Pedagogika- Pedagogika to należąca do nauk społecznych, nauka o wychowaniu. Pedagogika zajmuje się formułowaniem teorii, celów, treści, metod, środków i form procesu wychowania, a także stanowi zasób wiedzy praktycznej na ten temat.
Przedmiot badań pedagogiki.
Pedagogika nie tylko opisuje fakty ale także wyjaśnia i poszukuje odpowiedzi na pytania: jak i dlaczego przebiegają określone procesy wychowawcze? jak te procesy powinny być organizowane by były maksymalnie skuteczne.
Działy:
pedagogika ogólna
pedagogika społeczna
pedagogika zawodowa
pedagogika dorosłych
pedagogika specjalna
oligofrenopedagogika – dot. upośledzonych
resocjalizacja – dot. niedostosowań społ.
surdopedagogika – dot. dzieci głuchych
teflopedagogika – dot. dzieci niewidomych
pedagogika przedszkolna
pedagogika wczesnoszkolna
pedagogika szkoły średniej
pedagogika szkoły wyższej
pedagogika czasu wolnego
pedagogika medialna
Podział nauk:
ze względu na – rodzaj badań:
nauki empiryczne – doświadczalnie poznają rzeczywistość, a swoje prawa i prawidłowości weryfikują w praktyce.
nauki formalne (matematyka, logika, informatyka, hibernegenetyka) to nauki, które nie opierają się na doświadczeniu ale na tzw. Aksjomatach czyli twierdzeniach pierwotnych, które nie wymagają uzasadnienia.
ze względu na przedmiot badań:
nauki przyrodnicze (matematyka, fizyka, astronomia, chemia, biologia, geologia, meteorologia)
nauki inżynieryjne (hutnictwo, górnictwo, mechanika, budownictwo, elektrotechnika, lotnictwo, włókiennictwo, geodezja)
nauki medyczne (medycyna, stomatologia, farmacja)
nauki rolnicze (rolnictwo, leśnictwo, ogrodnictwo, mleczarstwo, hodowla, weterynaria)
nauki humanistyczne i sztuki (humanistykę, sztukę, oświatę i inne.
FUNKCJE BADAŃ PEDAGOGICZNYCH
Funkcja deskryptywna(opisowa) – spełniają ją pedagogiczne, psychologiczne ,medyczne, socjologiczne badania diagnostyczne
Pedagogiczne badania diagnostyczne oparte są na odmianach obserwacji pomiaru pedagogicznego
Celem diagnozy jest dokładne rozpoznanie jakiegoś momentu rzeczywistości pedagogicznej, np. celem diagnozy wychowawczej jest poznanie warunków życiowych wychowanka – stan wyjściowy, zakłócenia w funkcjonowaniu, przyczyny zakłóceń
Funkcja eksplantacyjna – sprowadza się do wyjaśnienia zjawisk i problemów w rzeczywistości pedagogicznej, do odkrywania rządzących rzeczywistością prawidłowości. Prawidłowości poszukuję się w procesach uczenia się, nauczania, samokształcenia, autokreacji, wychowania w funkcjonowaniu placówek pedagogicznych, systemu edukacji. Stosuje się takie metody jak: eksperyment pedagogiczny, metody porównawcze .
Funkcje: prospektywna i praktyczno-innowacyjna. Te dwie funkcje pełnią badania, których intencją jest nie tylko odpowiedzi na pytania: co jest ? jak jest ? dlaczego ? jak może być ? – czyli dostarczanie prognoz pedagogicznych
Wybrane metody badawcze
OBSERWACJA – jako prosta rejestracja zdarzeń , planowe, systematyczne i selektywne postrzeganie faktów, gromadzenie i interpretacja danych. Obserwacja jest jedną z najczęstszych stosowanych metod, gdyż opis i klasyfikacja są koniecznymi etapami poznawania rzeczywistości. Badanie planowe, systematyczne. Obserwacja powinna być: planowana, celowa, selektywna, dokładana, obiektywna
Narzędzia badawcze: 1. Arkusze obserwacyjne, zawieracjace zagadnienia które maja być obserowane 2. Szablony obserwacyjne,zawierające np. liste poszczególnych kategorii zachowania się obserwowanych 3. Opisy,protokoly, stenogramy.
Wywiad –rozmowa badającego z respondentem. zebranie informacji od respondentów. Stosuje się właściwie przygotowany dyspozycje w postaci kwestionariusza wywiadu. Wywiad opiera się na kwestionariuszu skategoryzowanym na którym przeważają pytania zamkniete. Wywiad jawny – badany poinformowany jest prawdziwie o celach charakterze i przedmiocie wywiadu, wywiad musi być skategoryzowany. Wywiad ukryty – badajacy nie wie ze jest poddany badaniu. Wywiad jawny nieformalny – luzna rozmowa
Ankietowanie – jest technika gromadzenia informacji, polegającej na wypelnieniu specjalnych kwestionariuszy. Pytania SA zaopatrzone w kafeterie czyli zestaw wszystkich możliwych odpowiedzi. Kafeterie zamkniete,polotwarte itd.
