Postępowanie karne – 27 marca 2012 - ćwiczenia

Przebieg postępowania.

Rozpoczęcie od wniesienia aktu oskarżenia. Kończy się po uprawomocnieniu się wyroku lub postępowanie odwoławcze.

Najważniejsza w I instancji jest rozprawa główna. Rozpoczyna się wywołaniem sprawy, a kończy się ogłoszeniem wyroku, pouczeniem o środkach zaskarżenia.
Następuje kontrola aktu oskarżenia i przygotowanie do rozprawy. To część wstępna, czynności wstępne. Z kolei czynności końcowe. Pomiędzy ogłoszeniem a uprawomocnieniem następuje na wniosek sporządzenie uzasadnienia, ewentualnie uzupełnienie wyroku o rozstrzygnięcie o kosztach postępowania , ew. postanowienie o aresztowaniu.

Rozprawa.
Najpierw wywołanie sprawy. Kończy się ogłoszeniem wyroku. Rozprawa główna, jej najważniejsza część to przewód sądowy. Przewód rozpoczyna się od odczytania aktu oskarżenia, kończy się zamknięciem przewodu sądowego przez przewodniczącego. Na początku sprawdza się obecność, składa ewentualne wnioski – to swoista część wstępna. Po zamknięciu przewodu strony zabierają głos. Następnie udanie się na naradę (zwykle uczestnicy wychodzą a Sąd zostaje). Potem narada i głosowanie nad wyrokiem. Następnie ogłoszenie wyroku.

Przygotowanie do rozprawy – to czynność czysto techniczne. Wyznacza się skład orzekający (w każdym wydziale jest lista sędziów i po kolei wyznacza się sędziom sprawy; chyba, że ciężka sprawa to mu nie przydziela się nowych spraw. Ławników również wyznacza się z listy, jest określona liczba dni w roku, w których muszą oni brać udział. Można wnieść o wyznaczenie składu orzekającego w drodze losowania), wyznaczenie terminu rozprawy.

Oskarżyciel musi wskazać dowody, które maja być przeprowadzone. Wzywa się świadków (którzy mają obowiązek), zawiadamia się świadków (którzy mają prawo).

Część wstępna – wejście na salę rozpraw, sprawdzenie obecności. Uczestnicy postępowania sądowego – w postępowaniu sądowym organem jest Sąd, prokurator to nie jest organ. W I instancji skład podstawowy to skład jednoosobowy. Kolejny skład to skład trzyosobowy – albo sędzia + 2 ławników albo 3 sędziów zawodowych. Sędzia i 2 ławników w sprawach o zbrodnie, 3 sędziów zawodowych albo tam gdzie właściwe by było 1 albo 1+2, sąd postanawia o tym. 2+3 ławników jest sprawa o zbrodnie zagrożona dożywociem. Jeśli na rozprawę nie dotarł ławnik albo sędzia – jeśli sąd jednoosobowy to następuje zniesienie terminu rozprawy w trybie administracyjnym (postanowienie wydawałby sąd w składzie ‘niepełnym’, tu zerowym, tak nie mogłoby się stać – termin znosi przewodniczący udziału).

Strony.
Oskarżony i oskarżyciel (a nie prokurator, to po prostu jeden z podmiotów, które mogą być oskarżycielami). Oskarżyciel może być publiczny, posiłkowy i prywatny, przy czym posiłkowy uboczny albo subsydiarny. Stroną jest także powód cywilny. Pokrzywdzony NIE JEST stroną postępowania sądowego (chociaż od 2003 może wnieść apelację, ale nie jako strona przecież).

Oskarżony – jeśli się nie stawia – wtedy różnie. Pytanie czy udział oskarżonego w I instancji jest jego prawem czy obowiązkiem. Aktualnie jest to obowiązek oskarżonego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Najdalej idące jest postępowanie uproszczone, gdzie ten udział nie jest konieczny. 375, 377 pozwalają prowadzić postępowanie przy nieobecności oskarżonego. Osoba taka musi być też skutecznie zawiadomiona, poinformowana, bo niestawiennictwo musi być usprawiedliwione (co jeśli nie wiedział o obowiązku stawienia się). To kwestia doręczeń – zawiadomień i wezwań. Zawiadomienia z miesięcznym wyprzedzeniem. System doręczeń potrafi opóźnić. Nieobecny może wnosić o odroczenie rozprawy.
Oskarżyciel publiczny – udział prokuratora jako oskarżyciela jest obowiązkowy, chyba że ustawa stanowi inaczej. Projekt przewiduje, że zawsze obowiązkowa obecność. Oskarżyciel posiłkowy może usprawiedliwić swoją nieobecność, może wnosić o odroczenie. Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny musi być na Sali rozpraw, nieobecność rozumiana jako odstąpienie od oskarżenia, tak samo oskarżyciel prywatny. Niestawiennictwo prywatnego dotyczy nie tylko pierwszej rozprawy, każde nieusprawiedliwione niestawiennictwo rozumie się jako odstąpienie od oskarżenia. Powód cywilny – zależy – jeżeli kieruje się pozew w postępowaniu adhezyjnym warto zawrzeć zwrot że się wnosi o rozpoznanie także pod nieobecność. Jeżeli powód cywilny się nie stawi, a takiego wniosku nie zawarł to sąd nie zajmie się powództwem, nie rozpozna go.

