POPYT jest to odwrotna zależność ceny i ilości dobra, jaką konsument,nabywcy są skłonni i są w stanie nabyć przy założeniu, że pozostałe czynniki wpływające na popyt nie ulegają zmianie(ceteris paribus)

D0 → D1 wzrost popytu(na skutek zmiany innych czynników)

D0 → D2 spadek popytu

Wzrost popytu: *spadek ceny dobra komplementarnego/ *wzrost ceny dobra substytucyjnego/ *wzrost dochodów/ *zmiana gustów na korzyść danego dobra/ *wzrost liczby nabywców

Spadek popytu: *wzrost ceny dobra komplementarnego/ *spadek ceny substytutu/ *spadek dochodów/ * zmiana gustów na niekorzyść dobra/ *spadek liczby nabywców

Czynniki wpływające na popyt: *ceny innych dóbr(substytucyjnych, komplementarnych)/ *dochody nabywców/ *liczba nabywców/ *jakość dobra/ *stan zdrowia/ *gusty, moda, płeć

PODAŻ to relacja ceny i ilości dobra,którą producenci są skłonni i są w stanie wyprodukować i dostarczyć na rynek,przy założeniu ceteris paribus

Krzywa podaży pokazuje, jakie ilości danego dobra producenci są skłonni zaoferować do sprzedaży przy różnych cenach w danym okresie. Krzywa podaży posiada nachylenie rosnące - przy cenach wyższych sprzedawcy są skłonni oferować na sprzedaż większe ilości dóbr niż przy cenach niższych. Wielkość podaży danego dobra zmienia się przede wszystkim na skutek zmiany ceny.

PRZESUNIĘCIE KRZYWEJ PODAŻY

So→S2 ⇒WZROST PODAŻY

So→S1⇒ SPADEK PODAŻY

Wzrost podaży: *ograniczenie kosztów produkcji/ *korzystne zmiany cen innych towarów/ *postęp technologiczny/ *korzystne warunki atmosferyczne/ *korzystne zmiany w polityce państwa

Spadek podaży: *wzrost kosztów produkcji/ *niekorzystne zmiany cen innych towarów/ * niekorzystne warunki atmosferyczne/ *niekorzystne zmiany w polityce państwa

Czynniki wpływające na podaż: *postęp technologiczny, techniczny/ *zmiany cen czynników produkcji/ *cele działania firmy/ *liczba firm w danej gałęzi/ *koszty produkcji

MODEL RYNKU:

ILOŚĆ RÓWNOWAGI: jest to ilość oferowana równa ilości zapotrzebowanej przy cenie równowagi.

CENA RÓWNOWAGI: to cena przy, której ilość oferowanego dobra równa jest ilości zapotrzebowania.

DZIAŁANIE MECHANIZMU RYNKU: polega na tym, że jeżeli któryś z elementów rynku ulegnie zmianie to uruchamia on siły rynku (reakcje kupujący

i sprzedający) doprowadzający ponownie rynek do stanu równowagi.

NADWYŻKA: występuje wówczas, gdy przy cenie bieżącej wielkość oferowana qs1 przewyższa wielkość za oferowaną qd1 a cena bieżąca jest zbyt wysoka by zrównoważyć ilość oferowaną z ilością zapotrzebowania.

NIEDOBÓR: występuje wówczas, gdy przy cenie bieżącej P2 ilość oferowana będzie mniejsza od ilość zapotrzebowanej qd2 a cena bieżąca będzie za niska by zrównoważyć ilość oferowaną z ilością zapotrzebowania.

CENA MINIMALNA: to cena powyżej ceny równowagi rynkowej stosowana jest przy skupie płodów rolnych do zabezpieczenia interesów producentów rolnych.

CENA MAX: to cena poniżej ceny równowagi rynkowej w zadaniu jej jest zabezpieczenie interesów grup najuboższych ludzi, których nie stać by było na zakup podstawowych artykułów zwłaszcza leków.

