23. DEMOKRACJA POLITYCZNA A SPOŁECZNA

a)demokracja polityczna -jest to zespół funkcjonowania władzy

w społeczeństwie w oparciu o idee demokratyczne, określone mechanizmy, które w takim państwie muszą występować. To sposób funkcjonowania społeczeństwa i władzy w państwie, który prowadzi do realizacji idei demokr. i podstawowych wartości filozofii dem.: tolerancja, pluralizm, konsensus, większość, równość, wolność. Inne idee polit. to zasada państwa prawnego,

konstytucjonalizmu. Patrząc jak traktuje się mniejszości ocieniamy większość i równość

-wg. Jamroza jest to taki system organizacji społeczeństwa w którym ośrodek kierowniczy (władczy) wyłaniany jest w drodze wyborów, powszechnych, wolnych , równych, w którym władza jest podzielona (3). jest związana podstawowymi zasadami ze społeczeństwem, oraz funkcjonuje wg. zasad państwa prawnego

-wg. Dolla : zaproponował termin poliarchia- odpowiednik konkretnego istniejącego państwa, w którym zmierza się do idei demokr., istnieje próba sprowadzenia tych idei ze sfery wartości do sfery realnej. Proponuje też pojęcie hegemonii- zmierzają do filozofii totalitarnej. Autokracje -pośrednie między demoktatyczn. i niedemokratycznymi

- Sartori -rządy większości ograniczonej prawami mniejszości

b)społeczna

-wg. Tocqvila demokracja działa nie tylko w płaszczyźnie polit.,

(funkcj. władzy, realcje władza - jednostka). Można przenieść mechanizmy demokracji na najbardziej oddalone płaszczyzny życia społ. , demokracja społeczna to styl życia

-wg Jamroza jako element orientacji politycznej, pewna orientacja grup które są w danym momencie we władzy polit.

demokracja społ. opiera się na tym, że władza dąży do realizacji w państwie wartości we wszystkich sferach życia społecznego. Zapewnienie przez państwo równych szans , dostęp do edukacji, kultury. Demokracja społeczna to jakby element demokracji politycznej, odniesiony do innej płaszczyzny życia, bardziej oddalonej, życia społ. i gosp. ale nie związanego z polityką.

To ile jest demokracji społecznej zależy od tego kto rządzi

24. J. SCHUMPETER DEMOKRACJA

-proceduralna koncepcja demokracji (cykliczność, rywalizacja)

Demokracja - takie rozwiązanie instytucjonalne dochodzenia do decyzji politycznych, w którym jednostki uzyskują moc decydowania poprzez walkę konkurencyjną o głosy wyborców.

Decyzje podejmują elity z upoważnienia wyborców. Demokratyzm rządzenia polega na tym, że obywatele mają możliwość zaakceptowania lub odrzucenia tych, którzy mają nimi rządzić za pośrednictwem cyklicznych wyborów.

Demokracja to system rządów przedstawicielskich sprawowanych przez obieralnych liderów i urzędników, szczególną funkcję pełnią wybory, demokratyzm jest zapewniony przez fakt rywalizacji co najmniej 2 partii; politycy mają swój własny indywidualny interes, którym kierują się w swej działalności zawodowej, równocześnie interes grupowy; większość wyborców nie interesuje się polityką i jest mało poinformowana = podatność na techniki manipulacyjne; powiązanie demokracji z zasadą większości - podstawowa reguła procesu decyzyjnego.

Sensem demokracji jest zasada rządów nieograniczonej większości, zasada ta oznacza że ster władzy należy przekazać tym, którzy dysponują większym poparciem niż każda z konkurencyjnych grup i jednostek

-krytyka : stawia znak równości między legitymacją systemu, a uczestnictwem w wyborach, nieuchronna jest koncentracja władz w rękach wąskiej grupy zawodowych polityków - teoria elit, niczym nieograniczona władza większości grozi unicestwieniem demokracji, szacunek i zabezpieczenie dla praw mniejszości są niezbędnym warunkiem samego funkcjonowania demokracji

25. R.DAHL POLIARCHIA

-Demokracja - stan idealny, który w rzeczywistości nie został nigdzie i nigdy osiągnięty. To wizja polityczna, wizja systemu, w którym wszyscy członkowie uważają się za wzajemnie równych, cieszą się atrybutem kolektywnej suwerenności, posiadają wszystkie możliwości, zasoby, instytucje niezbędne do rządzenia.

-POLIARCHIA wyrasta z opozycji zarówno wobec teorii elit jak i woli powszechnej .

Wola powszechna to utopia w warunkach zróżnicowanego społeczeństwa, pojawiają się problemy natury politycznej i technicznej, tu założenie abstrakcyjnej równości, lekceważenie istnienia zróżnicowanego przecież potencjału politycznego wśród ludzi, to nierealne.

-ożliwe jest zapobieżenie rządom elit za pomocą katalogu procedur i instytucji, stopniowe likwidowanie luki między ideałem (demokracji) a rzeczywistością polityczną, kierunek: maksymalne zabezpieczenie równości politycznej oraz społecznej zgody.

POLIARCHIA styka się z tendencją rozwoju nierówności i kreacji przywódców, ale potrafi jednak te zjawiska ograniczać.

Demokracja - stan idealny, Poliarchia - stan faktyczny.

