Temat referatu: Znaczenie kategorii finansowych w teorii i praktyce gospodarczej.

Wykonali:

1. Sylwia Gromada nr indeksu 150520

2. Magdalena Grzegrzółka nr indeksu 150521

3. Igor Grzyb nr indeksu 150522

Studia: dzienne

Semestr studiów: 3

Rok studiów: II 2011/2012

Spis treści:

Wstęp 3

1. Kategorie przychodowe 3

   1. Cena 3

   2. Przychód pieniężny 5

2. Kategorie dochodowe 5

2.1. Dochód 5

2.2. Zysk 6

2.3. Procent 7

2.4. Renta pieniężna 7

1. Kategorie wydatkowo-kosztowe 8

3.1. Wydatek 8

3.2. Koszt 8

3.3. Amortyzacja 9

1. Kategorie podatkowe 9

2. Kategorie dłużne 10

5.1. Pożyczka pieniężna 10

5.2. Kredyt pieniężny 10

5.3. Deficyt finansowy 11

5.4. Dług finansowy 12

Podsumowanie 13

Literatura 13

Wstęp

Kategorie finansowe są przedmiotem badań nauki finansów. Wspólnym mianownikiem kategorii finansowych jest pieniądz^. Dzięki wyodrębnieniu ich spośród innych kategorii otaczającej nas rzeczywistości jesteśmy w stanie sprecyzować przedmiot nauki finansów, a badanie tych kategorii pozwala zrozumieć naturę zjawisk finansowych. Pozwalają na określenie istoty i treści ekonomicznej, społecznej, politycznej zjawisk finansowych. Kategorie finansowe można dzielić według różnych kryteriów. Postaramy się przybliżyć podział kategorii finansowych zwierający 5 następujących grup:

1. przychodowe;

2. dochodowe;

3. wydatkowo-kosztowe;

4. podatkowe;

5. dłużne¹.

1.Kategorie przychodowe

1. Cena

Cena służy do wyrażenia w pieniądzu wartość towaru, usługi, innego pieniądza (waluty), czynników wytwórczych². Sama cena nie ma większego znaczenia dla zjawisk finansowych, lecz znaczący wpływ ma mechanizm kształtowania się cen oraz skutki stosowania cen przez podmioty gospodarcze. W teorii finansów istnieją takie funkcje cen jak:

• przychodowa (dochodowa);

• alokacyjna;

• redystrybucyjna;

• motywacyjna;

• informacyjna;

• agregacyjna³.

Funkcja przychodowa cen polega na tym, że ceny pełnią rolę narzędzia rynkowej kontroli działalności gospodarczej podmiotów. Cena wpływa na wysokość przychodu oraz na wysokość kosztów poniesionych na zakup czynników wytwórczych. W ten sposób bezpośrednio wpływają na dochód podmiotu⁴.

Funkcja alokacyjna cen odnosi się do roli jaką pełni cena w podziale dochodu narodowego, bo to dzięki cenom dokonuje się alokacji towarów i usług. Ważność tej funkcji widoczna jest głównie przy zmianach stosunku cen danych grup towarów i usług, które wpływają na faktyczny udział podmiotów w dochodzie narodowym⁵.

Funkcja redystrybucyjna cen polega na wykorzystaniu cen jako narzędzia do redystrybucji dochodów podmiotów. Można tę funkcję realizować za pomocą różnych metod

np. zamrożenie cen, które może odnosić się do wszystkich lub części towarów i usług przy założeniu, że zamrożeniu nie ulegną dochody(płace). Kolejną metodą do stosowania cen do redystrybucji dochodów zaliczamy różnicowanie cen przez zwiększanie lub zmniejszanie podatków na towary i usługi, w ceny których podatki są wliczane⁶.

Funkcja motywacyjna cen ma za zadanie wywołać u podmiotów gospodarczych i konsumentów reakcję na zmiany cen w stosunku do podaży i popytu. Spadek ceny powoduje zwiększenie dochodu rzeczywistego, przez co konsument może zakupić więcej tańszego towaru i zwiększyć w ten sposób popyt na ten towar. Przy wzroście ceny sytuacja jest odwrotna. Na ogół zakłada się, że niewielkie zmiany ogólnego poziomu cen (inflacja pełzająca) pobudzają gospodarkę⁷. Za pomocą współczynnika cenowej elastyczności popytu możemy obliczyć stopień reakcji popytu na zmianę ceny, który oblicza się według wzoru:

E_cPp = $\frac{\text{Pp}}{\text{Pp}}$:$\frac{c}{c}$

gdzie:

E_cPp – współczynnik cenowej elastyczności popytu;

$\frac{P}{\text{Pp}}$ - względna (procentowa) zmiana popytu;

$\frac{c}{c}$ - względna (procentowa) zmiana ceny.⁸

Ze względu na elastyczność cenową mamy popyt np.: elastyczny, nieelastyczny, sztywny.