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU określa stopień wrażliwości popytu na zmianę lub wahania trzech zmiennych: ceny danego dobra, ceny innych dóbr oraz dochodu. Współczynniki elastyczności popytu podajemy w wartościach bezwzględnych |EP|, przy ich interpretacji musimy, więc dodatkowo pamiętać o znakach

POPYT ELASTYCZNY. Jeśli E>1 mówimy, że popyt jest elastyczny, przy czym elastyczność dążąca do nieskończoności oznacza popyt doskonale elastyczny, pozostałe przypadki - popyt względnie elastyczny

ELASTYCZNOŚĆ JEDNOSTKOWA Jeśli E=1 mamy do czynienia z elastycznością jednostkową (zwaną również neutralną elastycznością popytu)

POPYT NIEELASTYCZNY Elastyczność mniejsza od jedności E<1 oznacza, że popyt jest nieelastyczny. Przy czym elastyczność równa 0 oznacza popyt doskonale nieelastyczny (sztywny), natomiast elastyczność zawierająca się w przedziale <0,1> określana jest jako popyt stosunkowo (względnie) nieelastyczny.W większości przypadków elastyczność cenowa popytu jest różna na różnych odcinkach wykresu:

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU określa stopień zmiany (wrażliwość) popytu na dobro na skutek zmiany jego ceny. Wzrost cen powoduje spadek popytu. Współczynnik elastyczności cenowej popytu przyjmuje znak ujemny (odwrotna relacja zmiany wielkości popytu do zmiany ceny). Wyjątki to dobra Giffena, dobra podlegające efektowi snobizmu i efektowi demonstracji (efekt Veblena). Elastyczność tę wylicza się ze wzoru:

		% zmiana ilości popytu
ECD	=
		% zmiana ceny

METODA PUNKTOWA

E_CD =
:

Q1,Q2= wielkość popytu w kolejnych okresach

P1,P2 = ceny w kolejnych okresach

METODA ŁUKOWA(przedziałowa) jeśli badamy elastyczność w pewnym przedziale

E_CD =
:

ELASTYCZNOŚĆ KRZYWYCH POPYTU

E_CD> 1

POPYT ELASTYCZNY WZGLĘDEM CENY :

Wtedy, gdy wzrost ceny o 1% powoduje spadek wielkości popytu o więcej niż 1%

Spadek ceny o 1% powoduje wzrost wielkości popytu o więcej niż 1%

POPYT NIEELASTYCZNY WZGLĘDEM CEN

Popyt jest nieelastyczny względem ceny wtedy, gdy zmiana ceny o 1% powoduje spadek popytu o mniej niż, 1% ( czyli 0,2)

E_CD< 1

POPYT PROPORCJONALNY WZGLĘDEM CENY

Popyt jest proporcjonalny względem ceny wtedy, gdy wzrost ceny o 1 % powoduje spadek wielkości popytu także o 1% i odwrotnie

E_CD= 1

%
Qd= %
P

E_CD= -1

POPYT DOSKONALE NIEELASTYCZNY (sztywny)

Występuje wówczas, gdy wzrost lub spadek ceny niewywołuje zmiany w obrębie wielkości popytu.

E_CD = 0

POPYT DOSKONALE ELASTYCZNY

Popyt doskonale elastyczny występuje wówczas, gdy przy niewielkiej zmianie ceny np. 1 gr. konsumenci są w stanie zakupić każdą ilość towarów.

E_CD = ∞

CZYNNIKI POWODUJĄCE RÓŻNE KSZTAŁTOWANIE SIĘ WSKAŹNIKA CENOWEJ ELASTYCZNOŚCI POPYTU:

*bliskość substytutów/ *udział w dochodzie wydatków na dany produkt/ *rodzaj dóbr podstawowe czy luksusowe/ *czas potrzebny na wyszukiwanie substytutów

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU NA KRZYWEJ POPYTU

ROZMIESZCZENIE · WSKAŹNIKA CENOWEJ ELASTYCZNOŚCI POPYTU NA KRZYWEJ POPYTU

MIESZANA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU jest miarą zmian popytu w zależności od zmiany ceny innego produktu. Wrażliwość popytu dobra A na zmianę ceny dobra B.Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:

		% zmiana wielkości popytu na dobra A
EM	=
		% zmiana ceny dobra B

Mieszana elastyczność popytu wskazuje na siłę rynkową dobra. Jeśli jest niska, wówczas dane dobro ma wysoką siłę monopolową.
Wysoka wartość mieszanej elastyczności popytu wskazuje na dobra, będące substytutami, z kolei wartość ujemna wskazuje na dobra komplementarne.

E_M=0 - dobro neutralne, nie zależne

E_M>0 - wzrost ceny dobra B spowoduje wzrost popytu na dobra A

E_M<0 - wzrost ceny dobra B spowoduje spadek popytu na dobro A

DOCHODOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU wrażliwość popytu na zmianę dochodu konsumenta. Wzrost powoduje spadek ilości popytu - zmiana jednokierunkowa. Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:

		% zmiana ilości popytu
Ey	=
		% zmiana dochodu

Jeśli wzrost dochodów konsumentów spowoduje spadek ilości popytu na dane dobro to mamy do czynienia z dobrem niższego rzędu.

