PODSTAWY BANKOWOŚCI

dr inż. Marek Garbowski Konsultacje: Pon. 11:30 – 13:00 Pt. 13:15 – 14:15 Listy: 25.02., 11.03., 18.03. 25.03., 08.04., 29.04.	Propozycja – 2 testy jednokrotnego wyboru (01.04. i przedostatnie zajęcia)

WYKŁAD 1 25.02.2015

1. BANK – osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. (art. 2 ust. z dn. 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, z późn. zmianami)

2. Podstawowe akty prawne
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. „Prawo bankowe”

- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. „O Narodowym Banku Polskim”

3. Podstawowe czynności bankowe

Czynności bankowe, które mogą być wykonywane wyłącznie przez banki

- przyjmowanie wkładów pieniężnych a –vista i terminowych, prowadzenie rachunków bankowych, udzielanie kredytów,

- udzielanie gwarancji bankowych,

- emitowanie bankowych papierów wartościowych,

- przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

- wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

Czynności, które uzyskują status czynności bankowych, gdy są wykonywane przez banki

- udzielanie pożyczek,

- operacje czekowe i wekslowe, wydawanie kart płatniczych,

- terminowe operacje finansowe,

- nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych,

- wykonywanie czynności obrotu dewizowego,

- udzielanie poręczeń,

- wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych.

WYKŁAD 2 04.03.2015

System bankowy – pojęcie, funkcje i organizacja

System bankowy jest jednym z wielu systemów ekonomicznych.

System ekonomiczny cechuje się:

- zmiennością zestawu funkcji,

- bezterminowym okresem trwania,

- zmiennością zdań części składowych,

- zmienną liczbą części składowych,

- faktem, że część ruchu (działań) wynika z przesłanek ogólnych, a inna część z autonomicznych decyzji elementów składowych, przy czym w całości ruch jest wywoływany przepływem informacji.

Funkcje systemu bankowego:

- wprowadzenie do obiegu odpowiedniej – względem potrzeb gospodarki – ilości pieniądza, w odpowiedni sposób i w odpowiednim czasie,

- kreowanie pieniądza oraz tworzenie warunków, w których pieniądz może właściwie spełniać swoje funkcje,

- stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsięwzięcia,

- stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania (co do czasu, wielkości i ryzyka),

- zapewnienie bezpieczeństwa powierzanych bankom pieniędzy,

- zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym,

- zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami gospodarczymi, transferu w czasie i ponad granicami,

- zapewnienie informacji cenowej, co stwarza możliwości podejmowania decyzji przed podmioty gospodarcze,

- zapewnienie połączenia z systemami bankowymi innych krajów,

- integracja z krajowym i międzynarodowym rynkiem finansowym.

Funkcje systemu bankowego można również określić jako:

- emisyjna i regulacyjna – funkcję tę pełni bank centralny poprzez emisję i regulację podaży pieniądza,

- depozytowo-kredytowa – ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i transformacji ich w pożyczki i kredyty,

- rozliczeniowa – bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych (obciąża jedno konto i uznaje drugie),

- alokacyjna – umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych,

- finansowo-doradcza – bank przez służby doradcze zabezpiecza interesy swoich klientów,

- stymulacyjna- bank jako dawca kapitału wypływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej i pobudza konsumpcję.

System bankowy

System bankowy obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

O systemie bankowym można mówić dopiero wówczas, gdy rozwój banków, a także rynków finansowych, pozwoli na ustalenie zasad struktury tego systemu.

Dopiero powstanie wielopoziomowego układu, złożonego z banku centralnego (emisyjnego) i banków komercyjnych, jest uznawane za podstawę dla określenie się systemu bankowego.

W skład systemu wchodzą:

- Bank Centralny i banki operacyjne,

- Bankowy Fundusz Gwarancyjny,

- Rada Polityki Pieniężnej (powoływana przez władze państwowe),

- instytucje monitorujące i kontrolujące,

- przepisy prawne,

- systemy informatyczne i informacyjne,

- czynności i produkty bankowe,

- instytucje rozumiane ogólnie jako instytucja kredytu (wykraczająca swoim znaczeniem poza działalność banku) czy instytucja zastawu rejestrowego,

- motywacje poszczególnych banków i pracowników w nich zatrudnionych.

Klasyfikacja banków

Różnorodność zadań realizowanych przez banki, odmienność historycznych warunków ich rozwoju oraz szereg innych czynników sprawiły, że przedsiębiorstwa te charakteryzuje dość duże zróżnicowanie.

Klasyfikacji banków można dokonywać z różnych punktów widzenia.

Z punktu widzenia celu działalności wyróżnia się:

- banki nakierowane na maksymalizację zysku,

- banki realizujące określone zadania społeczne, ale także w oparciu o zasadę dochodowości.

Z punktu widzenia formy prawnej wyróżnia się:

- banki w formie przedsiębiorstwa prywatnego (jednoosobowe, spółki osobowe, spółki kapitałowe, spółdzielnie),

- banki w formie instytucji polityczno-prawnej.

Z punktu widzenia zakresu działalności wyróżnia się:

Z przedmiotowego punktu widzenia:

- banki uniwersalne,

- banki specjalne.

Z podmiotowego punktu widzenia:

- banki obsługujące zróżnicowane grupy klientów,

- banki nakierowane na obsługę wybranych grup klientów.

Z terytorialnego punktu widzenia:

- banki lokalne,

- banki regionalne,

- banki ogólnokrajowe,

- banki międzynarodowe.

Podstawowe formy bankowości

bankowość detaliczna – świadczenie usług bankowych małym przedsiębiorstwom i osobom fizycznym, zmodyfikowane tak, by dostosować się do klienta dokonującego niedużych operacji finansowych, potrzebującego szybkiej i możliwie niesformalizowanej obsługi,

bankowośćinwestycyjna (ang. investment banking)

- jest to działalność, która mimo nazwy ma mało wspólnego z bankowością, wydzielona lub prowadzona w ramach banku uniwersalnego, polegająca przede wszystkim na gwarantowaniu papierów wartościowych i ich sprzedaży na rynkach finansowych,

- Klientem banku inwestycyjnego jest firma, samorząd, fundusz lub rząd, który chce pozyskać kapitał z rynku publicznego i potrzebuje do tego pośrednika, będącego jednocześnie gwarantem i doradcą. Do tego dochodzi szereg usług, takich jak pomoc w fuzjach i przejęciach, restrukturyzacja, obrona przed wrogim przejęciem, a także bardzo częsty cały zakres usług maklerskich i zarządzanie aktywami, analityka i doradztwo strategiczne.

bankowośćkorporacyjna:

- Bankowość korporacyjna to usługi dla średnich i dużych przedsiębiorstw (najczęściej o obrotach rocznych powyżej 20 – 25 mln PLN) oraz filii międzynarodowych grup kapitałowych.
- Usługi bankowości korporacyjnej związane są na przykład z finansowaniem kapitału obrotowego, finansowaniu inwestycji, zarządzaniu ryzykiem kursowym i stopy procentowej, pozyskiwaniu funduszy Unii Europejskiej czy obsłudze finansowej handlu zagranicznego.