Badanie dokumentow i wytworow dzialanosci – technika badawcza sluzaca do gromadzenia informacji o badanej instytucji,wychowanku,zjawisku wychowawczym na podstawie analizy roznych dokumentow. Wyrozniamy dokumenty: pisane,cyfrowe,obrazowe,dźwiękowe. Dokumnty pisane – protokoly,sprawozdania.Dotyczace uczących się,wszelkie ich wytwory Dokumenty cyfrowe – opracowania liczbowe dotyczące dzialanosci instytucji i uczacyh się,zawierające zestawienia wynikow nauczania uczniow,a także dane liczbowe na temat materialnego wyposażenia. Zalicza się tez opracowania statystyczne i liczbowe. Dokumenty obrazowe i dźwiękowe – wszelkie utrwalone techniczne slowa, obrazy oraz wytwory dzialania nauczycieli i uczących się, które stanowia ilustracje dzialanosci szkoly. Dokumenty zastane: wytwory dziania uczących się związane z procesem .
Rodzaje technik badań pedagogicznych
Technika grup równoległych, która zakłada uwzględnieni dwojakiego rodzaju klas (równoległych i kontrolnych), określenie czynników eksperymentu, uwzględnienie badań początkowych i końcowych.
Technika rotacji- różni się od pierwszej tym, że wprowadza się rotację grup, czyli wymianę ich funkcji, Technika jednej grupy- przy stosowaniu tej techniki nie przewiduje się grupy kontrolnej. Uznaję się ją za najmniej skuteczną w prowadzeniu badań eksperymentalnych.
Dydaktyka jest nauką o kształceniu, jego celach i treściach oraz o jego metodach, środkach i organizacji.
Funkcje dydaktyki:
Poznawcza- dydaktyka rozpatruję swój przedmiot z różnych stron, odkrywa bądź tylko ustala fakty bezpośrednio i pośrednio z nim związane, systematyzuje i uogólnia te fakty, tłumaczy je, ustala jakościowość i ilościowe zależności między nimi.
Praktyczna- utylitarna, służebna wobec życia społecznego.
METODY NAUCZANIA:
NAUCZANIE PROBLEMOWE:
JEDNOSTKOWE – każdy uczeń rozwiązuje te same problemy (kwestia – kto lepiej, szybciej)
GRUPOWE – każdy zespół rozwiązuje te same problemy albo inne, a suma rozwiązań daje rozwiązanie kompleksowe
NAUCZENIE PROGRAMOWE:
LINIOWE
ROZGAŁĘZIONE
BLOKOWE
Podstawowe pojęcia:
Nauczanie- planowanie i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, polegająca na wywoływaniu i utrwalaniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości- pod wpływem uczenia się opanowywania wiedzy, przeżywania wartości u własnej działalności praktycznej.
Nauczanie jest działalnością intencjonalną , co znaczy że intencją nauczyciela jest wywoływanie uczenia jako czynności podmiotowej samych uczniów.
Uczenie się – proces, w toku którego, na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia, powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianie formy wcześniej nabyte.
Kształcenie- to ogół czynności (zew. I wew. ) umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz uczestnictwo w ich kształtowaniu a zarazem osiągniecia możliwie wielostronnego rozwoju, sprawności, zdolności, uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań, postaw, jak również nabycie pożądanych kwalifikacji zawodowej.
Samokształcenie- to przetwarzanie własnej osobowości, kształtowanie jej pod wpływem własnych zamierzeń i pracy na sobą.
Wykształcenie- może być ogólne lub zawodowe oznacza stan finalny, do którego doprowadziło kształcenie ogólne lub zawodowe.
Dydaktyka jako nauka jest:
Nauką teoretyczno- praktyczną (gdy swoje twierdzenia zaczyna opierać na wynikach badań empirycznych.
Nauka indukcyjna- tzn. że jej twierdzenia wywiedzione w drodze indukcji są zawodowe i mogą być odwołane.
System kształcenia- to ukierunkowany przez społecznie wyznaczane cele, dynamiczne działający zespół elementów, obejmujących nauczycieli, uczniów, treści kształcenia i społeczno- mineralne środowisko oraz wzajemne związki między tymi elementami
Składniki systemu kształcenia:
Nauczyciele, ich kompetencje metody pracy i zaangażowania
Uczniowie, ich potrzeby, motywacje i metody pracy
Treść kształcenia jej dobór i układ oraz sposoby sprawdzania osiąganych wyników.
Środowisko kształcenia – środki kształcenia i jego społeczno – materialne warunki.
