Rozdział 6 biomedyka

1. Wyjaśnij termin: homeostaza ontogenetyczna – homeoreza.
Homeostaza ontogenetyczna – homeoreza jest to zjawisko polegające na utrzymywaniu stanu równowagi dynamicznej – w ramach normy reakcji osobnika – między czynnikami wewnętrznymi organizmu a ciągle zmieniającymi się czynnikami środowiska zewnętrznego.
2. Podaj zasady samoregulacji procesu ontogenezy.
Zasady samoregulacji ontogenezy:
1) rozwój według programu zadanego przez materiał dziedziczny,
2) rozwój odpowiedni do określonego środowiska zewnętrznego, tj. w zależności od środowiska zewnętrznego,
3) regulacja rozwoju ontogenetycznego poprzez korygowanie odchyleń i odtwarzanie normalnych reakcji podczas zakłóceń.
3. Wyjaśnij różnice w stopniu homeorezy kobiet i mężczyzn.
Obie płcie różnią się stopniem homeorezy, a mianowicie:
1) obserwuje się większą u kobiet niż u mężczyzn odporność na „wytrącenie w dół”;
2) większą u płci żeńskiej odporność na „wytrącenie wzwyż”.
Gorsza u płci męskiej niż u żeńskiej homeoreza polega na słabszej u mężczyzn odporność na wytrącenie z indywidualnej, genetycznie zaprogramowanej trajektorii rozwojowej przez stresy środowiskowe. Chodzi przy tym zarówno o odporność na „wytrącenie w dół”, jak i na „wytrącenie wzwyż”. 
4. Dlaczego badanie rytmu rozwoju jest jednym z ważniejszych elementów procesu 
rozrostu?
Badanie rytmu rozwoju jest jednym z ważniejszych elementów w procesie rozrostu, gdyż możemy mieć taka sytuacje:
1. Dziecko o wysokości ciała większej niż przeciętna dla tego wieku wykazuje zbyt powolne tempo rośnięcia. Mamy wiec poziom rozwoju wysoki, ale nieprawidłowe tempo przyrostów wysokości ciała, niezgodne z przeciętnym tempem wzrastania w tym wieku, może doprowadzić w efekcie do osiągnięcia przez to dziecko niskiego wzrostu ostatecznego.
2. Poziom rozwoju badanego dziecka jest opóźniony, lecz wykazuje on szybkie tempo rośnięcia i rytm wzrastania nie jest typowy dla tego wieku. W efekcie dziecko może szybko wyrównać niedobór wzrostu, jeżeli dłużej znajdzie się w korzystnych warunkach środowiskowych utrzymujących takie tempo rośnięcia, jak aktualnie jest obserwowane. 
5. Wyjaśnij różne pojęcia płci wynikające z rożnych kryteriów jej wyznaczania.
1. Płeć chromosomalna ( genetyczna) jest określana rodzajem chromosomów płciowych, które zostały przekazane przez parę rodzicielska. Męskość czy żeńskość osobnika jest ustalona genetycznie.
2. Płeć chromatynowa – określa ją obecność ciałek Barra w jądrach komórek kobiet lub ich brak u mężczyzn. Płeć chromosomalna i chromatynowa stanowią o płci genetycznej.
3. Płeć gonadalna wyznaczana jest przez formowanie się typu gonady – jąder u mężczyzn i jajników u kobiet. Płeć gonadalna powstaje w początkach 7 tygodnia życia wewnątrzłonowego.
4. Płeć hormonalna (metaboliczna) – jest uwarunkowana jakością i ilością wydzielanych hormonów płciowych determinujących rozwój cech płciowych. Istnieje bowiem wrodzona tendencja do ich feminizacji przy braku działania hormonów męskich – androgenów. Płeć hormonalna można oznaczać od okresu dojrzewania, na podstawie wydzielania hormonów płciowych.
5. Płeć somatyczna (fenotypowa) jest określana rozwojem wewnętrznych narządów płciowych, na podstawie rozwoju gonad i dróg wyprowadzających oraz zewnętrznych narządów płciowych, przez obecność prącia, jąder i moszny u mężczyzn, a sromu u kobiet. Płeć somatyczna określać można od początku 3 miesiąca życia wewnątrzmacicznego. Ponadto wszystkie cechy budowy ciała tworzą pojęcie płci somatycznej.
6. Płeć metrykalna (prawna) jest ustalona przy urodzeniu na podstawie budowy zewnętrznych narządów płciowych. Przerost łechtaczki imitującej obecność prącia i inne zaburzenia rozwojowe mogą prowadzić do mylnych określeń. Dlatego prawo powinno przyjąć trzy kryteria stosowane przez lekarzy, tzn. sprawdzenie płci chromosomowej, gonadalnej i fenotypowej i jeżeli wszystkie trzy testy dają zgodny wynik – na ich podstawie należy określić pleć dla celów małżeństwa, nie biorąc pod uwagę żadnych interwencji chirurgicznych.
