§4. Struktura Przestępstwa (typy czynów)
Przestępstwo jest zachowaniem się człowieka spełniającym określone warunki. Te warunki i ich wzajemne relacje tworzą strukturę, której poznanie jest istotne dla zrozumienia charakteru przestępstwa.
Podstawą tej struktury jest czyn, który musi zawierać znamiona czynu zabronionego opisanego w ustawie karnej. Kolejna koncepcja, wypracowana pod wpływem doktryny radzieckiej, mówi z kolei że przestępstwo jest zbudowane z 4 elementów:
podmiotu przestępstwa (jego sprawcy)
przedmiotowej strony przestępstwa (znamiona czynu zabronionego)
przedmiotu przestępstwa (stosunki społeczne)
podmiotowej strony przestępstwa (wina-stosunek psychiczny sprawcy do czynu)
Zasady kriminalizacji
Prawo Karne jest subsydiarne, czyli wchodzi w grę gdy inne środki nie wystarczają do opanowania zjawiska szkodliwego społecznie. Prawo to przesądza jakie normy podlegają ochronie prawnokarnej i jakie zachowania sprzeczne z normą karną są karalne.
Zasady kryminalizacji - są to zasady którymi kieruje się ustawodawca przy określaniu czy dane zachowanie podlega sankcji karnej.
ochroną dóbr
utwierdzanie postaw moralnych
rozładowywanie napięć społecznych
prawo karne nie zawsze jest właściwym instrumentem zapobiegającym szkodliwym zjawiskom społecznym
skutki uboczne - podziemie
stosowanie prawa karnego w ostateczności - gdy zawiodą inne środki
nie może być arbitralna
Typ czynu zabronionego i jego funkcja
Czyny społeczne występujące w normach, podzielić możemy na:
zachowania zabronione pod groźbą kary
zachowania sprzeczne z normą sankcjonowaną
prawnie obojętne
Zasada określoności czynu zabronionego wymaga wyraźnego wyodrębnienia poszczególnych rodzajów zachowań, gdyż wiąże się to ze zróżnicowaniem kary.
Typ czynu zabronionego, jest wzorcem dla kategorii zachowań wskazującym na cechy którymi zachowanie ma się charakteryzować, by być zgodnym ze wzorcem. Pomija on natomiast cechy indywidualne czynu, gdyż nie mają one znaczenia przy określaniu typu czynu. Można go zatem określić jako ustawowy wzorzec karalnego naruszenia normy sankcjonowanej.
Odmiany typów czynu zabronionego
Podział typów ma znaczenie przy ustalaniu odpowiedzialności karnej w przypadku błędu co do poszczególnych znamion charakteryzujących czyn zabroniony, oraz przy ustalaniu charakteru zbiegu przepisów.
Typy czynów zabronionych dzielimy na:
typ zasadniczy
jest to charakterystyka zachowań najbardziej typowych dla naruszenia normy, wpływają on na ocenę zachowania
typ kwalifikowany
charakteryzuje się cechą wpływającą na zwiększenie bezprawia, i objęty został surowszą sankcją karną. Są to najczęściej perspektywy kwalifikowane przez okoliczności
typ uprzywilejowany
charakteryzuje się cechą wpływającą na zmniejszenie bezprawia, konsekwencją czego jest złagodzenie kary
Cechą wspólną typu zasadniczego, kwalifikowanego i uprzywilejowanego jest to że stanowią one wzorce zachowań sprzecznych z tą samą normą. Typ kwalifikowany i uprzywilejowany jest modyfikacją typu zasadniczego.
Kolejnym podziałem typów jest podział na:
typy nazwowe
ustawa określa nazwę zachowania
typy opisowe
ustawa podaje opis zachowania, w polskim prawie karnym przeważają one
Typy mogą być ujęte:
syntetycznie
obejmuje się tak przepisy do których przywiązuje się mniejszą wagę, są opisane mniej szczegółowo
kazuistycznie
opis zależy od oceny zachowań atakujących i związany jest z różna ich cenną
O opisie decyduje ustawodawca, wyraża w ten sposób swobodę jaką zostawia sędziemu.
Wyróżnia się także typy:
zamknięte
to opis czynu który nie wymaga uzupełnienia przez cechy które są opisane w ustawie karnej
otwarte
wymaga on uzupełnienia przez znamiona pozostające poza ustawą karną
Możemy je także podzielić pod względem:
zupełności
nie odsyłają do innych przepisów karnych celem sprecyzowania znamion
niezupełności
zależny
przepis odsyła do innego celem uzupełnienia znamion tego typu
blankietowy
zawiera bardzo ogólny opis czynu sprzecznego z normą, i odsyła do innych przepisów gdzie opis ten jest precyzowany