-WyzACZNIKI POLIARCHII:

a) istnienie alternatywnych źródeł informacji bez kontroli przez elitę,

b) swoboda ekspresji poglądów i ocen politycznych,

c) powszechne prawo udziału w wyborach,

d) zapewnienie warunków do odbycia wyborów opartych na zasadach uczciwości, wolności, równości,

e) rywalizacja między liderami o głosy wyborców i poparcie,

f) możność ubiegania się o urzędy publiczne-powszechny dostęp,

g) stworzenie warunków do swobodnego działania i zakładania organizacji politycznych (partii!)

h) zapewnienie zgodności działania instytucji wybieralnych z preferencjami wyborców

i) wolność słowa i zrzeszania się

TYPOLOGIA Poliarchii: pełne (wszystkie czynniki)

ograniczone (brak jednego) quasi - poliarchia (brak 2lub3)

26. A.LIJPHART DEMOKRACJA

-2 elementy normatywne : współdziałanie elit dla dobra, poziom kulury politycznej

koncentracja władzy w rękach elit jest czymś dobrym, mimo że nieuchronnym. Elity są nastawione na konflikt lub porozumienie, społeczeństwo może być podzielone klasowo, kulturalnie, religijnie

a)demokracja rywalizacyjna dośrodkowa - rywalizacja elit do bezwzględnego zwycięstwa, podział klasowy

b)rywalizacyjna odśrodkowa- niski stopień zróżnicowania kulturowego USA.

c) konsocjonalna - konsensualny styl elit, wysoka fragmentaryzacja kulturowa społ. Austr.. Belgia, wielka koalicja, tak wielka liczba partii jak to jest możliwe,

wzajemne veto, dysponują nim wszystkie mniejszości,

proporcjonalny system wyborczy segmentalna autonomia

d)zdepolityzowana - konsensualne elity, niska fragm.. Szwajcaria

e)I Teza dla społ. homogenicznych (podziały klasowe ale nie kulturowe) właściwy jest model westminsterski (koncentracja władzy w rękach jednopartyjnego i większościowego gabinetu, fuzja władzy, dominacja gabinetu nad parlamentem, asymetryczny bikameralizm, system 2-partyjny, jednowymiarowość systemu partyjnego (socjoekonomiczna podstawa niezgody partii) system wyborczy oparty na zasadzie większościowej, scentralizowany system rządzenia, niepisana konstytucja i nieograniczona suwerenność parlamentu, demokracja przedstawicielska,)

II Teza dla społ. pluralistycznych model konsensualny

27. DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA A BEZPOŚR.

a)ezpośrednie uczestnictwo w wyrażaniu woli suwerena lub poprzez wybór mandatariuszy którzy uczestniczą w tworzeniu ustaw lub podejmowaniu decyzji

-przy bezpośredniej uczestnictwo obywateli w tworzeniu prawa czy podejmowaniu decyzji, w sytuacjach sporu organów rozstrzyganie bezdyskusyjne bo zgodne z fundamentalną zasadą suwerenności

-aktywizacja polityczna społeczeństwa , wzrost poczucia odpowiedzialności, udziału we wszechwładzy,, formowanie racjonalnej kultury politycznej

-bezpośrednie uczestnictwo w tworzeniu ustaw i konstytucji

-bezpośredni udział nadal traktowany jako forma uzupełniająca

- Satori - demokracja, w której nie występują przedstawiciele ludu; wyróżnikiem: zakres samorządności i wielkości wspólnoty

b) Demokracja przedstawicielska jest przeciwieństwem demokracji bezpośredniej. Ta koncepcja znajduje się w myśli liberalnej (Mill, Constant). Istotą rządów reprezentatywnych jest oddanie pełni władzy w ręce obieralnych przedstawicieli i ograniczenie uczestnictwa politycznego ogółu obywateli do aktu wyborczego. Założeniem tej koncepcji jest przeświadczenie (Arystoteles, Platon), że rządzenie wymaga określonych zdolności i doświadczenia. Nie powinni nim być obarczani wszyscy. Podstawowymi instytucjami tu są: parlament, partie polityczne, mandat wolny, powszechne prawo wyborcze.

-funkcja wyborcza suwerena jako funkcja podstawowa (wybór rządzących, odzwierciedlenie struktury polit., potwierdzenie lub cofnięcie legitymacji)

28. FORMY DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ

a) referendum

-bezpośredni udział obywateli (prezentowanie własnej opinii, bez pośrednika, bezpośrednio dotyczy to danej kwestii)

- posiadanie tylko 1 głosu (zakaz dyskryminacji, oddanie tylko jednego, raz tylko do urny, wybór jednej opcji, charakter kategoryczny)

- uznanie woli większości za podstawę decydowania w procesie ustanawiania aktów prawnych (dzieje się tak jak chciała większość, ujęcie ludu jako większa część

-najważniejsze sprawy (zmiana 1,2 , 12 rozdziału), ustrój, umowy

p unitarne(szczebel ogólnokrajowy, lokalny) p federalne

obligatoryjne(Szwajcaria, zmiany konstytucji) fakultatywne

ratyfikacyjne po podjęciu decyzji konsultacyjne przed

prohegemoniczne - umacniają, utrzymują pozycję rządzących,

antyhegemoniczne - osłabiają/przejęcie władzy przez

kontrolowane przez rząd, konstytucja, inicjatywa ludowa

b) * inicjatywa ludowa - uczestnictwo w procesie podejmowania decyzji, polega na uprawnianiu określonej liczby członków ludu czy narodu do zainicjowania postępowania ustawodawczego.