7. Płeć psychiczna jest związana z poczuciem przynależności do określonej płci. Pleć psychiczna nie jest cecha dziedziczną, lecz nabyta we wczesnym okresie życia. Orientacja psychoseksualna wykształca się do 2 roku życia. Dziecko nabiera przekonania o swojej przynależności do określonej płci dzięki stałym oddziaływaniom otaczających je osób. Mechanizmy decydujące o kształtowaniu się poczucia płci psychicznej nie są w pełni ustalone. Zaburzona prawidłowa orientacja psychoseksualna, tzw. transseksualizm, oznacza sprzeczność miedzy poczuciem płci psychicznej a płcią genetyczna i fenotypową.
6. Wyjaśnij pojęcie dymorfizmu płciowego i podaj przykłady różnic dymorficznych w cechach somatycznych.
Dymorfizm – termin pochodzi od słów greckich di – podwójnie, morphe – kształt. Określa się tym terminem dwupostaciowość organizmów przejawiającą się zróżnicowaniem zarówno morfologicznym i fizjologicznym, jak i psychicznym kobiet i mężczyzn. 
Dymorfizm płciowy określa wiec dwukierunkowe przeobrażenia cech człowieka, w zależności od płci.
Różnice dymorficzne najsilniej zaznaczają się po okresie dojrzewania płciowego i ich wartość ostateczna szacowana jest dla cech ilościowych na około 8-10%. 
U mężczyzn dojrzewanie i stopień zaawansowania rozwoju wykazuje opóźnienie w stosunku do kobiet. Różnice w dojrzewaniu wynoszą przeciętnie około 2 lata.
Z punktu widzenia budowy somatycznej, widoczna jest 6-8% różnica ogólnej wielkości ciała na korzyść mężczyzn. W wysokości ciała przeciętne różnice na korzyść mężczyzn wynoszą około 8-10 cm. Przeciętnie kobiety są także o około 8 kg lżejsze od mężczyzn. 
Bardzo wyraźne są różnice płciowe szkieletu, gdyż szkielet kobiet jest mniejszy, delikatniejszy i lżejszy. Warstwa korowa kości długich jest cieńsza, a nasady są mniejsze. Czaszki kobiet są bardziej podobne do dziecięcych.
Miednica kobiet jest krótsza, szersza, z bardziej na boki rozstawionymi talerzami, wschód miednicy jest wydłużony w kierunku poprzecznym, podczas gdy u mężczyzn jest on owalem wydłużonym w osi strzałkowej.
Przeciętnie większy jest zakres ruchów w stawach u kobiet niż u mężczyzn. Zewnętrznie widoczne są też odmienności typu owłosienia ciała, a więc brak zarostu twarzy kobiet, forma trójkątna owłosienia wzgórka łonowego, wyższy zarost karku. 
U kobiet punkt ciężkości ciała jest położony niżej, kończyny są krótsze w stosunku do tułowia. Tkanka tłuszczowa u mężczyzn gromadzi się głównie wokół obręczy barkowej, natomiast u kobiet – biodrowej. 
Skóra kobiet jest cieńsza i bledsza, włosy i oczy są nieco bardziej pigmentowane. Funkcje rozrodcze kobiety powodują zapewne bardziej beczkowaty kształt klatki piersiowej i wyżej położona przeponę – przewagę piersiowego toru oddychania nad przeponowym, który cechuje mężczyzn.
Organy wewnętrzne – tarczyca i śledziona – większe są u kobiet, natomiast mniejsza jest u nich niż u mężczyzn krtań. Mniejsza o około 1000 cm3 pojemność życiowa płuc, mniejsze o około 10-15% serce, które jest położone u kobiet bardziej poprzecznie niż u mężczyzn.
Kobiety cechuje nieco większa odporność biologiczna niż mężczyzn, stąd dłuższe są u nich przeciętne dożywania, mniejsza jest zapadłość na choroby, mniejsza śmiertelność noworodków.
7. Podaj możliwości oceny dymorfizmu płciowego cech somatycznych.
Dymorfizm płciowy cech somatycznych można ukazać poprzez różnice miedzy średnimi cech w kolejnych grupach wieku. Z licznych badań wynika, że wyraźniejszy jest dymorfizm płciowy we wskaźnikach mówiących o proporcjach ciała aniżeli w pojedynczych cechach morfologicznych.
