49. GENEZA PARTII POLITYCZNYCH
-początki w okresie formowania się nowożytnej demokracji parlamentarnej. początkowo była ona ograniczona klasowo, potem znoszono cenzusy wyborcze, upowszechniano pr. wyborcze, myśl liberalna demokratyzowała system polityczny
-partie są niezbędnymi instytucjami społ. demokratycznego, sfera pośrednia między społ. obyw. a sferą organów państwowych
a) M.Sobolewski: trzy etapy rozwoju
-koterie arystokratyczne : rywalizujące w XVII wieku w ograniczonym klasowo systemie reprezentacji w parlamencie ang.
(wigowie i torysi ) luźna przynależność , nie posiadały odrębnych programów bo reprezentowały tą samą grupę społ. , podziały dot. kwestii rodowych, intryg, powiązań personalnych
-partie klubowe : bryt. partie notabli z XVIII i XIX w lub kluby polityczne kontynentu europ. z rewolucji, pewne powiązanie z grupami społecznymi
-partie masowe: upowszechnienie prawa wyborczego, dość wyraźne kontury ideowo-programowe, wiele lat cechy partii klasowych. Rozwój cechował się masowością członków i sformalizowaniem struktur. Rozwój na czas międzywojenny i po wojnie. Rozwijały się jako funkcja demokratyzowania się systemu politycznego (konkurencja o władzę, wybieralność, walka o równe głosy)
b)upowszechnienie prawa wyborczego- podstawowy czynnik demokratyzacji systemu wyborczego, zniesienie cenzusów, powstawanie lokalnych organizacji walczących o głosy, przekształcanie się partii w machiny biurokratyczne
c)Weber: patronatu (zdobycie władzy dla przywódcy), interesu (reprezentowanie grup), światopoglądowe (realizacja poglądów)
d)status partii w systemie demokratycznym:
-konkurencyjność, wolne i cykliczne wybory, rywalizacja, demokracja wewnątrzpartyjna jest koniecznym warunkiem demokracji społeczeństwa (pośrednictwo partii), regulacja prawna statusu partii
e)3 płaszczyzny partii jako zjawiska społecznego
-formalna organizacja złożona z członków , określona struktura
-wyborcy partyjni (elektorat)
-mandatariusze partyjni zasiadający w organach
50 DEFINICJA I FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH
a) formalna definicja : związana z cechami systemu demokratycznego, jest funkcją demokracji politycznej: suwerenność, społ.obywatelskie, pluralizm, konkurencja, zasada większości, równość
Status partii wyznaczony funkcjami w systemie demokratycznym :
wyborcza (selekcja kandydatów i formułowanie programu wyborczego) i rządzenia (uzupełniona f.opozycji)
b)funkcje pełnione wg Y.Meny
-mobilizacja i integracja polityczna, zachęcanie do uczestnictwa w życiu politycznym, włączanie jednostek ind. w działalność zbiorową
-odzwierciedlenie struktury opinii publicznej (51)
-przygotowanie kadr elit politycznych (zarządzanie państwem i służbami)
-edukacja polityczna (elit polit. i społeczeństwa do uczestniczenia w życiu publicznym)
c)Schumpeter- partia to grupa której członkowie stawiają sobie za cel zgodne działanie w walce konkurencyjnej w cyklicznych wyborach, celem zdobycia władzy
d) G.Sartori- wielka grupa polityczna, identyfikowana przez określoną oficjalną nazwę, zdolna do desygnowania w wyniku wyborów kandydatów do funkcji publicznych
e) Jamróz- organizacja społ. będąca nośnikiem jakiejś ideologii, doktryny lub kultury politycznej, działająca pod nazwą, zmierzająca do zdobycia władzy w drodze swobodnej rywalizacji, wykazująca zdolność do wykonywania władzy, wystawienia kandydatów rywalizujących w wyborach oraz dysponowanie personelem politycznym do stanowisk publicznych
konstytucyjnie zagwarantowany pluralizm polityczny, demokracja wewnątrzpartyjna, jawność partii
51. OPINIA PUBLICZNA
a)Sartori
Pomiędzy wyborami władza ludu pozostaje uśpiona, a na co dzień rządzą organy. Władza ujawnia się dopiero w wyborach jako zinstytucjonalizowanej formie wyrażania opinii publicznej, a wcześniejszy okres jest podłożem głosowania. W ostatecznym rachunku opinia jest prawdziwą podstawą każdego rządu. Wybory są środkiem do celu, a celem - rząd wrażliwy na opinię publiczną.
OPINIA PUBLICZNA - sformułowanie polityczne - zbiór opinii poszczególnych członków społeczeństwa, zbiór opinii społeczności lokalnych, wpływają nań środki masowego przekazu;
Publiczna bo rozpowszechniana jest wśród ludzi, ale i dotyczy rzeczy publicznych.
Aby odnosiły się do polityki muszą być politycznie uwrażliwione tzn. pozostawać pod wpływem informacji dotyczących wydarzeń związanych z ustrojem politycznym
b)konsensus i pluralizm
c)kaskadowy model Deutscha
d)autonomiczna : Opinię publiczna - autonomia, wolność, samowystarczalność, niezależność.Warunki umożliwiające autonomię opinii publicznej: - system edukacyjny
- istnienie licznych zróżnicowanych środków wpływu i informacji
e) Totalitaryzm a demokracja a opinia publiczna
-model hierarchicznej kaskady
-nasączanie ideologią
-edukacja będąca indoktrynyzowana
-wróg wew. i zewnętrzny
-przerywanie poziomych linii komunikowania (partii i społ.)