Reakcja podaży na zmianę ceny jest określona cenową elastycznością podaży, którą oblicza się według wzoru:

E_cPd = $\frac{Pd}{\text{Pd}}$:$\frac{c}{c}$

gdzie:

E_cPd – współczynnik cenowej elastyczności podaży;

$\frac{Pd}{\text{Pd}}$ - względna (procentowa) zmiana podaży;

$\frac{c}{c}$ - względna (procentowa) zmiana ceny.⁹

Gdy uzyskamy wynik:

• równy 1-zmiany będą miały charakter proporcjonalny;

• mniejszy od 1-relatywny spadek wpływu wielkości podaży na wzrost ceny;

• większy od 1-relatywnie większa zmiana podaży względem zmiany cen.

Jeżeli mimo zmian ceny, podaż się nie zmienia, wtedy podaż względem zmian cen jest sztywna. Natomiast jeżeli przy danej cenie podaż ulega dalszemu zwiększeniu to mamy bardzo elastyczną reakcję podaży na zmiany cen.

Funkcja informacyjna cen stanowi istotne źródło informacji dla podmiotów gospodarujących o reakcji popytu i podaży na zmiany cen. Dzięki niej podmiot jest w stanie określić wysokość przychodów ze sprzedaży. Funkcja nakłania do działania producentów i nabywców. Cena informuje nabywcę ile musi poświęcić pieniędzy na zakup produktu. Producent natomiast dowiaduje się ile zyska na sprzedaży produktu. Ta funkcja ważna jest przy zmianach cen oraz spotykanej w gospodarce inflacji lub deflacji¹⁰.

Funkcja agregacyjna cen związana jest z zastosowaniem cen jako miernika wartości. Ceny pozwalają na sumowanie wartości różnych dóbr, towarów i usług, wyrażanych w różnych jednostkach fizycznych, w celu zestawienia nakładów z efektami, planowaniem mikropodmiotów, tworzeniu modeli mikroekonomicznych i makroekonomicznych, które wykorzystywane są do opisu sytuacji gospodarki oraz budowy prognoz¹¹

1.2. Przychód pieniężny

Przychód pieniężny jest zewnętrznym obrazem wyników działalności gospodarczej człowieka¹². Żeby dowiedzieć się, co pokazuje przychód, musimy poznać źródła i przyczyny jego powstania oraz strukturę. Przychód jest w znacznym stopniu powiązany z dochodem jak również z ceną, dzięki której może być on realizowany. Przychód służy do oceny działalności podmiotu, bo pochodzi on głównie ze sprzedaży towarów i usług. Dzięki przychodowi możliwe jest pokrywanie kosztów działalności oraz wypracowanie nadwyżki ekonomicznej, czyli zysku i dochodu.

W Unii Europejskiej odnotowano wzrost cen jaj. W lutym średnia cena jaj spożywczych (klas wagowych L i M - duże i średniej wielkości) na rynku unijnym wyniosła 150,8 euro za 100 kg, czyli była o 10% wyższa niż w styczniu i o 42% wyższa niż przed rokiem. W pierwszym tygodniu marca ceny też rosły - średnio o 10% w stosunku do poprzedniego tygodnia, sięgając 173 euro za 100 kg. W ocenie unijnych ekspertów, wzrost cen to efekt m.in. wprowadzenia od początku roku, unijnego zakazu produkcji jaj w klatkach tradycyjnych oraz wysokich cen pasz i energii, jak również prognozy o 1-proc. spadku produkcji jaj w UE w 2012 r. W efekcie podaż spadła, ponieważ nie wszyscy zdążyli przystosować fermy i nie mogą jeszcze sprzedawać jaj wyprodukowanych w nowych warunkach, przez co na rynku jaj jest mniej.

W Polsce od początku roku jaja drożeją, ale w ostatnich tygodniach ceny wręcz szybują. Z danych Ministerstwa Rolnictwa, które co tydzień publikuje informacje o cenach jaj, wynika, że w ciągu zaledwie jednego miesiąca wzrosły o blisko 50%. Największe, klasy wagowej XL - z 45 gr do 63 gr, ś klasy L - z 36 do 51 gr, najpopularniejszej klasy M - z 33 gr do 46 gr, klasy S - z 26 do 41 gr. Są to jednak ceny w hurcie. Zanim jaja trafią na półkę, trzeba doliczyć koszty opakowania detalicznego, dystrybucji, marże pośredników, sklepu itp. Na końcu łańcuszka konsument musi płacić dziś nawet 70 gr za sztukę. I wygląda na to, że ceny jeszcze pójdą w górę.