Najbardziej znane banki inwestycyjne to:

- Bank of America,

- Goldman Sachs,

- Credit Suisse,

- Deutsche Bank,

- Morgan Stanley.

Z racji swojej innowacyjności I dobrych wyników banki takie przyciągają coraz więcej kapitału, dlatego rośnie ich rola w globalnym systemie finansowym. To one są zarazem krytykowane za zbyt dużą tolerancję na ryzyko w pogoni za zyskiem oraz praktyki ocierające się o kreatywną księgowość. A przede wszystkim za zbyt duże prowizje.

Największe banki świata pod względem aktywów w 2014 r.

1. Industrial and Commercial Bank of China Limited – 3,181 mld USD

2. HSBC Holdings – 2,758 mld USD

3. China Construction Bank Corporation – 2,602 mld USD

Największe banki wg kapitalizacji rynkowej (w USD, stan na I kwartał 2014 r.):

1 Wells Fargo 261,7 mld USD

2 JPMorgan Chase 229,9 mld USD

3 Industrial & Commercial Bank of China (ICBC) 196, mld USD

Największe banki w Polsce pod względem wartości aktywów

1.PKO Bank Polski – 199,2 mld zł

2. Bank Pekao – 158,5 mld zł

3. Bank Zachodni WBK – 106,1 mld zł

Liczba banków w Polsce

W 2014 r. działalność bankową prowadziło 640 podmiotów, w tym:

- 41 BK (banki komercyjne)

- 28 OIK (oddziały instytucji kredytowych)

- 571 BS(banki spółdzielcze)

- W całym sektorze bankowym w 2014 r. zatrudnionych było 174,3 tys. Pracowników.

- Prawie 65% wszystkich podmiotów bankowych było kontrolowanych przez inwestorów zagranicznych, głównie z Włoch, Niemiec i Holandii.

- Liczba placówek bankowych (wraz z tzw. placówkami partnerskimi) wynosiła 15 297.

Bankowość hipoteczna

- bank hipoteczna – bank wyspecjalizowany w udzielaniu kredytów hipotecznych na cele budownictwa mieszkaniowego i przemysłowego. Środki na finansowanie swojej działalności banki hipoteczne pozyskują głównie z emisji hipotecznych listów zastawnych, ale także poprzez przyjmowane lokaty terminowe, emisję obligacji i zaciągane kredyty.

Na rozwój systemu bankowego mają wpływ następujące czynniki:

- porządek społeczny i gospodarczy, który określa społeczne wartości i cele gospodarcze,

- struktura i wielkość popytu na usługi bankowe,

- regulacje prawne działań bankowych,

- skłonność banków do innowacji.

Do cech środowiska, w których obecnie działają banki zaliczyć można między innymi:

- zanikanie tradycyjnych barier między poszczególnymi typami instytucji finansowych,

- tendencje do zmniejszania liczby banków,

- tendencje do powstawania holdingów i konglomeracji finansowych,

- innowacje bankowe i nowe produkty, które wpływają na konkurencję między bankami.

Ewolucja systemu bankowego musi uwzględniać zmiany w światowej gospodarce finansowej, wynika to z następujących zjawisk:

- międzynarodowej globalizacji rynków finansowych,

- deregulacja rynków finansowych,

- uzależnienia działania poszczególnych banków (uniwersalnych, inwestycyjnych) od właściwości rynków finansowych (wielkość i stopień otwartości),

- tendencji do konsolidacji organizacji kapitałowej banków.

WYKŁAD 3, 4 11.03.2015, 18.03.2015

Tworzenie i organizacja banków
- Ustawa Prawo bankowe z 29 sierpnia 1997r. określa zasady prowadzenia działalności bankowej, tworzenia banków oraz zasady sprawowania nadzoru bankowego, postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banków.
- Ustawa stanowi, że w Polsce mogą być tworzone banki państwowe, spółdzielcze i w formie spółek akcyjnych przy zastosowaniu odpowiednich norm, w zależności od formy własności.

Zezwolenie na utworzenie banku wydaje Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), po spełnieniu określonych warunków przez założycieli banku.

Podstawowe wymagania przy tworzeniu banków

- kapitał założycielski (nie niższy niż równowartość 5 mln EURO) nie może pochodzić z pożyczki lub kredytu, lub źródeł nieudokumentowanych,

- część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów niepieniężnych w postaci wyposażenia i nieruchomości, jeśli będą one przydatne w prowadzeniu działalności bankowej a wartość wnoszonych wkładów niepieniężnych nie może przekraczać 15% kapitału założycielskiego,

- zapewnione jest wyposażenie w pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej,

- założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk jako członkowie zarządu (w tym co najmniej 2 osoby posiadające wykształcenie ekonomiczne i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem).
(założyciel musi być osobą niekaraną, a także posiadać zgodę KNF)
Dają oni rękojmię prowadzenia działalności w sposób należycie zabezpieczający interesy klientów banku,

- przedstawiony przez założycieli banko plan działania na okres co najmniej trzyletni wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w banku.

Bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na wniosek Ministra Skarbu Państwa po pozytywnej opinii KNF.

W rozporządzeniu jest określona nazwa, siedziba, przedmiot i zakres działania banku, jego fundusze statutowe, w tym środki wydzielone z majątku Skarbu Państwa, które stają się majątkiem banku.

- Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd, a ich członkowie nie mogą być członkami zarządu lub rady nadzorczej innego banku, chyba że bank państwowy jest akcjonariuszem tego banku.

- Przewodniczącego rady nadzorczej powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Skarbu Państwa a prezesa zarządu – rada nadzorcza banku (powoływana na okres 3 lat) po zasięgnięciu opinii KNF.

- Rada nadzorcza sprawuje nadzór nad działalnością banku państwowego, zatwierdza przedstawione przez zarząd sprawozdanie finansowe oraz podział zysku i sposób pokrycia strat, a także przyjmuje sprawozdanie z działalności banku, udziela zarządowi Banu zaleceń oraz może zawieszać w czynnościach członów zarządu banku.

Bank spółdzielczy jest bankiem i spółdzielnią jednocześnie. Jako spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem o nieograniczonej liczbie członków, zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które prowadzi przedsiębiorstwo bankowe – bank spółdzielczy.

- Jako bank musi funkcjonować na zasadach określonych w normach prawnych obowiązujących w systemie bankowym i ma prawo wykonywać niektóre (podstawowe) czynności bankowe.

- Pozostałe czynności wykonuje bank zrzeszający.

- Bank spółdzielczy może być utworzony tak jak pozostałe banki, po uzyskaniu zezwolenia KNF, ale z zachowaniem trybu określonego przepisami:
- ustawy z dnia 16 września 1982r. – Prawo spółdzielcze,
- ustawy z dnia 7 grudnia 2000r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających,
- ustawy Prawo Bankowe dotyczącymi postępowania przy tworzeniu banków (art. 30-38 ustawy Prawa bankowego),

Dodatkowym warunkiem jest to, aby statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności był sporządzony w formie aktu notarialnego.

Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony na podstawie zezwolenia KNF, przy zastosowaniu przepisów kodeksu spółek handlowych.

- Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony również przez osoby zagraniczne.

- Akcje banków są akcjami imiennymi, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do publicznego obrotu.

