pokarmówkamateriały

UKŁAD POKARMOWY

  1. Rola zwierząt w wymianie energii w biosferze ( organizmy heterotroficzne)

Heterotrofy nie są zdolne do syntetyzowania potrzebnych im pokarmów ze związków nieorganicznych. Zmuszone są żyć kosztem autotrofów albo odżywiać się rozkładającymi resztkami organicznymi. Energia przepływa przez ekosystem począwszy od producentów, poprzez kolejnych konsumentów. Na każdym etapie część tej en. jest tracona w postaci ciepła a także w postaci odchodów. Również na każdym etapie z en. korzystają destruenci, pobierając ją ze szczątek roślinnych i zwierzęcych.

  1. Pierwiastki wchodzące w skład ciała zwierząt.

Makroelementy: Ca, P, Mg, Na, K, Cl, S, C, H, O, N.

Mikroelementy: Fe, Co, Cu, Mn, Zn, Mo, B, J, F, Si.

  1. Energetyczna i metaboliczna konieczność przyjmowania pokarmu

Pokarm to każda substancja, która może być wykorzystana jako źródło energii, jako materiał do budowy i odbudowy tkanek oraz do regulacji procesów zachodzących w organizmie. Strawiony i wchłonięty pokarm bierze udział w reakcjach, które ze wszystkimi procesami chemicznymi są określanie jako metabolizm. Substancje pokarmowe są wykorzystywane albo do syntezy nowych makrocząsteczek, albo są utleniane i wykorzystywane jako źródło energii. Część tej energii zostaje wykorzystana przy syntezie nowych tkanek lub do podtrzymania czynności komórek, część zaś jest uwalniana jako en. cieplna.

  1. Trawienie i jego zadania dla organizmu zwierząt

Trawienie to proces polegający na pobraniu pokarmu, rozdrobnieniu, zmieszaniu ze śliną i enzymatycznym przekształceniu wielkocząsteczkowych związków chemicznych w prostsze, w celu ich wchłonięcia i przyswojenia przez organizm. W zdecydowanej większości trawienie jest charakterystyczne dla zwierząt.

  1. Rodzaje trawienia

  1. Enzymy trawienne przewodu pokarmowego

    • alfa-amylaza ślinowa ( ptialina)

    • pepsyna

    • podpuszczka

    • lipaza żołądkowa

    • enterokinaza

    • trypsyna ( trypsynogen)

    • chymotrypsyna ( chymotrypsynogen)

    • karboksypeptydazy

    • lipaza trzustkowa

    • alfa-amylaza trzustkowa

    • rybonukleaza

    • deoksyrybonukleaza

    • aminopeptydaza

    • enteropepdydaza

    • maltaza

    • laktaza

    • sacharaza

7. Neurohormonalna regulacja czynności przewodu pokarmowego ( jelitowy UN, OUN)

Jelitowy UN to wewnętrzny poziom regulacji. Tworzą go cienkie ( 0,4-12 um), bezmielinowe włókna typu C, prędkość przewodzenia 0,5-2 m/s. Wyróżniamy splot podśluzówkowy ( Meissnera) i splot mięśniowy (Auerbacha).

Unerwienie przywspółczulne układu pokarmowego- n. błędne unerwiają przewód pokarmowy od górnego m. zwieracza po okrężnicę. Włókna aferentne i eferntne tworzą oś mózgowo- jelitową. Regulują pokarmowe zachowania zwierząt, odruchy przewodu pokarmowego, podstawowe funkcje przewodu pokarmowego ( motoryka, wydzielanie). Włókna nerwowe odchodzą od substancji szarej rdz. kręgowego ( C8-L3). Są to włókna typu B ( śr. 3 um) z cienką osłonka mielinową (3-15 m/s), 1/3 stanowią włókna bezmielinowe typu C ( 0,5-2 m/s), mediatorem jest Nor, ATP oraz DOPA.

8. Nerwowa i hormonalna regulacja przewodu pokarmowego

9.Oddziaływanie żołądkowo- jelitowych peptydów regulujących

10. Podział zwierząt domowych w zależności od przyjmowania pokarmu i różnice w budowie przewodu pokarmowego

-roślinożerne,

-mięsożerna,

-wszystkożerne.

Pokarm roślinny jest trudniej trawiony niż mięsny, gdyż zawiera celulozę. Budowa układu pokarmowego roślinożernych jest bardziej skomplikowana. Przede wszystkim jest on dłuższy. Dodatkowo u przeżuwaczy występują przedżołądki, gdzie znajdują się drobnoustroje rozkładające celulozę. Najprostsze przewody pokarmowe mają mięsożerne.

11. Długość i pojemność ( względna) poszczególnych odc. układu pokarmowego u zwierząt domowych.

Konie:

Bydło:

Owce i kozy:

Świnie:

Psy:

12. Sposoby przyjmowania pokarmu płynnego i stałego u zwierząt domowych

Pokarmy płynne są pobierane przez ssanie. Sutki obejmowane są szczelnie wargami, język się cofa, żuchwa obniża, dzięki czemu spada ciśnienie w jamie gębowej i płynna treść jest zasysana. U niektórych dorosłych ssaków pokarmy płynne są pobierane przez ich zlizywanie bądź wlewanie do jamy ustnej

13. Rola zmian stężenia Ca 2+ w aktywacji skurczów mięśni gładkich przewodu pokarmowego

14. Rola neuropeptydów i neuroprzekaźników ( NO, VIP) w regulacji powstawania skurczu perystaltycznego

15. Trawienie w jamie gębowej.

Tutaj pokarm jest trawiony mechanicznie ( dzięki zębom) mieszany ze śliną i przesuwany do przełyku. W ślinie znajduje się ptialina, trawiąca cukry ( skrobię)- rozkłada wiązania alfa 1,4-glikozydowe. Powoduje ich rozpad do dekstryn i maltozy. Działanie amylazy w jamie gębowej jest krótkotrwałe, ponieważ pokarm krótko tutaj przebywa. W jamie ustnej nie ma trawienia białek i lipidów.

16. Żucie pokarmu

W żuciu bierze udział 13 par mięśni. Pokarm za pomocą ruchów warg i policzków oraz języka jest układany na zębach przedtrzonowych i trzonowych i rozcierany dzięki przesuwaniu żuchwy na boki. Do zwierząt żujących pokarm dokładnie należą konie, świnie i koty. Psy prawie wcale nie żują kęsów połykając je. Powierzchownie żują krowy, dokładniej jest on rozdrabniany dopiero w czasie ponownego przeżuwania (dlatego pożerają różne ciała obce).

Żucie wymaga pewniej il. energii, co zależy od rodzaju i konsystencji pokarmu. Żucie zwiększa il. wytwarzanej śliny, a impulsy biegnące z receptorów jamy ustnej wpływają na sekrecję soków trawiennych w żołądku i jelicie cienkim.

17. Rola śliny w trawieniu i transporcie pokarmu

Pokarm mieszany jest ze śliną, dobrze nią zwilżany, uformowany na języku i przygotowany do połykania. Ślina, dzięki swej konsystencji powoduje zlepianie cząstek pokarmu w kęs. Dobre zwilżenie pokarmu jest istotnym warunkiem połykania.

18. Gruczoły ślinowe jamy gębowej

- ślinianka przyuszna ( śl. surowicza),

-ślinianka podjęzykowa (śl. śluzowo-surowicza)

-ślinianka podżuchwowa (śl. śluzowo surowicza)

-ślinianka jarzmowa ( u psów),

- drobne gruczoły ślinowe wargowe, policzkowe, podniebienne ( śl. śluzowa), językowe ( względnie surowicza).

19. Skład śliny i jej własności, bioaktywne peptydy i białka

Ślina- płyn bezbarwny, bezwonny, bez smaku, opalizujący, pienisty, hipotoniczny, pH jest lekko alkaliczna.

-białka ( albuminy, globuliny),

- aminokwasy,

- mocznik,

-kreatyna,

-mucyna ( nadaje ślinie ciągliwą konsystencję),

-amylaza (rozkłada skrobię na dekstryny)

20. Regulacja wydzielania śliny u zwierząt

Ślina wytwarzana jest czynnie w gruczołach ślinowych przy zużyciu pewnej il. energii. Bodźcem stymulującym jej sekrecję jest drażnienie chemo- i mechanoreceptorów jamy gębowej. U koni, świń i psów wydzielanie śliny jest okresowe- tylko w czasie spożywania pokarmu. Natomiast u przeżuwaczy okresowo wydzielają tylko ślinianki podżuchwowe i podjęzykowe, natomiast gruczoł przyuszny wydziela ją stale. Bodźcem wpływającym na wydzielanie śliny jest pokarm. Pokarm suchy i twardy powoduje zwiększone wydzielanie śliny, zaś pokarm o konsystencji miękkiej- tylko niewielkie ilości. Również takie bodźce mechaniczne ( piasek, kamyki, masaż jamy gębowej) oraz chemiczne (kwasy, zasady, substancje drażniące). Na wydzielanie śliny mogą też wpływać bodźce wzrokowe, słuchowe lub węchowe.

