17.12.2013
Trzecie rozszerzenie terytorialne odbywało się w 1995 r i przystąpiły do Unii Europejskiej : Austria, Finlandia i Szwecja. Było to już 15 krajów nazywanych od tej pory starą 15, aby odróżnić od innych krajów.
Miało to inny charakter bo jeśli nawet niektóre kraje w „starej 15” były szybsze gospodarczo jak Grecja Portugalia czy Hiszpania to kraje europy środkowo-wschodniej, bo to o takie chodzi reprezentowali jako całość grupa znacznie niższym poziomie rozwoju mierzonym PKB per capital. Ale te kraje europy środkowo- wschodniej obarczone były jeszcze innym problemem. Otóż przez wiele lat po II wojnie światowej funkcjonowały gospodarczo zupełnie w innym porządku ekonomicznym innym modelu gospodarczym a mianowicie dominowała własność państwowa i centralne zarządzanie gospodarka. Czyli mechanizm rynkowy jako regulator procesów gospodarczych miał duże mniejsze znaczenie jak w przypadku tych krajów, które już w unii były. Można powiedzieć, ze władze Unii obawiały się iż te młode gospodarki rynkowe, bo proces transformacji ekonomicznej w tych krajach rozpoczął się na początku lat 90. To był stosunkowo krótki okres by mechanizm rynkowy w tych gospodarkach na tyle był umocniony by można było uznać za efektywny regulator procesów gospodarczych. Ten problem rozpatrywany był w związku z koniecznością przystosowania się tych gospodarek do funkcjonowania w ramach jednolitego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. Oczywiście był i problem trzeci jakie będą koszty wspierania dostosowań gospodarczych w krajach Europy środkowo-wschodniej.
Ile kraje ze starej „15” będą musiały przeznaczyć ze swoich budżetów na przyspieszenie konwergencji gospodarek krajów Europy środkowo-wschodniej. Innymi słowami jak wysoki fundusz spójności będzie trzeba ustanowić chodzi tu o spójność jako cel, a środki na ten cel mogłyby być przeznaczone z różnych już istniejących instrumentów finansowych Unii czyli zwłaszcza z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego .
Ostatecznie rozszerzenie czwarte jest rozszerzeniem etapowym. Większość krajów została przyjęta do Unii w 2004 r- Litwa, Łotwa, Estonia, Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Malta, Cypr. Te 2 ostatnie kraje oczekiwały na datę ustalenia ich członkowstwa i one zostały przyjęte na naradzie dołączenia ich do procesu rozszerzenie Unii w 2004 r. Z krajów które kandydowały do członkowstwa do Unii w 2004 nie zostały przyjęte Bułgaria i Rumunia. Były to kraje jeszcze biedniejsze niż średni poziom rozwoju krajów Europy środkowo-wschodniej, ale ostatecznie uzyskały członkowstwo w 2007. W ten sposób UE rozszerzyła się do 27 krajów. Natomiast w 2013 członkowstwo uzyskała Chorwacja. Obecnie krajów w UE jest 28.
I ETAP Pierwszy etap rozwoju integracji europy (1950-1956)
Utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali na podstawie traktatu paryskiego, który podpisało 6 krajów 18.04.1951. Były to kraje- Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg. Traktat paryski wszedł w życie w 1952. Postanowienia traktatowe charakteryzowały te wspólnotę następująco:
Integracja sektorowa
Liberalizacja handlu produktami przemysłu węglowego i przemysłu hutniczo -żelaza
J. Monnet dążył do tego, aby EWWiS funkcjonowała jako instytucja ponadnarodowa
Instytucje EWWiS zostały utworzone jako efekt kompromisu pomiędzy krajami małymi i dużymi i w rezultacie utworzenie Rady Ministrów, której Monnet nie przewidywał ponadnarodowy charakter EWWiS został ograniczony z czego był mocno niezadowolony. J. Monnet. Ale kraje małe obawiały się ze decyzje w EWWiS jeśli nie będzie Rady Ministrów będą podejmowane przede wszystkim w interesie krajów dużych bo zgodnie z ustaleniami były lepiej reprezentowane w organie zarządzająco-wykonawczym EWWiS jakim była Wysoka Władza. Z perspektywy czasu (historii integracji europy) okazała się, że zasady tworzenia instytucji w EWWiS stała się podstawa systemu instytucjonalnego Wspólnot Europejskich i UE.