10tys ludzi z czynnym prawem wyborczym

* weto ludowe - oznacza wyrażenie sprzeciwu wobec uchwalonego aktu prawnego. Wyraźnie określona liczba obywateli posiada uprawnienia do tego, by zgłosić we wskazanym czasie po przyjęciu tego aktu zastrzeżenia przeciwko niemu, zakwestionowanie aktu.

* konsultacja ludowa - wyrażenie przez zbiorowość opinii w jakiejś kwestii za pomocą głosowania. Wyniki wprawdzie nie mają mocy wiążącej, jednak posiadają znaczenie polityczne, może znaleźć zastosowanie nawet gdy nie ma o niej w konstytucji. Wynik tylko informacyjny (w Szwajcarii przy przygotowywaniu ważnych aktów rząd zaprasza władze kantonów, partii politycznych, związków zawodowych itp. by wyraziły swoje zdanie)

* zgromadzenie ludowe - zebranie ogółu uprawnionych do podejmowania decyzji, dziś rzadkie, w Szwajcarii, w kantonach, gminach, decyzje dotyczące danej wspólnoty

29. SUWERENNOŚĆ LUDU

a) „LUD” (Sartori):

1) Wszyscy,

nie może obejmować dosłownie wszystkich, są przecież przeszkody naturalne jak: niepełnoletność, choroba umysłowa, przestępca odbywający karę, brak obywatelstwa itp

.2) Nieokreślona duża część- nie da się użyć tego jako kryterium, za każdym razem trzeba by było określać ile osób stanowi lud, bądź wystarcza by zaistniał, rozmyte znaczenie,

.3) Klasy niższe - że kto nie jest w klasie niższej jest wyłączony na zawsze,

4) Ograniczona całość,

w imię całości można pojedynczo zniszczyć każdego bez wyjątku, usprawiedliwia to totalitarne autokracje,

5) absolutnej większości

.6) ograniczonej większośc

b) Rousseau - władza ludu suwerenna - niepodzielna i niezbywalna, suweren uchwala ustawy, głosowanie staje się prawem indywidualnym, powszechne, równośc powoduje że społ. składa się z obywateli

c)Jamróz suwerenność społeczeństwa składającego się z jednostek równych wobec prawa i z równymi prawami politycznymi, lud = ukonstytuowany konkretnie z wszystkich obywateli może bezpośrednio przejawiać swoją wolę i nie potrzebuje pośrednika do realizacji swej suwerenności

teoria suwerenności ludu bardziej demokratyczna bo ustanawia realne prawo obywatela do uczestniczenia w decyzjach politycznych ,preferencja demokracji bezpośredniej

30. SUWERENNOŚĆ NARODU

a) Marsyliusz z Padwy - teoria suwerenności narodu: władza jest powoływana i kontrolowana przez obywateli i sprawowana zgodnie z ich wolą; wszyscy świeccy ludzie

b) Mancini: a) naród państwowy (oparty o możność i subiektywną chęć sprawowania władzy) Polska każdy z założenia posiada prawa polityczne b) naród kulturowy (wspólnota oparta o obiektywne cechy, kolor skóry, język itp.

c) Jamróz : suwerenność bytu ogólnego, odrębny od wspólnoty członków społeczeństwa

naród wykonuje władzę przez delegację - powierza wykonywanie funkcji władczych mandatariuszom

Naród - całość abstrakcyjna, niezdolna do wyrażania jakiejkolwiek woli, może wykonywać suwerenność tylko za pośrednictwem reprezentantów, preferencja demokracji pośredniej

31.SUWERENNOŚĆ SPOŁECZ. OBYWATELSKIEGO

a) Jamróz : (tak jest w Konstytucji), w/g doktryny to pojęcie, gdyż mimo że jest model przedstawicielski (czyli chodzi o pojęcie naród), władza sprawowana przez przedstawicieli, a więc teoria suwerenności narodowej, to jednak jest jeszcze element referendum - element bezpośredniego sprawowania władzy, natomiast określenie „lud” ma pewne piętno historyczne, kojarzy się z konstytucją PRL, zatem skoro nie naród, a i nie wybór słowa lud to społeczeństwo obywatelskie -źródłem władzy

b)społecz. jest źródłem władzy publicznej oraz jedyną racjonalną legitymacją władzy jest fakt że została wyłoniona przez ujawnioną wolę suwerena.

Pojawia się zagadnienie leg. racjonalno-legalnej która dotyczy pochodzenia władzy ale i odnosimy ją do legitymizowania się poparciem społecznym

-zasada suwerenności społeczeństwa czerpie korzeniez suwer.. ludu

-mandat imperatywny (reprezentuje określoną część wyborców którzy kontrolują sprawowanie mandatu)

mandat reprezentatywnym (mandat jest emanacją całego narodu)

32. WOLNOŚĆ

-DeklPrawCziObuwatela, Wielka Karta Wolności 1215, Bill of Rights, Habeas Corpus Act

Powszechna deklaracja Praw Czł. 1948, EKPCZłiPodst.W 1950,

EKartaSocjalna 1961, MPPOiPiG 1966,

-kompetencje wszelkiej władzy publicznej ograniczające swobodę

działania jednostki są ściśle określone przepisami rangi ustawowej. Poza tym istnieje domniemanie wolności działania, to co nie zostało zgodnie z regułami demokracji prawnie ograniczone, należy do sfery wolności jednostki. Ograniczenie w drodze samoistnego aktu pr. będącego przejawem woli reprezentantów wybranych bądź bezpośrednim przejawem woli suwerena (referendum)