Ośrodek wydzielania śliny znajduje się w rdzeniu przedłużonym. Ślinianki unerwione są przez układ wegetatywny ( sympatyczny i parasympatyczny- n. twarzowy - śl. podżuchwowa i podjęzykowa, n. językowo-gardłowy- śl. przyuszna). Podrażnienie n. sympatycznych hamuje sekrecję. Ślina sympatyczna jest gęsta, ciągliwa, o dużej il. ciał stałych, niewielkiej il. białka, dużej zaw. mucyny. Jest jej niewiele ( w pobudzeniach sympatycznych wywołanych np. stanami emocjonalnymi odczuwa się suchość w jamie ustnej). Przy przecięciu n. parasympatycznych dochodzi do wstrzymania wydzielania śliny na 24 h, a potem przez kilka tygodni nieustannie wydziela się ślina paralityczna ( aż do zwyrodnienia gruczołu).

22. Przebieg i podstawowe zadania trawienia w jamie gębowej

Polisacharydy ( skrobia, glikogen) rozkładane są przez amylazę ślinową do dekstryn (krótkie łańcuchy polipeptydowe) i maltozy. Związki te są nadtrawiane w celu ułatwienia trawienia w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego.

23. Funkcja wola u ptaków domowych

Wole to przejściowy magazyn pożywienia, którego błona śluzowa w pewnych miejscach zawiera gruczoły. Magazynowanie treści w obrębie wola zachodzi dopiero po napełnieniu żołądka. Pod wpływem wydzieliny gruczołów ślinowych, gruczołów wola, treść pokarmowa ulega rozmiękczeniu i nadtrawieniu.

24. Połykanie pokarmu- dowolna i odruchowa faza.

Połykanie - odruch polegający na przechodzeniu pożywienia z jamy ustnej poprzez gardło i przełyk. Pierwsza faza jest czynnością dowolną. Pokarm ułożony na nasadzie języka przesunięty jest przez szybko cofający się język poza łuki podniebienno- gardłowe. Druga faza jest mimowolna, rozpoczyna się od momentu przesunięcia pokarmu do gardła. Faza ta zaczyna się automatycznie, uruchamiana jest drażnieniem receptorów gardzieli przez pokarm. Drogi oddechowe są zamykane przez nagłośnię. W przełyku pokarm jest przesuwany ruchem perystaltycznym ( skurcze mięśni za kęsem i wiotczenie przed kęsem). Ośrodek połykania znajduje się w rdzeniu przedłużonym

25. Trawienie w żołądku jednokomorowym prostym

Żołądek- workowate rozszerzenie przewodu pokarmowego, zbiornik pokarmu. Pełni funkcję trawienną. Tutaj rozpoczyna się trawienie białek i lipidów. Oprócz tego żołądek stanowi barierą ochronną. Możemy wyróżnić żołądek prosty ( jednokomorowy) i złożony ( wielokomorowy). Gruczoły żołądka mają budowę cewkową. Występują w nich kom. główne ( zymogenne), okładzinowe, lipatyczne, ścienne, mucynogenne.

Trawienie białek rozpoczyna się w żołądku, gdzie pepsyna ( aktywowana z pepsynogenu przez HCl). Pepsyna hydrolizuje wiązanie pomiędzy fenyloalaniną lub tyrozyną, a następnym aminokwasem. Produktami są polipeptydy o różnej wielkości. W żołądku znajduje się także żelatynaza upłynniająca żelatynę oraz podpuszczka ( renina), która ścina białko mleka.

W żołądku występuje też enzym lipaza żołądkowa, który w niewielkim stopniu rozkłada tłuszcze do KT i glicerolu. Lipaza ta ma niewielkie znaczenie fizjologiczne.

26. Metody badania czynności żołądka

27. Regulacja wydzielania soku żołądkowego

-może być okresowe ( np. u psa)

-może być ciągłe ( świnia, koń, przeżuwacze)

Okresowo sok wydziela się w czasie pobierania pokarmu. Bodźcami powodującymi wydzielanie soku są albo bodźce nerwowe, albo mechaniczne i chemiczne, drażniące błonę śluzową żołądka. W zależności od mechanizmu wyróżnia się 4 fazy sekrecji żołądkowej:

Sekrecję żołądka wzmaga pobudzenie układu przywspółczulnego, np. podrażnienie n. błędnego, podanie do krwi np. gastryny, histaminy, pilokarpiny, kofeiny, Ach, bulionów, rozcieńczonego alkoholu. Sekrecję hamuje pobudzenie psychiczne, podanie do krwi adrenaliny, atropiny, entero i urogastronów ( subst. z wyciągów jelitowych i moczu), pobudzanie ukł. współczulnego.

28. Skład soku żołądkowego

29. Skład enzymatyczny soku żołądkowego

30. Mechanizm wydzielania kwasu solnego

Kwas solny wydzielany jest przez komórki okładzinowe gruczołów żołądkowych. Źródłem jonów wodorowych jest kwas węglowy rozkładany przez anhydrazę węglanową, albo też woda rozkładana w reakcjach oksydoredukcyujnych do jonów H+ i OH-. Chlor pochodzi z chlorków osocza krwi.

31. Czynności mechaniczne i motoryczne czynności żołądka ( rodzaje skurczów). Strefa rozrusznikowa żołądka

Ruchy żołądka są jednakowo intensywne we wszystkich częściach. Mało ruchliwa jest część wpustowa i przylegająca do niej część trzonu. Skurcze są tutaj powierzchowne, słabo mieszają treść pokarmową. Energiczniejsze są skurcze trzonu i odźwiernika.

-ruchy robaczkowe powstają w połowie trzonu, stają się silniejsze w miarę przesuwania się ku odźwiernikowi i wygasają przed dojściem do jego zwieracza. Przesuwają pokarm ku dwunastnicy, powodują lepsze mieszanie.

-ruchy przeciwrobaczkowe występują sporadycznie ( podczas wymiotów), przesuwają treść od odźwiernika ku wpustowi i przełykowi.

-ruchy odcinkowe, w których kurczy się mięśniówka okrężna, nie ma przemieszczania się skurczów w postaci przemieszczającej fali, mają zadanie dzielenie miazgi pokarmowej na części, przez co jest lepiej mieszania z sokami trawiennymi, nie mają znaczenia dla transportu pokarmu.

Motoryka żołądka ma charakter miogenny. Działają tu bodźce mechaniczne ( drażnienie pokarmem ścian żołądka, wzrost ciśnienia hydrostatycznego lub osmotycznego), chemiczne. Nerw błędny ( przywspółczulny) pobudza motorykę żołądka i wzmaga napięcie jego ścian. Nerwy współczulne działają odwrotnie. Stany emocjonalne również zmieniają motorykę żołądka.

32. Napełnianie i opróżnianie żołądka

Żołądek pusty jest skurczony, a jego światło zamknięte, błona śluzowa silnie pofałdowana. W miarę napływu treści, ściany żołądka wiotczeją bez zmian napięcia. Treść układa się w żołądku warstwami wzdłuż dużej krzywizny. Początkowo mieszanie treści jest słabe. Motoryka wzrasta w miarę postępujących procesów trawienia, treść przesuwa się ku odźwiernikowi. Ruch pokarmu powodują ruchy robaczkowe oraz wzrost napięcia ścian żołądka i ciśnienia wewnątrz.

U mięsożernych żołądek opróżnia się pomiędzy kolejnymi posiłkami, u roślinożernych zawsze pozostaje pewna porcja pokarmu. Opróżnianie żołądka może następować już w czasie trwania posiłku, dlatego il. spożytego pokarmu może znacznie przekraczać pojemność żołądka.

Pokarmy płynne nie zatrzymują się długo w żołądku.

33. Odruch wymiotny, czynniki wywołujące wymioty

Odruchowy akt obronny. Najczęściej wywoływane bodźcami mechanicznymi lub chemicznymi drażniącymi błonę śluzową tylnej ściany gardła, nasady języka lub żołądka. Zbyt duże wypełnienie żołądka powoduje odruch wymiotny, substancje niestrawne, zalegające, gromadzenie się gazów fermentacyjnych, substancje chemiczne ( alkohol, kalomel), zaparcia, zawęźlenia jelit, stany zapalne, ciąża, bodźce z serca, nerek, pęcherza moczowego. U niektórych zwierząt ( pies) i u człowieka wymioty można wywołać bodźcami wzrokowymi, słuchowymi, węchowymi. Wymioty powstają na skutek bezpośredniego drażnienia ośrodka wymiotnego. Wyróżniamy 3 fazy:

Ośrodek znajduje się w rdzeniu przedłużonym. Nerwy: błędny, trzewny, przeponowy.

34. Żołądek złożony przeżuwaczy

W przedżołądkach nie ma gruczołów produkujących soki trawienne. Największy jest żwacz, zajmuje całą lewą połowę jamy brzusznej. Składa się z worka grzbietowego i brzusznego. Błona śluzowa jest ukształtowana w postaci palczastych wyrostków ( pestki ogórka). Czepiec jest najmniejszy, położony tuz przy wątrobie i przeponie, naprzeciw serca, błona śluzowa przypomina plaster miodu. Księgi stanowią połączenie między czepcem, a żwaczem, błona śluzowa tworzy fałdy, zwane listkami. Trawieniec przypomina żołądek jednokomorowy. Posiada błonę śluzową typu gruczołowego.

35. Postnatalny rozwój przedżołądków u przeżuwaczy

U cielęcia jednodniowego poj. trawieńca wynosi ok. 2 l., natomiast żwacz i czepiec razem maja pojemność znacznie mniejszą 0,75 l. U cieląt do 3 tyg. życia poj. żwacza i czepca do trawieńca wynosi 1:2, u 6 tyg. 1:3, u 8 tyg. 3:2 u 12 tyg. 2:1. W okresach tych księgi są małe, zaciśnięte i wydają się nieczynne. Od 4 mies. żwacz i czepiec w stos. do. pozostałych wykazują proporcje 4-6:1. Stosunek ten utrzymuje się w dalszych okresach ich życia.

