Psychologia ogólna

Spostrzeganie, uczenie się, pamięć

Ogólna charakterystyka i funkcja procesów poznawczych. Świadomość.

Orientacja walencyjna - przez doświadczanie praemocji. Nie wiadomo, co jest ważniejsze w poznaniu - walencja czy deskrypcja.

Procesy dzieli się na:

1. procesy emocjonalno - motywacyjne - nadają naszemu zachowaniu kierunek i dynamikę

2. procesy poznawcze - pełnią funkcje deskryptywne, opisywanie rzeczywistości. Dzielą się na procesy: uwagi, spostrzegania (percepcji), pamięci i uczenia się (nie można ich oddzielić!) oraz procesy myślenia i podejmowania decyzji.

Procesy poznawcze pełnią funkcję deskryptywną i orientacji w otoczeniu - pozwalają na regulację człowieka z otoczeniem; ta regulacja może być:

• autonomiczna - nie mamy na nią świadomego wpływu; akcja serca, czynności fizjologiczne, reakcja na temperaturę powietrza - gdy zimno, to mamy gęsią skórkę, gdy gorąco to się pocimy. Dzieje się to automatycznie, bez naszej woli.

• ośrodkowa - mamy świadomy wpływ, kierowana przez OUN, mówimy o aktach woli. Regulacja stosunków z otoczenie fiz. i społ. (ubieranie się ciepło, mówienie „dzień dobry”, plotki, dokonanie czynu niemoralnego).

Orientacja w otoczeniu (Obuchowski) - podstawowa cecha układów żywych, polegająca na wykorzystaniu pewnych zmian w otoczeniu jako nośników informacji niezbędnych do funkcjonowania tych organizmów. Polega na czynnym poszukiwaniu zmian w otoczeniu jako nośników informacji determinujących wybór sposobu uzyskania optymalnego poziomu samoregulacji (zależy od trwałości, efektywności).

Bardzo dużo mówił o tym T. Tomaszewski, wskazując na to, że człowiek jest aktywnym elementem środowiska (nie tylko mu ulega, ale też wpływa na nie). Tomaszewski podkreślał znaczenie sytuacji - założenia tzw. psychologii środowiskowej.

Psychologia poznawcza - 1956, Chomsky; dyskutował z poglądami behawiorystów na konferencji w USA. Uważał, że istnieją uniwersalne reguły gramatyczne dla wszystkich języków, są one wbudowane w nasz umysł i to one sprawiają, że many określone możliwości do wypowiadania pewnych konstrukcji. Przychodzimy na świat wyposażeni w te właściwości.

1956 - powstało pojęcie sztucznej inteligencji; możliwości konstruowania programów komputerowych symulujących myślenie (Herbert Simon).

1956 - Branner opublikował wyniki eksperymentu przeprowadzonego za pomocą kart do gry. Pokazywano kartę, która była przykładem pojęcia (np. 9◊, jeden z egzemplarzy pojęcia np. koloru, albo 9, albo nieparzyste karty). Eksperyment ten miał pokazać, jak przebiega powstawanie pojęcia. Badani tworzą pojęcia, ale nie stawiają po kolei wszystkich hipotez. Kształtowanie pojęć - b. ważne dla psychologii poznawczej.

Meisser uznał, że psychologia poznawcza to taka nauka, która zajmuje się nabywaniem, strukturalizowaniem i wykorzystywaniem wiedzy.

1957 - stworzył model symulujący proces spostrzegania - model pandemonium.

Procesy poznawcze to nie tylko reagowanie na rzeczywistość, ale także pobieranie informacji z rzeczywistości i tworzenie sytuacji, w których będą one wykorzystywane. Organizm taki jak człowiek nie tylko odnotowuje zmiany w otoczeniu - odbiór tych informacji ma znaczenie przystosowawcze. Przystosowanie to ma charakter aktywny. Elementem sposrzegania jest aktywność motoryczna.

Meisser wskazywał na to, że teoria schematów poznawczych (struktur, które powstają w wyniku percepcji) jest ograniczone, tzn. nie można mówić tylko o tworzeniu się schematów poznawczych w sposób statyczny, bo są one szerszą strukturą.

Eksperyment Ebinhausa - badał pojemność pamięci przy pomocy sylab bezsensownych, ale tak się składa, że człowiek nie zajmuje się materiałem bezsensownym, bo zawsze przyjmuje materiał, który ma dla niego konkretny sens i znaczenie. Nie jest więc tak, że w naszym spostrzeganiu jest tak jak w eksperymentach.

Proces uczenia się nie przebiega sekwencyjnie. Wg Meissera przyjmowanie informacji może mieć charakter równoległy i/lub rozproszony.

Lata 80-te - rozwija się nurt neuropsychologii poznawczej (Krieg, Damasio, Penfield). Za pomocą tomografii polichromowej możemy uzyskać obraz mózgu, który mówi jaki ośrodek mózgu odpowiada za pewne zachowania. Celem badań jest odniesienie wzorców funkcjonowania poznawczego u pacjentów z uszkodzeniem mózgu do takich, które są konieczne dla prawidłowego realizowania funkcji poznawczych - wyciąganie wniosków o przebiegu normalnych funkcji poznawczych.

Większość operacji na mózgu wykonywana jest na żywym człowieku ze znieczuleniem miejscowym, chociaż pewne obszary mózgu odpowiadają za pewne zmiany indywidualne. Badania neuropsychologii spowodowały rozwój psych. poznawczej.

Umysł - wg Meissera ma budowę modułową i działanie każdego modułu ma inną zasadę:

• systemy bezpośredniej percepcji - sensoryczne obrazy środowiska, percepcja środowiska.

• percepcja intersubiektywna - percepcja i wrażliwość społeczna odpowiedzialna za spostrzeganie interakcji społ. i reagowanie na bodźce społeczne.

• system rozpoznawania i reprezentacji - klasyfikacja tego, co rozpoznawalne; kategoryzacja

Te moduły cechują się różnym stopniem plastyczności (najbardziej plastyczne są poziomy rozpoznawalności i interpretacji, najmniej plastyczne - percepcji, środowiska) i mają inne podstawy fizjologiczne i neurologiczne.

H. Markus - ludzie reagują nie tylko na rzeczywiste cechy sytuacji, ale na znaczenie spostrzeganych przez nas sytuacji. Mamy tendencje i możliwość, aby dosłownie odbierać tom jakie znaczenie ma dla nas dana sytuacja.