2. Kategorie dochodowe

2.1. Dochód

Dochód jest to dodatni efekt wykorzystywanych w procesie czynników wytwórczych: ziemi, pracy, kapitału finansowego i rzeczowego. To również nadwyżka ekonomiczna gospodarującego społeczeństwa, która umożliwia zaspokojenie indywidualnych i zbiorowych potrzeb bieżących (konsumpcja) oraz rozwojowych (inwestycje)¹³. Dla nauki finansów kategoria ta jest istotna, bo jest wyrażana w postaci pieniężnej oraz jest znaczącą informacją zachowania się podmiotu w sferze pieniężnej. Obserwowane są też motywy, wpływające na podmioty w czasie osiągania dochodu oraz kierunki jego użycia. Znaczącym faktem jest, że użyteczność dochodu maleje w miarę jego wzrostu. Dochód jest jednym z nie cenowych czynników kształtujących popyt. Reakcję popytu na zmianę jednostki dochodu mierzy dochodowa elastyczność popytu, którą obliczamy według wzoru:

E_DPp = $\frac{Pp}{\text{Pp}}$:$\frac{D}{D}$

gdzie:

E_{DPp –} Współczynnik dochodowej elastyczności popytu;

$\frac{Pp}{\text{Pp}}$ - względna (procentowa) zmiana podaży;

$\frac{D}{D}$ - względna (procentowa) zmiana dochodu¹⁴.

Otrzymany współczynnik może być:

• mniejszy od 1- słaba reakcja popytu na zmianę dochodu ;

• równy 1- przyrost dochodu spowoduje taką samą (w ujęciu procentowym) zmianę popytu;

• większy od 1-silna reakcja popytu na zmianę dochodu.

Dochód jest istotną kategorią finansową dla państwa(rządu), które zgłasza zapotrzebowanie na dochód pieniężny niezbędny do realizowania jego funkcji i zadań. Państwo nie ma możliwości wytwarzania dochodu, dlatego jest zmuszone do korzystania z dochodów pieniężnych innych podmiotów systemu ekonomicznego, głównie gospodarstw domowych. W systemie podatkowym dochodem jest różnica między przychodami a kosztami ich uzyskania (np. wynagrodzenie, składka na ubezpieczenie społeczne). Ze względu na konieczność odprowadzania podatków od dochodu wyróżniamy dwa rodzaje dochodów:

• dochód brutto, czyli przed opodatkowaniem;

• dochód netto, czyli po opodatkowaniu¹⁵.

Do głównych źródeł dochodu zaliczamy:

• dochód z pracy;

• dochód z kapitału (majątku)¹⁶.

2.2. Zysk

Zysk jest różnie definiowany. W najszerszym znaczeniu występuje, jako zysk ekonomiczny, czyli dodatnia różnica między przychodem podmiotu a jego kosztami własnymi. Nadwyżkę tą można powiększyć o:

• koszt alternatywnego wykorzystania kapitału;

• ryzyko związane z utratą zaangażowanego kapitału¹⁷.

Podstawowym rodzajem zysku jest zysk z działalności gospodarczej, ale źródłem zysku może też być zysk kapitałowy, czyli nadwyżka sprzedaży papieru wartościowego, w który zainwestowano kapitał.

Ekonomiczne funkcje zysku:

• cel-zysk jest głównym celem działalności gospodarczej;

• wynagrodzenie dla podmiotu za umiejętne korzystanie z przedsiębiorczości

w działalności gospodarczej;

• źródło finansowania celów podmiotu np. inwestycje, premie, dywidendy;

• motywacyjne- zwiększanie aktywności i przedsiębiorczości podmiotu w celu zwiększenia zysku;

• rezerwy finansowej- zysk zatrzymany¹⁸.

2.3. Procent

Procent jest to dochód z kapitału pożyczkowego

Odsetki Dyskonta

Z ekonomicznego punktu widzenia jest ceną, jaką płaci pożyczkobiorca pożyczkodawcy za wypożyczenie pewnej kwoty pieniędzy w określonym czasie. Jest kosztem operacji finansowej dla tego, kto płaci, a dochodem dla tego, kto go pobiera.¹⁹ Rozróżnia się procent prosty i procent składany. Różnica miedzy procentem prostym i składanym polega na odmiennych zasadach kapitalizacji odsetek.

Procent stanowi ważne kryterium podejmowania decyzji gospodarczych,

gdyż jego poziom wyznacza dolną granicę efektywności projektów. Podmiot pożyczający kapitał musi osiągnąć zysk przewyższający zapłacony procent czyli koszt pozyskania kapitału. Procent występuje najczęściej przy udzielanych przez banki kredytach oraz przy wypłacanych przez banki odsetkach z tytułu oszczędności przyjmowanych od klientów. Oprocentowane są także pożyczki zaciągane przez rząd i samorządy. Z procentem wiąże się pojecie stopa procentowa. Jest roczną ceną, wyrażoną w procentach, jaką się płaci za pożyczenie pieniędzy. Wyróżniamy rynkowa, czystą i realna stopę procentową.

