Teoria podziału pracy
Ogólny związek między podziałem pracy a siłą produkcyjną pracy.
Największy rozwój sił produkcyjnych pracy i przeważna część umiejętności, sprawności i znastwa z jakim kieruje się pracą lub jakie się w prace wkłada, są , jaki się wydaje, rezultatem podziału pracy. Podział pracy nie było początkowo dziełem jakiejś mądrości ludzkiej przewidującej i zmierzającej do powszechnego dobrobytu, jaki sprowadza. Jest on koniecznym, bardzo powolnym i stopniowym następstwem ludzkiej natury, która nie roztacza tak szerokich widoków na praktyczne korzyści, mianowicie skłonności do wymiany handlu i zamiany jednej rzeczy na drugą.
Podział pracy jest najdalej posunięty w mało ważnych dziedzinach wytwórczości dlatego, że w tych drobnych, które mają zaspokajać potrzeby niewielkich liczby ludzi, ogólna liczba robotników musi być z konieczności mała, a ludzie zajęci w różnych gałęziach tej pracy mogą często być skupieni w jednym warsztacie, gdzie można ich wszystkich naraz zobaczyć. Natomiast w wielkich przemysłach, które mają zaspokoić potrzeby całej ludności, każda gałąź pracy zatrudnia tak wielką liczbę robotników, że nie podobna zebrać ich wszystkich w jednym warsztacie.
W każdym rzemiośle podział pracy, jeżeli można go wprowadzić, przynosi proporcjonalny wzrost siły produkcyjnej pracy. Ta korzyść stała się przyczyną, dla której wyodrębniały się różne zawody i zajęcia. Podział ten jest najdalej posunięty w krajach o najwyższym stopniu rozwoju gospodarczego. To co w społeczeństwie pierwotnym jest dziełem pracy jednego człowieka, w społeczeństwach na wyższym stopniu rozwoju bywa zazwyczaj łącznym dziełem kilku jednostek.
Konkretyzacja oddziaływania podziału pracy na siłę produkcyjną pracy („Trzy różne okoliczności” związane z podziałem pracy)
Trzem różnym okolicznościom zawdzięczamy, że ta sama liczba ludzi może w następstwie podziału pracy wykonać znacznie większą ilość:
wzrostowi sprawności każdego robotnika,
zaoszczędzaniu czasu, który się zwykle traci, gdy się przechodzi od jednego rodzaju pracy do drugiego
wynalezienie wielkiej liczby maszyn, które ułatwiają i skracają pracę i pozwalają jednemu człowiekowi wykonywać pracę wielu ludzi.
wzrost sprawności człowieka zwiększa ilość pracy, którą może on wykonać, podział pracy zaś, który sprowadza zadanie każdego człowieka do jednej, prostej czynności i który czyni z niej jedyne zatrudnienie jego życia, zwiększa bardzo znacznie sprawność robotnika. Np. prosty kowal, który nigdy nie robił gwoździ, a zmuszony byłby by spróbować tej roboty nie byłby w stanie zrobić więcej niż 200 do 300 gwoździ dziennie i to bardzo lichych.
zaoszczędzanie czasu, który traci się, gdy przechodzi się od jednego rodzaju pracy do drugiego. Nie podobna przejść bardzo szybko od jednego rodzaju pracy do drugiego, który wykonuje się na innym miejscu a zupełnie innymi narzędziami. Np. tkacz wiejski uprawiający małe gospodarstwo rolne musi tracić czas przechodząc od warsztatu do pracy w polu i z pola do warsztatu. Gdy dwa zajęcia wykonywane być mogą w tym samym warsztacie strata czasu jest o wiele mniejsza.
każdy musi zauważyć jak bardzo ułatwia i skraca pracę zastosowanie odpowiednich maszyn. Ludzie wynajdują łatwiejsze i szybsze metody osiągania jakiegoś celu.
3. Specyfika podziału pracy w rolnictwie. Jej wpływ na siłę produkcyjną pracy.
Natura gospodarstwa wiejskiego nie pozwala posunąć tak daleko podziału pracy, ani zupełnie oddzielić jeden zawód od drugiego, jak to jest możliwe w przemyśle. Nie podobna tak całkowicie oddzielić zawód hodowcy bydła od zawodu producenta zboża. Przędzarz i tkacz- to prawie zawsze dwie różne osoby, lecz oracz, bronujący, siewca i żniwiarz- to często jedna i ta sama osoba. Rozwój siły produkcyjnej pracy w tej dziedzinie nie zawsze dotrzymuje kroku rozwojowi tych sił w przemyśle, dlatego że nie może w gospodarstwie wiejskim całkowicie, zupełnie oddzielić różnych rodzajów pracy.