Szerokie rozumienie procesów poznawczych uwzględnia nie tylko obiektywne własności bodźców, ale też znaczenie jakie nadaje jej obiekt poznający.

Wąskie rozumienie procesów poznawczych - jako procesy przetwarzania informacji; w tym rozumieniu człowiek też interpretuje, ale po to, żeby porównywać informacje napływające z już istniejącymi, m.in. aby stwierdzić rozbieżność, ocenić pożyteczność. Nie uwzględnia się tu, że człowiek realizuje określone cele, że partycypuje i planuje swoje działanie.

Wspólne założenia psychologii poznawczej:

1. dopływające informacje nie mogą być przez człowieka w pełni przetworzone, bo nasz mózg ma określoną pojemność, dlatego informacje pobierane z otoczenia podlegają selekcji.

2. wybór strategii przetwarzania inf. dokonywany jest ze względu na specyfikę zadania, jakie stoi przed jednostką i pod kontrolą świadomości, ale nie zawsze tak się dzieje.

3. strategie poznawcze wiele razy wykorzystywane mogą tworzyć stabilne struktury poznawcze.

4. poszczególne części umysłu tworzą względnie spójny system działający w sposób zorganizowany i istotną role pełnią tu procesy kontroli - uwagi i metaprocesy poznawcze.

5. system poznawczy ma charakter wielopoziomowy - inf. może być rozpatrywana na poziomie obrazu lub na poziomie pojęć.

6. przetwarzanie jest uzależnione od kontekstu - wpływa on na spostrzeganie, ale i na pamięć, uwagę, myślenie.

7. przetwarzanie na różnych poziomach nie jest autonomiczne, lecz interakcyjne.

8. procesy poznawcze są zawsze aktywne, nie są odzwierciedleniem rzeczywistości niezależnie od stanu, potrzeb i woli jednostki; reprezentacje umysłowe są tworzone w odpowiedzi na te właśnie potrzeby, zainteresowania, wymagania zadań jakie przed nami stoją.

Schemat porządkujący i procesy spostrzegania.

Proces percepcji - proces tworzenia reprezentacji obiektu na podstawie informacji uzyskanych z narządów zmysłowych lub/i informacji zawartych w pamięci.

Proces spostrzegania w wąskim rozumieniu - doświadczanie złożonej charakterystyki bodźców łatwo rozpoznawalnych i nazywanych, które są częścią wrażenia.

Wrażenia - doświadczanie lub recepcja prostych właściwości bodźców, jak jasność, kolor, głośność, siła dotyku. Ich podstawę stanowi wrodzony mechanizm przetwarzania sensorycznego. Inaczej, jest to odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych.

Poszczególne wrażenia są od siebie izolowane, tzn. wrażenie barwy jest niezależne od wrażenia wielkości.

Właściwości spostrzeżeń:

• element (zasada) organizujący wrażenia w całość

• stałość spostrzeżeń - nasze spostrzeżenie nie ulega zmianom, chociaż właściwości bodźca mogą się zmieniać (np. książka z zieloną okładką o różnych porach dnia, znajomy jest ciągle osobą wysoką niezależnie od tego, czy stoi daleko, czy blisko).

Subprocesy spostrzegania:

1. dół - góra - zapoczątkowane przez narządy zmysłowe, potem są analizowane na wyższych piętrach układu nerwowego łącznie z układem korowym, gdzie powstaje spostrzeżenie i jego świadomość.

2. góra - dół - zasadnicza rolę odgrywają procesy pamięciowe i interpretacje zdarzeń; są charakterystyczne wtedy, gdy doznania zmysłowe są niepełne.

Proces postrzegania wg Arystotelesa - gdy występuje obiekt spostrzegany i podmiot spostrzegający (wąskie rozumienie procesów poznawczych).

Człowiek spostrzega tyle, ile wie - ale gdyby tylko tak było, to nie uczylibyśmy się nowych obiektów. Uczymy się spostrzegać otoczenie, korzystamy z tego, co już wiemy o świecie, co pomaga nam w konstruowaniu nowych kategorii. Proces postrzegania rozpoczyna się wtedy, gdy mamy pewne kategorie, schematy poznawcze.

Fazy spostrzegania:

1. rejestracja sensoryczna - zamiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy. Impulsy zawierają informację na temat specyficznych cech przedmiotów, a dzieje się tak gdy pobudzane są detektory cech, czyli komórki lub zespoły komórek odpowiedzialne za wyodrębnienie cechy lub zespołu specyficznych cech przedmiotów.

Detektory te są wrażliwe tylko na jedną cechę.

Spostrzeganie wzrokowe: siatkówka - część receptoryczna (czopki, pręciki, subst. światłoczułe) impuls nerwowy komórki dwubiegunowe ciałko prążkowate płaty potyliczne (pole wzrokowe).

Podział bodźców:

• dystalne - działające z pewnej odległości na nasze narządy zmysłów

• proksymalne - bodziec styka się z receptorem (dotyk, temperatura),

2. faza oceny emocjonalnej - bodźce są oceniane jako przyjemne lub nie, korzystne lub nie, itp. Ta ocena może być niezależna od oceny poznawczej - zanim zorientujemy się o co chodzi, nasze ciało już może reagować na bodziec.

Badania Brennera i Postmana nad obronnością percepcyjną - puszczali osobom badanym szereg słów, wśród nich były słowa nieprzyzwoite - osoby badane, które nie tolerowały przeklinania, nie zauważały ich.

Faza ta nie jest związana z fizyczną obecnością bodźca, ale jego znaczeniem emocjonalnym. Niektóre bodźce mają przypisane, wrodzone spostrzeżenie emocjonalne (np. człowiek cofa się, gdy na ścieżce widzi kształt zygzakowaty). Wrodzone właściwości bodźca.

3. faza rozpoznania treści bodźca - faza oceny semantycznej - oceniamy, jakie znaczenie ma dany bodziec dla nas w danym momencie.

4. ocena znaczenia merytorycznego - odwoływanie się do indywidualnego systemu znaczeń danej jednostki. Spostrzeganie nie zawsze musi się kończyć na stwierdzeniu, ale ludzie mogą nadawać mu sens inny niż dosłowny (symboliczny).

Człowiek nie tylko pobiera informacje, ale ciągle przeszukuje otoczenie, szukając tego, co chce zobaczyć (oczekiwania i nastawienia) i widzi to, co chce widzieć (sztuka współczesna).