Koniec lokat antybelkowych

Podatek od zysków kapitałowych będzie pobierany nie tylko od nowych lokat, lecz również od aktualnie trwających. Powodem tego jest fakt, że zmieniana jest jedynie zasada obliczania podatku, a nie jego stawka.

Z końcem marca 2012 r wejdą w życie przepisy, które zmienią sposób naliczania podatku od zysków kapitałowych. Spowoduje to, że dzienna kapitalizacja odsetek nie będzie już chroniła od płacenia tzw. „podatku Belki”, ponieważ zyski będą liczone i zaokrąglane do pełnych groszy, a nie tak jak wcześniej pełnych złotych. 

Jeżeli masz aktualnie założoną lokatę, np. na pół roku, i część okresu trwania depozytu przypada na czas po 1 kwietnia, musisz liczyć się z naliczeniem podatku. Oznacza to, że np. od posiadacza półrocznej lokaty terminowej założonej 1 grudnia 2011 roku, której data końcowa przypada na 1 czerwca, za okres od 1 kwietnia do 1 czerwca zostanie pobrany podatek od zysku w wysokości 19%.

2.4. Renta pieniężna

Renta pieniężna: dochód otrzymywany w długim okresie, regularnie, z różnych tytułów (ulokowanego kapitału finansowego, wydzierżawionej ziemi)²⁰

• ekonomiczna: nadwyżka, którą właściciel osiąga z tytułu zastosowania zasobów ponad alternatywny koszt ich zastosowania. nadwyżka, którą właściciel osiąga z tytułu zastosowania czyników wytwórczych ponad alternatywny koszt ich zastosowania. Jest to różnica między ceną zasobu a jego kosztem alternatywnym, gdy ten koszt nie jest równy zeru. Renta ta powstaje wówczas, gdy dany zasób może mieć inne zastosowanie, co przyniesie właścicielowi dochód.

Np. rolnik wykorzystujący lepiej ziemię w wyniku dokonywanych inwestycji

• z kapitału: rodzaj stałego dochodu, realizowany przez właściciela kapitału głównie

w formie odsetek

• społeczna: dożywotnie świadczenie należne pracownikowi po przepracowaniu (emerytury, renta inwalidzka, chorobowa)

3.Kategorie wydatkowo-kosztowe

1. Wydatek

Wydatek w ujęciu:

a) Ekonomicznym b) Rachunkowym

a) Nabycie cząstki dochodu narodowego (PKB). Jest pojęciem węższym niż pojęcie rozchodu. Wydatkami nie są transfery i pożyczki: dopiero w ich wyniku są kształtowane fundusze nabywcze podmiotów i wydatki dokonywane przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, rząd.²¹

b) Kwota pieniędzy rozdysponowana w związku z różnymi transakcjami gospodarczymi.

Wydatki przedsiębiorstw i rządu mają charakter wydatków bieżących (zakup surowców, materiałów itp.) oraz wydatków inwestycyjnych. W gospodarstwach domowych mamy wydatki konsumpcyjne czyli zakup towarów i usług związanych z zaspokojeniem

potrzeb bieżących, a także wydatki związane z zakupem dóbr trwałego użytku(mieszkanie, samochód itp.).

Do 31 lipca 2013 roku nastąpi całkowite wyłączenie sygnału analogowego. Oznacza to, że nowocześniejszy standard nadawania całkowicie zastąpi tradycyjny system transmisji danych. Zmiana ta wymaga pewnych dodatkowych wydatków. Konsument musi znaleźć się w posiadaniu odpowiedniego sprzętu przeznaczonego do odbioru sygnału naziemnej telewizji cyfrowej. Stary telewizor, odbierający programy nadawane analogowo, może nie wystarczyć. W tej sytuacji musi dostosować swój odbiornik albo kupić nowy. Pamiętając, że nowy odbiornik musi posiadać dekoder MPEG4. Zmiana sygnału z analogowego na cyfrowy jak widać zmusi konsumentów do pewnych inwestycji i wydatków.

3.2. Koszt

Koszt stanowi pieniężny wyraz czynników wytwórczych zużywanych w procesie gospodarczym.

Utożsamiany z kosztem alternatywnym( kosztem utraconych możliwości) związanym z utratą korzyści, jakie dany czynnik produkcji mógłby przynieść, gdyby był wykorzystany w innej działalności gospodarczej.