Produkcyjność pracy w rolnictwie w kraju bogatym i biednym
W rolnictwie praca w kraju bogatym nie zawsze jest bardziej produkcyjna niż praca w kraju ubogim. Zboże kraju bogatego przy tej samej jakości nie zawsze będzie tańsze na rynku od zboża kraju ubogiego, np. zboże polskie przy tej samej jakości jest równie tanie jak zboże francuskie, pomimo większej zamożności i stopnia rozwoju tego ostatniego kraju. Kraj ubogi, mimo, że ustępuje pod względem uprawy roli może w pewnej mierze konkurować z bogatym, pod względem niskiej ceny i jakości swego zboża, nie może jednak zważyć się na podobne współzawodnictwo w istniejących tam gałęziach przemysłu, przynajmniej wtedy gdy te gałęzie przemysłu mają, w kraju bogatym dobre warunki pod względem gleby, klimatu i położenia.
4. Podział pracy a nauka. Specjalizacja w dziedzinie nauki.
Znaczna część maszyn stosowanych w fabrykach, gdzie podział pracy jest najdalej posunięty, wynaleźli pierwotnie zwykli pracownicy, robotnicy z których każdy zajęty wykonywaniem jakieś bardzo prostej czynności, siłą rzeczy zwracał swe myśli ku temu, jakby wynaleźć łatwiejsze i prostsze sposoby pracy.
Gdy zasób maszyn stał się podmiotem, specjalnej dziedziny wytwórczości, wiele ulepszeń wprowadziła pomysłowość ich konstruktorów, niektóre osiągnięto przez wynalazczość tych, których nazywamy filozofami lub ludźmi teorii, których zajęciem jest wszystko obserwować. Oni byli to dzięki temu są często w stanie kojarzyć z sobą, siły najodleglejszych rzeczy. Z postępem społeczeństwa filozofia, czyli myślenie spekulacyjne, staje się, podobnie jak każde inne zatrudnienie, głównym lub wyłącznym zawodem i zajęciem specjalnej klasy obywateli. Podobnie jak każde inne zajęcie dzieli się ono na wielką liczbę gałęzi. Każda z nich daje zatrudnienie pewnej grupie lub klasie filozofów, a ten podział zajęć w filozofii, tak jak w każdym innym zawodzie powiększa sprawność i zaoszczędza czas. Każda jednostka nabiera przez to więcej doświadczenia w swojej specjalnej gałęzi, ilość dokonywanej pracy jest ogółem, a zakres wiedzy znacznie wzrasta. Właśnie wielkie wzmożenie produkcji we wszystkich sztukach i rzemiosłach wynikające z podziału pracy daje w dobrze rządzonym społeczeństwie owa powszechną zamożność, która sięga aż do najniższych warstw ludności.
5. Podział pracy a skłonność do wymiany.
Jak przez umowę, wymianę i kupno otrzymujemy większą część tych wzajemnych usług, których potrzebujemy, tak znów ta sama skłonność do wymiany jest źródłem podziału pracy. Np. w plemieniu myśliwych lub pasterzy ktoś wyrabia łuki i strzały szybciej i zręczniej niż inni. Wymienia je często na bydło lub zwierzynę u swoich towarzyszy i w końcu spostrzega, że tym sposobem może uzyskać więcej bydła i zwierzyny, niż gdyby sam chodził na łowy. Z wyrobu łuków i strzał robi swoje główne zajęcie.
Tak więc pewność że można nadwyżkę produktu swej pracy wymienić na wytwory pracy innych ludzi, które mogą być potrzebne zachęca każdego do oddania się jakiemuś specjalnemu zajęciu i rozwijania oraz doskonalenie swych talentów i zdolności, jakie może posiadać w tej specjalnej dziedzinie.
6. Podział pracy a rynek.
Skoro możność wymiany prowadzi do podziału pracy, to stopień podziału musi być zawsze ograniczony zakresem tej wymiany, czyli innymi słowy, rozległością rynku. Gdy rynek jest bardzo mały, nikt nie znajduje do tego by oddać się wyłącznie jednemu zajęciu, a to dlatego, że może wymieniać całej nadwyżki produktu pracy innych ludzi, jakich potrzebuje. Istnieją pewne rodzaje zajęć najbardziej nawet podrzędnego rodzaju, które można wykonywać jedynie w wielkich miastach. Np. tragarz nie może znaleźć zajęcia i utrzymania gdzie indziej. Wieś jest dla niego zbyt ciasnym środowiskiem, nawet zwykłe miasteczko nie jest dość duże, aby mu zabezpieczyć stałe zajęcie.
Znaczenie transportu wodnego dla rozwoju rynku.
