Dziś narkotyki są wielkim problemem społecznym, na który nadal nie można znaleźć sposobu. Jedynym skutecznym jego rozwiązaniem wydaje się być profilaktyka, bo nie od dziś wiadomo, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Substancje tego typu wprowadzają zatem w świat złudzeń. Są formą ucieczki od rzeczywistości, a jednocześnie prowadzą do powstawania chronicznego uzależnienia. Oznacza to, że uzależniony to człowiek żyjący w świecie iluzji i jednocześnie człowiek uzależniony od substancji, które go w ten świat wprowadzają. Niektóre środki szkodliwe dla zdrowia, lub nawet uzależniające, można kupić legalnie środki nasenne, farby i lakiery, kleje oraz wiele innych przydatnych w dzisiejszych czasach produktów, które użyte w odpowiedni sposób nie stanowią najmniejszego zagrożenia. Dzieci, które uzależniły się od narkotyków i alkoholu przed 18 rokiem życia, mają jedynie 50% szansy, aby dożyć 30 urodzin.

2. Definicje

Uzależnienie narkotykowe - narkomania(gr. Narke - odurzenie, mania - szaleństwo), rodzaj nałogu, psychiczne i fizyczne uzależnienie się od farmakologicznych środków narkotycznych lub narkotyków, przy ciągłym zwiększaniu dawki, prowadzi do negatywnych zmian osobowości, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i wyniszczenia organizmu.

Narkotyk - (gr. Narkotikos - oszałamiający) - 1) środek odurzający pochodzenia naturalnego (rośliny, grzyby) lub syntetycznego, o depresyjnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, powodujący głównie stan odurzenia, euforii, uśmierzenia bólu, uspokojenia lub senności, wywołuje po krótkim lub dłuższym zażywaniu uzależnienie psychiczne i fizyczne….

Uzależnienie - zespół objawów somatycznych, behawioralnych i poznawczych, w których zażywanie substancji chemicznych staje się priorytetowe nad innymi poprzednio ważniejszymi zachowaniami.

3. Przyczyny i skutki

Narkotyki powodują degradacje moralną:

• utratę wartości moralnych;

• utratę godności;

• przestępczość;

• prostytucję;

• morderstwa;

• sprzedaż narkotyków kolegom;

• agresję i drażliwość;

• zaburzenia pamięci;

• nieprawidłowy rozwój osobowości;

• utratę hamulców moralnych;

• zaburzenia emocjonalne;

• niedostosowanie społeczne;

• brak wytrwałości w realizowaniu zamierzonych celów;

• trudności w pracy lub w nauce;

Powody, dla których młodzież sięga po narkotyki:

• zbyt duże wymagania otoczenia(nieadekwatne do umiejętności dziecka);

• patologie w rodzinie, oraz konflikty z domownikami;

• niedojrzałość emocjonalna

• uwarunkowania genetyczne - zetknięcie z jakimś środkiem powoduje natychmiastowe uzależnienie;

• niekonsekwencja wychowawcza rodziców;

• ustępstwa;

• chłód emocjonalny rodziców względem dziecka;

• poczucie odrzucenia przez rodzinę i otoczenie

• samotność

• potrzeba akceptacji;

• ciekawość;

• nuda;

• chęć podjęcia ryzyka;

• presja grupy (nie będę mięczakiem!);

• bunt przeciw dotychczasowym wartościom;

• naśladowanie (postaci z filmów; kolegi z podwórka);

Jak rozpoznać, że dziecko używa środki odurzające:

• słabo uczące się, nieśmiałe dziecko zaczyna dużo mówić, nabiera odwagi, staje się krnąbrne ( może zażywać amfetaminę, speed lub ecstasy);

• zwężone sztywno źrenice (opiaty, czyli: heroina, opium, kompot, morfina, kodeina, PCP-fencyklidyna);

• lekko rozszerzone źrenice (środki uspokajające, marihuana, amfetaminy);

• przyśpieszony tok myślenia, słowotok; gwałtowne ruchy, nienaturalnie szybkie (amfetamina);

• nieobecność, bycie w innym świecie (marihuana czyli haszysz lub trawa; halucynogeny, czyli: LSD inaczej kwas, grzybki halucynogenne,i narkotyki autorskie takie jak: DMT, MDA, STP, TMA, MMDA itp.);

• drażliwość, wybuchowość, wrogie nastawienie do otoczenia, nieposłuszeństwo;

• zaniedbywanie obowiązków domowych;

• nieporządek w pokoju (lub nagły „błysk”);

• stałe ukrywanie czegoś przed domownikami (skrytki);

• zakaz wstępu rodziców do pokoju dziecka;

• częste wietrzenie pokoju, odświeżacze do powietrza;

• częste spóźnianie się;

• niepowodzenia w szkole (wagary);

• zmiana lub poszerzenie grona znajomych;

• nagłe wyjścia z nowymi znajomymi;

• częste, krótkie telefony (możliwość handlu narkotykami);

• kolekcjonowanie emblematów związanych z subkulturami młodzieżowymi (pacyfki, listki marihuany);

• ślady kleju na ubraniu (inhalanty - czyli rozpuszczalniki)

• drobne szare ziarenka lub tytoń w kieszeniach (crack i marichuana);

• objadanie się lub zaniechanie jedzenia, czasami bardzo nieregularne;

• spadek wagi ciała;

• zaburzenia snu;

• drobne kłamstwa;

• zwiększone zapotrzebowanie na pieniądze;

• wynoszenie z domu rzeczy;

• używanie slangu;

• bełkotliwa niespójna mowa;

• nagłe wybuchy agresji;

• apatia lub senność, ślady po nakłuciach igłą;

• czasami- ostry, „chemiczny” zapach potu.