Proces spostrzegania zależy od:

• rozwoju filogenetycznego (bo każdy gatunek postrzega inaczej, jest przystosowany do czegoś innego)

• rozwoju ontogenetycznego (osobniczego)

• rodzaju bodźca, obiektu, który się pojawia:

- modalność bodźca

- natężenie, siła bodźca

- czas trwania bodźca

• właściwości podmiotowych, osobowości

• właściwości narządów zmysłów

• typu układu nerwowego

• oczekiwań, zainteresowań

• stanu pozostałych procesów poznawczych

• płci, wieku i stanu zdrowia

• kultury

• sytuacji, w jakiej się znajdujemy

Procesy poznawcze - Arystoteles, asocjacjonizm, Gestalt.

Asocjacjonizm (atomizm) - XIX w., Wundt - części są ważniejsze niż całości; wrażenia pierwotne ważniejsze od spostrzeżeń.

Podstawowe prawa kojarzenia Arystotelesa:

1. styczności w czasie - łączone są elementy, które współwystępują ze sobą w czasie lub łączy je następstwo czasowe (na tej zasadzie spostrzegamy utwory muzyczne).

2. styczności w przestrzeni - kojarzymy elementy, które współwystępują obok siebie, sąsiadują (w spostrzeganiu wzrokowym; Maruszewski mówi, że styczność w przestrzeni może być stycznością w czasie).

3. kontrastu - elementy silnie kontrastujące są wyróżniane.

4. podobieństwa - elementy podobne do siebie są wyróżniane.

Prawa 3 i 4 są mniej wykorzystywane, najważniejsze dla asocjacjonistów jest 1 i 2. Wielokrotne powtarzanie elementów sprzyja powstawaniu skojarzeń i w koncepcji D. Hebba mówi się o tworzeniu sekwencji fazowych (neuronalne podłoże powstawania spostrzeżeń; pobudzane są w określonej kolejności odpowiednie komórki nerwowe.

Gestalt - Koffka, Wertheimer, Kohler - przewaga całości nad częściami.

Zasady wyodrębniania całości Wertheimera:

1. bliskość przestrzenna lub sąsiedztwo w polu widzenia określonych elementów - powoduje, że spostrzegamy je jako całość, np. gdy kilka kropek jest położonych blisko siebie widzimy je jako jedną linię.

2. jednolity wygląd albo podobieństwo - jako całość wyodrębniamy kropki o podobnym kolorze/wielkości, będą się wyróżniać od innych kropek.

3. wspólna droga - elementy poruszające się w jednym kierunku postrzegane są jako odrębna grupa.

4. dobra kontynuacja (dobra figura) - gdy grupa elementów zbudowana jest wg jednolitej zasady to łatwiej ją wyodrębnić niż gdy zasady są różne. Łatwiej też wyodrębnić układy tworzące linę zamkniętą, niż otwarte.

5. wyodrębniania całości - łatwiej wyodrębniamy jako całość elementy o małych rozmiarach

6. łatwiej wyodrębnić figury symetryczne niż niesymetryczne

7. nastawienie

8. ubiegłe doświadczenia

Pojęcie figury i tła Rubena:

1. Figura ma pewien kształt, tło jest spostrzegane jako coś bezkształtnego. Tło wygląda, jakby się rozprzestrzeniało za figurą w sposób ciągły, a nie jakby było przerwane przez figurę.

2. Figura wydaje się wysunięta do przodu, tło jakby było z tyłu.

3. Figura wydaje się narzucać, jest łatwiej zapamiętywana i wydaje się bardziej sensowna.

4. Figura wydaje się jaśniejsza od tła.

Porównanie:

Asocjacjonizm	Gestalt
Prymat części	Prymat całości
Wrażenia są pierwotne, Spostrzeżenia są wtórne	Spostrzeżenia są pierwotne, Wrażenia są wtórne
Łączenie wrażeń na podstawie praw kojarzenia	Wyodrębnianie całości na podstawie zasad opisywanych przez Wertheimera (zasady wrodzone)
Wszystkie części w polu widzenia są jednakowo ważne	Figura jest ważniejszą częścią od tła
Nie są znane fizjologiczne podstawy wrażeń subiektywnie pierwotnych	Nie są znane fizjologiczne podstawy spostrzeżeń i tego, w jaki sposób wrażenia są spajane jako figura i tło
	Izomorfizm - powstawanie obrazów w tk. mózgowej

Bodźce.

Bodziec:

• każda zmiana w otoczeniu, która może wywołać zmiany w receptorze.

• zdarzenie w otoczeniu fiz. organizmu, na które org. może w sposób specyficzny reagować.

• informacja o otoczeniu, spełnia swoją rolę gdy wpływa na procesy regulacyjne pośrednio albo bezpośrednio.

Ludzie i zwierzęta poszukują optymalnego poziomu bodźca. Młody organizm ma większe zapotrzebowanie na bodźce, a im starszy, tym bardziej chce spokoju.

Hebb - badania nad deprywacją sensoryczną; ludzie musza otrzymywać pewną ilość bodźców i stale ich poszukują.

Bodziec może wywoływać zmiany w receptorze i ulec wygaszeniu na jednej z synaps dróg aferentnych, nie wywołując zmian w OUN.

Może ulec wygaszeniu na jednej z synaps, ale przez dokonanie zmian w receptorze może modyfikować w czasie recepcję innych bodźców.

Po dojściu do OUN bodziec może zmodyfikować przebiegające tam procesy regulacyjne.

Po dojściu do OUN bodziec może wywoływać w nim względnie trwałe zmiany modyfikujące przebieg przyszłych procesów regulacyjnych, tzn. tworzyć doświadczenia.

Bodźce podprogowe - odebrane i interpretowane na poziomie korowym.

Zjawisko jednostronnej nieuwagi - pacjenci nie dostrzegają lewej strony, mózg jej nie widzi (dzieje się tak przy uszkodzeniu prawej półkuli).

Bodziec dochodzi do części podkorowej do jądra migdałowatego ale nie przechodzi dalej i nie jest świadomie odbierany. Kora ma interpretować cały fakt, ale jest bardzo mało połączeń z kory do jądra. Jeżeli chcemy dostosować terapię racjonalną to ten sposób jest marny, bo kora mózgowa słabo oddziałuje na jądro.

Wspomnienia traumatyczne z dzieciństwa - w określonym zestawie bodźców dzieci przeżyły traumę i w określonej sytuacji w dorosłości przeżyją traumę. Są pewne obrazy bodźców i reakcja ciała na nie. Wg Freuda - podświadomość, przeczucia.