Koszty w krótkim okresie dzieli się na koszty stałe (ich wielkość nie zmienia się wraz ze zmianą wielkości produkcji np. płace administracji, koszty wynajmu lokali) i koszty zmienne (podlegają zmianom wraz ze zmianą rozmiaru produkcji np. płace pracowników, koszty zużytych surowców, koszty energii).²²

Wszystkie koszty w długim okresie są kosztami zmiennymi.

Koszt całkowity: Suma kosztów stałych i zmiennych podzielony przez ilość wyrobów. Informuje o wysokości kosztu jednostkowego. Koszt krańcowy informuje, o ile zmienią się koszty całkowite w przypadku zmniejszenia lub zwiększenia produkcji o jednostkę.²³

Firma, która korzysta z wynajmowanych samochodów osobowych, może zaliczać opłatę za ich używanie do kosztów uzyskania przychodów bez limitu. Opłata za takie wynajmowane auta jest kosztem samodzielnym i niezależnym od ewidencji przebiegu pojazdu .

Niektórzy pracownicy wykonując pracę, wykorzystują służbowe samochody będące własnością spółki. Jednak w związku z tym, że pracownicy często się przemieszczają, auta te ulegają częstym awariom. W takich sytuacjach spółka korzysta z samochodów wynajmowanych z wypożyczalni. Wydatki na wynajem jako poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów powinny być uznane za koszty podatkowe na zasadach ogólnych.

3.3. Amortyzacja

Amortyzacja stanowi część kosztu wytworzenia towarów i usług za pomocą majątku trwałego. Jest rodzajem kosztu, który nie stanowi wydatku pieniężnego.²⁴

Funkcje:

• przychodową

• kosztową

• odtworzeniową

• umorzeniową²⁵

Metody amortyzacji:

• liniowa, – odpisy amortyzacyjne w każdym okresie są równe

• przyspieszona: początkowo odpisy są wyższe, a w dalszych okresach niższe. Jest to  rodzaj preferencji podatkowej, bo amortyzacja jest zaliczana do kosztów, co powoduje niższy zysk przed opodatkowaniem i niższy podatek.

Przyjęta i wyznaczona przez prawo metoda amortyzowania środków trwałych wywołuje różne skutki dla podmiotu gospodarczego. Przyjęta metoda amortyzacji wpływa na koszty, a więc także na ceny towarów i usług, a w konsekwencji na dochody budżetu państwa. Skutki stosowania wymienionych metod amortyzacji są więc uzależnione od konkretnego systemu podatkowego oraz sytuacji konkretnego przedsiębiorstwa.

Metoda amortyzacji przyspieszonej powoduje zwiększenie odpisów amortyzacyjnych w początkowych latach użytkowania majątku trwałego (płacenie mniejszego podatku) a zatem możliwość jej stosowania jest formą interwencjonizmu państwa.

4. Kategorie podatkowe

Podatek jest dochodem dla państwa, ale wydatkiem (rozchodem) dla podatnika. Podatek to pieniężne, przymusowe, powszechne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych (np. samorządów).²⁶ Dla zrozumienia istoty kategorii podatku ważne jest podkreślenie pieniężnego charakteru podatku, gdyż w praktyce wstępują także niepieniężne świadczenia na rzecz państwa i (lub) samorządu. Przykładem świadczenia niepieniężnego jest obowiązkowa służba wojskowa. Cechą podatku jest jego powszechny charakter, co oznacza, że wszystkie podmioty są objęte podatkiem. Podatek jest złożoną kategorią ale skupimy się na znaczeniu finansowym (fiskalnym) i ekonomicznym,. Fiskalnym, dlatego że podatek jest podstawowym narzędziem przejmowania przez państwo dochodów i zaspokajania popytu na pieniądz.²⁷ Ekonomiczne znaczenie podatku polega na tym, że skutkiem nakładania podatków jest zmiana sytuacji dochodowej i majątkowej podatników, co wpływa na ich zachowanie, na podejmowanie decyzji gospodarczych, decyzji konsumpcyjnych, decyzji o oszczędzaniu itp. Wysokie ciężary podatkowe wyrażający się w zbyt silnym ingerowaniu państwa w dochody podatników, może się obrócić przeciwko państwu np. przez osłabienie aktywności gospodarczej podatników.

5.Kategorie dłużne

5.1. Pożyczka pieniężna²⁸

Kategoria pożyczki finansowej to jedna z klasycznych kategorii finansowych. Wynika to z ekonomicznej treści pieniądza jak i z jego natury, a zwłaszcza z tego, że pieniądz jest dobrem ograniczonym. To właśnie ta cecha pieniądza powoduje, że podmioty gospodarcze mogą napotkać na jago barierę. Jego brak może uniemożliwić prowadzenie działalności gospodarczej, powiększanie jej rozmiarów, czy zachowanie wypłacalności.