Jeśli wzrost dochodów konsumentów spowoduje wzrost ilości popytu na dane dobro to mamy do czynienia z dobrem normalnym.

Ujemną elastyczność dochodową popytu wykazują dobra podrzędne.

E_y>0 dobra normalne

E_y>1 dobra luksusowe

E_y<0 dobra niższego rzędu

Z dochodową elastycznością popytu związane są prawa Engla:

* Wraz ze wzrostem dochodów rośnie konsumpcja, zarówno artykułów żywnościowych, jak i nieżywnościowych, jednak tempo przyrostu spożycia tych pierwszych jest słabsze niż tempo spożycia art. nieżywnościowych. Tak więc w miarę wzrostu dochodu, udział wydatków na żywność w wydatkach ogólnych relatywnie maleje.

* W miarę wzrostu dochodów zwiększa się procentowy udział wydatków na dobra trwałego użytku, usługi, kształcenie, rekreację itp. Wydatki na dobra luksusowe lub oszczędności występują tylko przy wysokim dochodzie.

Jakościowa elastyczność popytu

Jakość - prawdopodobieństwo w jakim dany produkt,towar jest w stanie zaspokoić nasze potrzeby

		% zmiana ilości popytu
Eq	=
		% zmiana jakości

ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY WZGLĘDEM CENY: mierzy reakcje producentów wywołaną zmianę ceny

METODA PUNKTOWA

Eps=

Eps=

METODA ŁUKOWA

Eps=

PODAŻ ELASTYCZNA

Eps>1

PODAŻ NIEELASTYCZNA

Eps<1

PODAŻ PROPORCJONALNA

Eps = 1

PODAŻ DOSKONALE ELASTYCZNA

Eps=

PODAŻ DOSKONALE NIEELASTYCZNA

Eps= 0

CZYNNIKI POWODUJĄCE ZRÓŻNICOWANE KSZTAŁTOWANIE SIĘ WSKAŹNIKA CENOWEJ ELASTYCZNOŚCI PODAŻY:*warunki technologiczne/ *zapasy gotowych wyrobów/ *zapasy niewykorzystanych czynników produkcji/ *czas potrzebny na produkcję

KRZYWA OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO(LINIA BUDŻETOWA) (ścieżka cen) to graficzna ilustracja zbioru wszystkich kombinacji dóbr, jakie konsument może nabyć przy danych cenach tych dóbr i określonym dochodzie.

Zachowanie rynkowe konsumenta zdeterminowane jest przez 2 czynniki:dochody rozporządzalne konsumenta i ceny rynkowe dóbr i usług. Linia budżetowa wyznacza możliwości nabycia 2dóbr przy danych dochodach i cenach rynkowych.

Punkty, leżące na krzywej ograniczenia budżetowego obrazują pełne, efektywne wykorzystanie zasobów. Punkty leżące powyżej są nieosiągalne (z uwagi na dany poziom dochodu), a leżące poniżej oznaczają niepełne wydatkowanie dochodu. Graficznie rzecz ujmując krzywa ograniczenia budżetowego jest odcinkiem prostym.Ograniczenie budżetowe przedstawia możliwości konsumenta, który dysponuje określonym dochodem, przy ustalonych cenach rynkowych dóbr. Położenie krzywej zmienia się więc wraz ze zmianą dochodów lub zmianą cen.Wzrost dochodu spowoduje przesunięcie krzywej ograniczenia budżetowego w prawo.

Na położenie krzywej ograniczenia budżetowego mają również wpływ zmiany cen. I tak na przykład spadek ceny dobra B powoduje, że jesteśmy w stanie kupić go więcej:

Z kolei wzrost ceny dobra B powoduje, że jesteśmy w stanie kupić go mniej:

Obok poziomu dochodów i cen, decyzje konsumenta zależą od jego preferencji. Preferencje konsumenta są przedstawiane za pomocą krzywych obojętności.

KRZYWA OBOJĘTNOŚCI jest zbiorem takich kombinacji ilości dóbr, które konsument ceni sobie jednakowo wysoko. Krzywa obojętności ma zawsze kształt paraboli, wygiętej w kierunku układu współrzędnych.

Każdy punkt na krzywej oznacza wybór, który jest przez konsumenta jednakowo preferowany. Wszystkie punkty, znajdujące się ponad krzywą są bardziej preferowane od każdego punktu, leżącego na krzywej. Wszystkie punkty, znajdujące się poniżej krzywej są mniej preferowane od każdego punktu, leżącego na krzywej.
Zadowolenie konsumenta może mieć różny poziom, dlatego też można wykreślić nieskończoną liczbę krzywych obojętności - powstaje wówczas mapa obojętności.