Zasada kształcenia to:
Twierdzenie oparte na prawie naukowym rządzącym jakimiś procesami, Najważniejsze zasady kształcenia:
Systemowość,
Poglądowości,
Samodzielności.
związku teorii z praktyką
5. z. efektywności
6. z. stopniowania trudności
7. z. związku indywidualizacji i uspołecznienia.Pedagogika zdrowia tworzy i opracowuje podstawy teoretyczne dla działań wychowawczych, realizowanych na rzecz zdrowia.Zadania pedagogiki zdrowia Pedagogika zdrowia zajmuje się zagadnieniami z pogranicza wiedzy o zdrowiu u wychowaniu a przede wszystkim: Formami i metodami przekazywania wiedzy, zasad postępowania i wzorów zachowań umożliwiających zachowanie zdrowia przez całe życie. Przyczyną kształtowania umiejętności wzmacniania organizmu człowieka, fizyczne i psychiczne. Procesem uczenia racjonalnych i odpowiedzialnych zachowań na rzecz ochrony i wzmacniania zdrowia podczas działalności w życiu rodzinnym, zawodowym, społecznym
Pedagogika zdrowia jako dyscyplina naukowa zajmuje się badaniami, których celem jest: - określenie miejsca zdrowia w systemie wartości człowieka (podstawa wychowania do zdrowia) - określenie wpływu zdrowia na społeczne i osobiste funkcjonowanie człowieka oraz wyborów dokonywanych przez niego w różnych etapach życia -warunków zachowania zdrowia, źródeł przesądów związanych ze zdrowiem, po to by określić skuteczne metody walki z nimi -naukowej podstawy tworzenia programów kształcenia w zakresie wiedzy o organizmie ludzkim i możliwości utrzymania zdrowia do później starości.
Wychowanie zdrowotne Celem wychowania zdrowotnego jest dostarczanie informacji na temat wartości zdrowia oraz spowodowanie, żeby człowiek chciał te informacje wykorzystać w praktyce .Podstawowym celem jest kształtowanie postawy wobec zdrowia, wyzwalanie potrzeby dbania o jego stan w wyniku uznania zdrowia za jedną z podstawowych wartości. Decyzje życiowe, które człowiek podejmuje, powinny uwzględniać zdrowie jaką podstawową wartość. Wychowanie zdrowotne należy zacząć realizować od chwili podjęcia celowych działań wychowawczych wobec dziecka i kontynuować przez całe życie człowieka. Polega to na kształtowaniu właściwej postawy wobec własnego zdrowia, przez realizowanie programu edukacji zdrowotnej.
Wychowanie zdrowotne realizowane na różnych etapach życia może być ukierunkowane na: Pobudzanie pozytywnego zainteresowania sprawami zdrowia. Kształtowanie postaw umożliwiających stosowanie zasad higieny, skuteczną profilaktykę, pielęgnację, zapobieganie chorobom, leczenie w sytuacji wystąpienia choroby. Wyrobienie sprawności koniecznych do prowadzenia zdrowego stylu życia. Kształtowanie nawyków związanych z ochroną i doskonaleniem zdrowia fizycznego i psychicznego, postaw sprzyjających zdrowiu i potęgowaniu zdrowia. Wzbogacanie wiedzy o czynnikach sprzyjających zdrowiu. Dążenie do tego, aby człowiek chciał i umiał doskonalić, chronić i ratować zdrowie. Wychowanie zdrowotne stanowi integralną część kształtowania pełnej osobowości człowieka i ukierunkowane jest na ludzi w różnym wieku, przede wszystkim na dzieci i młodzież.
Model edukacji zdrowotnej
Edukacja zdrowotna zorientowana na chorobę - Za swój główny cel przyjmuje zapobieganie określonym jednostkom chorobowym. Priorytety są definiowane w kategoriach jednostek chorobowych, a podejmowane działania- skierowane na grupy czynników ryzyka, związanych z poszczególnymi jednostkami chorobowymi, Działania są zorientowane na zapobieganie, ich rezultatem ma być uniknięcie choroby. Edukacja zdrowotna zorientowana na czynniki ryzyka- Model zorientowany jest na eliminację poszczególnych czynników ryzyka w celu zapobiegania kilku chorobom jednocześnie. Uznaje on wywołanie różnych chorób przez ten sam czynnik. W pracy edukacyjnej wymagana jest interdyscyplinarna współpraca specjalistów (np. kardiologów, dietetyków, onkologów).Edukacja zdrowotna zorientowana na zdrowie- Jej założenia teoretyczne tkwią w społeczno-ekologicznej koncepcji zdrowia. Główny akcent położony jest nie na choroby i czynniki ryzyka, ale na ludzi i miejsca (zamieszkania, pracy, nauki, wypoczynki itd.).
Wychowanie – zespół działań służących kształtowaniu osobowości człowieka oraz wspomaganiu rozwoju tej osobowości.
Są to działania rodziców, wychowawców, środowiska.
