Cyprian Norwid Vade-mecum oprac. Józeg Fert

Cyprian Ksawery Gerard Walenty (Kamil) Norwid (1821 - 1883)

Ur. 24 IX 1821 w Laskowie - Głuchach (k. Radzyminia) na Mazowszu w rodzinie ziemiańskiej

Matka: Ludwika ze Zdzieborskich Norwidowi

Ojciec: Jan Norwid herbu Topór (pochodzący z Litwy)

Rodzeństwo: Brat + Siostra + CKN + Brat

Warszawa

• 1830 - przeprowadzka ojca z dziećmi do stolicy, gdzie CKN przeżywa powstanie listopadowe.

• Nauka CKN w gimnazjum, gdzie zawiązują się przyjaźnie i więzi pokoleniowe (idea pokolenia i jego doświadczeń po powstaniu) - otrzymuje wykształcenie niepełne.

• 1840 - literacki debiut

• 1841 - poznaje Augusta Cieszkowskiego, a potem dzięki niemu także Zygmunta Krasińskiego - jest to okres, kiedy jego twórczość zostaje zauważona i przebywa na salonach.

1842 - wyjazd za granicę pod pozorem podjęcia studiów artystycznych w Niemczech i Włoszech - nigdy już do kraju nie wróci.

Romantyczne podróże po Europie (1842 - 1849)

• 
  Berlin

• Paryż

• Bruksela

• Rzym

Osiedlenie się w Paryżu (1849 - 852)

• W Paryżu skupia się polityczne centrum emigracji - Hotel Lambert Czartoryskich, którym CKN sympatyzuje.

• W tym okresie CKN gwałtownie ubożeje, załamuje się jego przyjaźń z Krasickim, w kraju przeprowadzają na niego nagonkę prasową, zanika zainteresowanie jego działalnością i ma trudności w opublikowaniu utworów.

• Umierają w 1849 - Słowacki, Chopin i Włodzimierz Łubieński - przyjaciel z gimnazjum.

• Zaprzyjaźnia się z Marią Trębicką (romans?)

Wyjazd do Ameryki (1853 - 1854)

• Ameryka nie spełniła jego oczekiwań i już po kilku tygodniach stara się o powrót (doświadczenia z Ameryki rodzą ideę żywej paraboli).

• W tym okresie w Polsce CKN zostaje nobilitowany, gdyż w Kielcach Tomasz Zieliński umieszcza jego nazwisko na zbiorowym pomniku zasłużonych dla Polski artystów i działaczy.

Próby stabilizacji (1854 - 1865)

• Próba osiedlenia się w Londynie

• Powrót do Paryża, gdzie aż siedem razy zmienia adres

• Ożywienie dawnych znajomości (Mickiewicz, Lenartowicz, Krasiński) i zawieranie nowych.

• Przyjaźnie z kobietami:

- Maria Trębicka

- Łucja Rautenstrauchowa

- Joanna Kuczyńska

- Konstancja Górska

• 1862 - wyd. przeglądowego tomu dzieł CKN u Brockhausa w Lipsku. Przy wydaniu tego tomu szczególną pomoc nieśli przyjaciele: Antoni Zaleski (niespodziewanie odstąpił od przedsięwzięcia zebrania dzieł) i Walenty Pomian Zakrzewski (przejął role Zaleskiego, ale nie dokończył pracy, bo popełnił samobójstwo)

• 1863 - wyd. wyboru pism Norwida w Bibliotece Pisarzy Polskich

1865 - 1866 - redakcja Vade-mecum

• CKN szykuje tom, jednak wydawca odmawia jego wydania (zostanie wydany dopiero na wychodźstwie 1953r sic! )

1866 - 1876

• CKN 4 lata walczy o druk Vede-mecum, jednak bezskutecznie - chce nawet tom wydać za darmo.

• 1869 - publikacja traktatu poetyckiego Rzecz o wolności słowa, co obudziło krytykę literacką i doczekał się poeta pochwał, niestety ocknęła się wtedy i negatywne nastawiona część krytyki.