- Organami banku są rada nadzorcza (wybierana przez walne zgromadzenie akcjonariuszy) składająca się z co najmniej 5 osób oraz zarząd banku (złożony z minimum 3 osób).

Bank jest zobowiązany poinformować KNF o:
- składzie rady nadzorczej i zarządu banku,
- fakcie posiadania przez jednego akcjonariusza pakietu akcji dającego mu prawo do ponad 5% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy banku,
- osobie nabywającej albo zamierzającej nabyć lub objąć akcje bądź prawa z tych akcji, jeżeli będą one stanowić (łącznie z będącymi w jej dyspozycji) ponad 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66% i 75% głosów na walnym zgromadzeniu,
- taka osoba musi uzyskać zgodę KNF za pośrednictwem banku, którego akcje zamierza nabyć.

Bank centralny w systemie bankowym (cel działania, funkcje i instrumenty polityki pieniężnej NBP)

Ramy prawne działania NBP
- Konstytucja RP, Rozdział X: „Finanse publiczne”, Art. 227 – określenie pozycji i roli NBP w państwie.
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. „o Narodowym Banku Polskim”

Konstytucja RP (Art. 227):
Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej.
Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

!!!! W ustawie o NBP treść celu nadrzędnego uzupełnia o wspieranie rozwoju gospodarczego o ile nie koliduje on z celem inflacyjnym.

Podstawowym celem polityki pieniężnej BC jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Stabilność cen jest niezbędna do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego.

Od 1999 r. w realizacji polityki pieniężnej wykorzystuje się strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W jej ramach Rada Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny, a następnie dostosowuje poziom podstawowych stóp procentowych NBP tak, by maksymalizować prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu.

Od początku 2004 r. NBP realizuje ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy.

NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym, wpływając na wysokość nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieniężnego.

Stopy rynku pieniężnego mają wpływ na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, a co za tym idzie na rozmiary kredytu, popyt w gospodarce i stopę inflacji.

Organami Narodowego Banku Polskiego są:
- Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.
- Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej na 6 lat.
- Prezes NBP nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

- W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes NBP jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.

- Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

Do zadań NBP należy także:
- organizowanie rozliczeń pieniężnych,
- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,
- prowadzenie działalności dewizowej w granicach ustalonych ustawami,
- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,
- regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,
- kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,
- opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa,
- wykonywanie innych zadań określonych ustawami. (Art. 3, Ustawa o NBP)

Instrumenty polityki NBP
Instrumenty polityki pieniężnej to narzędzia, za pomocą których bank centralny realizuje cele polityki pieniężnej w ramach przyjętej strategii.

Wyróżnia się dwie podstawowe grupy narzędzi realizacji polityki pieniężnej:
- instrumenty sterowania bezpośredniego (kontroli administracyjnej),
- instrumenty sterowania pośredniego (rynkowe).

Instrumenty sterowania bezpośredniego (kontroli administracyjnej)
- Regulują w sposób bezpośredni ceny instrumentów finansowych, wielkość depozytów i udzielanych kredytów poprzez nakładanie ograniczeń na instytucje finansowe postaci dyrektyw i zarządzeń.
- Zalicza się do nich limitowanie kredytów oraz administracyjna kontrola stóp procentowych.
- Stosowane są w państwach o słabo rozwiniętym rynku kapitałowym, a także w czasie kryzysów.
- Negatywne oddziaływanie na konkurencyjność, brak synchronizacji z warunkami panującymi na rynku pieniężnym sprawiły, że wiele banków centralnych zaprzestało ich stosowania, przechodząc na instrumenty rynkowe.

Instrumenty sterowania pośredniego (rynkowe)
- Instrumenty te są wykorzystywane przez banki centralne krajów rozwiniętych do kształtowania krótkoterminowej stopy procentowej rynku międzybankowego.

Należą do nich:
- rezerwa obowiązkowa,
- operacje otwartego rynku,
- operacje depozytowo-kredytowe,
- polityka kursowa.
Warunkiem ich stosowania jest funkcjonowanie efektywnego rynku pieniężnego, na który oddziałują.

Rezerwa obowiązkowa – minimalna wartość funduszy, jakie bank komercyjny zobowiązany jest utrzymać na rachunku bieżącym w banku centralnym, wyrażona w postaci procentu ogólnej sumy wkładów wniesionych w danym czasie przez klientów tego banku.
Instrument ten kształtuje podaż pieniądza sektora bankowego oraz stabilizuje krótkoterminowe stopy procentowe rynku międzybankowego.
Poprzez zmianę wymaganego poziomu rezerw obowiązkowych bank centralny skłania banki komercyjne do zwiększenia lub zmniejszenia akcji kredytowej.

Rezerwę obowiązkową stanowi wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej oraz środków zwrotnych otrzymanych z BFG.

Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej.

Od 31 grudnia 2010 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5 proc. Dla wszystkich rodzajów depozytów, z wyjątkiem środków uzyskanych z tytułu transakcji repo i sell-buy-back, dla których stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 0 proc.

Podmioty naliczające rezerwę obowiązkową pomniejszają kwotę naliczonej rezerwy o równowartość 500 tys. euro.

Niewielka zmiana wskaźnika rezerw obowiązkowych prowadzi do relatywnie dużych zmian w podaży pieniądza, dlatego nie może być często stosowany.
Może być stosowany jako narzędzie uzupełniające polityki pieniężnej.

Podstawowe funkcje rezerwy obowiązkowej:
- ochrona deponentów,
- sterowanie podażą pieniądza.

Środki rezerwy obowiązkowej są oprocentowane na poziomie 0,9 stopy referencyjnej, określającej oprocentowani e podstawowych operacji otwartego rynku prowadzonych przez NBP.

Operacje kredytowo-depozytowe
- W przypadku prowadzenia przez NBP podstawowych operacji otwartego rynku z 7-dniowym terminem zapadalności może dochodzić do znacznych wahań najkrótszych, zwłaszcza jednodniowych, stóp rynku międzybankowego.
- Łagodzeniu tych wahań służą operacje kredytowo-depozytowe, prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy.

Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną – oprocentowanie depozytu w NBP.

Operacje refinansowe (refinansowanie się z inicjatywy banków komercyjnych w banku centralnym)

Kredyty refinansowe są udzielane w różnych formach:
- kredytu refinansowego,
- kredytu redyskontowego,
- kredytu lombardowego,
- kredytu celowego,
- depozytu na koniec dnia.

Kredyt refinansowy (refinansowany) – kredyt zbliżony swoją konstrukcją do kredytów komercyjnych udzielanych na rynku finansowym.

Kredyt redyskontowy
Banki komercyjne udzielają przedsiębiorstwom kredytu dyskontowego, przyjmując od nich weksle handlowe (weksle wystawione przez odbiorców towarów z terminem zapłaty zwykle do 3 miesięcy).

Sprzedawca towaru, który potrzebuje pieniędzy natychmiast i nie może czekać do terminu płatności weksla, odstępuje ten weksel (oddaje go do dyskonta) swojemu bankowi komercyjnemu. Bank komercyjny odlicza od nominalnej kwoty weksla oprocentowanie za okres od dnia przyjęcia weksla do dnia jego płatności (to nazywa się dyskontem) i na tę kwotę udziela dawcy weksla kredytu, który będzie spłacony w terminie płatności weksla przez jego wystawcę.