-korzenie domniemania w umowie społecznej i wiążą się z unan. suwerenności ludu, wolnośc dotyczy dziłania wobec innych jednost

(maksyma nie szkodzenia innym oparta wobec równość)

oraz wobec władzy publicznej (ustawa może zawężać granicę wolności gdyż stanowi zrzeczenie się swej wolności przez suwerena, nie może jednak naruszać podstawowych praw)

-rewolucja: związanie monarchy prawem i wolności jedostki

-współczesne społ. demokratyczne- respektowane prawa człowieka oparte o indywidualne prawa naturalne, w zakresie i treściach wzbogaconych w wyniku historycznej ewolucji. Źródłem nowych praw człowieka jest przypisanie państwu odpowiedzialności za jednostkę (pawo do pracy, edukacji)

b) wolne wybory:

swobodne przedkładanie kandydatur, wolne warunki, wolność głosowania

33. PLURALIZM

-idea leży u podstaw funkcjonowania demokracji politycznej, jest to różnorodność, która wynika z przyjęcia że ludzie są różni

-pluralizm polityczny : istnienie wielu podmiotów życia polityczn.

przede wszystkim chodzi o partie polityczne oraz różnego rodzaju grupy nacisku, zróżnicowane podmioty wpływają na kształt władzy pubicznej

-zasada konkurencyjności partii politycznych, wolna, równe traktowanie, przy zachowaniu wolności. Alternacja władzy -potencjalna i cykliczna zmienność władzy

-pluralizm to współistnienie różnorodności i jej respektowanie. Warunkiem jest tolerancja, poszanowanie i respektowanie odmienności i mniejszości, nie niszczenie konkurenta politycznego

-klasyczne ujęcie : znoszenie cudzych poglądów polegające na powstrzymaniu się od użycia siły w stosunku do oponenta

b) konsensus

-podstawowy: społeczność lokalna, zgoda co do wartości

-proceduralny: na poziomie systemu rządów, zasada rządów większości (w demokracji zgadzamy się nie zgadzać)

-polityczny: rządzenie przez dyskusję

34. GENEZA PAŃSTWA

a)koncepcje autonomiczne i historyczne (samo społ. jest źródłem powstania i rozwoju państwa)

-patrialchalna: najpierw jest ojciec, dzieci, rodzina się rozrasta, powstaje klan ,państwo naturalnym efektem rozwoju rodziny

-patrymonialna: naturalny efekt rozrostu własności prywatnej

-marksistowska: podział na 2 antagonistyczne grupy związane z pojawieniem się własności prywatnej, posiadający są to nieliczni właściciele środków produkcji, proletariusze nie mają nic oprócz dzieci, państwo powstaje w interesie posiadaczy, aparat władzy utrzymuje w ryzach proletariat

-umowy społecznej: ludzie dobrowolnie sani powołali do życia państwo , w ramach umowy samoograniczyli się na rzecz władzy

b) heteronomiczne (czynniki zew. niezależne od społeczeństwa)

-koncepcja podboju i przemocy: podbój jednych plemion przez drugie, podstawy w naturze ludzkiej, podbój jest wtórny- Gumplowicz

-normatywistyczna: Kelsen, państwo to zespół hierarchicznie ułożonej konstrukcji składającej się z norm prawnych przyjmowanych w sposób aprioryczny, supremacja prawa nad państwem, prawo jest czymś pierwotnym

-psychologiczna: Petrażycki, państwo jest fikcją, istnieje tylko w umysłach ludzkich, uwarunkowanie ludzkich zachowań albo podporządkujących się albo imperatywnych , władczych,

POSŁUCH-emocja której przeżywanie nakazuje podporządkowanie się

emocje moralne-charakter imperatywny

emocje prawne - charakter imperatywno - fakultatywny

-teistyczna: państwo związane jest za aktem boskim, św. Augustyn (bóg stworzył państwo i wysłał kogoś do rządzenia, władca reprezentuje boga i jest dobry), św. Tomasz (bóg stworzył państwo pośrednio, władca może rządzić dobrze lub źle, prawo do oporu)

35. ISTOTA PAŃSTWA

a)państwo jako fikcja:

państwo to kategoria abstrakcyjna, w rzeczywistości go nie ma, przedstawiciele szkoły psychologizmu prawniczego i normatywizmu prawniczego

b) państwo jako byt realny : państwu odpowiada coś z rzeczywistości, szkoła socjologizmu prawniczego, państwo to różni ludzie w różnych rolach społecznych

-marksistowska: państwo to aparat przymusu dławienia jednej klasy przez drugą (posiadającej i proletariat), państwo =władza państwa, państwo to ludzie u władzy i ich role z tym związane, państwo funkcjonuje w interesie niektórych grup klasowych

-Znamierowski: państwo składa się z 2 grup społ. : zarządzającej i podporządkowanej, państwo to zachowania ludzi związane z wykonywaniem władzy

-Jamróz : państwo to wyodrębniony ośrodek kierowniczy w społeczeństwie, zarządzający jego ogólnospołecznymi sprawami, także strefa relacji między tym ośrodkiem a zachowaniami społecznymi. Państwo winno realizować funkcje wynikające z realizacji społecznego konsensusu

c)funkcje państwa

-adaptacyjna (przystosowanie społ. do zmian)

-regulacyjna (regulacja życia społ.)