Jest to oddziaływanie fizyczne, umysłowe, etyczne, moralne.
PODMIOTOWOŚĆ
nauczyciel – uczeń
wychowawca – wychowanek
PARTNERSTWO
nauczyciel – uczeń
wychowawca – wychowanek
nauczyciel – rodzic
DIALOG jako metoda wychowania, kształcenia i samokształcenia
POSTAWA TWÓRCZA I TWÓRCZA AKTYWNOŚĆ
nauczyciel – uczniowie
wychowawca – wychowankowie
SAMODZIELNOŚĆ POZNAWCZA
dotyczy uczniów i nauczycieli
DEMOKRACJA – kształtowanie układu demokratycznego w placówkach wychowawczych i oświatowych
TOLERANCJA w odmiennościach kulturowych i religijnych
ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE I JEGO FUNKCJE Środowisko wychowawcze- to takie, które w sposób bardziej lub mniej zamierzony oddziałuje na jednostkę i stymuluje jej rozwój w celu socjalizacji oraz kształtowania jej osobowości, tak by jako człowiek dorosły mogła uczestniczyć w życiu społecznym. Głównym celem wychowania jest internalizacja. Internalizacja to wewnętrzne przyswojenie, uznanie za własne systemu wartości i norm ogólnoludzkich. Środowisko wychowawcze kształtowane jest przez wiele czynników: polityka, oświata państwa, odpowiednie kształcenie i przygotowanie nauczycieli, wychowawców do pracy z dziećmi, przyjęte standardy, wartości materialne i społeczne w środowiskach wychowawczych, pedagogizację rodziców, współdziałanie służby zdrowia, kampanie medialne. Wychowawcze funkcje rodziny: Wychowanie to długotrwałe intencjonalne działania osób w celu osiągnięcia stosunkowo trwałych zmian w osobowości i funkcjonowaniu społecznym jednostki. Proces wychowywania rodzinnego zaczyna się jeszcze przed narodzinami dziecka i trwa aż do osiągniecia pełnej dojrzałości i dorosłości jednostki. Najważniejsze pod względem skuteczności oddziaływań wychowawczych jest okres dzieciństwa (od 0 do ok. 9 lat, zwłaszcza 0-3 r.ż). W tym czasie powstaje najsilniejsza więź emocjonalna między dzieckiem a jego rodzicami, co sprzyja poddawaniu się dziecka wpływom wychowawczym. Proces wychowania jest intuicyjny i opiera się na doświadczeniach własnego dzieciństwa rodziców oraz z przemyśleń związanych z własnym wychowaniem. Funkcje rodziny: Biopsychiczna (prokreacyjna,seksualna). Ekonomiczna (materialno – ekonomiczna, opiekuńczo – zabezpieczająca). Społeczno – wyznaczająca (stratyfikacyjna, legalizacyjno – kontrolna). Socjopsychologiczna (socjalizacyjno – wychowawcza, kulturalna, religijna, rekreacyjno – towarzyska, emocjonalno – ekspresywna) Szkoła – to obiekt określonej liczby uczniów i nauczycieli realizujących ustalone cele przez przyswajanie swoistego zasobu treści programowych, podanych uczniom i nauczycielom według ustalonych programów, opartych na obowiązujących podręcznikach i uzupełniających materiał dydaktyczny lub jeszcze innych elementach bogatszego wyposażenia. Zadania szkoły: kształcenie i nauczanie, wychowywanie i opieka, funkcje dydaktyczne, przekazywanie wiedzy, tworzenie warunków, przygotowanie do życia w grupie, przygotowanie do funkcji społecznych i adaptacyjnych, uczenie samodzielności, wpływanie na rozwój i kształtowanie człowieka (funkcja rozwojowa), wykrywanie talentów, wspomaganie rozwoju (funkcja poznawcza), przygotowanie do zawodu (funkcja dydaktyczna), kształtowanie idei (np. patriotycznych), opieka nad dziećmi i młodzieżą oraz dbanie o ich bezpieczeństwo (funkcja opiekuńcza). diagnozowanie sytuacji dziecka w środowisku (funkcja opiekuńczo – wychowawcza), dbałość i opieka o zdrowie dzieci i młodzieży (funkcja profilaktyczna).
GRUPA RÓWIEŚNICZA: Grupa rówieśnicza – to wspólnota, która powstała w sposób naturalny, bez integracji człowieka w wyniku przyrodniczej istoty ludzkich potrzeb i dążeń; zrodził ją spontaniczny rozwój stosunków interpersonalnych. Grupa rówieśnicza: członkostwo jest spontaniczne, nacechowane poczuciem uczestnictwa, dominują więzi osobowe i powszechna identyfikacja wzajemna, osobista, członkowie mają poczucie przynależności oraz odrębności wobec otocznia, grupa ustala świat wartości i wzorców dla członków i organizacji grupy, istnieje umowny system kontroli, doraźnie określone sankcje, grupę cechuje zmienność i okazjonalność celów, labilność struktury i wewnętrznej hierarchii, przywództwo wynika z cech osobowych, aprobaty grupy
Kształcenie zawodowe:
Kształcenie zawodowe, którego podstawę stanowi wykształcenie ogólne, jest procesem zmierzającym do wyposażania uczących się w umiejętności intelektualne i praktyczne z zakresu określonej specjalności.