Gdy bank komercyjny wyczerpie swoje możliwości kredytowania może oddać nagromadzone w swoim portfelu zdyskontowane weksle do redyskonta w banku centralnym.

Bank centralny od nominalnej kwoty weksli odliczy redyskonto (stopa redyskonta banku centralnego jest zawsze niższa od stopy dyskontowej w bankach komercyjnych) i tak pomniejszoną kwotę wniesie w ciężar rachunku kredytu redyskontowego i na dobro rachunku rezerw banku komercyjnego w banku centralnym.

To powiększa płynność banku komercyjnego i pozwala mu nadal dyskontować weksle przedkładane przez klientów lub udzielać im innego rodzaju pożyczek.

W terminie płatności wystawca weksla wykupi go w banku komercyjnym i spłaci kredyt dyskontowy, a bank komercyjny spłaci kredyt redyskontowy w banku centralnym.

Kredyt lombardowy – jest udzielany przez NBP bankom komercyjnym pod zastaw skarbowych papierów wartościowych. Kredyt ten umożliwia im pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności.

Kredyt lombardowy udzielany jest na następujących zasadach:
- zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej,
- termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia,
- warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata wcześniej zaciągniętego kredytu.

Kredyt lombardowy jest więc zabezpieczony (w odróżnieniu od refinansowego kredytu celowego).
Kredyt lombardowy jest udzielany na bardzo krótkie terminy – kilku dni do kilku tygodniu i służy przezwyciężaniu krótkookresowych braków płynności w bankach komercyjnych.

Kredyty celowe
Inną formą kredytu refinansowego jest kredyt otwarty (zwany także celowym), udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym dla umożliwienia im zachowania płynności.

Ten instrument nie ma specjalnego zabezpieczenia w postaci określonych walorów, jak np. weksle handlowe w przypadku kredytu redyskontowego.

Banki centralne udzielają takich kredytów w roli „pożyczkodawcy w ostatniej instancji” bankom komercyjnym w przypadkach trudności płatniczych (braku środków na zaspokojenie klientów żądających wypłat depozytów).

Operacje otwartego rynku
Operacje otwartego rynku można zdefiniować jako operacje banku centralnego na rynku pieniężnym, przede wszystkim w jego segmencie wtórnym, realizujące założone cele polityki pieniężnej.

Cele operacji można określić w następujący sposób:

a) cele monetarne:
- kontrola płynności systemu bankowego, a przez to wpływanie na zdolność kreacji pieniądza,
- pośrednie lub bezpośrednie wpływanie na poziom rynkowych stóp procentowych.

b) cele monetarne:
- łagodzenie wahań stóp procentowych, a przez to zwiększenie efektywności działania rynku pieniężnego,
- rozwój rynku wtórnego skarbowych papierów wartościowych przez zapewnienie jego płynności.

Operacje otwartego rynku mogą polegać bądź na warunkowej sprzedaży instrumentów finansowych – weksli skarbowych (w Polsce: bonów skarbowych i pieniężnych) bądź na sprzedaży bezwarunkowej.

Operacje warunkowe są określane mianem transakcji REPO (repurchase agrement) lub REVERSE REPO.
Repo – transakcja warunkowego kupna – polega na zakupie papieru wartościowego i jego późniejszej odsprzedaży.
Reverse repo – transakcja odwrotna do repo i polega na sprzedaży, a następnie odkupieniu instrumentu w momencie zapadalności operacji.
Transakcje bezwarunkowe polegają na działaniu jednostronnym, tzn. dokonywane jest kupno bądź sprzedaż weksli skarbowych.

Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez NBP polegają na emisji własnych papierów dłużnych (7-dniowych bonów pieniężnych), których minimalna rentowość jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez Radę Polityki Pieniężnej.

WYKŁAD 5 25.03.2015r.

„DEPOZYT NA KONIEC DNIA”

• NBP oferuje też bankom możliwość składania krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym.

• Lokaty przyjmowane są do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym.

• Lokaty są oprocentowane według stopy zmiennej ustalanej przez Radę Polityki Pienieżnej (stopy depozytowej).

• Lokaty terminowe w NBP pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyżek płynnych środków.

• W efekcie przeciwdziałają spadkowi krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej.

REALIZACJA POLITYKI KURSOWEJ

• Od kwietnia 2000 r. (12.04.) kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom.

• Celem NBP nie jest określenie z góry poziomu kursu złotego do innych walut.

• NBP zastrzega sobie jednak prawo do interwencji, o ile uzna je za konieczne do realizacji celu inflacyjnego.

• Wstępując do UE, Polska zobowiązała się, że przystąpi również do strefy euro.

• W przyszłości złoty zostanie zatem zastąpiony wspólną walutą europejską, a politykę pieniężną będzie kształtował Europejski Bank Centralny.

• Jednym z warunków przystąpienia do strefy euro jest spełnienie kryterium stabilności kursu walutowego.

• Dlatego w okresie poprzedzającym przyjęcie euro kurs złotego do euro zostanie na co najmniej dwa lata usztywniony w ramach systemu kursowego ERM II (ang. Exchange Rate Mechanism II).

• Oznacza to, że w tym czasie NBP będzie utrzymywał rynkowy kurs złotego wobec euro w przedziale dopuszczalnych wahań w stosunku do ustalonego kursu centralnego.

OPERACJE BANKOWE

BANK – (wł. Banco – stół, ława)

Pojęcie ekonomiczne: przedsiębiorstwa zajmujące się pośrednictwem finansowym polegającym na gromadzeniu depozytów i udzielaniu kredytów.

Współcześnie banki świadczą również inne usługi finansowe i ubezpieczeniowe.

Według przedmiotu działania operacje bankowe dzieli się na:

• Bierne (powiększają stan aktywów):

• Najważniejsze operacje, polegają na gromadzeniu środków pieniężnych przez zaciąganie zobowiązań, to: przyjmowanie wkładów (depozyt bankowy), emisja pieniądza, emisja obligacji i innych papierów wartościowych, zaciąganie pożyczek w innych bankach.

• Środki pieniężne nagromadzone w wyniku operacji biernych oraz kapitał własny banku stanowią podstawę operacji czynnych, polegających na udzielaniu m.in. kredytu, pożyczek i innych transakcji związanych z ryzykiem kredytowym.

• Do operacji pośredniczących (usługowych) zalicza się czynności wykonane przez bank na rachunek i zlecenie ich klientów.

• Wg form rozliczeń operacje dzieli się na gotówkowe i bezgotówkowe. Rozliczenia gotówkowe są przeprowadzane za pomocą czeku gotówkowego lub w formie wpłaty i wypłaty gotówki.

• Najczęściej spotykane formy rozliczeń bezgotówkowych to: polecenia przelewu, czek rozrachunkowy, akredytywa, karta płatnicza.

• Czynne (powiększają stan majątku),

• Pośredniczące,

• Pozostałe usługi.