RÓWNOWAGA KONSUMENTA(wpływ zmian w dochodach) jest najkorzystniejszą (optymalną) sytuacją, w jakiej może znaleźć się konsument, dokonujący wyboru danych dóbr. Mówiąc o sytuacji optymalnej mamy oczywiście na myśli korzyści konsumenta - jest to więc najwyższy z możliwych poziom zadowolenia.W modelu tym zakłada się racjonalne działanie konsumenta, to znaczy dążenie do jak najlepszego wykorzystania dochodów. Punkt równowagi R konsumenta jest graficznie wyznaczany jako punkt styczności krzywej ograniczenia budżetowego i najwyższej do osiągnięcia krzywej obojętności.

Jeśli dochód rośnie, krzywa ograniczenia budżetowego przesuwa się w prawo, a punkt równowagi konsumenta znajduje się na coraz wyższej krzywej obojętności. Łącząc te punkty linią otrzymamy w końcu ścieżkę wzrostu dochodu.

Powyższe rozważanie dotyczące przechodzenia na wyższą krzywą obojętności wraz z rosnącym dochodem jest prawdziwe w przypadku dóbr normalnych. W przypadku dóbr niższego rzędu sytuacja jest już inna: wraz ze wzrostem dochodu maleje zapotrzebowanie na nie (na temat dóbr niższego rzędu - patrz w rozdziale popyt)Na poniższym rysunku mamy do czynienia z sytuacją, gdzie dobro B jest dobrem niższego rzędu, a dobro A jest dobrem normalnym.

KOSZTY to wyrażone w pieniądzu nakłady na produkcję lub inny rodzaj działalności

Koszty zmienne - zależą od wielkości produkcji, im wyższa produkcja, tym wyższe koszty zmienne

KOSZTY ALTERNATYWNE to koszty nierzeczywiste, ale należy je brać pod ocenę.Koszt altern.jest wartością najcenniejszej spośród wybranych alternatyw.

Zysk ekonomiczny= koszt księgowy-koszty ekonomiczne

Koszt ekonomiczny= koszt księgowy + wszystkie koszty alternatywne

PRODUKT CAŁKOWITY: jest to całkowita wielkość produkcyjna wykonana w danym czasie.

L: liczba zatrudnionych

TP- produkt całkowity

KRZYWA PRODUKTU CAŁKOWITEGO przedstawia maksymalne do stworzenia ilości produktu całkowitego przy wykorzystaniu kapitału stałego przy

róznych poziomach zatrudnienia na zmiennego czynnika produkcji.

AP=

AP- produkt przeciętny

MP-przyrost produktu całkowitego

PRODUKT PRZECIĘTNY określa ilość produktów

MP=

przyrost produkcji całkowitego

przyrost zatrudnienia

określa on, jaki przyrost produktu całkowitego otrzymany z przyrostu zatrudnienie a jednostką.

PRZYROST PRZECIĘTNY: osiąga max. wartość w punkcie, w którym oba produkty krańcowy i przeciętny są sobie równe.

PRODUKT KRANCOWY oznaczamy w połowie

KOSZTY: to części nakładów, które zostały poniesione na produkcję. wyróżniamy koszty stałe i zmienne

TC: koszty całkowite

TFC: koszty stałe całkowite (koszty, które nie zmieniają się)

TVC: koszty zmienne całkowite = koszty płac pracowników

TC= TFC+TVC

KOSZTY CAŁKOWITE w krótkim okresie: koszty stałe i koszty zmienne.

TC = VC + FC

Okres krótki - czas w jakim przeds.nie jest w stanie dostosować się do nowych warunków, ilość zaangażowanych czynników produkcji, po za czynnikiem pracy nie może ulec zmianie.

Długi okres - jest sens wyróżniania VC-wszystkie koszty są kosztami zmiennymi

Koszt przeciętny to średni koszt wytworzenia jednostki produkcji, koszt krańcowy - koszt wytworzenia DODATKOWEJ jednostki produkcji.
Zależność pomiędzy oboma rodzajami kosztów jest w ekonomii bardzo istotna. Dopóki koszt przeciętny jest wyższy od marginalnego, krzywa kosztów przeciętnych opada i odwrotnie. Oznacza to, że krzywa kosztu marginalnego przecina krzywą kosztu przeciętnego w jej minimum - punkt ten zwa Koszty przeciętne całkowite i zmienne oraz koszty marginalne przedstawione graficzne przybierają postać krzywych u-kształtnych - co wynika z prawa malejących przychodów.
Jedynie krzywa kosztów przeciętnych stałych ma charakter opadający.
Krzywa kosztów marginalnych (MC) przecina u-kształtne krzywe przeciętnych kosztów zmiennych (AVC) i przeciętnych kosztów całkowitych (ATC) w ich minimach.
Ponadto, wraz ze wzrostem produkcji, krzywa kosztów zmiennych zbliża się od dołu do krzywej kosztów całkowitych.

