Teatr w tym czasie znajdował się pod silnym naciskiem czynników politycznych.
Twórcy teatralni zaraz po wojnie: Leon Schiller, Juliusz Osterwa (twórca Reduty), Edmund Wierciński, Iwo Gall, Wanda Siemieszkowa, Teofil Trzciński, Karol Adwentowicz, Wiliam Horzyca, Karol Frycz.
Z historii Reduty:
W 1919 Juliusz Osterwa przeniósł się do Sal Redutowych Teatru Wkiego i założył tam Redutę - I PL teatr laboratoryjny. Na inaugurację Reduta, działająca jeszcze jako filia Teatru Rozmaitości, zagrała PONAD ŚNIEG BIELSZYM SIĘ STANĘ Stefana Żeromskiego (1919), pisarza, z którym odtąd redutowcy będą stale współpracować.
W 1921 teatr działał już jako niezależna placówka. Wkrótce powstała przy niej szkoła aktorska nazwana Instytutem Reduty. Eksperymentalny teatr zakładał Osterwa z Mieczysławem Limanowskim, którego poznał jeszcze w Moskwie. Obaj mocno interesowali się wówczas ideami MChAT-u. Limanowski był odpowiedzialny za prowadzenie nowatorskiego pomysłu wspólnej z aktorami dogłębnej analizy tekstu literackiego przed przystąpieniem do prób sytuacyjnych. W I okresie swojej działalności Reduta wystawiała tylko PL repertuar.
Teatr wg Osterwy:
Reforma teatru w ujęciu Osterwy dot. zarówno spraw inscenizacji i gry aktorskiej, jak i nowego, społecznego, pełnego odpowiedzialności za własną pracę i za widza wymiaru sztuki teatralnej. Osterwa opowiadał się za uproszczeniem dekoracji, które umieszczane byłyby na małej, kameralnej scenie zapewniającej bliski, niemal intymny kontakt z publicznością. 1 z najważniejszych wartości Reduty stała się idea pracy zespołowej. Wspólna twórczość, ale i sprawiedliwy podział obowiązków w teatrze, także administracyjnych i tych związanych z techniką sceny, miał zapewnić wspólnotową odpowiedzialność za dzieło. Redutowcy nie tylko pracowali, ale i mieszkali wspólnie. Dlatego teatr Osterwy zaczęto nazywać komuną, a nawet zakonem, bowiem aktorom stawiano b. wysokie wymagania etyczne nie tylko w pełnej poświęcenia pracy scenicznej, ale i w życiu.
Aktor:
Aktor Reduty musiał wnikliwie przeanalizować tekst, zdobyć albo ugruntować wiedzę literacką dot. wystawianego dzieła. Potem mógł przystąpić do prób, które miały wydobyć prawdę o tekście. Osterwa stawiał słowo na I miejscu, to ono, a nie widowiskowa inscenizacja, miało przede wszystkim angażować wyobraźnię widza.
W aktorskiej grze zespołowej miało zniknąć gwiazdorstwo, kokietowanie widowni i może atrakcyjna, ale pusta, nastawiona na doraźny efekt gra sceniczna. Aktor miał, wzorem idei Stanisławskiego, wcielać się w postać, przeżywać rolę. Jednak Osterwa nie narzucał jedynej wizji scenicznej swoim uczniom i współpracownikom, był otwarty na aktora i eksperymenty formalne, poszukiwał nowych doświadczeń w symbolizmie czy ekspresjonizmie. Dopiero później styl gry aktorów Reduty ograniczył się do realizmu czy naturalizmu. Kolejnym założeniem było ciągłe doskonalenie roli i inscenizacji. Osterwa był daleki od traktowania dzieła teatralnego jako gotowego raz na zawsze, traktował je jako proces. Posłannictwo Reduty polegało również na silnym zaangażowaniu społecznym. Grupa organizowała wiele wyjazdów . W sezonie letnim, a później także jesiennym i zimowym, teatr wielokrotnie pokazywał swoje prace w całej PL, później (od 1924) organizował także odczyty dla publiczności, które wygłaszali wybitni znawcy literatury, m.in. Limanowski, Stefan Srebrny, Tadeusz Zieliński, Edward Boyé. Chociaż nie wszystkie idee Reduty udało się w pełni wcielić w życie, albo z czasem uległy one wypaczeniu, to jednak był to 1 z najciekawszych eksperymentów w teatrze PL. Do tradycji Reduty odwoływali się później m.in. Jerzy Grotowski i Włodzimierz Staniewski.