Wszelkie rodzaje usług świadczonych poprzez banki można nazwać czynnościami bankowymi:

• Operacje bankowe są często utożsamiane z czynnościami bankowymi, a nazwy używane są zamiennie. Nie jest to do końca właściwe podejście – można wymienić czynności bankowe, które nie mają charakteru operacji (np. banki udzielają swoim klientom porad lub informują o przepisach finansowych).

• Czynności usługowe banków są to usługi, które są wykonywane na polecenie i rachunek klientów, zwłaszcza dokonywanie obrotów gotówkowych, bezgotówkowych, czekowych, przelewowych, inkasowych, wykonywanie zleceń dotyczących obrotów z zagranicą, wykonywanie zleceń kupna-sprzedaży papierów wartościowych.

• W literaturze jest definicja usługi bankowej określana jako kategoria produktu marketingowego, której mogą towarzyszyć dobra materialne, np. bankomaty i inne usługi o mniejszym znaczeniu.

• W myśl regulacji UE, usługi bankowe są to rodzaje czynności oraz określone rodzaje aktywności instytucji finansowych.

Aktywność ta przejawia się w czynności (usługach) charakterystycznych dla różnych segmentów krajowego i międzynarodowego rynku finansowego – rynku pieniężnego, kapitałowego, kredytowego, walutowego i instrumentów pochodnych oferowanymi klientom odpłatnie, natomiast usługi nieodpłatne mogą występowa jako element wzbogacający pakiet usług dla określonego segmentu klientów.

!!!! – usługi bankowe mają najczęściej postać umowy banku z klientem, co powoduje, że istotną rolę odgrywają prawne aspekty regulacji działalności usługowej banku.

Cechy, które można przypisać usługom bankowym – traktowane one jako specyficzne produkty rynkowe w odniesieniu do dóbr materialnych oferowanych na rynku dóbr i usług.

• Fakt ten wiąże się z ponoszeniem większego ryzyka potencjalnego klienta w momencie podejmowanie decyzji o zakupie usługi bankowej, a także konieczność poszukiwania substytutów owej niematerialności.

• Przykładem tego jest odnoszenie się do takich kategorii jak: zaufanie do banku, renoma, wiarygodność i profesjonalizm pracowników bankowych.

CECHY USŁUG BANKOWYCH:

• Niejednorodność – cecha ta jest bardzo zróżnicowana ze względu na znaczący udział personelu bankowego w procesie sprzedaży.

W praktyce mamy do czynienia z dość znaczącym zróżnicowaniem poziomu obsługi klienta w zakresie jednej usługi, nawet w oddziałach tego samego banku, np.: w trakcie zakładanie lokaty złotowej czy wynajmu skrytki sejfowej.

Stosowane procedury bankowe i konkretne zachowania personelu bankowego wpływają na znaczne zróżnicowanie poziomu zadowolenia potencjalnych klientów.

• Długookresowość w czasie konsumpcji, przykładem może być kredyt inwestycyjny, który jest rozłożony w czasie, ponadto dostawca usługi czyli bak, może aktywnie wpływać na proces jego wytwarzania, chociażby poprzez wstrzymywanie kolejnych transzy kredytowych.

W/w przykład wskazuje na możliwość znacznego, czyli nawet kilkuletniego rozłożenia w czasie procesu konsumpcji usługi bankowej.

• Niemożność opatentowania usług i zabezpieczenia przed szybkim naśladownictwem przez konkurencję, zatem w świadczeniu usług bankowych szczególnego znaczenia nabierają elementy wzbogacające usługę podstawową o dodatkowe atrybuty, które wyróżniają usługę na tle konkurencji, między innymi: bezpłatne ubezpieczenie na życie dla osób zakładających rachunki osobiste w banku.

• Obwarowanie usług bankowych większą liczbą regulacji prawnych a procedury ostrożnościowe są znacznie dalej posunięte i rozwinięte niż w innych rodzajach działalności nie tylko usługowej.

• Silne zróżnicowanie wewnętrzne asortymentu produktowo-usługowego, co wiąże się ze zróżnicowanym poziomem rozwoju, zwłaszcza techniczno-technologicznego poszczególnych przedsiębiorstw bankowych,

  • Występowanie specyficznych preferencji poszczególnych segmentów klientów bankowych, podczas gdy w analizach zmian w tym sektorze klienci (usługobiorcy) traktowani są często jako zbiór homogeniczny,

  • Podejmowanie decyzji dotyczących struktury sektora bankowego w sposób właściwy dla tak zwanego mechanizmu rynkowego regulowanego.

INNA KLASYFIKACJA:

• Usługi depozytowe,

• Kredytowe,

• Rozliczeniowe,

• Związane z obsługą transakcji zagranicznych,

• W zakresie rynku kapitałowego,

• Dodatkowe np. doradztwo, wynajem skrytek, usługi ubezpieczeniowe.

Klasyfikacja usług bankowych z punktu widzenia klienta i podziału czynności bankowych:

• Operacje finansujące – polegają na natychmiastowym lub późniejszym zwiększeniu środków płatniczych klienta wraz z należącymi do nich czynnościami,

• Operacje depozytowe – umożliwiają klientowi lokowanie w banku czasowo wolnych środków z należącymi do nich czynnościami,

• Usługi związane z obsługą obrotu płatniczego klientów i własnego – banki realizują zlecenia klienta, wykonania operacji płatniczych i rozrachunkowych na rachunkach bankowych, a także operacji inicjowanych przez dany bank

• Usługi różne – obejmują świadczenia klientom usług konsultacyjno-doradczych, dostarczanie informacji, pośrednictwo na rynku kapitałowym itp.

WYKŁAD 6 01.04.2015 - test

WYKŁAD 7 08.04.2015
Ryzyko w działalności bankowej

Bank (art. 2 upb)

Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Wyrazy „bank” lub „kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu w/w definicji, z tym że:

1. Nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów „bank” lub „kasa”, z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych,

2. Wyraz „kasa” może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.

Banki płacą podatki od zysku.

RYZYKO A NIEPEWNOŚĆ – pojęcie, podobieństwa i różnice

RYZYKO – wymierna niepewność co do osiągnięcia zaplanowanego celu (prawdopodobieństwo niezrealizowania założonego celu) lub prawdopodobieństwo niepożądanego zdarzenia, którego konsekwencje są negatywne.

Podstawowe obszary ryzyka finansowego
Ryzyko płynności

Zarządzanie ryzykiem w banku

- obejmuje przedsięwzięcia mające na celu planowaną i celową analizę, sterowanie ryzykami występującymi w działalności bankowej oraz kontrolę podejmowanych działań.

- Zarządzanie ryzykiem powinno mieć charakter planowany i celowy tzn. działania w tym kierunku nie powinny być podejmowane sporadycznie, lecz systematycznie i długofalowo.

- Konieczna jest także integracja tych przedsięwzięć w ramach kompleksowego systemu zarządzania bankiem.

W zarządzaniu ryzykiem można wyróżnić trzy podstawowe etapy:

- identyfikacji i kwantyfikacji ryzyka,

- sterowanie ryzykiem,

- kontrola podejmowanych przedsięwzięć.

Art. 8. upb

Bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju działalności, w sposób zapewniający wykonanie wszystkich zobowiązań pieniężnych zgodnie z terminami ich płatności.