36. Funkcjonalna morfologia i topografia przedżołądków u dorosłych przeżuwaczy

Żwacz- worek, bocznie spłaszczony sięgający od przepony po wpust jamy miednicy, zajmuje całą lewą część, a nawet częściowo prawą.

Czepiec- ma kształt kuli spłaszczonej w kierunku przednio-tylnym wciśniętej między przeponę a przedni koniec dobrzusznego worka żwacza. Leży w części wewnątrzpiersiowej jamy brzusznej na tylnym odc. mostka. Ściana przeponowa czepca jest oddalona od serca tylko 2-4 cm.

Księgi- mają kształt kulisty, zajmują dolną część wewnątrzpiersiowego odcinka jamy brzusznej na prawo od płaszczyzny pośrodkowej.

39. Czynność motoryczna czepca i żwacza- rodzaje skurczów i częstość

Skurcze czepca i żwacza tworzą cykl skurczów czepcowo-żwaczowych. Rozpoczyna się on skurczami jedno lub dwufazowymi. Przy skurczu dwufazowym czepiec zmniejsza o połowę swoje rozmiary i po krótkotrwałym zwiotczeniu bardzo energicznie kurczy się, aż do zamknięcia światła. W czasie tej czynności pokarm jest przesuwany do żwacza albo do ksiąg ( zależnie od konsystencji). Skurcz czepca trwa krótko. Przed jego zakończeniem zaczyna kurczyć się worek grzbietowy żwacza i potem worek brzuszny. Po krótkiej przerwie znów kurczy się worek grzbietowy i worek brzuszny zamykając tym jeden cykl skurczów żwaczowo-czepcowych. Dzięki tym naprzemiennym skurczom obu worków pokarm jest dobrze wymieszany.

40. Odruch odbijania

41. Regulacja wydzielania soku trzustkowego

Wydzielanie soku trzustkowego regulowane jest podobnie jak wydzielanie innych soków trawiennych, wpływami nerwowymi i hormonalnymi. Niewielkie il. soku trzustkowego pojawiają się już po 2-4 min po spożyciu pokarmu ( dowodzi to o odruchowym mechanizmie sekrecji). Podrażnienie n. błędnego nasila sekrecję trzustki. Podrażnienie n. współczulnych hamuje sekrecję . Oprócz wpływów wegetatywnych na czynność trzustki wpływają mediatory- adrenalina ( hamuje), Ach ( pobudza).

Hormony: sekretyna powoduje obfite wydzielanie bardzo alkalicznego soku trzustkowego ubogiego w enzymy, cholecystokininapankreozymina pobudza wydzielanie soku bogatego w enzymy. Oba te hormony pobudzają wydzielanie insuliny.

42. Wchłanianie jelitowe białek, aminokwasów i peptydów

Białka są wchłaniane do krwi w postaci aminokwasów, ewentualnie niewielkich drobin peptydowych, przechodzą z krwią do wątroby, gdzie ulegają przemianom. W wątrobie są dalej przetwarzane. Nabłonek jelita nie jest przepuszczalny dla dużych cząsteczek białkowych. Zdarza się natomiast u dzieci i młodych zwierząt w czasie przekarmienia białkiem, że niektóre białka o niewielkiej cząsteczce przedostają się przez nabłonek jelitowy i powodują uczulenie białkowe z objawami skazy białkowej.

Możliwość przechodzenia białek przez ścianę jelita jest ważna u noworodków zwierząt domowych, szczególnie u przeżuwaczy, gdyż nie otrzymują one gotowych przeciwciał w czasie życia płodowego. Otrzymują one przeciwciała wraz z siarą. Tuż po urodzeniu nabłonek jelitowy jest przepuszczalny dla białek, nie są one również trawione. Po 24 h wytwarza się już bariera jelitowa.

43. Wchłanianie jelitowe tłuszczów

Tłuszcz najpierw musi zostać zemulgowany- rozbity na mniejsze części przez żółć, a następnie poddany działaniu lipazy, w jelicie cienkim powstaje mieszanina tłuszczów, kwasów tłuszczowych i glicerolu. Wraz z solami żółciowymi tworzą micele. Dzięki temu łatwo przenikają do komórek nabłonkowych jelita cienkiego. Tam następuje resynteza tłuszczów obojętnych. Ich cząsteczki zostają ściśle otoczone białkami i jako chylomikrony wydzielane są do naczyń limfatycznych. Takie kompleksy mogą dostawać się potem do naczyń krwionośnych i być rozprowadzane dalej.

44. Czynność trawienna i resorbcyjna jelita grubego

J. grube składa się z :

W jelicie tym nie są wytwarzane enzymy trawienne. Błona śluzowa jest bezgruczołowa, brak kosmków jelitowych, a w nabłonku jelitowym znajdują się jedynie liczne komórki kubkowe produkujące śluz, ułatwiający przesuwanie się treści. W jelicie nie ma już trawienia, odbywają się tu intensywne procesy gnilne, dzięki florze bakteryjnej. Trawienie występuje tylko w j. grubym konia i królika, gdzie ma miejsce rozkład błonnika i fermentacja cukrów dzięki mikroflorze ( podobnie jak w przedżołądkach przeżuwaczy). Zasadniczym zadaniem jelita jest wchłanianie wody z treści pokarmowej, synteza bakteryjna niektórych witamina ( K), wydzielane są przez błonę śluzową sole wapnia i magnezu i formowany oraz wydalany jest kał.

45. Rola trawienia jelita grubego u zwierząt wszystko- i mięsożernych

U tych zwierząt nie ma trawienia, odbywa się tu gnicie białek. Z białek powstają wówczas aminokwasy, amoniak, substancje trujące ( indol, fenol, skatol, krezol), trujące aminy oraz gazy ( siarkowodór). Te produkty nadają masom kałowym cuchnącą woń. Gazy wydalane są przez odbyt, a pozostałe substancje toksyczne wchłaniane są do krwi, z krwią do wątroby, tam ulegają unieczynnianiu i usuwane są przez nerki.

Najważniejszym zadaniem jelita jest wchłanianie wody. Antyperystaltyka jelita ( nie ma jej w j. cienkim) powoduje, że dłużej treść przechodzi przez j. grube. Zaburzenia związane z tym procesem to zaparcia lub biegunki.

46. Czynność trawienia j. grubego u koni

J. ślepe i okrężnica mają bardzo dużą pojemność, stanowią komory fermentacyjne, gdzie rozkładana jest przede wszystkim celuloza ( odpowiednik żwacza). Jest tu wiele bakterii i orzęsionych pierwotniaków. Efektem procesów fermentacyjnych jest powstanie lotnych kwasów tłuszczowych oraz gazów. LKT są wchłaniane do krwi, gazy opuszczają przewód pokarmowy przez odbyt. Stopień rozkładu celulozy i wykorzystania produktów jej fermentacji, białek mikroflory jest gorszy niż u przeżuwaczy ( pokarm nie przechodzi przez cały przew. pokarmowy).

47. Formowanie kału, skład i ilości dobowe

Masy kałowe składają się z:

Kał ma różną konsystencję, zależnie od il. wody i rodzaju spożytego pokarmu. Jego pH jest lekko kwaśne. Kał ma masę bezpostaciową albo jest też odpowiednio uformowany dzięki ruchom jelita. Dobowa il. kału jest różna, zależy od diety. Gdy zwierzęta spożywają pokarm roślinny, wydalają dużo cząstek niestrawnych, odwrotnie przy pokarmach pochodzenia zwierzęcego. Ilość wydalanego kału na dobę:

Pewna ilość kału jest tez wydalana u zwierząt głodujących. Na masy kałowe składają się złuszczone nabłonki, śluz, bakterie, barwniki żółci, sole mineralne. Pewna il. kału gromadzi się też w przewodach pokarmowych noworodków w czasie ich życia płodowego. Jest to smółka ( jest jałowa, bo przewód pokarmowy nie jest jeszcze zakażony florą bakteryjną), składa się ze złuszczonych nabłonków, śluzu, składników żółci i soli min.

48. Wydalanie kału

Masy kałowe wydalane są w akcie defekacji, jest to odruch wrodzony, wyzwalany bodźcami działającymi na błonę śluzową jelita grubego ( bodźcem jest zwykle nagromadzenie mas kałowych w prostnicy, odczuwanym jako uczucie parcia). Wzrasta perystaltyka j. grubego, wiotczeje zwieracz odbytu wewnętrzny i jeśli odruch ten nie jest hamowany, wiotczeje również zwieracz zewnętrzny. Otwieranie się zwieracza wewnętrznego jest mimowolne, zaś funkcja zwieracza zewnętrznego jest dowolna. Wydalanie kału ułatwia działanie tłoczni brzusznej, dzięki czemu rośnie ciśnienie w jamie brzusznej. Część przywspółczulna ośrodka defekacji, pobudzająca odruch znajduje się w części krzyżowej rdzenia kręgowego, cześć współczulna znajduje się w odcinku lędźwiowym. Obok tych ośrodków znajdują się ośrodki nadrzędne w rdzeniu przedłużonym i korze mózgowej ( dzięki temu odruch może być świadomie pobudzany lub hamowany).

49. Mechanizmy aferentne zaangażowane w kontrolę pobierania pokarmu ( hipotezy)

Hipoteza peptydów jelitowych- pokarm znajdujący się w przewodzie pokarmowym powoduje uwalnianie jednego lub więcej polipeptydów, pod wpływem których podwzgórze zmniejsza ilość przyjmowanego pokarmu.