-innowacyjna (bodziec rozwoju)

36. BIUROKRATYZM

>wyraźne precyzyjne określenie uprawnień i obowiązków poszczególnych urzędników normami prawnymi, to prowadzi do wskazania zakresu kompetencji urzędnika,

>uprawnienia i zadania winny zostać zdefiniowane w taki sposób, iż władza urzędnika wynikać winna jedynie z przypisanej mu roli a nie osobistego przymusu czy prestiżu, władza urzędnika powinna być zdepersonalizowana, funkcje urzędowe są oddzielone od spraw prywatnych, urzędy to część państwowej organizacji,

>biurokracja będzie racjonalna gdy zasady biurokratycznego zarządzania będą na tyle precyzyjne, że ograniczy się do minimum zakres dyskrecjonalnego (że we władaniu danej osoby, przynależy tylko mu, a czy skorzysta to już wedle jego woli) działania urzędnika

>winna istnieć hierarchiczna organizacja w ramach tej organizacji urzędnik musi podporządkować się decyzjom przełożonego,

> rekrutacja na stanowiska biurokratyczne powinna się opierać na kryteriach kwalifikacji formalnych, profesjonalne polityczne przygotowanie kandydata, fachowość, zawodowy personel, profesjonaliści

>nie wymaga wymiany personelu w razie zmiany opcji politycznej

37. ZWIĄZANIE PAŃSTWA PRAWEM

władza nie może działać na podstawie dowolnych rozstrzygnięć, lecz na podstawie ogólnych, uniwersalnych, abstrakcyjnych morm z którymi wszystkie rozstrzygnięcia winny być zgodne. Rządy prawa oznaczają iż władza zobowiązana jest respektować prawo które sama ustanowiła

-sfera stanowienia : hierarchiczność, publikacja, nieretroakcja, niesprzeczność i zupełność

i stosowania- na gruncie norm, odmienne rozstrzygnięcie po zmianie norm

-legitymację uzasadniającą związanie władzy prawem tworzy zasada suwerenności ludu i reprezentacji. Reprezentanci wybrani w powszechnych wyborach tworzą podstawowe i samoistne normy prawne z których wszystkie inne się wywodzą, wydawane na podstawie i w zgodzie z nimi (zasada prymatu ustawy)

-idea konstytucjonalizmu

konstytucja materialna (całokształt norm konstytucyjnych)

konstytucja formalna (dokument uchwalony, mod, uchylany wg reg

legitymność kont. (posiadanie legitymacji demokratycznej-tryby)

legalność kont. (przestrzeganie prawa dotychczasowej kont.)

-TK wyprowadza z zasady państwa prawnego zasady prawne: hier.,nies,zup., lex retro, konstytucjonalizm, formalna i materialna konstrukcja systemu prawa, rozdzielność stan i stos. , publikacja,

38 PRAWORZĄDNOŚĆ.

-przestrzeganie prawa przez organy władzy publicznej

a) w sferze stanowienia: hierarchiczność, publikacja, nieretroakcja,

jasne i jednoznaczne przepisy

b) stosowanie : ustalenie obowiązującej normy, stanu fakt. subsumcja

naruszenie zasad: oparcie się na normie ind., rozstrzygniecie w postaci normy ogólnej, bez podstawy pr., naruszenie procedury,

stan faktyczny niezgodny z prawdą materialną, zła subsumpcja

c) formalna- Radbruch

(- spełnienie dyrektyw formalnych przy stanowieniu i stosowaniu prawa, Jamróz : dyrektywa formalna przy konstytucyjnym zagwarantowaniu podstawowych wartości

d) materialna : prawo powinno zawierac min określonych treści, prawo pozytywne ma być słuszne, dobre, sprawiedliwe. Formalna koncepcja nie może doprowadzić do wydawania prawa niemoralnego, sprzecznego z wartościami (sprawiedliwość, godność, wolność od i do )

e) pozytywistyczna (Morawski)

-źródłem praw i ob. wyłącznie reguły w oficjalnych tekstach prawnych (konstytucje, ustawy, akty, precedensy)

-normy prawne derogowane przez inne normy lub reg. kolizyjne

-posłuszeństwo wobec prawa, niemożność aktów nieposłuszeństwa

*Krytyka: argument z moralności (usprawiedliwienie reżimów) i efektywności (instrumentalne traktowanie nie rozwiązuje konfliktów społecznych)

f) niepozytywistyczna:

-źródłem prawo pozytywne i reguły pozatekstowe (Dworkin)

-derogacja przez inne normy i reguły pozatekstowe

- Obywatelskie nieposłuszeństwo jest dopuszczalne

(akty- jednostka stwierdza ze norma jest niesłuszna, niesprawiedliwa, ale celem działania musi być dobro publiczne,

nakierowanie na zmianę obowiązku prawnego, dobrowolne podd.

się karze, proporcjonalność, jawność, wyrzeczenie się przemocy)

*krytyka: -zrywa związek między prawem a obowiązkiem przestrzegania jego reguł; podważa zasadę pewności prawa i bezpieczeństwa obywateli. ; grozi destrukcją porządku społecznego; jest sprzeczna z zasadą demokracji i podziału władzy