Art. 9. 1. upb

W banku funkcjonuje system zarządzania

System zarządzania stanowi zbiór zasad i mechanizmów odnoszących się do procesów decyzyjnych, zachodzących w banku oraz do oceny prowadzonej działalności bankowej.

W ramach systemu zarządzania w banku funkcjonuje co najmniej:

1. System zarządzania ryzykiem,

2. System kontroli wewnętrznej.

Zarząd banku projektuje, wprowadza oraz zapewnia działanie systemu zarządzania.

Rada nadzorcza banku sprawuje nadzór nad wprowadzeniem systemu zarządzania oraz ocenia adekwatność i skuteczność tego systemu.

Zadaniem systemu zarządzania ryzykiem jest identyfikacja, pomiar lub szacowanie oraz monitorowanie ryzyka występującego w działalności banku służące zapewnieniu prawidłowości procesu wyznaczania i realizacji szczegółowych celów prowadzonej przez bank działalności.

W ramach systemu zarządzania ryzykiem bank:

1. Stosuje sformalizowane zasady służące określaniu wielkości podejmowanego ryzyka i zasady zarządzania ryzykiem,

2. Stosuje sformalizowane procedury mające na celu identyfikację, pomiar lub szacowanie oraz monitorowanie ryzyka występującego w działalności banku, uwzględniające również przewidywany poziom ryzyka w przyszłości,

3. Stosuje sformalizowane limity ograniczające ryzyko i zasady postępowania w przypadku przekroczenia limitów,

4. Stosuje przyjęty system sprawozdawczości zarządczej umożliwiający monitorowanie poziomu ryzyka,

5. Posiada strukturę organizacyjną dostosowaną do wielkości i profilu ponoszonego przez bank ryzyka.

Bank sprawuje nadzór również nad ryzykiem związanym z działalnością podmiotów zależnych.

System kontroli wewnętrznej w bankach

Celem systemu kontroli wewnętrznej jest wspomaganie procesów decyzyjnych przyczyniające się do zapewnienia:

1. Skuteczności i efektywności działania banku,

2. Wiarygodności sprawozdawczości finansowej,

3. Zgodności działania banku z przepisami prawa i regulacjami wewnętrznymi.

System kontroli wewnętrznej obejmuje:

1. Mechanizmy kontroli ryzyka,

2. Badanie zgodności działania banku z przepisami prawa i regulacjami wewnętrznymi,

3. Audyt wewnętrzny.

Klasyfikacja ryzyka bankowego

Ujęcie księgowe	Przyczyny	Charakter operacji bankowych	Mierzalność skutków	Istotność dla banku	Przedmiot	Liczbę podmiotów
-bilansowe -pozabilansowe	-wewnętrzne -zewnętrzne	-aktywne -pasywne -pośredniczące -inne	-finansowe -pozafinansowe: *techniczno-operacyjne *pozostałe	-płynności -kredytowe -rynkowe: *stopy procentowej *kursu walutowego *instrumentów pochodnych	- kredytu - gwarancji - akredytywy - kursu walutowego - stopy procentowej - papierów wartościowych	-indywidualne -portfelowe

Ryzyka występujące w działalności bankowej:

- ryzyka strategiczne – które wpływają na długookresową zdolność konkurencyjną banku. Zwraca się przy tym uwagę przede wszystkim na strukturę właścicielską banku i jego zarządu.

- ryzyka operacyjne, które dzielą się na:

* ryzyka w obszarze finansowym, określane jako ryzyka typowo bankowe i mające zasadnicze znaczenie przy zarządzaniu ryzykiem działalności bankowej

* ryzyka w obszarze techniczno-organizacyjnym

Ryzyko w obszarze finansowym

- ryzyko płynności (wypłacalności)

- ryzyko wyniku

1) ryzyka związane z partnerem transakcji

- ryzyka z tytułu transakcji bilansowych

- ryzyka podmiotowe

2) ryzyka cenowe

Ryzyko w obszarze techniczno-organizacyjnym

- ryzyka o charakterze personalnym,

- ryzyka o charakterze organizacyjnym,

- ryzyka o charakterze rzeczowo-technicznym,

- ryzyka z tytułu odpowiedzialności banku,

- ryzyka związane z obrotem płatniczym,

- ryzyko zniszczenia majątku banku na skutek klęsk żywiołowych, kradzieży, wojen,

- ryzyko zakłóceń w systemie elektronicznego przetwarzania danych.

Przyczyny wzrostu ryzyka w działalności bankowej

Ryzyko występujące w działalności bankowej jest uzależnione od wielu wzajemnie na siebie działających czynników, które głównie mają charakter zewnętrzny, do których należą m.in.:

- czynniki ogólnogospodarcze,

- czynniki społeczne,

- czynniki polityczne,

- czynniki demograficzne,

- czynniki techniczne.

WYKŁAD 8 22.04.2015

Podstawowe zasady dotyczące otwierania rachunków

Otwarcie rachunku bankowego następuje poprzez złożenie wniosku o otwarcie rachunku oraz zawarcie z bankiem umowy na piśmie.

Wnioskodawca zobowiązany jest do przedłużenia następujących kopii lub kserokopii:
- dokumenu tożsamości,
- zaświadczenia o wpisie do właściwej ewidencji działalności gospodarczej, Krajowego Rejestru Sądowego (Rejestru Przedsiębiorców) albo do właściwego rejestru - zgodnie z obowiązującymi przepisami,
- decyzji o nadaniu nr NIP (REGON),
- licencji, zezwolenia lub koncesji, jeżeli prowadzona działalność gospodarcza wymaga takiego dokumentu,
- umówy spółki (w przypadku spółek),
- innych dokumentów wymaganych przez bank.

- Podpis złożony pod umową traktowany jest dla celów bankowych jako wzór podpisu Posiadacza rachunku.
- Wszystkie późniejsze dokumenty w obrocie z bankiem muszą być podpisane w sposób identyczny ze wzorami podpisów. Dotyczy to nie tylko pieczątki, ale także zewnętrznego wyglądu podpisu.

- Pracownicy Banku, dostrzegając różnice w sposobie podpisywania dokumentów, mogą odmówić wykonania danej dyspozycji.

- W przypadku wystąpienia wątpliwości, co do wiarygodności danych osobowych osób występujących o otwarcie Rachunku lub dokumentów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą czy wykonywaniem wolnego zawodu, Bank ma prawo zażądać dodatkowych dokumentów potwierdzających tożsamość oraz prawdziwość okazanych dokumentów.

- Na dodwód otwarcia rachunku, Posiadacz Rachunku lub każdy ze Współposiadaczy otrzymuje jeden egzemplarz podpisanej Umowy oraz Potwierdzenie otwarcia rachunku bieżącego.

- Bank ma prawo do odmowy otwarcia rachunku w przypadku nie spełnienia warunków jego otwarcia, określonych w regulacjach obowiązujących w Banku.

RODZAJE RACHUNKÓW BANKOWYCH DLA OSÓB PROWADZĄCYCH DZIAŁALNOŚĆ ...............................