Przedstawiciele stron.
Przedstawiciel ustawowy, obrońca, pełnomocnik. Np. 51.2 KPK – przedstawiciel ustawowy małoletniego pokrzywdzonego (osoba do 18 roku życia), przedstawiciel działa zamiast pokrzywdzonego (do 18 r.ż. brak zdolności procesowej). Problem pokrzywdzenia małoletniego przez jego przedstawiciela ustawowego – nie może drugi rodzic reprezentować pokrzywdzonego, Sąd Rodzinny musi wyznaczyć wtedy kuratora i to ten będzie jego (małoletniego) przedstawicielem ustawowym. Drugi przedstawiciel ustawowy to przedstawiciel nieletniego oskarżonego – art. 76 KPK – (15-17 lat) – przedstawiciel działa obok, działa na korzyść tego nieletniego.
Obrońca – jeśli go nie ma co wtedy – jeśli obrona obligatoryjna to pod nieobecność obrońcy nie można rozpatrywać sprawy. Jeśli obrona fakultatywna to nie.
Pełnomocnik – nie ma pełnomocnictwa obowiązkowego. Pełnomocnik różni się od obrońcy tym, że obrońca reprezentuje tylko oskarżonego, pełnomocnika może wyznaczyć inna osoba niż strona, obrońcą może być tylko adwokat, pełnomocnikiem adwokat lub radca.

Osobowe źródła dowodowe.
Świadek – za niestawiennictwo można nałożyć karę i kontynuować sprawę, no chyba, że przesłuchanie miało być jedyną czynnością.

Sąd po sprawdzeniu obecności powinien zapytać o wnioski przed rozpoczęciem przewodu sądowego. Jest to moment istotny także dla pokrzywdzonego (może stać się wtedy posiłkowym oskarżycielem lub powodem cywilnym na własne oświadczenie). Po czasie można wytoczyć jedynie powództwo cywilne (ogranicza tylko termin przedawnienia), ewentualnie do pierwszego przesłuchania składa się wniosek o naprawienie szkody.

Po zapytaniu o wnioski, prokurator odczytuje akt oskarżenia. Potem oskarżony składa wyjaśnienia, wpierw pyta się go czy przyznaje się do winy i czy będzie składał wyjaśnienia, czego nie musi robić. Oskarżony może złożyć jedynie krótkie oświadczenie i poprzestać, albo stwierdzić, że na tym etapie zeznawać nie będzie, dopiero po przeprowadzeniu pozostałych dowodów.

Art. 397 – ujawnienie istotnych braków postępowania przygotowawczego. Możliwości wykrywcze sądu są ograniczone, to raczej kwestia prokuratora. Sąd wzywa zatem oskarżyciela do udowodnienia winy, do przedstawienia dowodów. Z kolei art. 398 („proces wpadkowy”, gdy oskarżony „wpada” podczas składania zeznań; zwany też „ustnym aktem oskarżenia”) dotyczy sytuacji gdy na rozprawie w toku przeprowadzenia dowodów, dotyczy to rozszerzenia przedmiotowego, o nowe zarzuty (przesłanki: nowe okoliczności w trakcie rozprawy, okoliczności te przekuwają się na nowy zarzut, nie trzeba przeprowadzić postępowania przygotowawczego, wymagana jest zgoda oskarżonego [bo akt oskarżenia ma przecież funkcję gwarancyjną], zgodzi się zwykle gdy jest przekonany o bezzasadności zarzutu oraz ze względu na orzekanie kary łącznej. Następnie art. 399 – sąd jest zobowiązany do ustalenia prawdziwej kwalifikacji, odpowiadającej opisowi czynu, a nie tej jaką podał prokurator. Sąd wtedy musi zmienić kwalifikację, ale na podstawie tego artykułu musi poinformować o tej zmianie strony, by te miały możliwość wypowiedzenia się, a nawet zarządzenia przerwy rozprawy na przygotowanie się do nowych zarzutów. Przed zamknięciem przewodu Sąd pyta o jeszcze ewentualne wnioski, Sąd uprzedza o możliwości zmiany kwalifikacji, bez tego nie mógł by zmienić (bez uprzedzenia).