W długim okresie wykreślamy tylko krzywą kosztów całkowitych. Dzieje się tak dlatego, bo koszty stałe w długim okresie są już "w zasadzie zmienne".
Kształt krzywych kosztów w okresie krótkim jest wynikiem działania prawa malejących przychodów. Krzywa długookresowych kosztów całkowitych jest również u-kształtna, inna jest tu jednak przyczyna tego zjawiska. Kształt krzywej wynika mianowicie ze zmian skali produkcji (zjawiska korzyści i niekorzyści skali).

Ponadto, wraz ze wzrostem produkcji, krzywa kosztów zmiennych zbliża się od dołu do krzywej kosztów całkowitych. Korzyści skali (wynikające ze skali

KOSZTY PRZECIĘTNE CAŁKOWITE ATC- są to koszty całkowite przypadające na jednostkę produktu.

ATC=

AFC+AVC= ATC

AFC - przeciętny koszt stały

AVC- przeciętny koszt zmienny

AFC=
AVC=
AVC=

KOSZT KRAŃCOWY: to przyrost kosztu całkowitego wynikającego z powiększenia produkcji o jednostkę.

MC =

KRZYWA PRZECIĘTNEGO KOSZTU

W miarę wzrostu produkcji odległość między AVC i ATC maleje. Koszt krańcowy jest w sensie matem.pochodną kosztu całkowitego. MC=TC'

DYNAMIKA KOSZTÓW

PODSUMOWANIE

Firma optymalizacją zyski sprzedająca produkt po stałej cenie wybiera tą wielkość produkcji przy, której koszt krańcowy równy jest cenie produktu

gdyż produkowanie mniejszej lub większej ilości związane byłoby z mniejszym zyskiem a nawet stratą.

REGUŁA MC=MR

Dowód matematyczny,że krzywa kosztu krańcowego przecina krzywą przeciętnego kosztu zmiennego(AVC) i całkowitego w punkcie minimum

MC=TC'

TC=VC+FC

ATC=TC/Q

W miarę gdy wytworzenie dodatkowych jednostek produktów stanie się droższe niż średnio biorąc produkcja wszystkich dotąd wytworzonych jednostek, koszty przeciętne zaczną rosnąć. Prawidłowość ta wyjaśnia fakt wznoszenia się od pewnego punktu krzywej AVC. Potwierdza ona również zależność : krzywa kosztów krańcowych przeds.przecina krzywą jej kosztów przeciętnych w najniższym punkcie tej ostatniej. Koszt przeciętny zwiększa się wtedy,gdy koszt krańcowy jest od niego większy, natomiast zmniejsza się,gdy koszt krańcowy jest od niego mniejszy. Koszt przeciętny się zmniejsza,koszt krańcowy musi być od niego mniejszy,a kiedy koszt przeciętny rośnie,koszt krańcowy musi go przewyższać.

Utarg (zwany też przychodem) to ilość pieniędzy, uzyskana przez przedsiębiorstwo ze sprzedaży dóbr i usług w danym okresie.Utarg całkowity wyliczamy ze wzoru:

TR=P*Q gdzie TR - utarg całkowity, P - cena jednostkowa, Q - wolumen sprzedaży (liczba sprzedanych jednostek).

Utarg krańcowy (przychód krańcowy, marginal revenue) to wzrost utargu całkowitego, wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę. Jest wyrażany wzorem:

		zmiana TR
MR	=
		zmiana Q

gdzie MR to utarg krańcowy, TR - utarg całkowity, Q - liczba jednostek

W warunkach konkurencji firma - chcąc sprzedać więcej - musi obniżyć cenę. Z tego też powodu utarg krańcowy spada w miarę wzrostu produkcji. Z kolei kształt krzywej utargu krańcowego zależy od kształtu krzywej popytu na produkty przedsiębiorstwa.

