LEKI MOCZOPĘDNE
Podstawową jednostką wytwarzającą mocz w nerkach jest nefron. Mocz powstaje w kłębuszku nerkowym i przedostaje się do kanalika bliższego zwanego proksymalnym, gdzie większość moczu ulega resorpcji zwrotnej. W kanaliku tym dochodzi do wchłaniania Na, K, Ca, glukozy, aminokwasów, wodorowęglanów i niektórych kwasów. W dalszym odcinku kanalika proksymalnego, w sposób bierny, przenikają jony Cl, Na i H₂O. Następnie mocz spływa po ramieniu zstępującym pętli Henlego i ulega zagęszczeniu. Ramię wstępujące pętli Henlego jest nieprzepuszczalne dla H₂O, stałe usuwanie NaCl z ramienia wstępującego pętli powoduje, że mocz który płynie ramieniem zstępującym oddaje więcej wody. W kanaliku krętym dalszym, przy udziale transportu czynnego, wchłanianiu ulega ok. 10% przesączonego NaCl. Wchłanianie wody w końcowym odcinku kanalika dalszego i w kanaliku zbiorczym zależy od wydzielania hormonu antydiuretycznego (Wazopresyny). W obecności tego hormonu następuje wchłanianie zwrotne wody. Co powoduje zagęszczenie moczu? W końcowej części kanalika dalszego i w początkowej części kanalika zbiorczego, jony sodu przy udziale Aldosteronu są wymieniane na jony potasowe i wodorowe. Zagęszczony przesącz jako mocz ostateczny, w ilości 1,5 l, jest wydalany przez nerki w ciągu doby.
DIURETICA stosowane są w:
Niewydolności krążenia
Marskości wątroby
Ostrym obrzęku płuc i mózgu
Leczeniu zatruć innymi lekami.
Stosując leki moczopędne, należy tak dobrać dawkowanie, aby diureza dobowa nie przekraczała 3 litrów!
PODZIAŁ LEKÓW MOCZOPĘDNYCH:
Leki działające na kanalik bliższy:
Sulfonamidy, hamujące aktywność dehydratazy węglanowej (Acetazolamid)
Pętlowe leki moczopędne:
Pochodne sulfonamidowe (Furosemid, Bumetanid, Piretanid, Torasemid)
Pochodne kwasu dichlorofenoksooctowego (Kwas Etakrynowy)
Leki działające na korowy odcinek kanalika dalszego:
Tiazydy (Hydrochlorotiazyd)
Tiazydy heterocykliczne (Chlortalidon, Klopamid, Indapamid, Kwas Tienylowy)
Leki działające na końcowy odcinek kanalika dalszego i kanalik zbiorczy:
Leki działające antagonistycznie do Aldosteronu (Spironolakton)
Leki działające niezależnie od Aldosteronu (Triamteren, Amilorid)
Leki zwiększające przesączanie w kłębuszkach nerkowych:
Ksantenowe leki moczopędne
Roślinne leki moczopędne
Leki o działaniu osmotycznym
Leki działające antagonistycznie do hormonu antydiuretycznego tj. akwaretyki
LEKI DZIAŁAJĄCE NA KANALIK BLIŻSZY
Dehydrataza (anhydraza węglanowa) jest enzymem mającym dwie aktywności:
Aktywność anhydrazowa powoduje syntezę H₂CO₃ z CO₂ i H₂O
Aktywność esterazowa, przeciwna do wyżej wymienionej, rozkłada H₂CO₃ do CO₂ i H₂O.
Dehydrataza bierze udział w utrzymaniu stałego pH w tkankach i płynach ustrojowych. Inhibitory anhydratazy hamują wydzielanie płynu śródgałkowego, mózgowo-rdzeniowego, soku trzustkowego, łez, śliny i zmniejszają zawartość HCl w żołądku.
ACETAZOLAMID – silny inhibitor aktywności anhydrazowo i esterazowo węglanowej. Stosowany jest w leczeniu:
Obrzęków
Niewydolności krążenia
Ostrej jaskry
Padaczki.
P/wskazania:
Kwasica hiperchloremiczna
Hiponatremia
Marskość wątroby.
Działania niepożądane:
Zawroty i bóle głowy
Senność
Kwasica metaboliczna
Hipokaliemia
Hipokalcemia
Reakcje alergiczne
Zaburzenia czynności p/pokarmowego.
Preparaty: Diuramid.