Ponieważ transport wodny otwiera dla każdego przemysłu rozleglejsze rynki od tych, jakie zapewnić może sam tylko transport lądowy, przeto na wybrzeżu morskim i wzdłuż spławnych rzek wszelki przemysł zaczyna się z natury rzeczy różnicować i doskonalić i często dopiero po długim czasie udoskonalania te sięgają w głąb kraju.
Transport wodny oferuje nam przewiezienie większej ilości ładunku za jednym razem niż np. uczyniłby to transport lądowy, co w konsekwencji zmniejsza koszty.
Ponieważ transport wodny daje takie korzyści, to jest naturalne, że pierwsze udoskonalanie sztuk o rzemiosł poczyniono tam gdzie to korzystne położenie otwiera i że udoskonalenia te dopiero dużo później przeniknęły do wewnętrznych części kraju.
7.Podział pracy a przyrodzone uzdolnienia.
Odmienność przyrodzonych uzdolnień u różnych ludzi jest w rzeczywistości dużo mniejsza, niż nam się wydaje, a ta różnorodność uzdolnień, które jak się zdaje, wyróżniają ludzi różnych zawodów gdy dojdą do dojrzałości, jest w wielu wypadkach nie tyle przyczyną ile raczej skutkiem podziału pracy. Różnica między najbardziej niepodobnymi ludźmi, np. między filozofem, a zwykłym tragarzem, zdaje się pochodzić nie tyle z natury, ile a nawyków i wychowania.
Zaczęto zatrudniać w zupełnie odmiennych zajęciach wtedy dała się zauważyć różnica ich uzdolnień, która stopniowo wzrasta aż wreszcie próżność filozofa nie chce już znać niemal żadnego podobieństwa do tragarza. Gdyby nie było skłonności do wymiany i handlu, każdy człowiek musiałby sam zdobywać sobie wszelkie rzeczy niezbędne do życia i służące jego wygodzie. Wszyscy musieliby spełniać te same obowiązki i wykonywać jednakową pracę i nie mogłoby być takiej różnorodności zajęć, która właśnie zrodziła tak wielką różnorodność uzdolnień.
8. Podział pracy, a stopień rozwoju gospodarczego. Znaczenie podziału pracy w wymiarze historycznym.
Narodami, które wedle najwiarygodniejszych źródeł historii, jak się zdaje najczęściej posiadały cywilizację były te, które zamieszkiwały wokół wybrzeża Morza Śródziemnego. To morze, największe ze znanych zatok świata, mając przypływów i odpływów, a więc i fal innych jak tylko te, które powoduje wiatr ze względu na gładkość swej powierzchni, jak również mnogość wysp i bliskość wybrzeży, nadzwyczajnie sprzyjało żegludze świata u jej początków, kiedy to ludzie nie znając jeszcze kompasu obawiali się stracić z oczu wybrzeże, a nie umiejąc jeszcze dobrze budować okrętów obawiali się puszczać na burzliwe fale oceanu .
Ze wszystkich krajów nad wybrzeżem Morza Śródziemnego Egipt był zdaje się pierwszym, gdzie trudniono się rolnictwem i rzemiosłami i doprowadzono je do wysokiego poziomu. Rozległość i łatwość wewnętrznej żeglugi były prawdopodobnie jedną z głównych przyczyn wczesnego rozwoju Egiptu.
9. Znaczenie „egoizmu” w Życiu gospodarczym.
Człowiek prawie ciągle potrzebuje pomocy swych bliźnich i na próżno szukałby jej jedynie w ich życzliwości. Jest bardziej prawdopodobne, że nakłoni ich pomoc, gdy potrafi przemówić do ich egoizmu i pokazać im, że jest dla nich samych korzystne, by zrobili to czego od nich żąda. Każdy , kto proponuje drugiemu jakiś interes, postępuje w ten sposób. Daj mi to czego chcę, a otrzymasz to, czego ty chcesz: oto znaczenie każdej takiej propozycji i to jest właśnie sposób w jaki otrzymujemy nawzajem od siebie największa część usług, których potrzebujemy.
Zwracamy się nie do ich humanitarności, lecz do egoizmu i nie mówimy im o naszych własnych potrzebach, lecz o ich korzyściach.
Jak przez umowę, wymiany i kupno otrzymujemy większą część tych wzajemnych usług, których potrzebujemy, tak znów ta sama skłonność do wymiany jest źródłem podziału pracy.
Tak więc pewność, że można nadwyżkę produktu swej pracy, jaka przekracza właśnie spożyć, wymienić na takie wytwory pracy innych ludzi, które mogą być potrzebne, zachęca każdego do oddania się jakiemuś specjalnemu zajęciu i rozwijania oraz doskonalenie swych talentów i zdolności jakie może posiadać w tej specjalnej dziedzinie.