ZYSK NORMALNY Kiedy przedsiębiorstwo osiąga zysk ekonomiczny równy 0, wówczas mówimy, że osiąga ono zysk normalny. Oznacza to, że zysk księgowy przedsiębiorstwa

pokrywa dokładnie koszt alternatywny (kapitału, czasu pracy właściciela itp.).
Innymi słowy - zysk normalny to najlepszy zysk, jaki może być osiągnięty w alternatywnych działaniach. Zysk dodatkowy (ekonomiczny, nadzwyczajny) powstaje natomiast ponad zyskiem normalnym.

Cele działalności firmy to: *maksymalizacja krótkookresowych zysków/ *maksymalizacja "menedżerskiej użyteczności" (wynika z rozdzielenia własności i kontroli, chodzi tu o władzę, status, bezpieczeństwo i wypoczynek menedżerów)wzrost wartości rynkowej/ *maksymalizacja wyników w zakresie WSZYSTKICH celów firmy.

ZYSK EKONOMICZNY(nadzwyczajny) przeds.na rynku konkurencji doskonałej osiąga tylko w krótkim okresie

Czy przeds.w długim okresie może w specyficznych warunkach osiągnąć zysk nadzwyczajny?Może,kiedy będzie funkcjonowało w warunkach lepszych niż przeciętne warunki i będzie on wyższy od zysku normalnego.np.lepsze surowce niż inne przeds.posiadają,przeds.X zatrudnia wiodącą kadrę w danej gałęzi

OPTIMUM EKONOMICZNE wskazane przez regułę MC=MR

OPTIMUM TECHNICZNEpunkt przecięcia się krzywych przeciętnego kosztu całkowitego i kosztu krańcowego,zawsze przypada w punkcie min ATC. Optimum tech.wskazuje minimalny poziom cen towaru,poniżej której przeds.nie może działac w długom okresie

UTARG W WARUNKACH DOSKONAŁEJ KONKURENCJI

W warunkach doskonałej konkurencji utarg przeciętny jest równy cenie i utargowi marginalnemu. Dzieje się tak dlatego, bo cena jest STAŁA.

Na rynku doskonale konkurencyjnym krzywa podaży pokrywa się z krzywą MC (kosztów krańcowych) powyżej jej przecięcia z krzywą AVC (przeciętnych kosztów zmiennych).

DECYZJE W KRÓTKIM OKRESIE

Wyznaczamy optimum ekonomiczne (MC=MR).
Następnie badamy, czy produkcja jest opłacalna z ekonomicznego punktu widzenia (czy cena jest wyższa od AVC1 i ATC1).

1. ZYSK NADZWYCZAJNY P > ATC 1
Jeśli cena P jest wyższa od ATC1, wówczas przedsiębiorstwo osiąga zysk nadzwyczajny.
2. PRÓG RENTOWNOŚCI P = ATC 1
Jeśli cena P (w warunkach doskonałej konkurencji równa utargowi krańcowemu) jest równa ATC1 (przeciętnemu kosztowi całkowitemu), wówczas przedsiębiorstwo osiąga próg rentowności (zysk normalny).
3. STRATA P < ATC 1
Jeśli cena P jest niższa od ATC 1, wówczas przedsiębiorstwo ponosi stratę.
3.1. STRATA - OSIĄGNIĘCIE PUNKTU WYJŚCIA P = AVC 1
Jeśli cena P równa AVC1 (przeciętnemu kosztowi zmiennemu), wówczas pokryte są wyłącznie koszty zmienne. Oznacza to, że przedsiębiorstwo osiągnęło punkt graniczny, do którego może akceptować straty - jest to PUNKT WYJŚCIA z rynku (punkt, w którym przedsiębiorstwo pokrywa już tylko swoje koszty zmienne).
3.2. STRATA - KONIECZNOŚĆ ZANIECHANIA PRODUKCJI P < AVC 1
Jeśli cena jest niższa od AVC1, przedsiębiorstwo powinno zaprzestać produkcji (nie pokrywa nawet kosztów zmiennych)

DECYZJE W DŁUGIM OKRESIE

W warunkach doskonałej konkurencji, rynek dąży do osiągnięcia długookresowej równowagi gałęzi. Jeśli przy danej cenie pojawi się zysk, wówczas będziemy obserwowali tendencję do wchodzenia na rynek nowych przedsiębiorstw, wzrostu podaży i spadku ceny.

Jeśli przy danej cenie pojawi się strata, będziemy obserwowali tendencję do wychodzenia z rynku, co spowoduje ograniczenie podaży, wzrost cen i niwelowanie straty.

Oznacza to, że w długim okresie na rynku doskonale konkurencyjnym przedsiębiorstwa osiągają tylko ZYSK NORMALNY. Rynek dąży do równowagi - osiągnięcia punktu W wejścia i wyjścia (w którym MR = MC = LAC).