39. ZASADA PODZIAŁU WŁADZY

-ujęcia klasyczne to podmiotowe i przedmiotowe rozdzielenie władzy państwowej

a)Locke: naj. ustrój to umiarkowana monarchia, władza ustawodawcza (funkcja prawodawcza), wykonawcza (funkcja rządząca i sądownicza), federacyjna (polityka zagraniczna)

b)Monteskiusz: władza prawodawcza (parlament z wyborów z cenzusami, izba wyższa to arystokraja), wykonawcza (monarcha bez inicjatywy i ministrowie odp. politycznie), sądownicza (związanie ustawą i zmienność kadry)

Podział funkcji nie oznaczał separacji władzy, tylko wzajemne równoważenie i hamowanie się

c)Constant: władza monarsza arbitralna, wykonawcza ministrów, reprezentacyjna stała izby wyższej, reprezentacyjna opinii izby niższej, sądowa

d)współcześnie:

-zachwianie równowagi na rzecz wzmocnienia władzy wykonawczej, zmiana jej funkcji (uprawnienia ustawodawcze, projekty, polityka zagraniczna, administracja, obrona,

-władza ustawodawcza dalej komp. prawodawcze, kontrola rządu

-instytucjonalizacja opozycji. wzrost wpływu układu sił partyjnych na politykę

-podział poziomy i pionowy (między centrum a władzę lokalną)

decentralizacja władzy publicznej

-zrównoważony podział władz zapobiegający dominacji

-konstytucyjny status masmediów

40. INTEGRALNA PODMIOTOWOŚĆ PR. PAŃSTWA

-zapis w konstytucji podkreślający niepodzielność państwa

-brak osobowości prawnej organów i agend państwa które posiadają zdolność do działań administracyjnych

-budżet odnosi się do całego państwa, jego wyrazem jest jednolity dokument przedstawiany przez rząd parlamentowi

-ciągłość uprawnień i zobowiązań państwa

-odpowiedzialność państwa za szkody wyrządzone przez organy lub funkcjonariuszy

-oddzielenie materii prawnej dotyczącej spraw centr. i lokalnych

-lepszy aparat biurokratyczny

41. ZASADY SYSTEMU PRAWA

a)niesprzeczność:

-spójność wewnętrzna, wolność od sprzeczności,

-obowiązek organów stanowiących (racjonalny prawodawca) i stosujących prawo (uchylenie normy przez reguły kolizyjne)

-reguły kolizyjne I stopnia (hierarchiczność, temporalność, merytoryczność)

-II sopnia: hierarchiczność , merytoryczność, temporalność

b) hierarchiczność : normy w systemie prawa są uporządkowane hierarchicznie, akty SA uszeregowane w ustalonej kolejności stanowią piramidę, konsekwencja tego jest to, że akty niższe nie mogą być sprzeczne z wyższymi, a normy wyższego rzędu jest podstawa obowiązywania normy niższego rzędu. Tworzenie norm niższych odbywa się w zgodzie z normami wyższymi

c)zupełność

-skutki pozytywne (norma bezpośrednia) i negatywne (brak bezpośredniej, wyprowadzenie skutków prawnych z pośredniej)

-Exstra legem - system norm bezpośrednich nie wypowiada się o danym stanie faktycznym choć powinien, to luka pozorna, musi być uzupełniona, tworząc normę pośrednią w wyniku zastosowania reguł argumentacji prawniczej:

- wnioskowanie per analogiam (na podstawie podobieństwa:

a) legis - zastosowanie normy prawnej odnoszącej się bezpośrednio do innego stanu, oba stany SA podobne, więc wnioskuje się o podobieństwie skutków prawnych, stosuje się na gruncie danego aktu prawnego)

b) iuris - gdy brak podobieństw w danym akcie to oparcie Si na normie prawnej pośredniej dedukowanej na gruncie systemu prawnego;

- wnioskowanie a contrario (z przeciwieństwa - jeśli dany stan rzeczy ma określone przesłanki to pociąga za sobą określone konsekwencje prawne, więc jeśli ich nie ma to nie, przy słowach tylko, jedynie, wyłącznie)

- wnioskowanie a fortiori (są dwa rodzaje:

a) a maiori ad minus - z uzasadnienia silniejszego na słabsze - uprawnienie

b) a minori ad maius - odwrotnie - zakaz

- wnioskowanie z celu na środki - jeżeli prawo dozwala lub nakazuje osiągnięcie jakiegoś celu to jednocześnie pozwala na skorzystanie ze środków prowadzących do jego realizacji - zgodnych z prawem

- Contra legem - stosujący prawo ocenia ujemnie pozytywne konsekwencje zawarte w normach prawnych, z punku widzenia zupełności nie ma luki, interpretator uważa normę bezpośrednią za niewłaściwa do konkretnej sytuacji

-Intra legem - mało precyzyjne sformułowanie języka prawnego, reguła jest zbyt luźna, mało konkretna,

-Luka techniczna - norma nie reguluje jakiegoś elementu, bez którego wydanie rozstrzygnięcia nie jest możliwe

-Swoista luka w prawie - brak normy, która powinna być ustanowiona mimo upoważnienia aktu wyższego, opóźnienie legislacyjne, akt nie ukazuje się

42. GWARANCJE FORMALNE PAŃSTWA PRAWNEGO

a)Morawski: gwarancje ustrojowe: podział władz, swoboda działania opozycji

B) Jamróz:

-nadzwyczajne instytucje: wznowienie, stwierdzenie nieważności,

kasacja, skarga konstytucyjna

-formalne gwarancje: pozycja i kompetencje TK, NIK, RPO, SN

c)skarga konstytucyjna :

-incydentalny charakter skargi związany z konkretnym naruszeniem praw i wolności chronionych konstytucyjnie (wyj azyl i status uchodźcy)-podstawa skargi

-subsydiarny charakter- po wyczerpaniu innych środków prawnych

-rozpoznanie przez sądownictwo konstytucyjne które wiąże wszystkie organy państwowe

-przysługuje polskim obywatelom

-naruszenie prawa w związku z wydaniem decyzji lub orzeczenia ostatecznego

-skarży się akt na podstawie którego orzeczenie zapadło

43. KONSTYTUCJONALIZM

-konstytucja materialna (całokształt norm konstytucyjnych)

konstytucja formalna (dokument uchwalony, mod, uchylany wg reg

legitymność kont. (posiadanie legitymacji demokratycznej-tryby)

legalność kont. (przestrzeganie prawa dotychczasowej kont.)

-zakres materii konstytucyjnej: (szczególna treść)

ustrój społ.-gosp.; org.kompeetencje relacje organów państwow.;

zasady ustroju terytorialnego, podstawowe wolności, symbole p.;

przepisy końcowe i przejściowe, masmedia, partie polityczne

-szczególna moc prawna : najwyższe miejsce w systemie, charakter pierwotny i nieograniczony, inne akty zgodne i spójne

-szczególny tryb

uchwalania :parlament i suweren bezpośrednio (referendum)

zmiany: projekt prez, senat, 92 posłów, ustawa o zmianie uchwalona przez sejm 2/3 głosów przy quorum 50% i Senat w ciągu 60 dni bezwzględną większością głosów, jeśli dotyczy rozdziału 1,2,12 to referendum można zarządać

W USA poprawka musi być przyjęta przez Kongres 2/3 w każdej z izb, a następnie akceptacja ¾ stanów

44. SAMORZĄD TERYTORIALNY

a)DEFINICJA

w/g Banaszaka: niezależne decydowanie o własnych sprawach, zarządzanie nimi, samodzielne wykonywanie funkcji

w/g Sartoriego: natężenie samorządności zależy od zakresu przestrzennego

1.samokreślanie się, 2.tyrania doskonała.

w/g Kelsena: pełna forma decentralizacji, istnieje tam gdzie normy lokalne są ostateczne, gdzie nie można ich znieść lub zastąpić,

w/g Jamroza: jego istota polega na uznaniu przez społeczeństwo demokratyczne oraz państwo autonomii społeczności lokalnych w sprawach lokalnych; państwo zrzeka się części swych kompetencji w reprezentowaniu suwerena , zrzeczenie na rzecz społeczności lokalnych

b) cechy wg Jamroza :

-jednostki lokalne cieszą się autonomią i niezależnością

-decentralizacja

-autonomia finansowa

-organy jednostek z wyborów powszechnych, bezpośrednich w głosowaniu tajnym, cykliczne i rywalizacyjne

-domniemanie właściwości kompetencji w sprawach lokalnych

-spory rozstrzygane przez niezależne sądy (NSA)

-podmiotowość prawna dotyczy wspólnoty a nie organów

c) PLUSY:

- racjonalniej rozstrzyga się sprawy lokalne

- rządy odbywają się pod kontrolą niewielkich społeczności, a to pozawala na efektywniejsze dysponowanie majątkiem państwa,

- zbliżenie władzy do obywateli,

- sprzyjanie lokalnym inicjatywom,

- redukcja biurokratyzacji,

- sprzyjaniu stabilności systemu politycznego poprzez podział władzy i odpowiedzialności

45. USTRÓJ PARLAMENTARNO -GABINETOWY

-system rządów charakteryzujący się szczególnym stosunkiem do siebie 3 organów : równowaga i podział władz

-parlament w wyborach powszechnych i rywalizacyjnych, 2 zasadnicze funkcje: ustawodawcza i kontrolna

-dualizm egzekutywy (głowa i rząd) z rozdzielonymi zadaniami

Królowa ma prawo do udzielania rady, ostrzegania, zachęcania, pełni też funkcje reprezentacyjne

Premier ma uprawnienia: doradca królowej i szef rządu, formalnie lider Izby Gmin, lider partii rządzącej, prerogatywy monarchy w zakresie rozwiązania parlamentu

-republikańska głowa państwa (prezydent) wybierana jest przez parlament, takie same funkcje jak monarcha

-rząd mianowany formalnie przez głowę, musi mieć poparcie większości parlamentarnej (premier to lider zwycięskiej partii), wybory decydują o kształcie rządu

-głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej i nie może być odwołana. Instytucja kontrasygnaty (podpis ministra) - kontrola i hamowanie głowy państwa przez rząd

-rząd ponosi odp. solidarną przez parlamentem za swoją działalność i głowy państwa. Gdy rząd utraci poparci podaje się do dymisji. Głowa państwa nie musi przyjąć dymisji , nowe wybory

-uprawnienia kontrolne parlamentu: wotum nieufności, kontrola budżetu, interpelacje, debata na polityką, komisje stałe i śledcze