Specjalność ta może mieć charakter usługowy (nauczanie, pielęgnowanie, leczenie), produkcyjny (wytwarzanie określonych dóbr materialnych) czy rolniczo – hodowlany.
Kształcenie zawodowe zmierza też do kształtowania postaw zawodowych niezbędnych do prawidłowego pełnienia określonej roli i funkcji zawodowych.
Wynikiem tego procesu powinno być wykształcenie obejmujące podstawowe umiejętności zawodowe zawarte w opisie zawodu.
Rodzaj stosowanych metod kształcenia ma wpływ na aktywność uczących się – wykorzystywanie poszukującego toku pracy i metod problemowych, eksponujących i praktycznych
Metody te wdrażają uczących się do samodzielnego formułowania i rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i praktycznych.
Współczesne metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy preferują uczenie się przez rozwiązywanie problemów i pracę badawczą uczących się
Szczególnie użyteczne są nieklasyczne metody problemowe, między innymi gry problemowe.
Wyróżnia się 5 metod gier problemowych:
metodę przypadków
metodę sytuacyjną
metodę inscenizacji
burzę mózgów - metodę pojedynczego zdarzenia
Proces kształcenia zawodowego obejmuje:
Uczących się, u których zamierza się wywołać określone zmiany
Nauczających, pełniących funkcję organizatora kształcenia i doradcy uczącego się
Cele kształcenia zawodowego:
cele ogólne – zmierzające do ukształtowania wielostronnie rozwiniętej osobowości człowieka oraz uwzględniające kształtowanie prawidłowego stosunku do świata wartości, społeczeństwa, drugiego człowieka, samego siebie, świata kultury, przyrody.
cele szczegółowe takie jak:
opanowanie wiedzy, umiejętności i nawyków zawodowych
opanowanie typowych metod, środków i form działalności zawodowej
rozwinięcie specjalnych uzdolnień, motywacji, zainteresowań i sprawności, niezbędnych do wykonywania zawodu
rozwinięcie umiejętności i przyzwyczajeń do ciągłego podnoszenia własnych kwalifikacji przez doskonalenie zawodowe
wykształcenie gotowości dążenia do mistrzostwa w zawodzie.
TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZE
Na trudności wychowawcze składają się problemy, jakie dziecko( małe, dorastające)stwarza rodzicom i nauczycielom w procesie swojego psychofizycznego i społecznego rozwoju.
Sformułowana definicja zawiera dwa ważne elementy:
Sytuację, która wymaga integracji wychowawczej
Przebieg rozwoju dziecka i jego uwarunkowania
Klasyfikacja trudności wychowawczych
Rzeczywiste trudności wychowawcze ująć można w następujące grupy:
Trudności wynikające z zaniedbań wychowawczych oraz negatywnych oddziaływań środowiska rodzinnego;
Trudności związane z niepowodzeniami szkolnymi dzieci i młodzieży(ale nie same niepowodzenia);
Trudności spowodowane błędami wychowawczymi, głównie w środowisku rodzinnym;
Trudności wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania rodziny;
Trudności związane z psychofizycznym rozwojem dziecka(przebyte choroby, tzw. Deficyty lub mikrodefekty rozwojowe, zaburzenia w sferze emocjonalnej - nadpobudliwość lub zahamowania);
Trudności wzrostu;
Trudności wyłaniające się w kontekście rozbieżności dążeń, oczekiwań i ambicji rodziców oraz dążeń i zainteresowań dzieci.
Działania pedagogiczne w pielęgniarstwie rozumiane są w dwóch aspektach:
1) działania i zadania realizowane w odniesieniu do pacjenta i osób z jego najbliższego otoczenia – funkcja wychowawcza,
2) działania i zadania realizowane na rzecz grupy zawodowej poprzez aktywny udział w kształceniu i doskonaleniu pielęgniarek oraz uczniów i studentów kierunków pielęgniarskich, także wymiana własnych doświadczeń zawodowych pomiędzy pielęgniarkami – funkcja kształcąca.
Szczegółowe zadania to:
♣ kształtowanie u podopiecznych poczucia odpowiedzialności za swoje zdrowie (wpływanie na przekonania, system wartości, na emocje i uczucia),
♣ przygotowanie podopiecznego do podejmowania i realizowania działań prozdrowotnych w odniesieniu do siebie i środowiska,
♣ przygotowanie pacjenta do współpracy w procesie pielęgnowania (wyjaśnianie zaleceń, uczenie zachowań, których przestrzeganie jest istotne dla osiągnięcia celów opieki,
♣ przygotowanie pacjenta do samoopieki, np. poprzez uświadomienie mu konieczności systematycznego uczenia się sposobów utrzymania zdrowia, jego wzmacniania, kształtowania umiejętności niezbędnych do życia z chorobą lub niepełnosprawnością.