Wehner uważał, że specyficznymi wymiarami dla różnych receptorów są różne rodzaje energii fizycznej, każdy rodzaj reaguje inaczej na te bodźce.

Próg dolny bodźca odpowiada najmniejszej dostarczanej ilości bodźca, zdolnej do wywołania reakcji receptora w postaci impulsu nerwowego.

Próg górny - największa ilość energii bodźca, na którą receptor jeszcze reaguje specyficznie dla tej ilości energii bodźca.

Te progi wrażliwości można określać dla poszczególnych zmysłów.

Każdy człowiek może mieć nieco inne progi (różnice indywidualne), może ulegać fluktuacjom pod wpływem zmian aktywności układu nerwowego, choroby.

Receptory i ich klasyfikacja.

Receptor - układ o jednym wejściu informacyjnym i jednym wejściu informacyjnym; stanowi go wyspecjalizowane do określonego odbioru sensorycznego zakończenie wypustki nerwowej zwanej neuronem obwodowym.

Podział receptorów ze względu na lokalizację:

• eksteroreceptory - znajdujące się na powierzchni organizmu i odbierające bodźce z otoczenia.

• interoreceptory - znajdujące się wewnątrz organizmu, odbiór bodźców z wnętrza.

Podział ze względu na styczność spostrzeganego przedmiotu z organizmem:

1. eksteroreceptory:

• telereceptory - odbiór bodźców oddalonych od organizmu (wzrokowe, słuchowe)

• kontaktoreceptory - odbiór bodźców w zetknięciu z receptoryczną powierzchnią organizmu (dotykowe, smakowe, skórne)

2. interoreceptory:

• proprioreceptory - znajdują się w narządach ruchu, odbierają bodźce związane z ruchem i położeniem poszczególnych części ciała (są w mięśniach, ścięgnach, stawach

• wisceroreceptory - w narządach wewnętrznych (płuca, ściany naczyń krwionoś.)

W mózgu nie ma receptorów bólowych. Doświadczenia bólowe mają charakter subiektywny; zależą od pory dnia, nastawienia czemu ten ból ma służyć.

Ból ma nas informować o zagrożeniu. Guzy nowotworowe nie mają zakończeń nerwowych, dlatego nie bolą (bola tylko tkanki zniszczone przez nowotwór).

Spostrzeganie wzrokowe.

Zmysł wzroku:

Część receptoryczna - siatkówka, receptory poprzez nerw wzrokowy (odchodzi od siatkówki tworząc pętelki i one zasłaniają pole widzenia).

Pierwsza stacja - skrzyżowanie wzrokowe; tam są sortowane włokna nerwowe.

Druga stacja - ciało kolankowate; odgrywa bardzo ważną rolę w przetwarzaniu bodźców wzrokowych (ale nie wiadomo dokładnie, jaką). Dokonuje się pierwotna selekcja informacji i nie wykluczone, że w tej części dochodzi do wstępnego rozpoznawania kształtów (ale są to hipotezy).

Trzecia stacja - wzgórki czworacze; odpowiadają za lokalizację bodźców i ruchy gałek ocznych. Impulsy przekazane zostają do kory wzrokowej, w której są komórki projekcyjne i paraprojekcyjne. Kora projekcyjna zawiera komórki proste, ma odpowiadać i reagować na pojawienie się w polu recepcyjnym pasków o określony, nachyleniu. W korze paraprojekcyjnej są komórki złożone, które mają reagować na linie o określonym nachyleniu i na narożniki.

Crick, Watson, Damasio - w jaki sposób te informacje są scalane? Jak świadomie tworzy się określony obraz? Być może widzenie jest procesem twórczym, spostrzegamy tyle, ile wiemy, wszelkie braki w spostrzeganiu są przez nas wypełniane zgodnie z tym, co chcemy zobaczyć, z jakich wskazówek mózg korzysta.

Scalanie informacji może być zgodne z zasadami Gestalt. Zasada prostoty - układ wzrokowy ustala najprostszą możliwą interpretację (taką, która wymaga małej ilości informacji - mózg woli rozsądne interpretacje od niestabilnych).

Widzenie przestrzeni i wskazówki z nim związane:

• nakładanie się obrazów - mózg wykorzystuje zasady Gestalt, obiekt znajdujący się bliżej częściowo zasłania te położone dalej i mózg dokonuje dedukcji.

• gradient struktury powierzchni - np. widok trawnika na obrazku, gdy mamy wrażenie. że źdźbła trawy wyżej są mniejsze - elementy zmniejszają się ku górze.

• wielkość - obiekt wytwarza na siatkówce mniejszy obraz gdy jest oddalony, więc jeśli pozorna wielkość jest mała mózg wnioskuje, że obiekt jest daleko.

• odległość krajobrazu - odległe krajobrazy są

• spostrzeganie głębi - niektórzy mówią, że jest wrodzony, ale małe dzieci upadają.

• ruch - zależy on od dwóch procesów:

1. system krótkiego zasięgu - etap wcześniejszy przetwarzania informacji wzrokowej, nie rozpoznaje obiektów, ale różnice w rozkładzie światła wykrywane na siatkówce, wyodrębnia pierwotne informacje o ruchu ale nie wie, co się rusza, jest automatyczny, niezależny od uwagi; może wyodrębnić figury z tła. Odpowiedzialny za efekt wodospadu (skały poruszają się do góry). Nie ma zdolności do odbierania barw - widzenie czarno-białe.

2. system długiego zasięgu - rejestruje ruchy obiektów, widzi, który konkretnie obiekt się porusza; w tym systemie bierze udział uwaga.

• padający obraz na siatkówce w czasie - zjawisko rozszerzania się obrazu - gdy idzie on do przodu, wszystko przesuwa się do tyłu (informacja o ruchu).

Zjawisko Strupa - jeśli jest niezgodność pomiędzy pojęciem a jego barwą to wówczas powoduje ona zamieszanie w odbiorze informacji, zwiększając ilość błędów i czas eksperymentu.

Crick: gdzie są neurony, które zawiadują świad. wzrok.? Czy te neurony są szczególne? Jakie są specyficzne właściwości? Czy te neurony charakteryzują się specyficznym sposobem wyładowania?

Jednostki genetyczne - hierarchicznie zbudowane zespoły komórek, w których uruchomienie jednej uruchamia cały zespół, może tworzyć się grupa komórek na zasadzie powtarzania.

Istnieją wrodzone zdolności do spostrzegania.

Zmysł słuchu.