-odpowiedzialność konstytucyjna rządu i głowy państwa

-uprawnienia kontrolne egzekutywy: rozwiązanie parlamentu przez głowę państwa na wniosek szefa rządu, inicjatywa, promulgacja ustaw, zwoływanie, odraczanie i zamykanie sesji parlamentu

46. SYSTEM KANCLERSKI

-wzmocnienie pozycji szefa rządu, nadrzędność wobec ministrów (powołuje, wydaje wytyczne)

-prawo parlamentu do samodzielnego wyboru kanclerza, prezydent powołuje ministrów na wniosek kanclerza

-kanclerz ponosi odpowiedzialność solidarną a działalność rządu, ministrowie odpowiadają przed kanclerzem

-konstruktywne wotum nieufności (bezwzględna większość)

-ograniczenie rozwiązania parlamentu- gdy wniosek kanclerza o udzielenie wotum zaufania nie zyska poparcia większości członków Bundestagu, prezydent na wniosek kanclerza może rozwiązać parlament

-stan wyższej konieczności ustawodawczej- kanclerz który utracił poparcie, może wydawać akty ustawodawcze za zgodą Bundesratu

47. USTRÓJ PREZYDENCKI

-separacja władz (ujęcie funkcjonalne i organizacyjne), system wzajemnych hamulców i równowagi

-prezydent jest głową państwa i szefem administracji (nie występuje kolegialny rząd), prezydent powołuje sekretarzy departamentów którzy są jemu podporządkowani, pełnią rolę doradców i pomocników, działają w ramach jego kompetencji

-prezydent równy z parlamentem reprezentantem narodu, gdyż wybierany jest w wyborach powszechnych, pośrednio przy udziale suwerena (Kolegium Elektorskie). Polityczna niezależność prezydenta od parlamentu i ministrów.

-egzekutywa nie ma prawa do wcześniejszego rozw. parlamentu

-zakaz łączenia mandatów parlamentarnych i stanowisk we władzy wykonawczej (wyjątek wce-prezio i przewodniczący Senatu)

-impeachment (pociąga Izba Reprezentantów , sądzi Senat)

-system hamulców i równowagi (checks and balances system)

-uprawnienia prezydenta : głowa państwa (przyjmowanie wizyt, listów, dekorowanie, łaska), szef rządu (administracja, rady, departamenty, biura, agencje federalne), naczelny dowódca sił zbrojnych (polityka militarna, interwencja bez wypowiadania wojny), uprawnienia wobec Kongresu (veto wobec ustaw, orędzia coroczne, zwoływanie sesji nadz. i odraczanie obrad wyjątkowo)

-uprawnienia Kongresu : ustrojodawcze (inicjatywa poprawek),

wyborcze (uczestnictwo wyborze prezydenta), sądownicze (imp.)

kontrolne (odrzucenie veta ust. większością 2/3 w obu izbach,

uprawnienia kontrolno- finansowe), ustawodawcze, wykonawcze (zatwierdza kandydatury na stanowiska w rządzie federalnym)

-Sąd Najwyższy (prezes i 8 sędziów), funkcja kreacyjna (prawo precedensowe), interpretacyjna (wykładnia ustaw), ustrojodawcza (kontrola konstytucyjna)

48. USTRÓJ PARLAMENTARNO-PREZYDENCKI

-1958 V Republika francuska

-Złamanie dominacji parlamentu i daleko idące ograniczenie władzy prawodawczej, wzmocnienie władzy wykonawczej poprzez władzę premiera, odnowa pozycji prezydenta

-wzmocnienie władzy Senatu -wybierani są przedstawiciele jednostek terytorialnych w wyborach pośrednich

-wzmocnienie pozycji rządu i premiera: prawo wydawania ordynansów z mocą ustawy na podst. upoważnienia parlamentu, dekretów odnośnie spraw poza domeną ustawy, premier przedkłada skład rządu prezydentowi, rząd nie musi uzyskać wotum zaufania, solidarna odpowiedzialność rządu przed parlamentem, premier decyduje o kompetencjach ministrów, obsadza stanowiska w administracji rządowej, rząd decyduje od której izby parlamentu rozpocznie post. ustawodawcze, zwiększanie wydatków budżetowych za zgodą rządu, posłowie nie mogą zgłaszać poprawek do projektu rządowego

-prezydent:

w 1966 zmieniono wybór na bezpośredni (legit. suwerena)

szczególna pozycja (poszanowanie kont., ciągłość państwa, gwarant niepodległości i integralności )

może poddać pod referendum projekt zmiany konstytucji (sam, na wniosek rządu, obu izb), dyskrecjonalne prawo rozwiązanie Zgr.N (później niżrok po wyborach), kierowanie orędzi do parlamentu, nominacja premiera, 3 członków RK i zwoływanie jej posiedzeń,

zgłoszenie projektu ustawy do RK, przewodniczy obradom RM, powoływanie ministrów na wniosek premiera, decyduje o głównych kierunkach działalności rządu, polityka zagr, pr. łaski,

prezydent nie ponosi odpowiedzialności polit. tylko konstytucyjną

-Senat o Zgr. Narodowe: zakaz łączenia mandatu, ustawodawcze, ratyfikowanie umów z prezydentem

-Rada Konstytucyjna: 9 osób (po 3 prezio, ZN, Senat), czuwa nad prawidłowością wyborów i referendum, bada zgodność z konstytucją ustaw i regulaminów izb, działania z inicjatywy innych podmiotów

-Rada Stanu: najwyższy organ sądownictwa administracyjnego

---