Główne instytucje EWWiS
Wysoka władza (High Authority)
Rada Ministrów
Wspólne Zgromadzenie
Trybunał sprawiedliwości
Wysoka władza – instytucja ponad narodowa o charakterze zarządzająco -wykonawczym. Pierwszym jej przewodniczącym został Monnet. Zgodnie z pomysłem Monnet wysoka władza miała być ograniczeniem decyzyjnym czyli władza 6 krajów miałyby się jej podporządkować, ale w rzeczywistości tak się nie stało. Powstała nieprzewidywana w planach Rada Ministrów.
Rada Ministrów- ze swojej istoty jest organem międzynarodowym . W tym przypadku EWWiS miała zatwierdzić decyzje Wysokiej Władzy. Każdy kraj w rządzie ministrów miał jednego przedstawiciela.
Wspólne Zgromadzenie - została przewidziana jako organ opiniodawczy składający się z przedstawicieli Parlamentów Narodowych. Mniejsze kraje miały mniejsza reprezentacje w tym , a większe liczniejsza. Wspólne Zgromadzenie nie było wiec parlamentem. Nie miało formalnych uprawnień, ale od początku wykazywało duża aktywność i miało wpływ na funkcjonowanie EWWiS.
Trybunał Sprawiedliwości- powstał w tym celu by rozstrzygać sprawy będące wykroczeniem wobec postanowień traktatu paryskiego. Te sprawy mogły dotyczyć spraw pomiędzy państwami członkowskimi, a organizacjami EWWIS oraz mogły dotyczyć spraw pomiędzy organami EWWiS.
Czy EWWiS była jedyną wspólnotą, która planowano w latach 50. utworzyć? Czy zamierzenia Francji dotyczące integracji europejskiej ograniczały się do EWWiS?
Nie. Równolegle z tworzeniem EWWiS przygotowywano utworzenie drugiej organizacji – Europejskiej Wspólnoty Obronnej. To było dowodem zdecydowanych działań Francji, ale przede wszystkim nie tyle rządu co ośrodka pracującego na rzecz przyspieszenia integracji europejskiej, którym kierował J. Monnet na początku lat 50. rząd francuski miał w tej sprawie takie poglądy jak J. Monnet co wynikało z determinacji Francji dotyczącej rozwiązania problemu niemieckiego.
W 1952 r podpisano traktat o EWO czyli utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej. Rozpoczął się proces ratyfikacji tego traktatu. Równolegle zostały podjęte prace nad przygotowaniem konstytucji Europejskiej Wspólnoty Politycznej co oznaczało, że cele do którego dążyli federaliści europejscy miał być zrealizowany w następujący sposób:
Utworzenie EWO jeśli 6 krajów ten traktat by ratyfikowało i etapem finalizującym ten proces miało być podpisanie traktatu traktatu o utworzenie EWP.
!!!UWAGA!!!
Traktat o EWP mógł wejść w życie po ratyfikacji traktatu o EWO taki był warunek dalszych działań.
Co się stało, że nie utworzono EWP i nie utworzono Wspólnej Europejskiej armii czyli EWO?
Zgromadzenie Narodowe Francji 1954 odrzuciło traktat o EWO co ostatecznie spowodowało niepowodzenie planu utworzenia Unii Federalnej w Europie.
Czy to wydarzenie dotyczące upadku planu integracji politycznej w Europie należy traktować jako porażkę zwolenników integracji czy jako doświadczenie, które pozwoliło skorygować te plany.