Hipoteza glukostatyczna- kluczowym czynnikiem jest zmiana stężenia glukozy we krwi. Gdy zużycie glukozy jest wysokie, wzrasta aktywność neuronów glukostatycznych w ośr. sytości ( w jądrze brzuszno- przyśrodkowym). Ośrodek pobierania pokarmu jest hamowany. Następuje uczucie sytości. Aktywność ośrodka sytości jest kontrolowana częściowo przez zużycie energii w neuronach.

Hipoteza termostatyczna- zmniejszenie temperatury ciała poniżej pewnego punktu pobudza łaknienie, a zwiększenie temperatury hamuje łaknienie.

Hipoteza lipostatyczna- zwiększenie syntezy leptyny i wzrost jej stężenia w osoczu, wpływa na podwzgórze, zwiększa się aktywność receptorów dla leptyny, zwiększa się spożycie pokarmu, zmniejsza się zużycie energii, tkanka tłuszczowa jest odkładana.

50. Szybkość transportu pokarmu w przewodzie pokarmowym

Szybkość przechodzenia pokarmu jest różna. U ludzi pokarm dostaje się do prostnicy w ciągu 16-48 h od jego spożycia, a po 3 dobach wydalane jest ok. 70 % spożytego pokarmu. U królików w ciągu pierwszej doby wydala się zaledwie 20 % spożytego pokarmu, u kóz po 14-17 h, u bydła po 16-17 h, u świń 70 % pokarmu wydalane jest po 2-2,5 dobach. Czynniki wpływające na szybkość przechodzenia pokarmu:

51. Czynność motoryczna jelita cienkiego

Brak ruchów przeciwrobaczkowych ( z wyjątkiem dwunastnicy). Ruchy robaczkowe na skutek skurczów mięśniówki okrężnej, przesuwających się falą wzdłuż pewnego odcinka jelita. Przyczyną powstania fali skurczów jest miejscowe podrażnienie błony śluzowej pokarmem lub wzdęcie ścian jelita. Kurczy się mięśniówka za miejscem działania bodźca, a wiotczeje przed miejscem jej działania. Zadaniem tych ruchów jest transport treści pokarmowej, która ulega też wymieszaniu.

Ruchy odcinkowe to miejscowy skurcz mięśniówki okrężnej. Treść pokarmowa jest dzielona na porcje i mieszana z sokami trawiennymi, co usprawnia trawienie. Mają tez znaczenie dla wchłaniania pokarmu, gdyż w zamkniętych przedziałach rośnie ciśnienie hydrostatyczne.

Ruchy wahadłowe następują dzięki skurczom mięśniówki podłużnej. Powodują one przesuwanie treści w pętlach jelit, jej mieszanie i przelewanie z jednego odc. do drugiego.

52. Regulacja czynności motorycznej jelit.

Ruchy jelit mogą być pochodzenia miogennego, na skutek bodźców bezpośrednio drażniących ścianę jelita, lub pochodzenia neurogennego. Niezależnie od genezy ruchów, motoryka jelit modyfikowana jest przez wegetatywny układ nerwowy. Wszelkie stany zw. z pobudzeniem ukł. przywspółczulnego powodują pobudzenie motoryki. Pobudzenie ukł. współczulnego hamuje motorykę oraz osłabia tonus mięśniówki gładkiej. Do zmian motoryki zachodzi w różnych stanach emocjonalnych. W czasie stresu dochodzi do zaburzeń motoryki w postaci osłabienia tonusu, opuszczeniem żołądka i jelit, zaparciami lub tez biegunkami. Spośród substancji chemicznych mediatory tj.: Ach, pilokarpina, arekolina pobudzają, natomiast adrenalina, noradrenalina, atropina hamują. Na motorykę działają również masaże brzucha, podwyższenie ciepłoty powłok brzusznych.

53. Trawienie w jelitach cienkich u ptaków

Właściwe trawienie sokiem żołądkowym rozpoczyna się w dwunastnicy, gdzie treść ma jeszcze oddziaływanie kwaśne. Neutralizacja jej następuje dopiero w dalszym odc. jelita, po wymieszaniu z sokiem trzustkowym i żółcią. Tam tez przy współudziale enzymów soku trzustkowego i jelitowego trawienie dobiega końca. Sok trzustkowy u ptaków to płyn wodnisty o słabo alkalicznym oddziaływaniu. Zawiera podobne enzymy jak u ssaków. W trawieniu tłuszczów ważną rolę spełnia żółć.

54. Trawienie w jelitach grubych u ptaków

Do jelit ślepych dostaje się treść pokarmowa zawierająca znaczny procent wody, przez co konsystencja jest mazista. Tutaj odbywa się odwadnianie treści pokarmowej. Odcinek ten u ptaków nie odgrywa istotnej roli. Jeśli chodzi o pozostałe odcinki jelita grubego to pełnią taką samą rolę jak u ssaków.

55. Przemiana białek

56. Ogólna charakterystyka i klasyfikacja białek

57. Bilans azotu

58. Losy aminokwasów po wchłonięciu

-synteza białek komórkowych lub osocza

-degradacja w procesie deaminacji lub dekarboksylacji,

-biorą udział w transaminacji,

-szkielety węglowe w cyklu Krebsa- źródło energii lub substancji zapasowych

59. Dezaminacja

Deaminacja (dezaminacja) - reakcja chemiczna polegająca na eliminacji z cząsteczki związku chemicznego grupy aminowej (-NH2), najczęściej z wydzieleniem amoniaku.

60. Transaminacja

Transaminacja - reakcja chemiczna przeniesienia grupy aminowej z aminokwasu na jeden z 3 ketokwasów, w wyniku czego powstaje nowy aminokwas i nowy ketokwas. Proces ten katalizowany jest przez transaminazy(aminotransferazy). Ketokwasy te, to:

61. Transmetylacja

Przeniesienie grupy metylowej.

62. Synteza białek

Synteza białka jest procesem wieloetapowym, na który składają się w większości komórek:

  1. transkrypcja - przepisanie informacji z DNA na RNA

  2. translacja - odkodowanie informacji zawartej w RNA i na tej podstawie utworzenie łańcucha polipeptydowego

  3. ukształtowanie struktury drugo- i trzeciorzędowej, czyli odpowiednie zwinięcie się łańcucha aminokwasów

  4. potranslacyjna modyfikacja cząsteczki białkowej (etap nie zawsze obecny).

Transkrypcja- geny mieszczą się w jądrze komórkowym. Są one zawarte w podwójnej nici kwasu DNA. Jeżeli jakieś białko lub RNA jest potrzebne w komórce, to odpowiedni fragment nici DNA ulega rozplątaniu na dwie oddzielne nici na niewielkim obszarze. Gdy fragment DNA rozplącze się na dwie nici, to enzym polimeraza RNA na bazie jednej z nici składa komplementarną nitkę RNA, której sekwencja nukleotydów odpowiada oryginalnemu DNA. Po zakończeniu transkrypcji gotowy łańcuch RNA odłącza się od polimerazy, i może zostać przetransportowany w odpowiednie miejsce w komórce.

W uproszczeniu: proces transkrypcji polega na przepisaniu informacji genetycznej z kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) na kwas rybonukleinowy (RNA).

Translacja- odbywa się w rybosomach. Rybosom składa się z białek i kwasu RNA, tzw. rRNA (rybosomalny RNA). Przez niego przesuwa się mRNA, zawierający informację o sekwencji aminokwasów w białku.

Następny rodzaj kwasu RNA, tzw. tRNA (transportowy, translacyjny) przenosi poszczególne rodzaje aminokwasów, w zależności od tego, jaki kod zawiera. Kod tRNA składa się z 3 nukleotydów. Fragment kwasu nukleinowego (RNA lub DNA), kodujący cząsteczkę aminokwasu nazywamy kodonem. W komórce musi być co najmniej tyle rodzajów tRNA z różnymi kodami, ile jest rodzajów aminokwasów wchodzących w skład białek. tRNA, którego. antykodon pasuje do kodu prezentowanego przez łańcuch mRNA na rybosomie, pozostawia swój aminokwas na tym rybosomie, łańcuch mRNA przesuwa się o trójkę, i następny tRNA, który się dopasuje, pozostawia z kolei swój aminokwas, który tworzy wiązanie z poprzednim aminokwasem, wydłużając stopniowo łańcuch peptydowy.

Jeżeli ten proces dojdzie do trójki kończącej (kod UGA, UAG lub UAA), to łańcuch peptydowy odrywa się od rybosomu i wchodzi do retikulum endoplazmatycznego, gdzie odbywają się następne fazy syntezy białek - modyfikacje posttranslacyjne.

63. Białka labilne

Białka są labilne (delikatne). Czynnikami wpływającymi na zmianę ich właściwości chemicznych są: temperatura, kwasy, alkalia, rozpuszczalniki organiczne, detergenty, utleniacze, mocznik. Najczęściej czynniki te denaturują białka.

64. Końcowe produkty przemiany białek

- mocznik- końcowy produkt deaminacji aminokwasów

-kwas moczowy- końcowy produkt rozpadu kwasów nukleinowych i zasad purynowych

-alantoina- u innych zwierząt zamiast kw. moczowego

-kwas hipurowy- u zwierząt roślinożernych,

-kreatynina- przy rozpadzie kom. mięśni, wydalanie azotu endogennego

-indol, skatol- przemiana tryptofanu

65. Zwierzęta urykoteliczne. Zwierzęta ureoteliczne

Zwierzęta urykoteliczne- wytwarzające w procesie rozkładu białka kwas moczowy (cykl mocznikowy). Do urykotelicznych zwierząt należą owady, niektóre mięczaki lądowe (mięczaki) oraz ptaki.