Pożyczki zaciągane są z różnych przyczyn (motywów), przez różne podmioty, w różnej formie i u różnych pożyczkodawców. Pożyczki można klasyfikować, przyjmując jako kryteria np. przeznaczenie, wpływ na wielkość obiegu pieniężnego w gospodarce, rodzaj formalnego potwierdzenia stosunków pomiędzy pożyczkodawcą, a pożyczkobiorcą (umowa, certyfikat, obligacja), rodzaje zabezpieczeń pożyczkodawcy, czy wysokość i rodzaj wynagrodzenia za udzieloną pożyczkę. Pożyczka jest więc bardzo ważna w krążeniu dóbr i pieniądza w gospodarce, co daje wzrost gospodarczy i ogólny rozwój. Wśród pożyczek na szczególną uwagę zasługuje kredyt pieniężny.

5.2. Kredyt pieniężny²⁹

Kredyt pieniężny to szczególna forma pożyczki. Jest on również terminem zarezerwowanym, z powodu treści ekonomicznej, jedynie dla pożyczek które udzielają banki. Różnica pomiędzy kredytem a pożyczką jest taka, że kredyt oznacza tworzenie pieniądza, zaś pożyczka może być udzielona tylko i wyłącznie ze środków wyemitowanych i wykreowanych przez banki. Bank emisyjny może tworzyć pieniądz bezwarunkowo, zaś banki komercyjne przy tworzeniu pieniądza (udzielaniu kredytu) muszą stosować pewne ograniczenia, jednak mają one przywilej kreacji nowego, bezgotówkowego pieniądza. Z tego właśnie względu kredyt jest kategorią zarówno makroekonomiczną i mikroekonomiczną.
Istotę kredytu najlepiej wyrażane są poprzez jego funkcje. Typowymi są:

• emisyjna,

• kreacji pieniądza,

• dochodowa,

• alokacyjna,

• kontrolna.

Funkcja emisyjna kredytu polega na kreowaniu przez bank centralny (emisyjny) nowego, gotówkowego pieniądza. Jest to zobowiązanie banku centralnego wobec społeczeństwa, w tym sensie, że właściciele pieniądza mają prawo zamieniać go na usługi i towary.
Funkcja kreacji pieniądza występuje gdy banki komercyjne udzielają kredytów. Każde takie udzielenie kredytu oznacza powstanie nowego, bezgotówkowego pieniądza (pieniądza banków komercyjnych), który poszerza obieg wewnętrzny. Pieniądz bezgotówkowy pełni dokładnie takie same funkcje jak pieniądz gotówkowy wyemitowany przez bank centralny. Oddanie wysokości takiego kredytu oznacza zmniejszenie wielkości obiegu pieniężnego. Operacje spłacania i udzielania kredytów są nieustanne i prowadzone na wielką skalę. W wyniku tych zabiegów powiększa się z reguły ilość wyprodukowanego przez banki pieniądza.
Dochodową funkcję kredyt spełnia w stosunku do podmiotu biorącego pożyczkę w banku, gdyż umożliwia to pokrycie wydatków większych niż wynika to z jego dochodów.
Alokacyjna funkcja kredytu związana jest z tym, że właśnie dzięki kredytowi następuje alokowanie kapitału w gospodarce, co umożliwia krążenie dóbr dochodu, a więc

stymulowanie procesów wzrostu gospodarczego.

5.3. Deficyt finansowy³⁰

Do kategorii dłużnych należy zaliczyć również deficyt finansowy. Wprawdzie jego zewnętrzną formę stanowi ujemne saldo pieniężne jakiegokolwiek bilansu, a więc jest to w pierwszym podejściu ujęcie formalne (rachunkowe), jednak deficyt ma również treść ekonomiczną. Jej istotę stanowią przyczyny powstawania deficytu. Pojawia się on wówczas, gdy jest przewaga wydatków (rozchodów), nad dochodami (przychodami). Cechą charakterystyczną kategorii deficytu jest strumieniowy charakter. Oznacza to, że deficyt dotyczy zjawisk o krótkim horyzoncie czasowym. Umownie przyjmuje się, że deficyt finansowy jest kategorią bieżącą, obejmującą okres najwyżej jednego roku. Kategoria deficytu wiąże się więc z kategorią długu finansowego danego podmiotu; dług ten ujmuje zaszłości z okresów wcześniejszych.

Podczas charakterystyki deficytu jako kategorii finansowej trzeba uwzględnić przyczyny jego powstawania, a w ramach tego ustalić, czy deficyt pieniężny był planowany, czy też ma charakter nadzwyczajny. Rozróżnienie przyczyn powstania deficytu jest ważne nie tylko ze względu na identyfikację czynników ekonomicznych (lub innych) wywołujących deficyt, lecz także z punktu widzenia źródeł jego sfinansowania (pokrycia). Z tych właśnie powodów konieczne jest odróżnienie deficytu ex ante od deficytu ex post.