Rachunek bieżący - zobowiązuje bank do gromadzenia środków pieniężnych kontrahenta oraz do przeprowadzania rozliczeń bezgotówkowych z kontrahentami krajowymi i zagranicznymi. Przeprowadzane są na nim również operacje gotówkowe, kredytowe, dyskontowe i inne.

W/w umowa jest zawierana przede wszystkim z osobami prawnymi i fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą, a także z innymi osobami prawnymi (np. ze szkołami wyższymi).

Rachunek pomocniczy - może służyc do dokonywania rodzajowo określonych operacji pieniężnych i mają ułatwić lub przyspieszyć przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych dokonywanych przez ich posiadaczy.

Rachunki takie mogą być także użyte do dokonywania rozliczeń w innym oddziale tego samego banku, więc mogą być prowadzone zarówno przez bank, który prowadzi rachunek bieżący, jak też przez inny bank.

Rachunek lokaty terminowej - służy do przechowywania czasowo wolnych środków pieniężnych przez czas określony w umowie zawartej z bankiem, zwykle jest to okres 1, 2, 3, 6, 12, 24, 36 miesięcy.

Aktualnie cechą charakterystyczną umowy o lokatę terminową jest zawarte w niej zobowiązanie banku do zapłaty odpowiednio wyższego oprocentowania od wniesionego wkładu w zamian za gotowość posiadacza rachunku do powstrzymania się od wykonania uprawnienia do podjęcia wkładu przez czas określony w umowie.

Posiadacz takiego rachunku może domagać się wypłaty wkładu w każdej chwili, ale zgłoszenie takiego żądania przed upływem terminu lokaty terminowej jest przez bank traktowane jako wypowiedzenie umowy o lokatę i wiąże się to z utratą oprocentowania lub zmniejszeniem jego wysokości.

Rachunek oszczędnościowy - rachunek oszczędnościowy służy potrzebom osobistym,

- rachunki oszczędnościowe nie mogą być wykorzystywane przez ich posiadaczy do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy - konto osobiste lub inaczej rachunek rozliczeniowo-oszczędnościowy (ROR).

- Konto takie zgodnie z nazwą służy do zaspokajania potrzeb osobistych jego właściciela - osoby fizycznej, czyli klienta indywidualnego.

- Na koncie gromadzone są wpłaty, które muszą pochodzić z wynagrodzeń lub świadczeń emerytalno-rentowych przekazywanych przez zakłady pracy właściciela, jak również z innych tytułów.

- Zadeklarowanie stałych (systematycznych) wpłat na konto przez właściciela jest na ogół warunkiem jego otwarcia.

- Posiadacz rachunku bankowego dysponuje swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku.

- W umowie z bankiem mogą być jednak nzawarte postanowienia ograniczające swobodę dysponowania tymi środkami.

- Ograniczenia mogą wynikać nie tylko z umowy rachunku bankowego, ale mogą być również następstwem innych zdarzeń (np. w wyniku zajęcia rachunku bankowego przez komornika w ramach postępowania egzekucyjnego).

- Rachunek bankowy może mieć postać rachunku wspólnego prowadzonego dla kilku osób fizycznych lub kilku jednostek samorządu terytorialnego.

- W tym pierwszym wypadku każdy ze współposiadaczy rachunku bankowego może swobodnie dysponować zgromadzonymi na tym rachunku środkami pieniężnymi, także każdy ze współposiadaczy może rozwiązać umowę rachunku bankowego ze skutkiem dla wszystkich współposiadaczy.

- W drugim przypadku rachunek bankowy może być prowadzony jedynie w związku ze wspólnym wykonywaniem zadań publicznych, w tym dla realizacji przedsięwzięć współfinansowanych ze środków UE.

ELEMENTY, KTÓRE MUSI ZAWIERAĆ KAŻDA UMOWA RACHUNKU BANKOWEGO

- Umowa rachunku bankowego to umowa, w której bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku do przechowywania jego środków pieniężnych oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych.

- Bank może dysponować zgromadzonymi środkami pieniężnymi klienta, natomiast jest zobowiązany do natychmiastowego ich zwrotu na każde żądanie klienta.

Umowa rachunku bankowego powinna zawierać:

1.strony umowy

2. rodzaj otwieranego rachunku

3. walutę, w jakiej rachunek jest prowadzony

4. czas, na jaki rachunek został otwarty

5. wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany

6. wysokość prowizji i opłat związanych z wykonywaniem umowy

7. formy i zakres rozliczeń pieniężnych dokonywanych za polecenie posiadacza rachunku oraz terminy ich realizacji

8. zakres odpowiedzialności za terminowe i prawidłowe przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku

9. tryb i warunki dokonywania zmian umowy

10. sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy rachunku

11. zasady rozwiązania umowy w razie niedokonywania na rachunku żadnych obrotów

WYKŁAD 9 - 29.04.2015

Operacje bankowe

Podstawowe rodzaje kredytów bankowych:

a)
- konsumpcyjne - dla ludności, na bieżące potrzeby, z rachunków bieżących,

- obrotowe - dla firm (odpowiednik kredytu konsumpcyjnego), na finansowanie bieżącej działalności,

- inwestycyjne - na zwiększenie rozmiarów przedsiębiorstwa, na rozwój infrastruktury, na nowe wyposażenie,

- dyskontowe - polega na wykupie weksla przed terminem jego realizacji,

- akceptacyjny - polega na akceptowaniu weksli ciągnionych (trasowanych) na klienta,

- lombardowe - udzielane pod zastaw papierów wartościowych,

- hipoteczne - ich cechą charakterystyczną jest zabezpieczenie hipoteczne.

b)

Zobowiązaniowe bank zobowiązuje się do pewnego świadczenia (poręczenia i gwarancji); bank gdy podpisuje umowę nie musi postawić pieniędzy do dyspozycji klienta, zrobi to, gdy klient nie wywiąże się ze swojego zobowiązania.

Zabezpieczone lub niezabezpieczone

- krótkoterminowe, udzielane na okres do 1 roku,

- średnioterminowe, z terminem spłaty od 1 do 3 lat,

- długoterminowe, z terminem spłaty powyżej 3 lat.

c)

- na rachunku bieżącym - kredyt występuje w ramach istnienia rachunku bieżącego, czyli mamy możliwość zrobienia debetu i kredytu w tym rachunku; kredyt może być odnawialny (otwarty lub inblanco - ustalony limit, do którego możemy zaciągnąć kredyt) lub nieodnawialny (przydzielany jednorazowo),

- w rachunku kredytowym - osoby rachunek, na którym ewidencjonowane są obroty dotyczące kredytu:

* przydzielenie kredytu,

* spłata kredytu,

* transze kredytowe,

* linia kredytowa.

Kredyty muszą być wykorzystane ze ściśle określonym celem, mogą być sezonowe i być zaciągnięte w walutach obcych.

Operacje traktowane jako kredytowe

- faktoring - skup wierzytelności wymagalnych lub niewymagalnych (przedawnionych lub nieprzedawnionych), najczęściej wierzytelność kupowana po kwocie niższej przez bank,

- leasing - bank nie jest leasingodawcą, jest właścicielem (akcjonariuszem) leasingodawcy, może też finansować leasingodawcę jak i leasingobiorcę.