Jeżeli wskaźniki bardzo dobrze rozdzielają budowę męska od żeńskiej, to określa się je jako tzw. wskaźniki dymorfizmu. Nie mniej jednak stosuje się taki wzór:
WD = x ♂ - x ♀ / s ♂
Gdzie:
WD – wskaźnik dymorfizmu płciowego,
x ♂ - średnia arytmetyczna wartości cechy chłopców,
x ♀ - średnia arytmetyczna wartości cechy dziewcząt,
s ♂ - odchylenie standardowe cechy chłopców.
Wartości dodatnie wskaźnika są dowodem przewagi wielkości danej cechy u chłopców, która jest tym większa, im wyższa jest wartość wskaźnika. Ujemne wartości wskaźnika dymorfizmu płciowego mówią o przewadze tej cechy u dziewcząt. Tak wiec wartość bezwzględna wskaźnika określa stopień zróżnicowania, który jest tym większy, im większa jest jego wartość.
Na podstawie tych wartości można także wykreślić profile biometryczne, które pozwalają na ocenę kształtowania się różnic dymorficznych – oddzielnie dla każdej cechy – w różnych okresach ontogenezy. Profile dziewcząt naniesione na „męski” układ odniesienia wskazują wówczas wiek, w którym pod względem danej cechy dziewczęta przewyższają chłopców.
8. Co rozumiesz przez pojęcie tendencja przemian (trend sekularny)?
Tendencja przemian, zmienność czasowa lub trend sekularny – zjawisko przyspieszonego rozwoju biologicznego człowieka, osiąganie wyższych wartości ostatecznych wymiarów ciała pomiędzy kolejnymi pokoleniami ludzi zamieszkujących dany teren. Zmiany te powodują międzypokoleniową zmienność fenotypowych właściwości cech morfofunkcjonalnych zachodzących pod wpływem rozwoju cywilizacji.
9. Omów elementy składowe tendencji przemian. Podaj przykłady.
Elementy składowe tendencji przemian:
1) akceleracja, czyli przyspieszenie rozwoju i dojrzewania biologicznego.
2) zmiana kolejności niektórych etapów rozwojowych;
3) retardacja procesów inwolucyjnych, czyli opóźnienie procesów starzenia.
Przez akcelerację rozwoju rozumie się między pokoleniowe przyspieszenie rozwoju biologicznego i dojrzewania, a wiec wcześniejsze osiąganie kolejnych etapów rozwoju.
Proces ten w okresie ostatniego stulecia uległ wyraźnemu nasileniu. Zwiększenie wysokości ciała w końcu XIX wieku szacowano na 0,3 cm na dziesięciolecie, w początkach XX wieku na 0,5 cm, a w drugiej połowie tego wieku na 1-3 cm na dziesięciolecie. Akceleracji ulęgają w większym, stopniu te cechy, których determinacja genetyczna jest słabsza, a wiec główne przyczyny tego zjawiska leża w zmianach czynników zewnętrznych.
Akceleracja nieco silniej przejawia się u chłopców, a także dotyczy bardziej wysokości ciała niż jego masy. Podkreśla się też zmianę innych proporcji, np. wydłużenie kończyn i brak zmian w długości tułowia. Obserwuje się również tendencję do wcześniejszego wyrzynania zębów mlecznych i stałych. Wcześniejsza jest inwolucja migdałków, szyszynki i grasicy, wcześniej maja miejsce zmiany gospodarki hormonalnej związanej z dojrzewaniem.
Akceleracji ulega również rozwój motoryczny, czego przejawem jest wcześniejsze siadanie, stanie dzieci i lepsze wyniki testów sprawności motorycznej. Jednakże polepszenie owo następuje w tempie wolniejszym niż wzrost wysokości ciała, zaś mierniki wytrzymałości nie wykazują akceleracji, a nawet maja tendencje przeciwną. Obniżenie wytrzymałości, tzn. zdolności do wykonywania długotrwałych wysiłków, dotyczy szczególnie dziewcząt. 
Zmiana kolejności niektórych etapów rozwojowych dotyczy kostnienia i dentycji. Najczęściej wymienia się zmianę kolejności wyrzynania się zębów stałych. Otóż do niedawna z reguły jako pierwsze wyrzynały się dolne pierwsze trzonowce, następnie zaś pierwsze siekacze, obecnie natomiast kolejność ta uległa odwróceniu.
Obecnie obserwuje się retardacje procesów inwolucji starczej. Proces ten zwykle jest dokumentowany przesuwaniem w górę wieku menopauzy kobiet. Szacuje się, że menopauza u kobiet w starożytności miała miejsce w wieku około 40 lat, w okresie nowożytnym w około 45 roku życia, w połowie naszego stulecia w populacjach Europy, przesunęła się do około 49 lat, a w latach 70-tych do granicy 55 lat. Zaobserwowano również opóźnianie się zmian wstecznych w narządach ruchu, w sprawności fizycznej, w zdolnościach akomodacyjnych oczu oraz w zmianach ciężaru narządów wewnętrznych. 