4. Kryteria uzależnienia wg ICD- 10

1. silna potrzeba (głód ) zażywania środka

2. trudności w kontrolowaniu zachowań związanych z zażywaniem środka

3. zespół abstynencyjny spowodowany przerwaniem zażywania lub zredukowaniem dawki środka

4. występowanie tolerancji polegającej na potrzebie spożycia większych dawek do wywołania efektu spowodowanego poprzednio mniejszymi dawkami

5. postępujące zaniedbywanie alternatywnych przyjemności lub zainteresowań z powodu zażywania środka

6. zażywanie środka pomimo jawnych jego szkodliwych następstw

5. Rodzaje narkotyków

1. środki tłumiące

• alkohol

• środki nasenne i antydepresyjne(barbiturany, benzodiazepiny, trankwilizatory)

• środki rozluźniające

• środki silnie usypiające( m.in. GHB

2. Środki pobudzające

• Kofeina

• Nikotyna

• Amfetamina

• Kokaina, crack

3. Środki wziewne

• Kleje - butapren,

• Farby

• Rozpuszczalniki

4. Środki uśmierzające

• Opiaty: opium, morfina, kodeina, heroina

• Ecstasy

• Rośliny o działaniu stymulującym: wilcza jagoda, mandragora, chrzan, lubczyk, żeń - szeń

5. Środki halucynogenne

• Kanabinole, pochodne konopii indyjskich: marihuana, haszysz, olej haszyszowy

• Skuny

• Fenycyklidyna

• LSD

• Meskalina

• Psylocybina

• Grzyby

• Bieluń

• Polska heroina

6. Sterydy

6. Fazy uzależnienia

1. Faza eksperymentowania

2. Faza fascynacji

3. Faza przymusu brania

4. Faza przyjmowania po to, żeby zachować sprawność.

7. Specjalistyczne jednostki udzielające pomocy.

• punkty konsultacyjne

Najczęściej są prowadzone fundacje, stowarzyszenia, ale także i samorządy. Z reguły są w nich zatrudnieni terapeuci lub konsultanci uzależnień. Dokonują oni wstępnej diagnozy określającej stopień zaawansowania uzależnienia, udzielają porad i informacji, wspierają decyzję o podjęciu leczenia i motywują do podjęcia terapii w poradni ambulatoryjnej lub ośrodku stacjonarnym średnio- lub długoterminowym. Właśnie punkty konsultacyjne stają się pierwszym miejscem do, którego zgłaszają się osoby z problem, gdy w ich okolicy nie ma żadnej poradni ambulatoryjnej. Niektóre z punktów oferują także możliwość przeprowadzenia diagnozy lekarskiej oraz konsultacje psychologiczne.

• poradnie ambulatoryjne

W zależności od stopnia zaawansowania uzależnienia oferuje pomocnie tylko dla uzależnionych, ale i również dla ich rodzin. W poradni zatrudnieni są terapeuci profesjonaliści, osoby, które kiedyś były uzależnione, a teraz chcą udzielać pomocy osobom uzależnionym(tzw. Terapeuci-neofici). Poradnie ambulatoryjne oferują również opiekę medyczną, psychiatryczną, badania psychologiczne, porady prawne. Mogą one być prowadzone przez stowarzyszenia i fundacje jako nie zarejestrowane w NFZ oraz zarejestrowane jako NZOZ. W poradniach można prowadzić różnorodne formy terapii grupowej i indywidualnej. Większość poradni posiada testy na obecność narkotyków w moczu. Jeśli pacjent nie potrafi utrzymać abstynencji jest on relegowany z programu terapeutycznego. Proponuje mu się ponowny udział w procesie terapii od początku po okresie karencji. Programy poradniane trwają z reguły 1 -2 lat. Początkowo są intensywne, z czasem intensywność spotkań spada. Jeśli zachodzi taka konieczność pacjenta można umieścić w ośrodku stacjonarnym

• oddziały detoksykacyjne

W nich następuje odtrucie od przyjmowanej substancji przez uzależnionego, zmniejszenie objawów niepożądanych po dostawieniu narkotyków, diagnostyka powikłań, indywidualny dobór leków, zapobieganie zaburzeniom psychicznym powstałym na skutek odstawienia narkotyków. Zadaniem detoksykacji jest umożliwienie funkcjonowania organizmu bez narkotyku. Do działań podejmowanych w oddziałach detoksykacyjnych zalicza się: odtrucia od przyjmowanej substancji; osłabienie objawów zespołu odstawiennego; diagnostyka takich powikłań jak zakażenie HIV, WZW i innych chorób zakaźnych; indywidualny dobór leków dla pacjenta; zapobieganie zaburzeniom psychicznym powstającym przy odstawieniu narkotyków; motywowanie do dalszego leczenia.