Zwierzęta ureoteliczne- wytwarzające mocznik w procesie rozkładu białka. Należą do nich ryby, płazy, niektóre gady i ssaki

66. Cykl ornitynowy

Cykl przebiega w mitochondriach i cytoplazmie komórek wątroby (hepatocytów) i wymaga dostarczenia energii w postaci ATP, a jego produktem końcowym jest mocznik.

Karbamoilofosforan ( z dwutlenku węgla i amoniaku) kondensuje z ornityną, powstaje cytrulina. Ta reaguje z kwasem asparaginowym, wytwarza się argininobursztynian. Jest on rozkładany do argininy i kwasu fumarowego. Arginina jest hydrolizowana przez arginazę, w wyniku czego powstaje mocznik i odtwarza się ornityna.

68. Kreatyna i kreatynina ( pochodzenie, rozmieszczenie w organizmie, wydalanie).

Kreatyna- syntetyzowana w wątrobie z Met, Gly, Arg. W mięśniach szkieletowych fosforylowana jest do fosfokreatyny, która z kolei jest podręcznym magazynem energii dla syntezy ATP. Powstały w czasie glikolizy i fosforylacji oksydacyjnej ATP reaguje z kreatyną, tworząc ATP i duże il. fosfokreatyny. podczas wysiłku następuje odwrócenie procesu, co zapewnia zaopatrzenie w ATP, który jest bezpośrednim źródłem en. dla skurczu mięśni.

Kreatynina w moczu powstaje z fosfokreatyny. Kreatyna nie jest przekształcana bezpośrednio w kreatyninę.

69. Komórki endokrynne żołądka

Występują w niewielkiej liczbie w dolnej części gruczołu. Zawierają w cytoplazmie ziarnistości, wykazują powinowactwo do soli chromu i srebra. Wydzielają gastrynę ( kom. G) i somatostatynę ( kom. D). Hormony te regulują i integrują czynności wydzielnicze, wchłaniania oraz motorykę przewodu pokarmowego.

70. Komórki endokrynne nabłonka jelit

W obrębie nabłonka jelitowego występują komórki, będące gruczołami endokrynowymi. Należą do nich kom. chromochłonne ( enteroendokrynowe), które wytwarzają serotoninę ( wywołującą skurcz m. gładkich). Kom. S wytwarzają sekretynę, kom. D somatostatynę, kom. IG gastrynę, kom. TG gastrynę i cholecystokininę, kom. FC serotoninę i peptydy.

71. Biologiczna wartość białek i aminokwasów w żywieniu

Białka posiadają różną wartość biologiczną, zależną od stopnia ich przyswajalności, a z drugiej od ich struktury chemicznej. Stopień przyswajalności to stosunek białka przyswojonego przez organizm do białka podanego ( w %).

Jeśli chodzi o strukturę chemiczną to dzielimy białka na pełnowartościowe (zaw. wszystkie am. egzogenne) i niepełnowartościowe. Białka pokarmu spełniają swoją biologiczną rolę, jeśli posiadają pełny komplet am. egzogennych. Pełnowartościowe są białka pochodzenia zwierzęcego.

72. Równowaga białkowa i bilans azotu ( patrz punkt 57)

73. Rodzaje, budowa i czynność połączeń międzykomórkowych w nabłonku jelita cienkiego

74. Przemiana węglowodanów (glikogen, glukoza)

Przemiany węglowodanów to glikoliza ( tlenowa, beztlenowa), glikogeneza, glikogenoliza, glukoneogeneza, cykl pentozofosforanowy.

75. Węglowodany ustrojowe

Cukier w organizmie zwierzęcym występuje w 2 postaciach: glikogenu i glukozy. Obok nich można tez spotkać inne cukry ( fruktoza, galaktoza). Glikogen- wielocukier zbudowany z glukoz, dobrze rozp. w wodzie. Znajduje się we wszystkich tkankach i płynach ustrojowych. Najwięcej jest w wątrobie i mięśniach. Jako substancja zapasowa jest łatwo uruchamiany. Jego źródłem jest przede wszystkim glukoza i inne cukry proste oraz kwas mlekowy, propionowy i tzw. aminokwasy cukrotwórcze.

Drugim ważnym cukrem jest glukoza, główny substrat energetyczny organizmu

76. Regulacja poziomu glukozy we krwi.

Insulina-produkowana przez kom. beta trzustki. wpływa na przechodzenie glukozy do komórek i jej wykorzystanie przez tkanki oraz na przekształcenie glukozy w glikogen, odkładany w tkankach, głównie w wątrobie i mięśniach. Brak insuliny powoduje, wzrost glukozy we krwi, nie może być ona zużytkowana przez tkanki, ani magazynowana w formie glikogenu. Glukoza jest wówczas wydalana z moczem ( objaw cukrzycy). Wraz z tymi objawami występują również inne zaburzenia metaboliczne, gdyż przy braku spalania cukrów, energia jest dostarczana przez tłuszcze ( powstają ciała ketonowe).

Adrenalina- działa antagonistycznie do insuliny, podwyższa poziom glukozy we krwi, przy jednoczesnym rozpadzie glikogenu w wątrobie.

Glukagon- wytwarzany przez kom. alfa trzustki, powodujący rozpad glikogenu wątrobowego i zwiększający stężenie glukozy we krwi.

77. Tolerancja glukozy

W cukrzycy glukoza gromadzi się we krwi zwłaszcza po posiłkach. Gdy chorych obciąży się glukozą, jej poziom wzrasta we krwi gwałtownie i wraca do normy wolniej niż u zdrowych. Do diagnozy cukrzycy stosuje się doustny test tolerancji glukozy. Zaburzenie tolerancji glukozy jest spowodowane zmniejszeniem transportu glukozy do kom. Gdy brak insuliny zmniejszony jest transport glukozy do mięśni i innych tkanek. Jednak jej wchłanianie z jelit i resorbcja w nerkach jest niezmieniona. Zużycie glukozy przez mózg, krwinki czerwone, wątrobę nie zmienia się. Drugą przyczyną cukrzycy jest zaburzenie w glukostatycznej czynności wątroby. Wątroba pobiera glukozę z krwi i przechowuje ją w formie glikogenu, ale wydziela też glukozę do krwi, a proces ten hamowany jest przez insulinę.

78. Wpływ usunięcia trzustki na metabolizm glukozy i kwasów tłuszczowych

Usunięcie trzustki doprowadza do rozwoju cukrzycy oraz zaburzeń trawienia i wchłaniania spowodowanych brakiem enzymów trawiennych wydzielanych przez trzustkę.

79. Odruch rejekcji (faza zasysania, wyciskania i połykania)

Ponowne przeżuwanie pokarmu odbywa się po 15-45 min od pobrania pokarmu, zazwyczaj w pozycji leżącej. Rozpoczyna się zwracaniem pokarmu. Zwierzę wykonuje głęboki wdech, spada ciśnienie w klatce piersiowej, w przełyku, otwiera się wpust żołądka i pokarm zostaje wessany do przełyku, następnie odbywa się wydech, rośnie ciśnienie w klatce piersiowej i przełyku, pokarm zostaje zwrócony do jamy gębowej.

80. Lokalizacja i rodzaje neuronów tworzących ośrodki regulacji czynności czepca i żwacza

81. Wpływ jednostronnego i obustronnego przecięcia n. błędnych na czynność przedżołądków

82. Odruchowe reakcje motoryczne czepca i żwacza wyzwalane stymulacją mechanoreceptorów i chemoreceptorów z przedżołądków, trawieńca i jelit

83. Wpływ insuliny na czynność motoryczną czepca i żwacza.

84. Czynność motoryczna ksiąg

Motoryka ksiąg jest bardziej złożona, bo występują w niej skurcze trzonu ksiąg oraz skurcze listków. Jest ona mniej regularna w porównaniu z motoryką czepca i żwacza. Można jednak wyróżnić fazy energiczniejszych skurczów trzonu w czasie występowania cykli czepcowo-żwaczowych.

85. Czynność motoryczna trawieńca

Motoryka trawieńca jest zbliżona do motoryki żołądka jednokomorowego. Tutaj także występuje związek motoryki trawieńca z motoryką czepca i żwacza.

86. Rynienka przełykowa

Od ujścia przełyku w żwaczu aż do ksiąg ciągną się dwa zgrubienie błony śluzowej tworzące rynienkę przełykową. Dzięki niej pokarm może ominąć czepiec i żwacz. Czynność zamykania się rynienki jest odruchowo- bezwarunkowa, a jej ośrodek znajduje się w rdzeniu przedłużonym. Wyzwalana jest przez bodźce drażniące błonę śluzową policzków, gardzieli i przełyku. Odruch ten jest bardzo ważny u zwierząt młodych, żywionych mlekiem. Dzięki zamykaniu się rynienki mleko może ominąć żwacz i przedostaje się do ksiąg, a z nich do trawieńca. Z wiekiem odruch staje się mniej sprawny i rynienka nie zamyka się szczelnie. U dorosłych można wyzwolić ten odruch, gdy ścianę gardzieli drażni się niektórymi substancjami chemicznymi, jak roztwór cukru, węglan sodu, siarczan miedzi. Wykorzystywane jest to w praktyce lekarskiej, gdy chodzi o bezpośrednie podanie leku do trawieńca z ominięciem żwacza.