Część receptoryczna narząd Cortiego ślimak jądro komórkowe we wzgórzu jądra (lokalizacja źródła dźwięku, odległości, przetwarzanie intensywności dźwięków).

Człowiek odbiera 20 tys. Hz. Dobrze różnicuje mowe ludzką.

Efekt „Cocktail Party” - wybiórcze odbieranie określonych dźwięków.

Zmysły smaku i zapachu.

Są powiązane ze sobą. Receptory smaku w kubkach smakowych. Pola pierwotne smakowe w korze, łączą się z włóknami nerwowymi, odpowiadają za łaknienie w ośrodku limbicznym i wzgórzu.

Preferencje zapachowe i smakowe kształtują się w początkach życia - chętniej słodkie, kwaśne.

Amatorzy ostrych potraw - kapaistyna drażni receptory bólowe jamy ustnej i wydzielają się endorfiny. ;)

Synestezja.

Synestezja - doświadczanie wrażeń barw, smaków, zapachów istniejących w rzeczywistości, ale spowodowanych przez pojawienie się bodźca w jednej modalności (np. słuch). U podłoża dializ synestetycznych leżą umiejętności, które mają związek z rozwojem języka.

Nie występuje powszechnie, Cytowitz 1:20000 osób, Galton (1830-1885) 1:20 osób, Cohen 1:2000 osób, Ramachanindran i Hubbert 1:200 osób. Różnice wynikają z różnych definicji i różnych kryteriów. Różnice wynikają z różnych definicji i kryteriów.

Synestezja często występuje u ludzi, którzy zajmują się sztuką, np. Delacroix, Liszt, Baudelaire, Wagner, Nabokov. Dla Nabokova zupełnie inaczej wyglądało angielskie długie A i francuskie A, natomiast C widział jako jasnobłękitne, a S - perłowobłękitne.

Synestezja = aktywizacja jednego zmysłu + pojawienie się doświadczeń z innego zmysłu.

Cytowitz: synestezja to niezależne od woli połączenie rzeczywistej informacji, danej w jednej modalności zmysłowej, z percepcją w innej modalności zmysłowej, której źródła nie tkwią w rzeczywiście pojawiających się bodźcach. Odróżnia on synestezję od zwykłej asocjacji.

Kryteria synestezji wg Cytowitza:

1. są to doznania mimowolne, wywołane natychmiastowo, nie można ich kontrolować

2. wrażenie synestetyczne jest spostrzegane jako zewnętrzne, chociaż nie odbierane za pomocą zmysłów

3. są trwałe i niezmienne w czasie, a konkretny bodziec wywołuje zawsze te same wrażenia zmysłowe

4. pozostają w pamięci, są żywe i łatwo przypominane, kiedy pojawi się bodziec, który je kiedyś wywołał

5. synestetycy mają silne przekonanie o realności wrażeń, które często są połączone z pozytywnymi emocjami.

Charakterystyka osób doświadczających synestezji wg Cytowitza:

1. zjawisko najprawdopodobniej dziedziczne, 1:20000 osób

2. częściej u kobiet niż mężczyzn, częściej u leworęcznych

3. cechują się wysoka inteligencją i zdolnościami specjalnymi, ale jednocześnie mają kłopoty w rozumowaniu matematycznym

4. dobra albo bardzo dobra pamięć

5. częściej niż inni przeżywają sny prekognicyjne, poczucie dziwaczności, deja vu i objawy charakterystyczne dla padaczki skroniowej.

Rodzaje synestezji:

Kryterium podziału	Rodzaj synestezji
Kierunek wywoływania współwrażeń	jednokierunkowa - jedno wrażenie, np. dźwięk, może wywoływać wrażenie koloru, lecz nie odwrotnie. dwukierunkowa - dźwięk może wywołać wrażenie koloru, percepcja koloru może wywołać wrażenie dźwięku (rzadkie)
Źródło wrażeń	percepcyjna - wywołana przez rzeczywisty bodziec konceptualna - wywołana przez wyobrażenie bodźca
Rodzaj modalności	kolorowe słyszenie - synestezja leksykalna i syn. muzyczna kolorowe wąchanie
Nasilenie wrażeń	silna - wyst. rzadziej, jeden bodziec wywołuje wrażenie słaba - naturalna zdolność do tworzenia między modalnych wrażeń; u wszystkich ludzi
Poziom kodowania	wysoka - wywołana przez abstrakcyjne pojęcie litery, cyfry, słowa niska - wywołana przez graficzną postać litery, cyfry, słowa lub dźwięku im przypisanego

Istnieją dwie tendencje hipotez wyjaśniających synestezję.

Synestezja jako patologia:

1. są to tzw. skrzyżowane wrażenia; w tym ujęciu zakłada się, że u synestetyków istnieją nietypowe połączenia, które powodują przepływ informacji ze zmysłu stymulowanego do tego, który nie jest stymulowany realnym bodźcem. Spowodowane substancją neurochemiczną lub opóźnioną mielinizacją w procesie rozwojowym.

Tu rozumiana jako zaburzenie percepcyjne, nieumiejętność różnicowania i konkretnego spostrzegania.

2. równoczesnego wyładowania - równocześnie są pobudzane zespoły komórek w wyniku uszkodzeń na etapie połączeń synaptycznych. Podobne do zjawisk przy halucynacjach wzrokowych i zaburzeniach ontoskopowych (widzenie sobowtórów).

Synestezja jako zdolność normalna o różnym nasileniu:

1. hipoteza sprzężenia zwrotnego - rezultat współdziałania procesów pamięci, myślenia i emocji, prowadzące do wzmocnienia efektu wrażeń zmysłowych.

Bodziec zmysłowy uruchamiać miałby całą korę, system pamięci, układ limbiczny i te połączenia są niewyhamowywane sprzężeniem zwrotnym

2. skrzyżowanych pobudzeń - badania za pomocą tomografii pozytronowej. Pole U4 odpowiada za analizę barwną, przy tym polu znajduje się też analiza graficznego kształtu liter i cyfr. W zw. z tym uważa się, że bliskość tych dwóch ośrodków powoduje pojawienie się doświadczeń synestetycznych.

Może być też tak, że do synestezji dochodzi w ośrodku TPO (zakręt wrzecionkowaty) - ośrodek zaawansowanej analizy kolorów i pojęć liczbowych.

TPO odpowiada za podstawową zdolność do abstrakcyjnego myślenia, która przejawia się w tworzeniu metafor.

TPO powstał i jest charakterystyczny dla wszystkich ludzi i odpowiadał w rozwoju filogenetycznym za możliwość tworzenia międzymodalnych połączeń, co umożliwia tworzenie metafor, co z kolei umożliwia tworzenie języka.