POPYT, PODAŻ i UTARG W WARUNKACH MONOPOLU

W doskonałej konkurencji krzywa utargu krańcowego MR pokrywała się z krzywą AR i była równa cenie. W przypadku monopolu występują dwie krzywe: utargu krańcowego MR i popytu D. Nie występuje natomiast krzywa podaży. Ponieważ monopolista sam ustala cenę / wielkość produkcji, występuje tu jedynie PUNKT PODAŻY.
Należy przy tym pamiętać, że monopolista ma dwie możliwości:

*ustalanie cen (konsumenci decydują wówczas o ilości)

*ustalanie wielkości produkcji (konsumenci decydują wówczas o cenie).

Siła rynkowa monopolisty zależy od elastyczności cenowej popytu. Jeśli elastyczność cenowa popytu jest niska, monopolista jest skłonny ustalać wysoką cenę. Jeśli zaś popyt jest wrażliwy na zmianę ceny (wysoka elastyczność), monopolista jest skłonny ustalać niższe ceny, a jego siła rynkowa jest mniejsza.

DECYZJE MONOPOLU W KRÓTKIM OKRESIE

Monopolista dąży do sytuacji, w której MC = MR (utarg krańcowy zrówna się z kosztem krańcowym) - czyli do punktu, który w tym przypadku jest nazywany RÓWNOWAGĄ MONOPOLU. W punkcie tym monopolista produkuje Q1 jednostek, które można sprzedać po cenie P1.
Cenę wyznaczamy graficznie poprzez rzut punktu równowagi MC=MR na krzywą popytu i odczyt współrzędnej na osi Y (cena).
Podobnie jak w konkurencji doskonałej, i tu istotne są koszty przeciętne. Jeśli cena jest wyższa od kosztu, wówczas pojawia się zysk. Jeśli natomiast krzywa popytu znajdzie się poniżej krzywej kosztów całkowitych, monopol poniesie krótkookresową stratę (jej minimalizacja nastąpi w punkcie MC=MR). Decyzje monopolu w długim okresie rządzą się tymi samymi prawami, co decyzje w okresie krótkim. Monopol dąży do zrównania utargu marginalnego MR z długookresowymi kosztami krańcowymi (LRMC, long-run marginal cost), a zysk będzie uwzględniał długookresowe koszty przeciętne LRAC.

W odróżnieniu od konkurencji doskonałej, monopolista nie musi starać się produkować w punkcie minimum krzywej LRAC (przeciętnych kosztów długookresowych). Zysk nadzwyczajny nie będzie zanikał, bo monopolista

jest jedynym dostawcą na rynku (sam decyduje o podaży).
W przypadku bardzo wysokiego popytu monopolista może sobie również pozwolić na produkcję w strefie dyzekonomii skali. MONOPOL A KONKURENCJA DOSKONAŁA W długim okresie monopol ustala własną cenę, która może uwzględniać zysk. Z kolei w przypadku konkurencji doskonałej zysk będzie zanikał, a cena będzie dążyć do poziomu równego kosztom przeciętnym.
W monopolu obserwujemy ponadto mniejszą presję na obniżkę kosztów i wprowadzanie postępu technicznego. Zmiany na monopolu wymusza dopiero presja ze strony społeczeństwa.

SPOŁECZNY KOSZT MONOPOLU

Na rysunku Pr to cena rynkowa (konkurencyjna), Qr - ilość rynkowa, Pm - cena monopolisty, Qr - ilość, którą sprzedaje monopolista. ARr - przeciętny utarg w konkurencji doskonałej, równy cenie i popytowi Arm - przeciętny utarg w monopolu, równy cenie i popytowi
W przypadku monopolu:
tracą konsumenci: na rysunku zaznaczono to obszarem Pm-c-a-Pr
zyskuje producent: na rysunku obszar Pm-c-b-Pr
Społeczny koszt monopolu to różnica pomiędzy stratą konsumentów a zyskiem producenta, czyli obszar zaznaczony jako abc

Dyskryminacja cenowa monopolu polega na sprzedawaniu tego samego produktu na różnych rynkach po różnych cenach.
Znamy trzy stopnie dyskryminacji: licytacja, rozdzielność, hurt-detal.