Tak jak już wcześniej było wspomniane działania wychowawcze nie dotyczą jedynie pacjenta, ale także osób z jego najbliższego otoczenia. Celem tych działań może być przygotowanie do racjonalnej pomocy i współpracy w opiece nad pacjentem przebywającym w szpitalu, a także do realizowania nieprofesjonalnej opieki w warunkach domowych.
Jednakże, aby rozpocząć ww. działania wobec podopiecznego lub/i jego rodziny należy w pierwszej kolejności ocenić jego stan, przede wszystkim jego postawy wobec zdrowia i wiedzę dotyczącą profilaktyki zdrowotnej.
Bardzo ważne jest dostosowanie odpowiednich działań do wieku i możliwości intelektualnych podopiecznego (dzieci, ludzie starsi, upośledzeni umysłowo). Jest to jeden z warunków zindywidualizowanego procesu nauczania
1.Pedagogika - zespół nauk o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawczej kształcenie ustawiczne, mające na celu: wyposażenie jednostki w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania, przysposobienie do oddziaływania na rozwój własny. Pedagogika należy do nauk społecznych. Do głównych instytucji takiego wychowania należą: rodzina, przedszkole i szkoła.Działy pedagogiki : Pedagogika empiryczna (praktyczna), Pedagogika opisowa eksperymentalna, Pedagogika normatywna(na podstawie filozofii i teorii kultury bada naturę człowieka), Pedagogika teoretyczna 2.Podstawowe pojęcia w pedagogice:Wychowanie - całokształt zabiegów mających na celu ukształtowanie człowieka pod względem moralnym i fizycznym. Kształcenie - proces, który prowadzi do ukształtowania całej osobowości człowieka - planowa systematyczna praca nauczyciela z uczniami. Opieka - troszczenie się, dbanie o kogoś, doglądanie, pilnowanie Środowisko -układ bodźców wywierających na wychowanka określony wpływ Osobowość - zespół cech psychicznych właściwych dla danego człowieka Kultura -całokształt dorobku ludzkości wytworzonego w ogólnym rozwoju historycznym lub w określonej epoce Wiadomość- stan orientacji i czuwania w tym co się dzieje Wychowawca - osoba uczestnicząca w wychowaniu Nauczyciel - osoba trudniąca się nauczaniem kogoś Edukacja - ogół działań skierowanych na wywołaniu celowych zmian korzystnych dla ucznia Logopedia - nauka o kształtowaniu się prawidłowej mowy oraz usuwaniu jej wad 3. Kierunki pedagogiczne Pedagogika ogólna - ujmuje człowieka jako funkcjonalną całość Pedagogika specjalna: Surdopedagogika - nauczanie i wychowanie głuchoniemych Tyflopedagogika - nauczanie i wychowanie niewidomych i niedowidzących Oligofrenopedagogika- wychowanie i nauczanie dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym Pedagogika terapeutyczna - lecznicza - nauczanie i wychowanie przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo, przebywających w placówkach leczniczych. Pedagogika resocjalizacyjna - nauczanie i wychowanie osób z zaburzeniami zachowań i niedostosowanych społecznie Andrapedagogika - pedagogika osób dorosłych Pedeutologia - dotyczy nauczyciela, samokształcenie nauczyciela, osobowość nauczyciela Pedagogika porównawcza - zajmuje sie porównywaniem rzeczywistości pedagogicznej w róznych obszarach kulturowych 4. Nauki współdziałające z pedagogiką Filozofia, Etyka, Logika Antropologia, Genetyka, Socjologia, Anatomia, Fizjologia, Medycyna społeczna, Psychologia(ogólna, rozwojowa, kliniczna i wychowawcza), Informatyka i Ekonomia, Cybernetyka (nauka o systemach sterowania oraz o przekazywaniu i przekształcaniu w nich informacji) 5.Proces kształcenia Edukacja- educare z łac. nauczać, kształcić, wychowywać, to ogół działań skierowanych na wywołanie celowych zmian korzystnych dla ucznia. W uczeniu się biorą udział 2 rodzaje procesów psychicznych: Procesy emocjonalno - motywacyjne - dotyczą sfery uczuć, motywów postepowania i emocji. Dotyczą ukł. limbicznego człowieka. UCZUCIA MOTYWY POSTAWY WARTOŚCI Procesy poznawcze - umożliwiają poznawanie otaczającej rzeczywistości dzięki dostępnym informacjom WIADOMOŚCI SPRAWNOŚCI UMIEJĘTNOŚCI DZIAŁANIA UCZNIA DZIAŁANIA TWÓRCZE ZAPAMIĘTYWANIE Procesy te wzajemnie na siebie oddziaływają. Działanie edukacyjne może być skierowane na jeden rodzaj procesów uczenia się lub obydwa rodzaje. Wychowanie - działanie edukacyjne zorientowane na zmiany emocjonalne a pośrednio na poznawcze. Jego wynikiem jest zdolność regulacji emocji i motywacji wg. przyjętych norm zasad i wartości. 