Wprawdzie zarówno w jednym, jak i drugim przypadku deficyt musi być sfinansowany z jakichś źródeł i przez jakieś inne podmioty (albo z nadwyżek finansowych deficytowego podmiotu, powstałych w okresach wcześniejszych), ale w przypadku deficytu ex ante podmiot sporządzający plan musi przewidzieć źródła finansowania deficytu. Ma to istotne znaczenie nie tylko dla bieżącej równowagi finansowej podmiotu oraz zachowania przez podmiot płynności finansowej, lecz także dla kształtowania kosztów pozyskania pieniądza. Deficyt nie przewidziany w planie finansowym pojawia się w trakcie realizacji planu na skutek wystąpienia czynników nadzwyczajnych. Przyczyny tych trudności mogą mieć charakter endogeniczny i (lub) egzogeniczny. Fakt, że deficyt wystąpił jako zjawisko nadzwyczajne, może powodować zakłócenia w jego bieżącym finansowaniu. Deficyt ex post zawsze znajduje pokrycie w różnych źródłach zewnętrznych lub w nadwyżkach z okresów wcześniejszych.

4. Dług finansowy³¹

W najogólniejszym rozumieniu dług finansowy stanowi pieniężne zobowiązanie jakiegoś podmiotu do zapłaty tego długu w określonych wielkościach (ratach) oraz terminach. Dług powstaje z różnych tytułów, ale jego źródłem są przede wszystkim zaciągane pożyczki lub skumulowane deficyty z poprzednich okresów. Dług zawsze przyjmuje konkretną formę. Są to np. nie zapłacone w terminie rachunki albo zaciągnięte pożyczki potwierdzone certyfikatami (papierami wartościowymi) czy umowami kredytowymi. W razie niemożliwości spłaty długu zgodnie z umową (warunkami emisji instrumentów dłużnych) dopuszczalna jest jego konwersja. Polega ona na zmianie warunków pożyczki (długu) oraz jej spłat. Może się odbywać w drodze negocjacji między wierzycielem i dłużnikiem, ale może też być narzucona przez dłużnika, zwłaszcza wtedy, kiedy znajduje się on w pozycji uprzywilejowanej, np. państwo. W przypadku tego ostatniego podmiotu możliwa jest konsolidacja pożyczek państwowych, polegająca na scaleniu wielu pożyczek państwowych w jedną, czemu najczęściej towarzyszy zmiana warunków pożyczek (konwersja). Stosuje się ją z reguły w okresie trudności finansowych państwa w celu zdyscyplinowania finansów publicznych, lepszego zarządzania długami i zmniejszenia ciężarów długów w stosunku do gospodarki i społeczeństwa.

Dług finansowy może dotyczyć wszystkich kategorii podmiotów systemu ekonomicznego. Szczególne znaczenie ma dług publiczny. Stanowią go zobowiązania finansowe władz publicznych (państwowych i samorządowych) oraz innych związków i instytucji publicznoprawnych, powstałe przede wszystkim z tytułu kredytów i pożyczek zaciąganych u różnych podmiotów krajowych oraz zagranicznych. Źródłem długu publicznego są także zobowiązania o charakterze odszkodowawczym powstałe na mocy orzeczeń sądów, zobowiązania wynikające z ustaw, z wywłaszczenia mienia i inne. Podstawową przyczyną powstawania długu publicznego są jednak deficyty budżetowe i zaciągane w związku z nimi pożyczki, które ulegają kumulacji i przekształcają się w dług publiczny. Ważnym problemem jest międzypokoleniowy jest aspekt zaciągania i spłacania długu publicznego, gdyż wiąże się to z obciążaniem przyszłych pokoleń kosztami długów zaciąganych obecnie lub ze spłatą starego długu publicznego przez obecne pokolenia.

Forebs.pl sprawdził co według ekspertów należy zrobić, aby Polska nie przekroczyła progu ostrożnościowego dotyczącego relacji długu publicznego do PKB (55%).

prof. Stanisław Gomułka, główny ekonomista BCC : Według Eurostatu Polska już ten próg przekroczyła w 2010 r.  Potrzebne jest silne ograniczenie deficytu sektora finansów publicznych oraz kontynuowanie prywatyzacji.

prof. Marek Góra: Krótkoterminowo należy zlikwidować ulgi podatkowe, a w dłuższym okresie podnosić wiek emerytalny i to dynamiczniej niż to zostało zaproponowane, choć wiem, że nie jest to łatwa sprawa. Daje to naprawdę ogromne oszczędności.