• Znajomość z:

- Zofią Węgierską - prowadziła salon polityczny w Paryżu, wdowa po działaczu konspiracyjnym, pracowała jako dziennikarka

- Marią Sadowską - powieściopisarka i dziennikarka - przyjaźń z nią przekształciła się w romans (Norwid chciał od związku uciec do Włoch, niestety bezskutecznie - brakowało funduszy na wyjazd)

Dom św. Kazimierza

• 1877 - bieda, długi i wycieńczenie organizmu zmuszają go do zamieszkania w Domu św. Kazimierza.

• Tam poeta umiera 23 maja 1883r. i zostaje pochowany w Ivry.

• W 1888r jego prochy zostają przeniesione do zbiorowej mogiły polskiej w Montmorency.

Vede-mecum łac. chodź za mną

biblijne: pójdź za mną

tradycja Dantejska: wademekum jako przewodnik po współczesności

VM oferuje:

1. dialogowość

2. 
   monologowość

3. związek z Biblią

4. symbolizm

5. socjalizm

Koncepcja poety wieszcza:

• wieszcz zna prawdy życia: objawione lub rozpoznane

• wieszcz chce spełniać swoje powołanie jako tłumacz znaków

• wieszcz to przewodnik - owocować to może jedynie, jeśli Ci, do których zwraca się poeta, będą współuczestniczyć.

Sumienie jako:

• fundament dawania świadectwa

• humanistyczna miara rzeczy i człowieka

Prorok Ezechiel - potencjalny patron VD

• żył z Izraelem w Babilonii na wygnaniu

• misja Proroka koncentruje się na objawianiu win Izraela wobec Jahwe - jest Sumieniem dla wygnańców

• wyrzuca wygnańcom zdradę ideałów narodu wybranego

Czytelnicy i współczesność

Norwidowi zależało na czytelnikach, których wówczas nie było. Wg niego ówczesne zycie literackie i społeczne funkcjonowało wadliwie.

Treść VM:

1. analiza stanu narodowego ducha

2. analiza europejskiej cywilizacji

3. obraz zafałszowań, głownie w zakresie życia duchowego.

Adresat VM:

1. artyści polscy - np. Do czytelnika - wykłada stanowisko wobec kryzysu literatury i sztuki polskiej - jest to adres o charakterze polemicznym i ironicznym

2. dziennikarstwo - publicystyka literacka (krytyka) - zarzuca im niski poziom ducha

3. przyjaciele poety - zmarli lub "umarli za życia"

Finis - od łac. granica, koniec, śmierć - wieloznaczność tytułu

...Pod sobą samym wykopawszy zdradę,
 Cóś z życia kończę, kończąc mecum-vade,
 Złożone ze stu perełek nawlekłych
 Logicznie w siebie -- jak we łzę łza -- wciekłych;
 Wstrzymuję pióro... niżeli... niżeli
 Zniecierpliwiony się wstrzyma czytelnik;
 Poszyt zamykam cicho, jak drzwi celi -- --
 
  *
 Tak flory-badacz dopełniwszy zielnik,
 Gdy z poziomego mchu najmniejszym liściem
 Szeptał o śmierciach tworów -- chce nad wnijściem
 Księgi podpisać się... pisze... śmiertelnik!

Śmierć u Norwida

• faza dojrzałości - umrzeć po chrześcijańsku, to umrzeć godnie i dojrzale

• śmierć dojrzała nie jest straszna, straszna jest śmierć zdziczała, niedojrzała - prawdziwa, groźna, nagła, groteskowa

• źródło ludzkich cierpień

• niewola i zniewolenie jako rodzaj śmierci groźnej i zdziczałej.

Tam studiuje kierunki artystyczne bez indeksu, maluje, rzeźbi itp. Wtedy też rodzi się jego miłość do Marii Kalergis.

VD można traktować jako cykl, gdyż można w nim wytropić wiele powiązań.

VM jest pełniejsze "wyrzutów sumienia" niż poczucia słuszności.

Streszczenie podstawowego wątku cyklu - śmierć i śmiertelność - w zbiorze śmierć zyskała wymiar pozytywny.

Wykładnia zasady kompozycyjnej zbioru i logika łez

Autotematyzm

---