6. Dydaktyka - jest jedną z podstawowych nauk pedagogicznych, a jej przedmiotem jest nauczanie innych i uczenie w szkole czy poza szkołą, czyli w różnych sytuacjach życiowych. Dydaktyka jest nauką o kształceniu i samokształceniu, o celach i treściach kształcenia oraz metodach środkach i organizacji. 7. Proces samokształcenia to rodzaj kształcenia którego treść cele i środki zależą od nas samych czyli od podmiotu. Osoba podejmująca ten proces wymaga od siebie postawienia celu ale i wymaga pracy i wytrwałości. 8.Nauczanie - planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, która polega na wywołaniu i utrwaleniu zmian w wiedzy ucznia, w ich dyspozycjach i opanowania wiedzy przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej. Nauczanie jest działalnością intencjonalną 9.Uczenie się - proces, na którego podstawie doświadczeń jednostki powstają nowe formy zachowania się i działania lub też nie ulegają zmianie formy wcześniej nabyte. l etap - zabawa - cele poznawcze - pamięć, koncentracja, myślenie, rozwój sfery emocjonalnej motorycznej. Dziecko poznaje smak porażki i sukcesu współpracując w grupie z rówieśnikami Stymulacja - dostarczenie bodźców i współuczestniczenie ll etap -nauka- ważne by wspierać dziecko lll etap – praca 10. Kształcenie - jest procesem, który prowadzi do ukształtowania całej osobowości człowieka Można wyróżnić w tym procesie: - Poznawanie świata, jaki stworzyła natura i jakie stworzył człowiek - Jako proces przygotowujący do udziału w przetwarzaniu tego świata - Procesy, które rozwijają sprawność kompetencje a także jego zdolności uzdolnienia zamiłowania i zainteresowania - Procesy te kształtują indywidualny stosunek człowieka do wartości społecznych, poznawczych, moralnych, artystycznych i religijnych 11. Wykształcenie - wynik ostateczny zdobywanej wiedzy (nauki). Wykształcenie nie jest jednoznaczne z jego oczytaniem - erudycją. Wszechstronna znajomość przedmiotu od celów kształcenia form zależy charakter i jakość wykształcenia. Wykształcenie powoduje, że człowiek osiąga wiedzę i umiejętność. 12. System kształcenia - działanie systemów kształcenia jest podporządkowane określonym celom. 13.Cele kształcenia - świadomie założone skutki jakie społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu kształcenia. Zależą one od:-charakteru społeczeństwa -poziomu kultury -poziomu systemu oświaty -dobro każdego człowieka -wszechstronny rozwój -dobro całego społeczeństwa i jego rozwój ekonomiczny Podział celów kształcenia: rzeczowe(ogólne odnoszące się do rzeczywistości) i podmiotowe ( subiektywne, odnoszące się do osobowości wychowanka) 14.Zasady kształcenia -są to reguły organizowania i prezentowania świadomości, są to ogólne normy postępowania nauczyciela w czasie przygotowania i prowadzenia lekcji, umożliwiające jednoczesne podawanie informacji z wielu źródeł i utzrymywanie kierunku czynności uczenia się uczniów. Myślenie sensoryczno-zmysłowo - ruchowe - im więcej zmysłów, tym lepsze uczenie Myślenie konkretno - obrazowe - 7-9r.ż Myślenie cheurystyczne- gotowe podanie wiedzy, nie pobudza poszukiwań 17-21r.ż Zasady kształcenia – RODZAJE - Zasada systemowości - porządkowanie wiedzy w głowie ucznia. Zasada systemowości dotyczy nie tylko treści kształcenia ale i też toku kształcenia czyli jego strony prosensualnej, dlatego proces kształcenia jest całym systemem, bo: - stanowi sekwencję czynności celowych nauczyciela i ucznia, które zmierzają do wprowadzenia zamierzonych zmian w uczniach. - składa się z takich elementów jak : uczeń nauczyciel treść kształcenia i środowisko System kształcenia to spełnianie właściwych sobie funkcji rzeczowych lub logicznie uporządkowanych zbiorów bądź też związków między nimi. Gdy związki między tymi układami działają poprawnie to nastepuje sprzężenie zwrotne - uczeń lepiej rozumie. Sprzężenie zwrotne może mieć charakter prosty, gdy jeden element staje się przyczyną zmian w drugim lub złożone - łańcuch zdarzeń. -Zasada