PĘTLOWE LEKI MOCZOPĘDNE
Leki tej grupy hamują resorpcję zwrotną jonów K, Na i Cl. Są to najsilniej działające leki moczopędne!
FUROSEMID – działa silnie ale krótko (do 4h). Mechanizm działania: hamowanie transportu aktywnego w miejscu wiązania Cl. Również wtórne hamowanie wchłaniania jonów Na, w wyniku czego duże ilości Na przechodzą do kanalika dalszego, gdzie pod wpływem Aldosteronu ulegają wymianie na K, powodując hipokaliemię. Zastosowanie:
Obrzęki płuc i mózgu
Obrzęki pochodzenia krążeniowego, wątrobowego i nerkowego
Jest stosowany łącznie z dużymi objętościami płynów w leczeniu zatruć i ostrej hipokalcemii.
P/wskazania:
Niewydolność nerek
Śpiączka wątrobowa
Ciężka niewydolność nadnerczy.
Działania niepożądane:
Zaburzenia elektrolitowe:
Hiponatremia
Hipokaliemia
Hipokalcemia
Hipomagnezemia
Zaburzenia metaboliczne:
Hiperglikemia
Hiperlipidemia
Zmniejszone wydalanie Kwasu Moczowego (hperurykemia), bądź podwyższony poziom Kwasu Moczowego we krwi
Zaburzenia słuchu
Reakcje uczuleniowe.
Interakcje:
Nasila aktywność Glikozydów nasercowych
Osłabia presyjne działanie Amin katecholowych
Nasila ototoksyczność Antybiotyków amino glikozydowych i Kwasu acetylosalicylowego.
Najnowsze diuretyki pętlowe, o dłuższym działaniu niż Furosemid, to: Bumetanid, Piretanid, Toresamid (Preparaty: Trifas, Unat).
KWAS ETAKRYNOWY – silnie działający, w organizmie ulega kompleksowaniu z Cysteiną, i w takiej postaci jest aktywny. Mechanizm działania: hamowanie resorpcji zwrotnej NaCl w ramieniu wstępującym pętli Henlego. Jest lekiem bardziej toksycznym od pochodnych sulfonamidowych. Zastosowanie:
Jest stosowany w zastępstwie Furosemidu u chorych uczulonych na sulfonamidy
W ostrym obrzęku płuc.
Działania niepożądane:
Uszkodzenie słuchu
Bóle głowy
Zaburzenia elektrolitowe
Hipowolemia
Zaburzenia przewodu pokarmowego
Żółtaczka
Uszkodzenia szpiku.
LEKI DZIAŁAJĄCE NA KOROWY ODCINEK KANALIKA DALSZEGO
TIAZYDY – hamują wchłanianie zwrotne NaCl w końcowym odcinku (korowym) części wstępującej pętli nefronu, oraz w początkowej części kanalika dalszego. Dochodzi do zmniejszenia w organizmie Na i przestrzeni wodnej pozakomórkowej, co skutkuje pobudzeniem Aldosteronu i powoduje zwiększoną wymianę Na i K w kanalikach dalszych. Duże dawki dodatkowo hamują dehydratazę węglanową. U chorych na Moczówkę prostą, wykazują paradoksalne działanie antydiuretyczne. Działanie:
Hipotensyjne
Zmniejszają opór naczyniowy (bezpośrednie działanie rozkurczające na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych).
Działania niepożądane:
Hipowolemia
Zaburzenia elektrolitowe (hiperkalcemia)
Hiperlipidemia
Hiperurykemia
Reakcje alergiczne
Impotencja.
Interakcje:
Nasilenie działania:
Glikozydów nasercowych
Amin katecholowych
Zmniejszają hipoglikemiczne działanie doustnych leków p/cukrzycowych.
Preparaty złożone Hydrochlorotiazydu: Accuzide, Cardiotensin Plus, CoDiovan, Enap, Hyzaar, Inhlbace Plus, Lotensin HCT, Tialorid, Tritace comb.
TIAZYDY HETEROCYKLICZNE - leki te wykazują dłuższy czas działania, są stosowane raz na dobę.
Chlortalidon (Hygroton, Urandil)
Klopamid (Clopamid, Normatens)
Indapamid (Apo-Indap, Diuresin SR, Indapen, Indapres, Tertensif SR, Prestarium Plus).