87. Chemiczne procesy trawienia w przedżołądkach

Żwacz: trawienie celulozy, fermentacja cukrów prostych. Celuloza i inne wielo i dwucukry są rozkładane do cukrów prostych, a następnie cukry proste ulegają fermentacji do LKT, które wchłaniane są do krwi ż. wrotnej. Powstają też gazy ( produkty uboczne), tj. metan, CO2, N, H. Gazy są usuwane przez odbijanie. Białka rozkładane są do aminokwasów, z których część wchłania się do krwi, a część przechodzi do dalszych odcinków przewodu pokarmowego, a część ulega deaminacji. Na skutek tego procesu powstają kwasy organiczne oraz amoniak. Amoniak może być wykorzystywany przez bakterie żwacza do syntezy własnego białka.

Czepiec: pełni rolę stacji rozdzielczej i transportera pokarmu

Księgi: wyciskanie wody z treści pokarmowej.

Trawieniec: trawienie tak jak u monogastrycznych.

88. Rodzaje bakterii w żwaczu

Lactobacillus- rozkłada skrobię, dwucukry

Streptococcus- rozkłada skrobię, dwucukry

Selenomonas- rozkłada dwucukry, monocukry

Bacteroides- rozkłada celulozę, celobiozę; produkty: kwas octowy, bursztynowy, propionowy

Ruminococcus- rozkłada celulozę, celobiozę; produkty: kwas mrówkowy, propionowy, bursztynowy

Ruminobacter- rozkłada celulozę, celobiozę; produkty: kwas octowy, propionowy

Clostridium- rozkłada celulozę, celobiozę

Vibrio- rozkłada celulozę, celobiozę

89. Rodzaje pierwotniaków

Isotricha- substrat: cukry; działanie: rozkład cukrów, odkładanie paraglikogenu, rozkład LKT, biosynteza białka

Dasytricha- substrat: cukry, działanie: jw.

Metadinium- rozkłada celulozę, biosynteza białka

Diplodinium- substrat: celuloza, skrobia; działanie: rozkład celulozy, skrobi, biosynteza białka

Entodinium- substrat: skrobia; działanie: rozkład skrobi, biosynteza białka.

91. Trawienie węglowodanów w przedżołądkach

Węglowodany są rozkładane przez enzymy bakteryjne w żwaczu. Procesowi temu ulegają nie tylko cukry dobrze rozpuszczalne i dwucukry, ale też wielocukry strukturalne ( celuloza i hemicelulozy). Bakterie i pierwotniaki wykorzystują węglowodany do budowy własnych komórek i jako źródło energii (powstają związki wysokoenergetyczne tj. acetylo CoA i ATP oraz produkty nieprzydatne mikroorganizmom, ale o dużej wartości dla makroorganizmu). Część jest zużywana przez mikroorganizmy do tworzenia aminokwasów. Powstają więc związki, które są ich prekursorami: pirogronian, szczawiooctan, alfa- ketoglutaran.

Węglowodany rozpadają się na cukry proste (cześć jest wbudowywana do kom. pierwotniaków i bakterii). Pozostałe natomiast ulegają fermentacji. Jako główne produkty przejściowe powstają: kwas pirogronowy i mlekowy, które ulegają dalszym przemianom dając w efekcie LKT. Powstają też duże ilości gazów.

Celuloza---> celobioza---->glukoza------> kwas pirogronowy, mlekowy----->LKT ( octowy, propionowy, dużo metanu)

Skrobia---> kwas propionowy, masłowy

Dwucukry, heksozy, pentozy---> kwas masłowy, propionowy

Hemicelulozy (ksylan, pektyny)

92. Trawienie białek w przedżołądkach

Wyróżniamy 3 rodzaje białka:

Białka rozkładane są przez enzymy mikroorganizmów. rozkład przebiega kolejno przez polipeptydy, peptydy, kwasy aminowe, od których oddziela się amoniak. Reszta rozkładana jest dając ATP, LKT i gazy. Przy rozpadzie aminokwasów tworzy się najwięcej kwasu octowego, powstają też inne kwasy zawierające od 2 do 5 węgli. Amoniak jest głównym źródłem azotu do syntezy białka organicznego. 10-30 % białka dociera do jelita cienkiego i tam jest rozkładane do aminokwasów.

93. Przemiany aminokwasów w przedżołądkach

Aminokwasy w żwaczu ulęgają deaminacji. Z powodu warunków beztlenowych nie powstają ketokwasy i hydroksykwasy, ale zredukowane kwasy tłuszczowe. Przy rozpadzie aminokwasów tworzy się najwięcej kwasu octowego, powstają też inne kwasy zawierające od 2 do 5 węgli ( niektóre o rozgałęzionych łańcuchach).

94. Znaczenie azotu niebiałkowego w żywieniu przeżuwaczy

Cześć białka można w żywieniu zastąpić azotowymi substancjami niebiałkowymi, dodając do paszy mocznik, sole amonowe, amidy. Zwierzęta nie posiadają zdolności wiązania azotu. Bakterie z kolei są przyswajane przez pierwotniaki i w ten sposób azot nieorganiczny, przemieniany początkowo w białko bakteryjne, przekształcany jest ostatecznie w cenne białko zwierzęce. Jest to tzw. uszlachetnianie białka w żwaczu.

95. Krążenie azotu w organizmie przeżuwaczy

Amoniak niewykorzystany przez bakterie, wchłaniany jest do krwi, wędruje do wątroby i tam jest przekształcany w mocznik. Jest on w przeważającej części wydalany w moczu. Część przechodzi do śliny i ze śliną wraca ponownie do żwacza, gdzie może być ponownie wykorzystany.

96. Przemiany tłuszczów w przedżołądkach

Tłuszcz ulega dwóm zasadniczym przemianom: lipolizie i hydratacji. W procesie lipolizy następuje rozpad tłuszczów na kwasy tłuszczowe i glicerol. Uwolnione kwasy podlegają uwodorowaniu, zmniejsza się ilość kwasów nienasyconych. Gromadzi się dużo kwasu stearynowego ( z linolowego, linolenowego i oleinowego). Kwasy tłuszczowe zawierające 16 atomów węgla i dłuższe nie są w żwaczu wchłaniane i przechodzą do dalszych odcinków przewodu pokarmowego.

97. Synteza witamin u przeżuwaczy

W żwaczu zachodzi synteza witamin z gr. B i wit. K. Nie występują te procesy u zwierząt młodych, w okresie ich odżywiania się mlekiem, a pojawiają się przy przejściu na odżywianie paszą zieloną.> Na intensywność i rodzaj syntetyzowanej substancji wpływa rodzaj podawanej zwierzętom paszy. Istotnym warunkiem syntezy wit. B12 jest obecność kobaltu w paszy. Dzięki syntezie witamin przeżuwacze są mniej wrażliwe na niedobory niż inne gatunki zwierząt domowych.

98. Trawienie w trawieńcu u przeżuwaczy

Trawieniec jest zbudowany podobnie jak żołądek prosty zwierząt wszystko- i mięsożernych, wytwarza podobne enzymy. Jest tylko nieco wyższe pH jego treści, dzięki nieustannemu dopływowi pokarmu ze żwacza. U cieląt występuje podpuszczka ścinająca białko mleka.

99. Trawienie w żołądku gruczołowym i mięśniowym ptactwa domowego

W żołądku gruczołowym treść pokarmowa jest mieszana z sokami żołądkowymi. Jego skład jest podobny jak u ssaków i zawiera głównie pepsynę i kwas solny oraz śluz. W tej części nie ma intensywnego trawienia, ponieważ ze względu na małą objętość żołądka pokarm przebywa zbyt krótko. Treść pokarmowa przesycona sokami żołądkowymi przechodzi do żołądka mięśniowego- mielca. Kurczy się on energicznie, a ponieważ wypełniony jest żwirem i kamykami, mechanicznie rozdrabnia treść pokarmową, spełniając rolę uzębienia.

100. Trawienie w jelicie cienkim. Skład i czynności trawienne soku jelitowego, trzustkowego i żółci.

Sok trzustkowy- płyn przejrzysty, ciągliwy, hipotoniczny, pH alkaliczne. Zawiera sole mineralne, węglany, enzymy trawienne. Ilość soku trzustkowego- 7-17 ml na dobę na 1 kg mc. Do enzymów proteolitycznych należą: trypsyna i chymotrypsyna. Trypsyna rozkłada białka do peptydów. Wytwarzana jest przez trzustkę w postaci trypsynogenu, aktywowaną przez wytwarzaną w błonie śluzowej jelita enterokinazę. Chymotrypsyna również rozkłada białko, ale działa w innym miejscu łańcucha peptydowego. Wytwarzana jest również w postaci nieczynnego chymotrypsynogenu, uczynnianego przez czynną trypsynę. Trzustka wydziela również niewielkie ilości erytrypsyny, rozkładającej peptydy do wolnych aminokwasów.

Spośród enzymów amylolitycznych w trzustce wytwarzana jest amylaza rozkładająca skrobię i glikogen lub dekstryny do maltozy. Działa silniej niż amylaza ślinowa. W soku trzustkowym występuje maltaza ( rozkłada maltozę do 2 glukoz), sacharaza ( do glukozy i fruktozy) i laktaza ( do glukozy i galaktozy). Tłuszcze rozkłada lipaza trzustkowa do kwasów tłuszczowych i glicerolu. Ważną rolę odgrywa żółć w trawieniu tłuszczów, która je emulguje. Obok lipazy znajduje się też w soku lecytynaza, rozkładająca lecytyny do kwasów tłuszczowych, kwasu glicerolofosforowego i choliny.