Synestezja niemowlęca (Cohen) - synestezja jest wynikiem pozostałości po okresie poniemowlęcym; noworodki widzą świat jako system bezkształtnej energii, w trakcie rozwoju uczą się różnicować bodźce; wiele połączeń z okresu niemowlęcego zazwyczaj zanika, u synestetyków - nie.

„Wychodzenie poza dostarczane informacje”. Proces kategoryzacji. System pandemonium.

System pandemonium dotyczy prostych kształtów i ma stanowić podstawę.

Demony obrazu - rejestrują pierwotny obraz sygnału zewnętrznego, który jest przetwarzany w korze i tam pojawiają się następne demony cech. Każdy z tych demonów poszukuje w obrazie określonych cech charakterystycznych:

• linii pionowych ||

• linii poziomych -

• linii ukośnych \\

• kątów prostych L

• kątów ostrych <<

• linii nieciągłych - -

• linii ciągłych __

A demony obrazu przeszukiwanie w korze.

A jest przeszukiwane ze względu na te cechy. Później demony poznawcze są odpowiedzialne za rozpoznanie określonego układu cech.

A ­

demony obrazu demony cech demony poznawcze demony decyzji

l. poziome + A B A

l. pionowe - C Y (bierze pod uwagę

l. ukośne + W Z i cechy, i ich ilość)

przetw. w korze kąty proste U G

kąty ostre + X F

l. ciągłe + E

l. nieciągłe

Najpierw odbywa się analiza poszczególnych cech; musi zostać rozłożony, a potem musi dojść do syntezy.

Brunner - proces spostrzegania to proces kategoryzacji; po to, żeby w ogóle doszło do spostrzegania, obiekt musi być zaliczony do określonej kategorii.

Spostrzeganie jest tak samo złożone jak proces tworzenia pojęć czy np. inne procesy umysłowe (myślenie).

Istotą spostrzegania jest rozpoznanie, czy dany obiekt należy do określonej kategorii, którą już posiadamy. Kategorie nie muszą mieć nazwy, chociaż najcześciej ją mają.

Brenner traktuje proces kategoryzacji jako proces decyzyjny. Na początku akt kategoryzacji polega na tym, że organizm jest stymulowany bodźcami, które są zaliczane do odpowiedniej klasy zdarzeń czy obiektów. Akt kategoryzacji to proces, który polega na posługiwaniu się wskazówkami, którymi są cechy definicyjne lub kryterialne.

Produktem aktu kategoryzacji jest tożsamość kategorialna obiektu, a w procesie kategoryzacji można mówić o regułach, które określają:

1. właściwości, które ma posiadać obiekt, by zostać zaliczonym do danej kategorii

2. reguły o sposobie łączenia cech danego obiektu

3. wadze jaką przypisuje się poszczególnym cechom

4. granicach akceptacji, w których muszą się zmieścić dane cechy.

Pojawia się obiekt i dochodzi do:

1. prymitywnej kategoryzacji - na tym poziomie obiekt zostaje wyodrębniony

2. poszukiwania wskazówek - można przewidzieć zwiększenie podatności na stymulację

3. próbnej kategoryzacji - zmniejsza się podatność na stymulację

4. zakończenia procesu - określenie tożsamości kategorialnej; blokada dla dodatkowych wskazówek stymulacji.

Posługiwanie się wskazówkami a dostępność kategorii.

Im większa dostępność kategorii, tym:

• mniejsza jest ilość informacji „na wejściu” konieczna do zaliczenia pewnego obiektu do danej kategorii

• większa ilość cech „na wejściu” uznanych za wskazujące na przynależność do danej kategorii

• większe prawdopodobieństwo, że inne kategorie równie dobrze lub nawet lepiej nadające się do otrzymanych informacji ulegną zamaskowaniu

Dostępność kategorii jest odzwierciedleniem wyuczonego przez jednostkę w trakcie doświadczenia prawdopodobieństwa wystąpienia pewnych zdarzeń czy też obiektów.

Dostępność kategorii zależy od własnych nastawień, a także od instrukcji, które dane będą przez otoczenie, potrzeby, zainteresowania. Większą dostępność mają te kategorie, które są wykorzystywane przez innych (zjawisko stereotypizacji i konformizmu).

Liczba kategorii wykorzystywanych przez człowieka zależy od rozwoju, otwartości struktur poznawczych. Osoby dogmatyczne mają obniżona ilość kategorii, z kolei paranoicy tworzą swoje własne kategorie.

Kategorie mogą być mniej lub bardziej zintegrowane ze sobą. Im silniej są powiązane, tym łatwiej się nimi posługiwać.

Mechanizmy pośredniczące gotowości percepcyjnej:

• grupowanie i integracja

• regulowanie dostępności

• sygnalizacja zgodności i niezgodności

• blokowanie

Obniżenie gotowości percepcyjnej:

• obronność percepcyjna (eksperyment z wulgaryzmami)

• blokowanie (zbieramy tylko część wskazówek, rozpoznajemy szybko - możemy błędnie rozpoznać, ale nie wolno czekać).

Uwaga, neurologia, układ siatkowaty, teorie filtrów, dystraktory.

Stan czujności - zdolność lub stan, dzięki któremu jednostka jest w stanie wykrywać bodźce specyficzne wśród wielu możliwych bodźców pojawiających się w środowisku.

Związany jest z poziomem aktywacji, umożliwia reagowanie na bodźce. Nie jest on równoznaczny ze stanem optymalnego pobudzenia.

Detekcja sygnałów - sposób wykrywania określonych bodźców w określonym miejscu w określonym czasie. Wykrywanie sygnałów krytycznych - przykład z Maruszewskiego o radiologu. Tzw. „macierz wypłat”.

Oczekiwania sprzyjają takiej detekcji, Są związane z prawdopodobieństwem wykrycia danego sygnału.

Fizjologiczne mechanizmy uwagi:

1. odruch orientacyjny - skierowanie receptorów na źródło stymulacji, towarzyszy temu aktywność motoryczna; ułatwia odbieranie bodźców; odruch ten szybko wygasa w przypadkach bardzo prostych, natomiast w przypadkach bardziej złożonych musi być więcej powtórzeń bodźców.

2. reakcja orientacyjna - rodzaj otwarcia poznawczego; przygotowanie na przyjęcie bodźców.