poglądowości - to zespół norm które wywodzą się z prawidłowości procesu kształcenia na podstawie obserwacji i myślenia -Zasada samodzielności - zasada ograniczonej zależności ucznia od nauczyciela. Ważna jest znajomość rozwojuprocesów psychicznych i teorii osobowości.Zasada ta ma charakter emocjonalny czyli ulegający przemianom wraz z rozwojem jednostki - Zasada związku teorii z praktyką - Zasada efektywności - czyli związek między celami a wynikami kształcenia -Zasada stopniowania trudności - czyli pokazywanie trudności uczniów w poznawaniu i przekształcaniu rzeczywistości -Zasada związku indywidualizacji z uspołecznieniem 15.Nauczyciel Pożądane właściwości nauczycielskie to: prawość i stałość charakteru w połączeniu ze sprawiedliwością w postępowaniu wobec innych, właściwy poziom intelektualno - kulturalny, postawa twórcza. Rola nauczyciela: (wg.Okonia) : transmitowanie wiedzy i doświadczenia, rozwijanie sił twórczych i zdolności innowacyjnych młodzieży, kształtowanie postaw i charakterów uczniów, organizowanie działalności praktycznej dzieci i młodzieży, posługiwanie się środkami kształcenia i wychowania, sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów, przygotowanie uczniów do kształcenia równoległego i do uczenia sie przez całe życie. 16. Metody wychowania a) indywidualne metody wychowania: -metoda modelowania - metoda przykładu ( uczenie się przez obserwację naśladowanie) -metoda zadaniowa ( uczenie się przez działanie) -metoda perswazyjna (uczenie przez komunikowanie się tłumaczenie komuś czegoś, dyskusję) -metoda nagradzania -metoda karania b)metody wpływu społeczno- grupowego -metoda organizowania działalności działaności zespołowej -metoda organizowania działalności samorządowej -metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji 17. Rodzaje niepowodzeń szkolnych - jawne: drugoroczności, odsiew szkolny -ukryte ( gdy uczeń o średnich zdolnościach osiąga dopuszczalne wyniki, które ledwo wystarczają do promocji) 18. Przyczyny niepowodzeń szkolnych: -społeczno ekonomiczne(egzogenne): nędza, brak wychowanka, alkoholizm w rodzinie, rozpad rodziny itd. -biopsychiczne (endogenne) : poziom inteligencji ,emocjonalność, charakter i temperament, stan zdrowia, funkcjonowanie n. zmysłów -pedagogiczne: zależne od nauczyciela (brak opieki, błędy wychowawcze, nieznajomość uczniów)/ niezależne od nauczyciela (brak pomocy naukowej, złe dostosowanie programów) 19. Rodzaje aktywności człowieka : aktywność intelektualna, aktywność emocjonalną, praktyczną 20. Środki dydaktyczne - przedmioty materialne które dostarczają uczniom określonych bodźców wzrokowych słuchowych dotykowych i innych dzięki czemu usprawniają proces kształcenia. Podział środków kształcenia: -kryterium podziału są rodzaje eksponowanych bodźców słuchowych wzrokowych i wzrokowo-słuchowych. -kryterium złożoności : przedmioty oryginalne eksponowane w warunkach naturalnych/sztucznych, modelowe i obrazowe zastępniki przedmiotów oryginalnych, symbole, aparaty maszyny Podział środków dydaktycznych - naturalne- okazy z otoczenia przyrodniczego, kulturowego, społecznego itd. -środki techniczne - wzrokowe(np. film rysunki) słuchowe (audycja, nagrania) wzrokowo-słuchowe (programy telewizyjne) automatyzujące (maszyny dydaktyczne, komputery, fantomy ,modele) - środki symboliczne (przedstawienie rzeczywistości za pomocą słowa żywego i drukowanego ( podręcznik szkolny) Podział środków dydaktycznych wg Okonia PROSTE -słowne (podręczniki) -wzrokowe (modele ,mapy) ZŁOŻONE - wzrokowe(aparaty fotograficzne, mikroskopy) - słuchowe (radio ) - wzrokowo-słuchowe (telewizor) 21. Wyniki pracy nauczyciela zależą od: atmosfery pracy w szkole, od cech charakteru i postawy nauczyciela, zamiłowania lub niechęci do zawodu) Wyniki pracy ucznia zależą od : dojrzałości szkolnej, stanu zdrowia, wyposażenia anatomofizjologicznego ucznia, temperamentu i ogólnego jego rozwoju, warunków domowych, sytuacji materialnej, atmosfery w domu, współpracy rodziców ze szkołą 22. Struktura szkolnictwa w Polscewychowanie przedszkolne, szkoła podstawowa, gimnazjum ,szkoły ponadgimnazjalne ( szkoły zawodowe, technika i licea)