Repertuar:
Z powodów politycznych rzadko wystawiano dramaty romantyczne (1945 Dziady, 1946 Lilla Weneda w reż. J. Osterwy) i sztuki Wyspiańskiego, cenzura obejmowała także dramaty Witkacego i sztuki awangardowe XX w.
Wystawiane były: Niemcy Leon Kruczkowski (1949), Homer i Orchidea Gajcy, Dwa teatry Szaniawski, dramaty Szekspira i Sartre'a, a z czasem rosyjskie sztuki realistyczne i socrealistyczne.
Nie wystawiono, a w tym czasie powstały: Syn marnotrawny, Król i aktor Brandstaettera, Gwiazda dwóch horyzontów Stefana Flukowskiego, Zwykła sprawa Adama Tarna, Święto Winkelrida Andrzejewskiego i Jerzego Zagórskiego.
Poza krajem powstał 1 z najważniejszych dramatów w całym okresie powojennym ŚLUB GOMBROWICZA (pisany w 1944-46).
Jerzy Szaniawski, Leon Kruczkowski, Gombrowicz:
Utwory tych autorów nawiązują do dramatu psychologicznego, symbolicznego, dramatu idei:
Dwa teatry - dramat ocenzurowany z powodu wyraźnych nawiązań do powstania warszawskiego i dyskusji nt. realizmu, nierozstrzygniętej, autor zostawia interpretację widzowi. Dwa teatry, czyli Teatr Snów i Teatr Małego Zwierciadła w dramacie nie wykluczają się wzajemnie, ale przenikają i dopełniają. Odwołania do formuł artystycznych Reduty i jej założyciela Osterwy
Niemcy - Kruczkowski dokonuje przełamania stereotypu widzenia Niemca w l. 40. (sadysta, morderca), pokazuje zróżnicowanie tego narodu, niektórzy ufający władzy nazistowskiej, inni żyjący w strachu, inni walczący i buntujący się
Ślub - na tle powyższych utworów, wydaje się dramatem z innej epoki. Akcja toczy się we śnie, autor odrzuca realizm, psychologizm, politykę, zasadę prawdopodobieństwa. Odwołuje się natomiast do Witkacego, teatru absurdu, do surrealizmu. Nad wszystkim, co się dzieje w dramacie czuwa Forma, struktura zamknięta, skostniała, jest nią to, co nie jasne, niedojrzałe. Forma decyduje o relacjach między bohaterami, narzuca im tryb postępowania. Dramat zawiera konkretne aluzje literackie, zwłaszcza do romantyzmu: główny bohater Henryk chce żyć i rządzić w świecie podobnie jak Kordian i Konrad. Podobny jest porządek akcji scenicznej: od bezformia, marzenia sennego przez wzlot, pychę i upojenie władzą nad światem do ostatecznej klęski. Dramat jest wykładnikiem filozofii Gombrowicza: świadomość ludzka dojrzewa w stałej walce z cudzą świadomością. Tylko faza niedojrzałości jest piękna, z czasem niedojrzałość zamienia się w zastygłą Formę. Gra Gombrowicza z Formą, z konwencjami, ze strukturami ma ch-r prowokacji intelektualnej. Nawiązywali do tego Różewicz i Mrożek. Dramat ten odegrał dużą rolę w przemianach PL dramatu
Dramat i teatr w latach 1945-55 - 1 strona
1