3. indukcja ujemna - opisana przez Pawłowa; pobudzenie pojawiając się w pewnych okolicach kory mózgowej powoduje hamowanie innych.

Pawłow: najpierw kora jest pobudzana w sposób rozlany (uwaga niespecyficzna).

Uwaga specyficzna - ma charakter ogniskowy; wtedy inne okolice kory zostają wyhamowane.

4. układ siatkowaty - zawiera włókna pobudzające i hamujące; włókna te docierają do pól sensorycznych i asocjacyjnych kory. Część wstępująca układu siatkowatego rozpoczyna się w okolicach wzgórza.

Układ ten dojrzewa wraz z rozwojem człowieka. W wieku 6-7 lat nie jest on jeszcze w pełni dojrzały; np. powoduje to, że dzieci nie mogą całkowicie utrzymać uwagi na jednorodnej, 45-minutowej lekcji. Dochodzi do dojrzałości z dojrzałością człowieka.

5. trójkąt aktywności uwagowej - trzy okolice mózgu, trzy aspekty:

• ekspresja uwagi - zewn. przejawy, dzięki którym kontaktujemy się ze światem; odp. jej aktywacja sieci neuronalnej w przednich i tylnich częściach kory.

• mechanizm wzmacniania - neurony wzgórza, które mają za zadanie wybiórczo aktywizować poszczególne części kory.

• mechanizm kontroli - pobudzane są sieci neuronalne w płatach czołowych. Uszkodzenie płatów czołowych może prowadzić do zach. aspołecznych.

Trójkąt uwagowy może być pobudzany przez bodźce zewnętrzne i wewnętrzne.

Funkcje uwagi:

a) selekcja:

Selekcja ma charakter złożony. Jest warunkowana ewolucyjnie - organizm odbiera nie wszystkie bodźce.

3 rodzaje selekcji:

1. pierwotna - jest to selekcja bodźców zmysłowych, odbieranych przez narządy. Jest wyznaczana przez możliwości fizjologiczne i autonomiczne.

2. wtórna - zachodzi pomiędzy pamięcią krótko- i długotrwałą. Jeżeli bodźce napływające zostaną porównane z bodźcami, które są zakodowane w pamięci trwałej i po porównaniu okaże się, że są podobne/takie same do już znanych, to proces uwagi może się zakończyć (organizm nie jest już zainteresowany).

Amnezja funkcjonalna - nie pamiętamy wydarzen negatywnych, traumatycznych i są one kodowane wolniej, mogą być przechowywane w sposób trwały, a po jakimś czasie następuje proces zapominania. Trwa to około 3 lat.

3. trzeciego rzędu - kiedy nie tylko posługujemy się i wydobywamy z pamięci trwałej inf., ale jednocześnie muszą zostać wysłane inf. do pamięci operacyjnej po to, by powstał plan działania.

Teoria filtrów uwagowych:

1. Model Broadbenta:

bodziec narządy zmysłów pamięć STM filtr dokonujący selekcji kanał o ograniczonej przepustowości magazyn LTM efekt

system prognozujący czynności efekt

Nie zwraca uwagi na selekcję pierwotną.

2. Model Trisman:

Na każdym etapie odbierania informacji może nastąpić zatrzymanie przetwarzania lub specyficzna rekacja.

IV dalsza analiza analiza, czy jest istotny dla danych celów jedn.

III chwilowe nastawienie spr., czy jest ważny z punktu widzenia chwilow.

nastawień jednostki

II kolejna analiza + posiadane dane pamięciowe, czy jest ważny

z punktu widzenia hierarchii i wartości

I analiza pierwotna fizyczne właściwości bodźca, tu analiza może

się zatrzymać

bodziec

Charakter hierarchiczny, fazowy modelu. Zwraca uwagę na to, że bodźce mogą mieć różną dostępność.

Np. można bać się burzy w lesie, a nie zwracać na nią uwagi w mieście - podwyższamy lub obniżamy próg uwagi na jakieś bodźce w zależności od sytuacji.

b) ukierunkowanie procesów poznawczych:

To głównie czynności eksploracyjne, związane z eksploracją percepcyjną. Uwaga:

• ekstensywna - zakres przyjmowanych informacji szeroki; przetwarzanie płytkie

• intensywna - zakres przyjmowanych informacji wąski; przetwarzanie głębokie

Te czynności są podstawowymi czynnościami podejmowanymi przez organizmy.

c) określanie ilości zasobów poznawczych koniecznych do realizacji zadania:

Alokacja zasobów uwagi. Zależy od:

• trudności zadania (łatwe - mniej; trudne - więcej)

• poziomu pobudzenia (wyższe - większa ilość zasobów; małe - odwrotnie). Po przekroczeniu poziomów optymalnych dezorganizacja zachowania.

• naszych chwilowych intencji, stanów motywowanych, trwałych dyspozycji, m.in. zainteresowań, oceny zapotrzebowania na zasoby umysłowe.

Dystraktory - bodźce odwracające uwagę. Mogą być zewnętrzne i wewnętrzne.

Myśli intruzywne - mogą przybierać postać natrętnych myśli i obrazów, mają najczęściej charakter nieprzyjemny, a próby pozbycia się ich są trudne i mogą skończyć się odwrotnym efektem - są coraz silniejsze.

Ruminacje - mają charakter przeżywania tych myśli; idea przewodnia naszego myślenia, ale nie mają charakteru przymusowego.

Myśli intruzywne pojawiają się, gdy bodźców w otoczeniu jest mniej - głównie przed snem, w ciągu dnia także (dlatego należy poszukiwać nowych stymulacji).

Jaki charakter adaptacyjny mogą mieć te myśli? Wg Maruszewskiego, może mieć to sens poszerzania repertuaru czynności, zachowań; to, co pozwala wychodzić poza schematy. Mogą być źródłem twórczych postaw.

Czynności automatyczne a czynności kontrolowane:

Automatyczne	Kontrolowane
Nie angażują świadomości, małe zapotrzebowanie na zasoby poznawcze	Angażują świadomość, duże zapotrzebowanie na procesy poznawcze
Mogą przebiegać w sposób równoległy, dlatego można je wykonywać jednocześnie	Mają charakter sekwencyjny
Dotyczą zadań dobrze znanych i łatwych	Dotyczą zadań o dużym stopniu trudności
Szybsze	Wolniejsze
Wykorzystują proste procesy poznawcze	Wykorzystują złożone procesy poznawcze

Zaburzenia wynikające z działania automatyzmów:

1. ześlizgi - rozpoczęcie czynności rutynowej może powodować, że kontrolę nad nią przejma procesy automatyczne

2. ominięcia - przerwanie czynności automatycznej może spowodować ominięcie pozostałych faz

3. perseweracje - powtórzenie części lub całości procedury

4. błędy opisu - wewnętrzny opis planowanych czynności wykonany na złym obiekcie

5. błędy asocjacyjne - silnie skojarzenia wywołujące reakcję rutynową (nie musi być motoryczna, może być poznawcza).