LEKI DZIAŁAJĄCE NA KOŃCOWY ODCINEK KANALIKA DALSZEGO I KANALIK ZBIORCZY – w kanalikach zbiorczych następuje zagęszczenie moczu oraz wydalanie do moczu K i w niewielkim stopniu wchłanianie Na. Leki tej grupy hamują wchłanianie do moczu jonów K. Są one określane jako „Leki oszczędzające potas”. Podział:
Działające pośrednio, przez hamowanie działania Aldosteronu
Działające bezpośrednio, antagoniści Aldosteronu.
LEKI DZIAŁAJĄCE POŚREDNIO
SPIRONOLAKTON – syntetyczny steroid, działa antagonistycznie do Aldosteronu. Wskazania do stosowania:
Hiperaldosteronizm
Obrzęki w przewlekłej niewydolności krążenia
Marskość wątroby
Nieskuteczność innych leków.
Działania niepożądane:
Bóle głowy
Senność
Niezborność ruchowa
Zaburzenia ze strony Przewodu pokarmowego
Ginekomastia
Zaburzenia erekcji
Przerost i bolesność gruczołu sutkowego
Zaburzenia miesiączkowania
Hiperkaliemia (która jest szczególnie niebezpieczna u osób leczonych jednocześnie inhibitorami enzymu konwertującego angiotensynę).
Preparaty: Polspiron, Spironolacton, Verospiron.
ELPERENON – bardziej selektywny niż Spironolakton. Nie wykazuje działania androgenowego. Stosowany w leczeniu nadciśnienia.
Preparaty: Inspra.
LEKI DZIAŁAJĄCE BEZPOŚREDNIO
Triamteren
Amilorid
Zwane pseudoantagonistami Aldosteronu. Są kojarzone z Tiazydami w celu zapobiegania niedoborom K. Mogą powodować hiperkaliemię, dlatego nie należy ich stosować łącznie z preparatami zawierającymi K (zwłaszcza w niewydolności nerek), jak również z lekami zatrzymującymi K (inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę I).
LEKI ZWIĘKSZAJĄCE PRZESĄCZANIE W KŁĘBUSZKACH NERKOWYCH
KSANTYNOWE LEKI MOCZOPĘDNE
Trimetyloksantyna (Kofeina)
Dimetyloksantyna (Teofilina i Teobromina).
W lecznictwie stosowana jest Aminofilina. Teofilina i Teobromina, są stosowane jako substancje recepturowe.
ROŚLINNE LEKI MOCZOPĘDNE
Betulae Folium
Equiseti Herba
Agropyri Rhizoma
Uvae Ursi Folium
Radix Levistici
Urticae Folium
Preparaty: Urgran, Urosan, Fitolizyna, Debelizyna, Succus Betulae, Succus Urticae, Urosept.
LEKI O DZIAŁANIU OSMOTYCZNYM
Leki o tym działaniu są roztworami hipertonicznymi, podawanymi drogą dożylną
MANNITOL – polisacharyd. Nie wchłania się zwrotnie w kanalikach nerkowych i w całości jest wydalany z moczem. 5%-20% roztwory Mannitolu podawane są dożylnie, i powodują:
Zwiększenie ciśnienia krwi
Hydremię (stosowane są w obrzękach)
Podawany jest w celu zmniejszenia ciśnienia w gałce ocznej przed zabiegami okulistycznymi
Leczenie zatruć.
Brak diurezy po Mannitolu w skąpomoczu lub bezmoczu wskazuje na uszkodzenie nerek!
MOCZNIK - 30% roztwór Mocznika w 10% roztworze Cukru inwertowanego. Mocznik nie przenika przez barierę krew-mózg i zmniejsza obrzęk mózgu. Jego roztwory są nietrwałe.
SORBITOL – w osmoterapii stosowane są 40% roztwory Sorbitolu. Wzrost ciśnienia jest krótkotrwały. Przechodzi przez barierę krew-mózg.
LEKI DZIAŁAJĄCE ANTAGONISTYCZNIE DO HORMONU ANTYDIURETYCZNEGO
Hormon antydiuretyczny (ADH, Wazopresyna) jest syntezowany w podwzgórzu a magazynowany w tylnym płacie przysadki mózgowej. ADH kurczy naczynia krwionośne przez pobudzenie receptorów V₁ oraz zwiększa wchłanianie zwrotne H₂O w kanalikach zbiorczych nerek przez pobudzenie receptorów V₂. Pobudzenie receptorów V₂ powoduje działanie antydiuretyczne i jest wykorzystywane w leczeniu Moczówki prostej. Środki blokujące receptory V₂ nazywane są Akwaretykami.