Stanisław Kluza, były przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego : Szczególnym obszarem odpowiedzialności rządu jest budowanie zaufania do kraju. Pozytywne postrzeganie gospodarki premiuje zaufaniem inwestorów, co w przypadku obsługi długu publicznego może oznaczać kolosalne oszczędności. Kluczowa jest tu rola Premiera i Ministra Finansów w komunikowaniu osiągnięć i szans gospodarki, budowanie pozytywnego komunikatu i wizerunku na zewnątrz. Brak takiej komunikacji w naturalny sposób zmniejsza odporność państwa na kryzys, a także utrudnia skuteczne rządzenie. Ostateczna refleksja wskazuje, że zagrożeniem może być nadmierne eksponowanie domniemanych choć niepoliczonych ryzyk, które odebrane przez poważnych analityków i uczestników rynku mogą w przyszłości stać się samosprawdzającą się hipotezą.

Mirosław Gronicki, były minister finansów : Jeśli takie niebezpieczeństwo się pojawi, wówczas nie należy raptownie ciąć wydatków ani/lub podnosić podatków Jeśli ścieżka dostosowania fiskalnego będzie ustalona i gwarantująca zbilansowanie sektora finansów publicznych w średnim okresie, wówczas należy finansować deficyt sięgając do aktywów finansowych sektora, nawet jeśli sprzedawane byłyby one stosunkowo tanio. Koszt zgodnego z polskim prawem dostosowania fiskalnego może bowiem znacznie przekraczać ewentualną stratę wynikającą ze sprzedaży aktywów.

Aleksander Łaszek, Forum Obywatelskiego Rozwoju : Ażeby nie przekroczyć 55% poziomu długu do PKB należy podjąć te same działania, które pozwolą obniżyć deficyt finansów publicznych.

Podsumowanie

Mamy nadzieję, że udało nam się przybliżyć kategorie finansowe, w skład których wchodzą, celem przypomnienia: przychodowe, dochodowe, wydatkowo-kosztowe, podatkowe, dłużne. Wśród przychodowych wyróżnić można cenę oraz przychód pieniężny. Dochodowe to dochód, zysk, procent oraz renta pieniężna. Do wydatkowo - kosztowych należy zaliczyć wydatek, koszt i amortyzacja. Podatek, to osobna, również omówiona już wcześniej kwestia. Kategorie finansowe zamykają dłużne, do których zaliczamy pożyczkę pieniężną, kredyt pieniężny, deficyt oraz dług finansowy. Kategorie finansowe odgrywają dużą rolę w gospodarce. To dzięki badaniu ich, jesteśmy w stanie zrozumieć naturę zjawisk finansowych. Przedsiębiorstwa mogą sprawniej funkcjonować mając obraz sytuacji gospodarczej. Pomocne jest im to w planowaniu swojej dalszej działalności np. planowanie wydatków na zakup surowców, planowanie sprzedaży, inwestowanie czy przewidywanie zysku. Kategorie finansowe istotne są dla gospodarstw domowych, które dzięki cenom, swoim dochodom mogą planować wydatki, koszty, inwestować nadwyżkę ekonomiczną w celu pomnożenia

swojego przychodu.

Literatura:

1. Stanisław Owsiak, „Podstawy nauki finansów” – Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002

2. Marian Podstawka, „Finanse” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010

3. Roman Milewski (red.), Eugeniusz Kwiatkowski (red.), Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2003. Warszawa 2002

4. Strony internetowe:

www.koszt.com.pl;

www.wikipedia.pl;

expose Premiera Donalda Tuska z 18 listopada 2011 r.;

http://www.rp.pl/artykul/56272,760239.html

http://info.wyborcza.pl/temat/wyborcza/ceny+jaj

---

2. ¹ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 60-61.↩

3. ² S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 61.↩

4. ³ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 62.↩

5. ⁴ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 62.↩

6. ⁵ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 62.

   ⁶ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 62.↩

7. ⁷ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 62-63.↩

8. ⁸ R. Milewski (red.), E. Kwiatkowski (red.), Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2003, s. 58.↩

9. ⁹ R. Milewski (red.), E. Kwiatkowski (red.), Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2003, s. 62.↩

10. ¹⁰ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 64.↩

11. ¹¹ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 64.↩

12. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 64.↩

13. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 65.↩

14. R. Milewski (red.), E. Kwiatkowski (red.), Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2003, s. 59-60.

    ¹⁵ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 66.↩

15. ¹⁶ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 66.

    ¹⁷ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 67.

    ¹⁸ S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 67.↩

18. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 67.↩

19. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 67.↩

20. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 68.↩

21. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 69.↩

22. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 70.↩

23. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 70↩

24. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 70.↩

25. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 71.↩

26. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 70.↩

27. M. Podstawka, Finanse, PWE, Warszawa 2010↩

28. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 74.↩

29. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 75-76.↩

30. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 76.↩

31. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, s. 78.↩