Podstawowe zabezpieczenia kredytów

- mająkowe - swoich roszczeń możemy dochodzić do wysokości majątku będącego przedmiotem zastawu, nie możemy dochodzić z majątku osobistego danej osoby (dłużnika):

* hipoteka - zabezpieczenie na nieruchomości - budynki, grunty,

* zastaw - ruchomości, np. samochód, dzieła sztuki, maszyny, prawa,

* cesja

* blokada środków pieniężnych - brak możliwości dysponowania środkami pieniężnymi znajdującymi się na rachunku bankowym (np. gdy zablokuje je syndyk skarbowy),

* przewłaszczenie na zabezpieczenie - najkosztowniejsza forma zabezpieczenia; przeniesienie notarialne prawa własności do pewnej rzeczy na czas udzielania kredytu do momentu jego spłaty; po spłacie następuje ponowne notarialne przeniesienie prawa własności na kredytobiorcę; kredytobiorca ponosi wszystkie koszty usług notarialnych.

Zabezpieczenia kredytów osobiste - roszczenia są egzekwowane z całego majątku dłużnika

- poręczenie - osoba poręczająca ma prawa dłużnika tzn. może dochodzić swoich roszczeń przed sądem; jeśli umowa kredytowa jest nieważna poręczenie dalej jest ważne,

- gwarancja - jeśli umowa kredytowa jest nieważna to gwarancja też jest nieważna,

- cesja - przelew praw do określonej należności (wierzytelności),

- weksle (akcepty, weksle inblanco) - papier wartościowy, w którym dana osoba potwierdz zaciągnięcie określonej pożyczki.

Metoda punktowa

- Banki stosują ją do oceny zdolności kredytowej.

- Polega ona na tym, że wielkościom poszczególnych wskaźników, charakteryzujących działalność podmiotów gospodarczych, przypisuje się określoną liczbę punktów, co spełnia także rolę wag tych wskaźników.

- Metoda punktowa pozwala na większe zobiektywizowanie oceny przedsiębiorstwa.

- Każdy bank dokonuje wg własnego uznania wyboru wskaźników i kryteriów określających syutuację ekonomiczną swoich klientów.

- Następnie poszczególnym cechom przedsiębiorstwa (wskaźniki) i stopniu ich realizacji przypisuje się określoną liczbę punktów. W ten sposób zostaje ustalona punktacja od zera (minimum) do maksimum (max. liczba pkt.).

- Prowizja od udzielonego kredytu jest tym wyższa im niższa jest liczba punktów. (?)

- Zsumowanie tych punktów dla każdego kredytobiorcy tworzy łączną ocenę określoną punktowo.

- W zależności od liczby punktów, jaką osiągnął klient banku, zostaje on zaliczony do określonej klasy ryzyka.

- Dla każdej kategorii bank ustala inne warunki kredytowania.

- Mała liczba punktów oznacza dla banku wysokie ryzyko i może być rekompensowana wyższymi odsetkami od kredytu.

Walutowe operacje kasowe:

- bankomaty,

- kasy walutowe (w bankach mających uprawnienia dewizowe) - obsługują operacje gotówkowe w walutach obcych,

- kantory - punkty kupna i sprzedaży walut obcych, których bank jest właścicielem.

Podstawowe formy rozliczeń bankowych

A. Rozliczenia bezgotówkowe:

- polecenie przelewu - jest najpopularniejszą i uniwersalną formą rozliczeń bezgotówkowych. Polega na wydaniu bankowi dyspozyycji przelania określonej.......

- polecenie zapłaty - jest dyspozycją płatniczą udzieloną bankowi przez wierzyciela, aby ociążył określoną kwotą rachunek bankowy dłużnika i uznał nią rachunek wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela zawiera równocześnie jego zgodę na cofnięcie przez bank dokonanego rozliczenia, gdyby dłużnik odwołał polecenie zapłaty.

- czek rozrachunkowy - jest najwygodniejszą formą bezgotówkowego regulowania tych płatności, które muszą być pokryte natychmiast. Jest to alternatywna forma rozliczeń w stosunku do polecenia przelewu.

- akredytywa - bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu, zobowiązuje się pisemnie wobec beneficjenta akredytywy, że dokona wpłaty po sepłnieniu przez niego warunków określonych w akredytywie.

* Jest to forma rozliczeń zabezpieczająca przede wszystkim interes dostawcy, chociaż uwzględnia również interes odbiorcy.

* Pierwszemu zapewnia natychmiastowe otrzymanie należności, drugiemu zaś pozwala uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków.

* Z w/w względów akredytywa nadaje się przede wszystkim do rozliczeń z nieznanymi kontrahentami.

B. Rozliczenia gotówkowe - ogół czynności bankowych polegających na wypłacaniu, przyjmowaniu i przechowywaniu znaków pieniężnych nazywa się operacjami kasowo-skarbcowymi.

- Najprostszą formą operacji gotówkowej jest dokonanie wpłaty gotówkowej.

- Wpłata gotówkowa powinna być dokonywana w różnej formie (np. oprócz tradycyjnej - do kasy dziennej banku, również wpłacanie pieniędzy do tzw. skarbca nocnego, czy też odbieranie utargów gotówkowych za pośrdnictwem tzw. inkasa samochodowego.

- Drugą grupę operacji gotówkowych stanowią wyplaty, które są dokonywane przez kasy dzienne banku lub, obecnie coraz powszechniej, za pośrednictwem bankomatów.

Podstawowe formy roliczeń bankowych

Karty płatnicze mogą być wykorzystywane w płatnościach zagranicznych lub tylko krajowych. Mogą mieć formę karty debetowej lub karty kredytowej.

Rozliczenia za pomocą karty debetowej muszą mieć pokrycie w saldzie rachunku bankowego jej posiadacza, natomiast karta kredytowa wystawiona przez określony bank informuje, że jej posiadaczowi udzielono kredytu.

Posiadacz karty kredytowej może za jej okazaniem dokonywać zakupów, a należność pokrywana jest z jego rachunku bankowego, przy czym może on zaciągać w banku kredyt w ramach określonej umownie kwoty. Od wykorzystanego kredytu posiadacz karty płaci odsetki.

- Rozliczenia planowe - wprowadzane są dla dostaw o charakterze periodycznym - polegają na okresowym (np. co 14 dni) przelewaniu przez odbiorcę na rzecz dostawcy określonych kwot, wynikających z planowych wartości dostaw.

Różnicę między przekazywanymi wpłatami a wartością dostaw rozlicza się za dłuższy okres (np. miesiąc), co znacznie upraszcza technikę rozliczeń i zmniejsza pracochłonność czynności rozliczeniowych.

- Okresowe rozliczenia saldami - są instytucjonaloną formą rozliczeń kompensacyjnych.

Mogą je stosować kontrahenci wzajemnie świadczący sobie usługi, roboty i dostawy. Występują oni wobec siebie w podwójnej roli - jako wierzyciel i jako dłużnik. Istota tej metody rozliczeń polega na zastąpieniu regulowania poszczególnych należności ewidencjonowaniem salda wzajemnych roszczeń.

Okresowe porównanie i rozliczenie sald zastępuje wielokrotne i dwustronne rozrachunki.