-blokada informacji z zewnątrz
-propaganda i opanowane media
52. INSTYTUCJONALIZM PARTII POLITYCZNYCH
-H.Kelsen 1 postulaty aby skonstruować system polityczny oparty na mandacie imperatywnym deputowanego, dyscyplinie partyjnej, ordynacji wyborczej proporcjonalnej - wszystko to utrwalić w konstytucji. Pogodzenie demokracji bezpośredniej oraz pośredniej
I) współczesne konstytucje normują zagadnienia:
a)funkcje partii politycznych
-wariant włoski: celem zrzeszania się obywateli w partie jest przyczynianie się zgodnie z metodą dem.do określania polityki narodowej (nadmierna i bezpośrednia ingerencja partii do wchodzenia w sferę kompetencji i odpowiedzialności rzadu)
-wariant niemiecki: partie współdziałają przy formowaniu się woli politycznej ludu. Celem działania partii jest działanie na rzecz ujawnienia woli ludu (so) będącego źródłem władzy. Partie są pośrednikami między suwerenem a organami władzy publicznej. Ujawnianie woli wg demokratycznych reguł gry tj wolna konkurencja, pluralizm. Troska o konsensus i stabilność władzy. Partie nie wchodzą w kompetencje władz, choć realizują służebne cele publiczne
-wariant francuski: partie i ugrupowania rywalizują ze sobą w drodze wyborów oraz winny przestrzegać zasad suwerenności narodowej i demokracji (f.wyborcza- uczestnictwo w wyborach ale nie ingerencja w politykę państwową
-Polska: celem partii jest udział w życiu publicznym , w szczególności przez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki państwa i sprawowanie władzy
b) określenie regulacji między partiami a organami państwowymi:
np. w WB regulowane konwenansami, zasadniczą przesłanką unormowania stosunków stała się potrzeba stabilizacji władzy i systemu politycznego (ustroje parlamentarne)
konstytucja Grecji- prezydent jako głowa ma obowiązek mianowania na stanowisko premiera przywódcę partii dysponującej absolutną większością, ponadto szef partii musi być zarazem deputowanym. Gdy żadna partia nie ma bezwzględnej większości prezydent powierza misję formułowania rządu przywódcy partii z większością względną.. Zasada neutralności politycznej aparatu biurokratycznego państwa
c)swoboda tworzenia partii politycznych
wynika z wolności zrzeszania się , nie może być bezwzględna, zakaz partii skrajnie prawicowych, reakcyjnych, faszystowskich, tajnych, zbrodniczych ideologii, odwołujących się do przemocy
inne ograniczenia to klauzule zaporowe (ale w ordynacjach)
d) wymogi demokracji wew. w partiach politycznych: źródłem władzy w partii jest społeczność członkowska, wybór ośrodka kierowniczego w drodze swobodnej rywalizacji nurtów i ochrony praw partyjnej mniejszości
e)gospodarka finansowa partii - jawność
53. FINANSOWANIE PARTII POLITYCZNYCH
-unormowane w konstytucji lub ustawach, postulat jawności finansowania i wydatków (zapobiega wykorzystaniu panstwa dla celów partyjnych, pomaga ujawnić kulisy polityki i zapobiega nierównym szansom)
-ujawniania wpływów wymaga konstytucja RFN, Włoch (sprawozdania finansowe o źródłach fin.)
-gospodarka finansowa, jej jawność i kontrola państwa, pomoc finansowa państwa to sfery powszechnie normowane. Partie pełnią ważne funkcje publiczne ściśle związanie z państwem, które może i powinno wspierać fin. partie w realizacji ich zadań na rzecz społ. i państwa, ale winno zarazem dbać o zachowanie formalnych wymogów prawidłowo funkcjonującej konkurencji politycznej
a)współczesne ustawodawstwo: jawność, kontrola państwowa,
ograniczanie wpływów od os.fizycznych, pomoc fin. państwa
b) model niemiecki:
-jawność wszelkich przychodów i wydatków , obowiązek sprawozdań (wpływy członkowskie, z majątku partyjnego, dotacje , pomoc państwa), w przypadku zatajenia lub uzyskania w nielegalny sposób partia traci pomoc państwa
-pomoc finansowa państwa: wedle rozmiary funkcji publicznych (ilość zdobytych głosów z wykluczeniem partii mało znaczących tj 0.5% na liście krajowej i 10% w ok.®egu wyborczym, oraz system wyrównywania szans uzależniony od liczby członków partii i wysokości otrzymywanej dotacji)
-formalna równość szans
c) rozwiązania polskie
-ustawa nakazuje jawność ewidencji partii politycznych (tryb rejestracji SO w Warszawie), barierą działalności partii są działania sprzeczne z konstytucją zmierzające do zmiany przemocą ustroju lub zycia publicznego. Jawność finansowania : dochody tylko ze składek, darowizn, działalności gosp., dotacji i subwencji, spadki, obrót ale nie na giełdzie
-ordynacja do senatu: dotacja do 20% ogólnej kwoty wydatków na wybory, jeśli komitet zarejestrował okręgowe listy kandydatów, przestrzega przepisów o fin., poda do wiadomości publicznej sprawozdanie
-dotacja podmiotowa: od umieszczonego parlamentarzysty
-subwencja: partia uzyska sama 3% lub 6% w koalicji
-w braku sprawozdania pozbawienie subwencji, ew. skreślenie z ewidencji, nadzór nad partiami TK