Żółć- płyn brązowy lub zielonkawy, ciągliwy, pH alkaliczne lub lekko kwaśne. Zawiera sole mineralne i związki organiczne. Najważniejszymi składnikami są kwasy i barwniki żółciowe. Kwasy żółciowe ( i ich sole) są kwasami cholowymi połączonymi z glikokolem lub tauryną. Posiadają one właściwość zmniejszania napięcia powierzchniowego, dzięki czemu tłuszcz rozpada się na mniejsze kuleczki i tworzy emulsję, przez co wzrasta powierzchnia kontaktu z enzymem lipazą. Ułatwiają też wchłanianie kwasów tłuszczowych z jelita. Ostatecznie kwasy żółciowe wydzielane przez wątrobę wchłaniają się z powrotem do limfy i krwi i wracają z nią do wątroby ( krążenie kwasów żółciowych).

Barwniki żółciowe: żółtawa bilirubina i zielonkawa biliwerdyna. Powstają z rozpadu hemoglobiny. Ostatecznie są one wydalane z kałem w postaci sterokobiliny i moczem jako urobilina.

Żółć hamuje gnicie w jelicie cienkim. Aktywuje enzymy soku jelitowego i trzustkowego, ułatwia trawienie białek, pobudza perystaltykę jelita oraz wzmaga sekrecję wątroby.

Sok jelitowy- wytwarzany jest w dwunastnicy i w dalszych odcinkach jelita cienkiego. Jest to płyn ciągliwy, izotoniczny z krwią, alkaliczny. Alkalizuje kwaśną treść żołądka oraz powoduje trawienie nadtrawionych działaniem soku żołądkowego i trzustkowego substancji pokarmowych. Enzymami soku jelitowego są:

-peptydazy ( amino i karboksypeptydazy)- rozkładają peptydy do aminokwasów, rozrywając łańcuch peptydowy albo od strony aminowej, albo karboksylowej.

-maltaza, laktaza, sacharaza

-amylaza

-lipaza jelitowa

-enzymy rozkładające kwasy nukleinowe ( nukleazy)

102. patrz punkt 101

103.patrz punkt 101

104. patrz punkt 101

105. Regulacja wydzielania soku trzustkowego

Wydzielanie jest regulowane wpływami nerwowymi i hormonalnymi. Istnieje również odruchowy mechanizm sekrecji ( poprzez drażnienie pokarmem receptorów). Podrażnienie n. błędnego wzmaga sekrecję trzustki, w soku znajduje się wówczas dużo enzymów trawiennych. Podrażnienie n. współczulnych ( trzewnych) hamuje sekrecję. Na czynność trzustki wpływają mediatory Ach ( pobudza), adrenalina ( hamuje).

Hormonami działającymi na sekrecję trzustki są: sekretyna, cholecystopankreozymina. Pod wpływem draznienie pokarmem, błona śluzowa dwunastnicy wydziela prosekretynę, która w kontakcie z treścią pokarmową ulega aktywacji do sekretyny. Sekretyna jest wchłaniana do krwi i z krwią dopływa do trzustki, pobudzając jej kom. do zwiększenia il. wydzielanego soku trzustkowego i stężenie w nim soli min., nie wpływa na stężenie enzymów. Cholecystokininopankreozymina zwiększa stężenie enzymów trawiennych w soku trzustkowym.

107. Skład żółci ( elektrolity i substancje organiczne)

108. Regulacja wydzielania żółci kanalikowej i przewodowej

Wydalanie żółci z woreczka żółciowego reguluje wegetatywny układ nerwowy. Pobudzenie przywspółczulne powoduje wzrost napięcia ścian woreczka i jego skurcz oraz zwiotczenie zwieracza. Bodźcami otwierającymi zwieracz i wylewanie się żółci do dwunastnicy są nasilone ruchy perystaltyczne jelit. Istotny wpływ na napięcie ścian woreczka i na jego opróżnienie ma cholecystopankreozymina.

109. Zagęszczanie żółci

Zagęszczenia żółci w cholesterol lub sole żółciowe bilirubiny poprzez jej odwodnienie. Mogą powstawać złogi w wyniku tego procesu.

110. Regulacja wydzielania soku jelitowego

Sekrecja jelitowa regulowana jest na drodze nerwowej i hormonalnej. Sok jelitowy zaczyna wydzielać się już po 10 min po pobraniu pokarmu ( mechanizm odruchowy). Pobudzenia współczulne wpływają hamująco, przywspółczulne wzmagają sekrecję. Bodźce mechaniczne lub chemiczne drażniące błonę śluzowa jelita ( tj. rozciąganie jelita pokarmem, mechaniczne drażnienie śluzówki, działanie laktozy, produktów rozkładu białek czy dekstryn) wpływają na wydzielanie soku jelitowego. Hormon enterokrynia wydzielana przez błonę śluzową jelita pobudza wydzielanie soku jelitowego.

111. Wewnątrzwydzielnicze funkcje jelita cienkiego

Obok enzymów trawiennych błona śluzowa jelita cienkiego produkuje cały szereg substancji hormonalnych, regulujących funkcje sekrecyjne lub motoryczne jelita, wątroby, trzustki i woreczka żółciowego.

SEKRETYNA- błona śluzowa jelita cienkiego-wyzwalana przez HCl, pepton, aminokwasy, tłuszcze mydła- pobudza sekrecję trzustki, sok wodnisty, ubogi w enzymy

CHOLECYSTOKININA-PANKREOZYMINA- bł. śluzowa j. cienkiego- pepton, aminokwasy, KT, tłuszcz, HCl- pobudza sekrecje trzustki, sok bogaty w enzymy, skurcz i opróżnianie woreczka żółciowego

WILLKININA- bł. śluzowa jelita cienkiego- HCl- pobudzanie ruchów kosmków

ENTEROGASTRON- bł. śluzowa j. cienkiego- tłuszcz, węglowodany- hamowaie sekrecji i motoryki żołądka

ENTEROKRYNINA- bł. śluzowa jelit- składniki miazgi pokarmowej- pobudzenie sekrecji soku jelitowego

ŻOŁĄDKOWY PEPTYD HAMUJĄCY (GIP)- bł. śluzowa dwunastnicy i j. czczego- kwasy tłuszczowe, aminokwasy- hamowanie sekrecji HCl i pepsyny w żołądku

WAZOAKTYWNY HORMON JELITOWY ( VIP)- bł. śluzowa jelita i żołądka- hamowanie sekrecji HCl i pepsyny, rozszerzenie naczyń, obniżenie ciśnienia krwi.

113. Wchłanianie jelitowe Na, K, Cl, Ca, Mg, HCO3

Sole min. są resorbowane z różną szybkością, zależnie od chemicznego składu

Ca- wchłaniane w jelicie cienkim, łatwiej rozpuszczalne są lepiej wchłaniane ( odczyn kwaśny wzmaga wchłanianie, nieduże il. tłuszczów zwiększają wchłanianie)

Mg- jw.

Na-łatwo wchłaniany, szybko dostaje się do krwi

K-j.w

Cl

114. Wchłanianie jelitowe cukrów prostych

Wchłaniane są przez błonę śluzową do krwi żyły wrotnej, wędrują z krwią do wątroby, gdzie odkładane są w formie glikogenu lub roznoszone po całym organizmie. Mogą być też wchłaniane dwucukry- sacharoza, maltoza, laktoza, ulegające rozkładowi w błonie śluzowej jelita. Spośród cukrów prostych można wyróżnić: glukozę, fruktozę i galaktozę. W ich resorbcji bierze udział biologiczny układ transportowy ( transport ułatwiony). Cukry te ulegają w błonie fosforylacji i ich estry fosforanowe są szybciej wchłaniane niż wolne cukry.

115. Faza tlenowa i beztlenowa przemian cukrów

Glikoliza to szlak przekształcania glukozy w pirogronian w celu dostarczenia kom energii z ATP i substratów do innych procesów metabolicznych.

Glikoliza tlenowa-w warunkach tlenowych. Produktem końcowym jest pirogronian. Ten z kolei ulega oksydacyjnej dekarboksylacji do acetylo- CoA. Grupa acetylowa włącza się do cyklu Krebsa, gdzie utlenia się do CO2 i H2O. 1 cz. glukozy to 2 cz pirogronianu, co daje 2 cz. ATP. Całkowity zysk to 8 cz ATP ( 4 cz z NADH).

Glikoliza beztlenowa- dotyczy kom. bez mitochondriów lub niedostatecznie zaopatrywanych w tlen. pirogronian redukuje się do mleczanu. glikoliza ta jest mniej wydajna niż tlenowa. 1 cz glukozy daje tylko cz ATP.

116. Cykl Krebsa, cykl pentozowy

Cykl pentozowy- cytozolowy mechanizm przetwarzania glukozy niezwiązany bezpośrednio z potrzebami energetycznymi komórki. Jego celem jest dostarczenie NADPH + H+ i rybozo-5-fosforanu. Składa się z fazy oksydacyjnej ( powstaje rybulozo-5-fosforan) i nieoksydacyjnej ( rybulozo-5-fosforan przechodzi w rybozo-5-fosforan ( do syntezy nukleotydów) albo ulega wieloetapowym przekształceniom w metabolity glukozy). Przekształcenie cukrów może zachodzić w różnych kierunkach i zależy to od dostępności substratu lub zapotrzebowania na określone metabolity tego cyklu.