• Grupy Anonimowych Narkomanów

Uczestnictwo w tych grupach jest całkowicie otwarte. Nie istnieją żadne ograniczenia. Członkowie AN dobrowolnie wpłacają składki na dalsze funkcjonowanie tej instytucji. Oferują one przede wszystkim mityngi grupowe. Każda grupa działa indywidualnie. Grupy AN działają na wzór grup AA. Spotkania odbywają się co tydzień w wynajmowanych pomieszczeniach.

8. Specjaliści udzielający pomocy osobom uzależnionym

• pedagog szkolny

• psycholog

• profilaktyk uzależnień

• psychiatra

• pedagog resocjalizacyjny

• prawnik

• instruktor terapii uzależnień

• konsultant ds. uzależnień

• psycholog terapeuta

• policjant

• kurator

• socjoterapeuta

Osoby udzielające pomocy uzależnionym powinny posiadać Certyfikat Specjalisty Terapii Uzależnień oraz Certyfikat Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.

9. Formy poradnictwa

• Leczenie krótkoterminowe

Jest realizowane przez oddziały leczenia uzależnień, które funkcjonują przy większych jednostkach służby zdrowia, szpitalach psychiatrycznych czy klinikach psychiatrii. Ich program oparty jest na teorii psychologicznych mechanizmów uzależnienia. Zapewnia się w nich opiekę medyczną, farmakoterapię oraz pomoc psychologiczną. Program trwa od 6 do 8 tygodni. Intensywne oddziaływania terapeutyczne( 24 godz. Na dobę) są jedynie wstępem do dalszej terapii. Osoba kończąca program powinna go kontynuować w poradni bądź w ośrodki terapii średnioterminowej.

• leczenie średnioterminowe

Trwa ono 6-8 miesięcy. Zawiera intensywny program terapii. Cechuje je indywidualne podejście do pacjenta. Każdy ośrodek jest nastawiony na rozwój osobistych predyspozycji do wytrwania abstynencji i rozwój zainteresowań.

• leczenie długoterminowe

Zawiera programy terapii trwające od 12 do 24 miesięcy oferowane przez placówki Monaru, Karanu, PTNZ, ZOZ-y oraz inne fundacje. Kadrę w tym przypadku stanowią terapeuci, psycholodzy oraz neofici. Programy terapeutyczne są oparte na metodzie społeczności terapeutycznych. Mają one na celu odbudowę takich wartości jak: uczciwość, odpowiedzialność, szczerość, przyjaźń. Ważnym elementem programu jest praca. Udział w terapii jest podzielony na kilka etapów, uprawniających do kreślonych ról dających przywileje. Każdy pacjent zaczynający terapię ma okres próbny i pierwsze przywileje otrzymuje nie wcześniej niż po miesiącu pobytu w ośrodku. Cechą charakterystyczna są żelazne normy i zasady funkcjonowania, których złamanie powoduje nałożenie kar- tzw. Dociążeń lub wykluczenie ze społeczności. Każdy absolwent ośrodka powinien znaleźć osobistego terapeutę lub korzystać z pomocy grup AN.

• Program substytucji lekowej

Jest to rozwiązanie polegające za zastąpieniu narkotyku legalna substancją o podobnym lub takim samym działaniu. Grupa objęta takimi programem obejmuje osoby uzależnione od heroiny. Czas trwania tego programu nie jest odgórnie określony. Decyzję o jego czasie trwania podejmuje sam pacjent.

• Psychoterapia : indywidualna, grupowa, rodzinna, partnerska

• Konsultacje psychiatryczne

• Warsztaty psychologiczne

• Poradnictwo telefoniczne - antynarkotykowy telefon zaufania 0 801 199 990

• Poradnictwo on - line: antynarkotykowa poradnia internetowa; www. narkomania. org. pl.

• Pogotowie makowe - pomoc rodzinie: 0 801 109 696

Kozak S. Patologie wśród dzieci i młodzieży. Leczenie i profilaktyka. Warszawa 2007 Difin

Kozak S. Patologie wśród dzieci i młodzieży. Leczenie i profilaktyka. Warszawa 2007 Difin

Gąsior K. Elementy psychologii klinicznej i pomocy psychologicznej dla pedagogów. Skrypt dla studentów pedagogiki - wersja robocza 2.0. Kielce 2008

Gąsior K. Elementy psychologii klinicznej i pomocy psychologicznej dla pedagogów. Skrypt dla studentów pedagogiki - wersja robocza 2.0. Kielce 2008

Pospiszyl I. Patologie społeczne Warszawa 2008

Strona internetowa: WWW. Narkomania. org. pl.

Strona internetowa: www. narkomania. org. pl.

Strona internetowa: WWW. Narkomania. org. pl.

1

---