6. błędy zależne od danych - informacje sensoryczne przejmują kontrolę nad przebiegiem planowanego działania

7. brak aktywacji po zakończeniu czynności - np. idziemy do pokoju i zapominamy, po co. Przedwczesne związanie poznawcze - uruchamianie złych skryptów.

Procesy pamięci.

Pamięć dzielimy ze względu na kryterium czasowe i pojemnościowe.

Ze względu na czasowe:

• ultrakrótkotrwała (sensoryczna)

• krótkotrwała STM

• długotrwała LTM

Ze względu na formę przechowywania i wydobywania inf.:

• deklaratywna

• niedeklaratywna (proceduralna)

Pamięć sensoryczna:

Czasem porównywana do spostrzegania. Trwa kilka sekund i ma charakter modalny (rejestruje fizyczne właściwości bodźców, ale nie ich znaczenie). Oszacowanie jej pojemności jest związane z modalnością i czynnikami podmiotowymi.

Nie tworzy się w niej kategoryzacja (poza zmysłową). Występuje w niej zjawisko maskowania wstecznego - bodźce później pojawiające się nakładają się na bodźce wcześniejsze.

Sposób zapisywania bodźców w pamięci sensorycznej jest najprawdopodobniej inny niż w przypadku LTM.

Pamięć krótkotrwała:

Czas przechowywania informacji do kilku minut. Pojemność 7 ± 2 elementy.

Zakresem i pojemnością STM można manipulować; zależy to od:

• rodzaju materiału, jego uporządkowania i stopnia zorganizowania

• od sytuacji

• od właściwości podmiotowych

• od wieku

• od emocji

• od przeładowania informacjami poznawczymi

Jej neuronalnym podłożem są płaty czołowe.

Pamięć operacyjna - konstrukt teoretyczny Boardley:

• centralny system wykonawczy - odp. za bieżące funkcje poznawcze, ograniczona pojemność, krótki czas, funkcja kontrolna

• notes przestrzenno - wzrokowy - system przechowywania inf. wzrokowych, przestrzennych (graficznych)

• pętla fonologiczna - system artykulacyjny, tzw. głos wewnętrzny, przechowywane są w nim inf., które mają odmienny charakter niż w notesie; oparte na pojęciach, korzysta z pamięci trwałej, posługuje się postacią werbalna.

Pamięć długotrwała:

Podział Atkinsona i Schfrina. Ma teoretycznie nieograniczoną pojemność, ale nie mogłaby pomieścić inf. zakodowanych w postaci katalogów gotowych obrazów. Wszystko oparte na połączeniach bioelektrycznych i chemicznych między komórkami.

LTM musi spełniać 4 warunki:

1. sposób zapisywania musi być bardzo ekonomiczny

2. materiał musi być zorganizowany tak, by był do niego łatwy dostęp (uczymy się zbierania inf. i metainf. - inf. o inf.)

3. materiał powinien być wielokrotnie zapisywany

4. materiał szczególnie ważny powinien być łatwo dostępny

Rozróżnienie między pamięcią epizodyczną i semantyczną (ze względu na format przechowywania informacji):

Epizodyczna	Semantyczna
Mieliśmy osobiście do czynienia z daną sytuacją	Rejestracja danych na podstawie pośrednich danych i wyrażonych za pomocą języka
Dot. osobistej przeszłości i wydarzeń	Dot. świata
Częściej ulega amnezji	Rzadkie amnezje
Może uruchamiać szereg skojarzeń zw. z danym epizodem	Nie musi być skojarzeń
Łatwiej podlega zmianom	Trudniejsze zmiany
Aktualizacja wymaga wysiłku	Może być łatwo uruchamiana, nawet autom
Niewielkie znaczenie dla wykształcenia ogólnego	Duże znaczenie
Zależność od kontekstu	Zależność nie jest tak wyraźna
Org. są na osi czasu, porządkowane na zas. relacji przyczynowo - skutkowych		Uporządkowana w sposób hierarchiczny, ma zapewnić ekonomię poznawczą

Rozwój - najpierw „ja”, potem wiedza na temat świata (tak uważa większość).

Pamięć deklaratywna:

• wiem, że…

• angażuje język, dzięki niemu wydobywanie z pamięci

• charakter świadomy

• gdy z niej korzystamy, to używamy struktury hipokampa, płatów czołowych i płatów skroniowych

Pamięć niedeklaratywna (proceduralna):

• wiem, jak…

• przechowywana w postaci nawyków

• wydobywanie jest automatyczne

• angażuje strukturę hipokampa, korę motoryczną i móżdżek

• bardziej odporna na amnezje

Pamięć autobiograficzna:

Jest to pamięć tylko deklaratywnego odnosząca się do własnej przeszłości. Właściwości:

• wydarzenia uporządkowane sekwencyjnie

• są datowane (mają lokalizację czasową)

• zdarzenia odnoszą się do własnego „ja”, choć nie zawsze podmiot musiał pełnić centralna rolę

• mogą być w niej dane o charakterze semantycznym (obserwowane) i o charakterze epizodycznym (fakty z życia osobistego)

• inf. kodowane obrazowo, werbalnie i abstrakcyjnie (nie są to gotowe magazyny obrazów)

• inf. młode (mniej niż 2 lata) mają więcej obrazów, a stare więcej schematów

• dane faktograficzne dot. własnej osoby są bardzo odporne na zmiany

• silnie powiązana z emocjami, przy czym dyskusje na temat tego, czy lepiej pamiętamy pozytywne, czy negatywne - najważniejsze, gdy silnie oznakowane

• wydarzenia stale modyfikowane przez emocje i inf.

• ma charakter świadomy, chociaż Maruszewski dopuszcza też zawartość treści nieświadomych (seans terapeutyczny)

• pojawia się, gdy jest ukształtowane „ja”, poczucie odrębności, tożsamości, a wcześniejsze postaci to protopamięć

• formy pamięci autobiograficznej:

- narracja werbalna (można tworzyć konfabulacje)

- rekonstruowanie własnej historii

- elementy obrazowe

- emocje

- 13 -

---