Cykl Krebsa- stanowi drugi etap oddychania komórkowego zachodzący w mitochondriach, końcowa droga spalania metabolitów powstałych z rozkładu cukrów, tłuszczów i białek. Cykl ten polega na całkowitym utlenianiu czynnego octanu powstałego w procesie glikolizy w szeregu przemian od kwasu octowego do kwasu szczawiooctowego. W przebiegu tych reakcji odłączane są cząsteczki dwutlenku węgla (CO2) oraz atomy wodoru, które łączą się z NAD. W jednym przebiegu cyklu następuje spalanie dwóch atomów węgla, w wyniku czego powstają dwie cząsteczki CO2, odłącza się 8 protonów i 8 elektronów. Istotą cyklu jest to, że jednostka dwuwęglowa, czyli acetylokoenzym A (acetylo-CoA) łączy się z jednostką czterowęglową (kwas szczawiooctowy) dając związek sześciowęglowy (kwas cytrynowy), który ulega dwukrotnie dekarboksylacji i czterokrotnie odwodorowaniu i w rezultacie przekształca w kwas szczawiooctowy, dzięki czemu może nastąpić kolejny obrót cyklu. W szczególności cykl kwasu cytrynowego zachodzi następująco: acetylo-CoA łączy się z kwasem szczawiooctanowym, z czego powstaje kwas cytrynowy oraz wolny koenzym A (CoA). Kwas cytrynowy w wyniku reakcji kondensacji zostaje przekształcony w kwas izocytrynowy, a ten w wyniku odwodorowania i dekarboksylacji w alfa-ketoglutaran, który po kolejnej dekarboksylacji i odwodornieniu daje bursztynylo-CoA. Związek ten po odłączeniu ATP i wolnego CoA daje bursztynian, natomiast po odłączeniu FADH2 daje fumaran. Następnie w reakcji hydratacji (przyłączania wody) powstaje jabłczan, który oddając wodór przekształca się w szczawiooctan zamykający cykl.

117. Rodzaje tłuszczów występujących w organizmie

118. Rola tłuszczów w organizmie

119. Regulacja przemiany tłuszczowej

Regulatorami przemiany tłuszczowej są UN oraz hormony. Ośrodki regulujące metabolizm tłuszczu mieszczą się w podwzgórzu. Wszelkie stany, kiedy przemiana materii wzmaga się ( np. podczas pobudzeń układu współczulnego) powodują wzrost zużycia tłuszczów. Stany, którym towarzyszy osłabienie metabolizmu, zwiększają odkładanie się tłuszczu. Głównymi hormonami wpływającymi na gospodarkę tłuszczową są hormony tarczycy i gruczołów płciowych. Hipersekrecja tarczycy lub gonad powoduje wzmożone spalanie tłuszczów ( efekt- wychudzenie). Podobnie działa somatotropina. Usunięcie gonad i ich hipofunkcja powoduje odkładanie się tłuszczów.

120. Synteza tłuszczu

Zachodzi w wątrobie i tkance tłuszczowej. Składa się z 2 etapów:

-powstanie fosfoglicerolu,

-estryfikacja glicerolu kwasami tłuszczowymi ( tw. tłuszczów obojętnych)

121. Ciała ketonowe, ketoza

Ciała ketonowe - grupa organicznych związków chemicznych, będących pośrednimi metabolitami przemian tłuszczów.

Należą do nich:

Ciała ketonowe są alternatywnym produktem utleniania wolnych kwasów tłuszczowych w wątrobie, a proces ich powstawania określa się terminem ketogeneza. Mózg, serce i mięśnie potrafią wykorzystywać je jako materiał energetyczny, ale w prawidłowych warunkach, głównym wykorzystywanym materiałem jest glukoza.

W pewnych warunkach metabolicznych dochodzi do zwiększenia produkcji ciał ketonowych. Najczęściej zachodzi to w cukrzycy przy znacznym niedoborze insuliny i może prowadzić do ketonemii i kwasicy ketonowej (nazywanej też ketozą), a w zaawansowanych przypadkach ketonowej śpiączki cukrzycowej.

Inne przypadki, kiedy dochodzi do zwiększonego produkowania ciał ketonowych to:

122. Cholesterol, rozmieszczenie w organizmie

Organiczny związek chemiczny, lipid z grupy steroidów zaliczany także do alkoholi. Jego pochodne występują w błonie każdej komórki zwierzęcej, działając na nią stabilizująco i decydując o wielu jej własnościach. Jest także prekursorem licznych ważnych steroidów takich jak kwasy żółciowe czy hormony steroidowe. Wchłonięty w jelitach cholesterol zostaje rozdzielony na 2 pule. Większa, stanowiąca około 70%, jako składnik chylomikronów przepływa najpierw przez naczynia limfatyczne, by w końcu znaleźć się w żyłach. Mniejsza część trafia natomiast do żyły wrotnej.

W ten sposób cholesterol trafia do wątroby, skąd jego część zostanie ponownie wydzielona do dwunastnicy. Żółć zawiera bowiem cholesterol w postaci zarówno wolnej, jak i estrów. Tworzą się tam mieszane micele zawierające oprócz cholesterolu także sole kwasów żółciowych i fosfolipidy, wśród których przeważa fosfatydylocholina. Prawidłowo kwasów żółciowych powinno być 20-30 razy więcej, niż cholesterolu. W sytuacji, gdy ten stosunek spada do 13, rośnie ryzyko strącania się mikrokryształków cholesterolowych, co owocuje tworzeniem złogów. Ich powstawanie odbija się niekorzystnie na zdrowiu

123. Wchłanianie, synteza i przemiana cholesterolu

Pula cholesterolu organizmu człowieka pochodzi ze źródeł pokarmowych (egzogennych oraz z biosyntezy (cholesterol endogenny). Produkcja zachodzi we wszystkich komórkach jądrzastych, lecz głównie w wątrobie (60-70%), jelitach (15%) oraz w skórze (5%). Endogenny cholesterol syntetyzowany jest z tego samego źródła, co kwasy tłuszczowe: z acetylo-CoA. Tworzenie tej cząsteczki z fragmentów dwuwęglowych przebiega w kilku etapach.

Wchłanianie- nie cały wchłaniany w przewodzie pokarmowym cholesterol pochodzi z konsumpcji. Związek ten dostaje się do dwunastnicy razem z żółcią wydzielaną przez wątrobę), a także ze złuszczonym nabłonkiem wyściełającym przewód trawienny. W rezultacie blisko połowa wchłanianego cholesterolu nie pochodzi z pożywienia.

Z uwagi na charakterystyczną dla lipidów słabą rozpuszczalność w wodzie cholesterol przebywa w świetle jelit w micelach mieszanych. Do wchłaniania cholesterolu konieczna jest więc obecność soli kwasów żółciowych.

Niezależnie od egzogennego lub endogennego pochodzenia najważniejszy ze steroidów wchłaniany jest w większości w proksymalnej części jelita cienkiego. Procesowi temu ulega w formie wolnej i dopiero później zostaje zestryfikowany kwasami tłuszczowymi o długich łańcuchach węglowodorowych.

124. Lipidy osocza

Należą do nich tak znane substancje, jak cholesterol, trójglicerydy, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach - A, D, E i K - oraz wolne kwasy tłuszczowe, fosfolipidy, hormony steroidowe wydzielane przez korę nadnerczy, jądro i jajnik. Prawie wszystkie z tych substancji są związane z białkami, tworząc lipoproteiny. Lipoproteiny dzielą się z kolei na chylomikrony, lipoproteiny o bardzo małej gęstości (angielski skrót - VLDL), lipoproteiny o pośredniej gęstości (IDL), lipoproteiny o małej gęstości (LDL) oraz lipoproteiny o dużej gęstości (HDL). Zasadniczą funkcją lipoprotein jest przenoszenie wspomnianych wyżej substancji lipidowych do komórek.

125. Miażdżyca

Miażdżyca tętnic (łac. atheromatosis, atherosclerosis) (potoczna nazwa to "arterioskleroza") – przewlekła choroba, polegająca na zmianach zwyrodnieniowo-wytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic, głównie w aorcie, tętnicach wieńcowych i mózgowych, rzadziej w tętnicach kończyn. Miażdżyca jest najczęstszą przyczyną stwardnienia tętnic (łac. arteriosclerosis). Do jej powstania i rozwoju usposabia m.in. hipercholesterolemia, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, niewłaściwy sposób odżywiania, zaburzenia krzepnięcia krwi oraz stres. Miażdżyca polega na wysepkowatym gromadzeniu się w błonie wewnętrznej tętnic cholesterolu (i jego estrów) oraz innych lipidów.

126. Rozwój jelita w okresie postnatalnym

128. Układ immunologiczny układu pokarmowego


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Uklad pokarmowy
geriatria p pokarmowy wyklad materialy
Wpływ AUN na przewód pokarmowy
Infekscje układu pokarmowego
Leki w chorobach układu pokarmowego
MIKROFLORA, ZATRUCIA POKARMOWE
Patologia przewodu pokarmowego CM UMK 2009
uk ad pokarmowy
układ pokarmowy budowa i funkcja
Wpływ stresu na motorykę przewodu pokarmowego ready
Krwawienie z przewodu pokarmowego lub zagrażające powikłania oraz dyskomfort pacjenta w zakresie hig
Wywiad w chorobach układu pokarmowego
układ pokarmowy

więcej podobnych podstron