DECYZJE KRÓTKOOKRESOWE W KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ W konkurencji niedoskonałej przedsiębiorstwo ustala ceny, szukając optimum ekonomicznego (MC = MR), a następnie badając, czy produkcja jest opłacalna (czy cena pokrywa koszt całkowity).
Jest to więc przypadek podobny jak w konkurencji doskonałej - z tym, że cena jest tu zwykle nieco odchylona od ceny równowagi, a krzywa popytu jest względnie elastyczna (w konkurencji doskonałej była doskonale elastyczna).
Ponadto krzywa popytu D nie pokrywa się już z krzywą utargu marginalnego MR.

W analizowanym na rysunku przypadku wyznaczyliśmy optimum ekonomiczne w punkcie przecięcia krzywej MR i MC. Następnie punkt ten rzutowaliśmy na krzywą popytu, znajdując w ten sposób cenę P1. Okazało się, że jest ona znacznie wyższa od przeciętnego kosztu całkowitego ATC1, przedsiębiorstwo generuje więc zysk.

DECYZJE DŁUGOOKRESOWE W KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ

1. W długim okresie osiągane zyski przyciągają do sektora nowe przedsiębiorstwa.
2. W efekcie zmniejsza się udział producenta w rynku.
3. Powoduje to obniżenie się krzywej popytu i utargu krańcowego, krzywa popytu staje się bardziej elastyczna (istnieje więcej potencjalnych substytutów)
4. Równowaga zostaje osiągnięta w momencie, gdy krzywa popytu D (wyznaczająca cenę) staje się styczna do krzywej długookresowego kosztu przeciętnego LRAC.
5. Oznacza to nic innego, jak wyeliminowanie zysku nadzwyczajnego (zysk ekonomiczny =0).

Na rysunku widać wyraźnie, że krzywa D1 jest bardziej elastyczna od krzywej D.

OLIGOPOL

W przypadku oligopolu mamy do czynienia z kilkoma przedsiębiorstwami, które zdominowały rynek. Każdy producent musi zgadywać, jak na daną decyzję zareagują konkurenci (choć możliwe są też zmowy - w przypadku porozumień formalnych mówimy tu o kartelach).
Jeśli jednak zmowy nie ma, przedsiębiorstwa muszą czynić pewne założenia. Są przekonane, że: *obniżenie ceny spowoduje taką samą reakcję dostosowawczą ze strony konkurentów; /*podniesienie ceny nie spowoduje reakcji, a jedynie spadek popytu na dobra producenta, w konsekwencji nawet możliwość wyrugowania z rynku.

ZŁAMANA KRZYWA POPYTU W OLIGOPOLU Jeśli obowiązującą ceną na rynku jest P1, wówczas oligopolista produkuje Q1 dóbr, znajdując się w pozycji A. Jeśli podniesie cenę, konkurenci najprawdopodobniej nie zrobią tego samego, a oligopolista doprowadzi do znacznego spadku popytu na swoje wyroby - powyżej punktu A krzywa popytu jest względnie elastyczna (wrażliwa na zmianę ceny).
Jeśli natomiast oligopolista zmniejszy cenę, postąpią tak samo jego konkurenci - udziały w rynku nie zostaną zmienione, a cała gałąź przesunie się po krzywej popytu w dół. Na tym odcinku krzywa popytu jest już nieelastyczna. Obniżka ceny zwiększa ilość, ale dzięki większej sprzedaży całej gałęzi.
W punkcie Q1 utarg krańcowy jest nieciągły - przedsiębiorstwo napotyka nieelastyczną część złamanej krzywej popytu - utarg krańcowy drastycznie spada.

KONKURENCJA NIECENOWA OLIGOPOLU

Z powodu zjawiska, opisywanego w paragrafie o złamanej krzywej popytu, firmy na rynku oligopolistycznym konkurują niecenowo - nie opłaca się konkurować ceną, bo podwyżka oznacza możliwość wyrugowania się z rynku, z kolei obniżka ceny spowoduje dostosowanie się konkurencji do nowych warunków (analogiczne obniżki cen). Konkurencja cenowa na rynku oligopolistycznym prowadzi do szybkiego odwetu (wyjątek: jeśli firma jest przywódcą kosztowym bądź może pozwolić sobie na subsydiowanie działalności z zysków, pochodzących z innego rodzaju działalności).
W oligopolu firmy konkurują innymi sposobami, na przykład: jakością, zabiegami marketingowymi itp. Najbardziej efektywna konkurencja w oligopolu polega na ROZWOJU PRODUKTU. Dzieje się tak dlatego, bo:
1. nowe produkty mogą skutecznie opanować dużą część rynku
2. ewentualne opatentowanie produktu może wywołać legalny monopol
3. wytworzenie nowego produktu może być tańsze niż wyrobów dotychczas produkowanych.

---