10. Omów szerzej proces akceleracji rozwoju.
Przez akcelerację rozwoju rozumie się między pokoleniowe przyspieszenie rozwoju biologicznego i dojrzewania, a wiec wcześniejsze osiąganie kolejnych etapów rozwoju.
Proces ten w okresie ostatniego stulecia uległ wyraźnemu nasileniu. Zwiększenie wysokości ciała w końcu XIX wieku szacowano na 0,3 cm na dziesięciolecie, w początkach XX wieku na 0,5 cm, a w drugiej połowie tego wieku na 1-3 cm na dziesięciolecie. Akceleracji ulęgają w większym, stopniu te cechy, których determinacja genetyczna jest słabsza, a wiec główne przyczyny tego zjawiska leża w zmianach czynników zewnętrznych.
Akceleracja nieco silniej przejawia się u chłopców, a także dotyczy bardziej wysokości ciała niż jego masy. Podkreśla się też zmianę innych proporcji, np. wydłużenie kończyn i brak zmian w długości tułowia. Obserwuje się również tendencję do wcześniejszego wyrzynania zębów mlecznych i stałych. Wcześniejsza jest inwolucja migdałków, szyszynki i grasicy, wcześniej maja miejsce zmiany gospodarki hormonalnej związanej z dojrzewaniem.
Akceleracji ulega również rozwój motoryczny, czego przejawem jest wcześniejsze siadanie, stanie dzieci i lepsze wyniki testów sprawności motorycznej. Jednakże polepszenie owo następuje w tempie wolniejszym niż wzrost wysokości ciała, zaś mierniki wytrzymałości nie wykazują akceleracji, a nawet maja tendencje przeciwną. Obniżenie wytrzymałości, tzn. zdolności do wykonywania długotrwałych wysiłków, dotyczy szczególnie dziewcząt. 
11. Scharakteryzuj skutki tendencji przemian.
- występuje zwiększenie rozbieżności, zwłaszcza w okresie okołopokwitaniowym między wiekiem kalendarzowym i rozwojowym. W konsekwencji wiek kalendarzowy stał się słabym miernikiem rozwoju, bowiem zwiększył się zakres zmienności międzyosobniczej cech, co utrudnia określenie normalności rozwoju;
- przyspieszonemu rozwojowi fizycznemu i dojrzewaniu płciowemu nie towarzyszy przyspieszenie dojrzałości społecznej, która wraz z wydłużaniem nauki szkolnej ulega raczej retardacji. Prowadzi to do różnych trudności wychowawczych;
- w medycynie podkreśla się większą wrażliwość ustroju, zwłaszcza chłopców, na wpływ czynników środowiskowych, które nie zawsze korzystnie się zmieniają;
- następuje dezintegracja morfologiczno – funkcjonalna spowodowana m. in. Zaburzeniami proporcji miedzy wymiarami serca i naczyń oraz dezintegracja morfologiczna, gdyż np. mięśnie zmniejszają się, a tkanka tłuszczowa zwiększa się.
12. Omów główne przyczyny tendencji przemian (trendów sekularnych).
Główna rolę odgrywają tu zmiany fenotypowe o charakterze adaptabilnym, chociaż podkreśla się również wpływ czynników genetycznych i paragenetycznych. W wielu pracach na ten temat trend sekularny jest rozumiany jako ciąg zmian fenotypowych zachodzących stopniowo z pokolenia na pokolenie i postępujących w stałym kierunku pomimo możliwych krótkotrwałych fluktuacji. Trendy sekularne były i są głównie rezultatem awansu cywilizacyjnego społeczeństw, przede wszystkim poprawy poziomu odżywiania i malejącego obciążenia chorobami wieku dziecięcego. 


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Rozdział 5 biomedyka
Rozdział 2 biomedyka
Rozdział biomedyki
Rozdział biomedyka
Rozdział biomedyka
Rozdział 1 biomedyka
Rozdział 4 biomedyka
Rozdział 3 biomedyki
Rozdział 7 biomedyka
Rozdział 8 biomedyka
Rozdział biomedyka
Rozdział 9 biomedyka
Rozdział 5 biomedyka
Podstawy zarządzania wykład rozdział 05
2 Realizacja pracy licencjackiej rozdziałmetodologiczny (1)id 19659 ppt
Ekonomia rozdzial III
rozdzielczosc
kurs html rozdział II

więcej podobnych podstron