Z perspektywy historycznej można traktować te wydarzenie jako szansę korekty planów integracyjnych bo okazało się, że Europa nie była przygotowana do utworzenia Unii Federacyjnej, ale nie była też przygotowana sama Francja, która taki plan przygotowała, bo umocniły się wpływy polityczne generała Degola i skutecznie nie dopuściły do ratyfikacji o utworzenie Wspólnej Europejskiej Armii. Ale należy takie podkreślić , że w kręgach ekonomistów współpracujących z władzami swoich krajów w połowie lat 50. Krystalizowały się poglądy w sprawie zasadności podjęcia planu integracji gospodarczej. Za przełomowy moment należy uznać konferencje w Messynie w 1955r na której szóstkę krajów EWWiS reprezentowali Ministrowie Spraw Zagranicznych wśród, których była belgijski minister P.H. Spaak. Powołano wówczas komisję pod kierunkiem Spaaka w celu przygotowania planu integracji gospodarczej, której podstawą byłby wspólny rynek. Ten komitet miał takie zbadać możliwości realizacji takiego planu. Krajem któremu taki plan nie odpowiadał była Francja. Dlatego, że wspólny rynek to wolna konkurencja, daleko idąca otwartość gospodarcza- swoboda przepływów towarów kapitału usług i osób. Francja obawiała się czy jej sytuacja gospodarcza nie pogorszyła się bo może na tym wspólnym rynku przedsiębiorstwa francuskie nie sprostają konkurencji. Jako zagrożenie rząd francuski widział przede wszystkim przedsiębiorstwa niemieckie. Dlatego w Messynie rozwiązano ten problem następującą. Wyrażono zgodę na utworzenie proponowanej przez Francje Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej bo nie chcąc wspólnego rynku EWG Francja preferowała integracje sektorową, a zatem objęcie integracją kolejnego sektora czyli energetycznego a dokładnie energetyki jądrowej (Francja taką energetykę rozwijała)
!!!UWAGA!!!
Czy J. Monnet też nie chciało wspólnego rynku?
Wspólnego rynku raczej nie chciał rząd francuski natomiast J. Monnet zrobił wszystko żeby Francja do wspólnego rynku przystąpiła. J. Monnet zaangażował swoich ekspertów który dokonali szacunków w jakich gałęziach przemysłu Francji jak niekonkurencyjna istnieje. Bilans tych szacunków był pozytywny. Niemniej warto zwrócić uwagę na to ze przyszłość Europy od tego zależały czy Francja się zgodzi czy nie.
Rok 1956 – publikacja raportu Spaaka pokazała, że w tym raporcie stwierdzono możliwość utworzenia wspólnego rynku i przedstawiono jego podstawowe założenia wśród których wyraźnie można zauważyć ze była to koncepcja oparta na 4 koncepcjach. Raport otworzył możliwość negacji traktatowych i traktat został podpisany 25.03.1957.
II ETAP to lata 1957-1984
Utworzenie EWG
Budowa wspólnego rynku
Rozszerzenie procesów integracyjnych
Główne postanowienia Traktatu Rzymskiego o EWG
Integracja rynkowa – wprowadzenie wspólnego rynku
Integracja walutowa – wąż walutowy i utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego
Rozwój wspólnotowej polityki społeczno – ekonomicznej
A. Główne postanowienia Traktatu Rzymskiego o EWG
| części | tytuły | Części składowe i tytuły | artykuły |
|---|---|---|---|
| Preambuła | 1-8 | ||
| Cześć 1 | Podstawowe zasady | ||
| Cześć 2 | Utworzenie wspólnoty | ||
| Tytuł 1 | Swobodny przepływ towarów, utworzenie Unii Celnej eliminacja ograniczeń ilościowych | 9-37 | |
| Tytuł 2 | Rolnictwo | 38-47 | |
| Tytuł 3 | Swobodny przepływ osób usług i kapitału | 48-73 | |
| Tytuł 4 | Transport | ||
| Cześć 3 | Polityka Wspólnoty | ||
| Tytuł 1 | Wspólne zasady obejmujące politykę konkurencji, pomoc państwa, postanowienia podatkowe, harmonizacja prawa | 85-102 | |
| Tytuł 2 | Polityka gospodarcza, głownie polityka handlowa | 103-116 | |
| Tytuł 3 | Polityka społeczna | 117-128 | |
| Tytuł 4 | Europejski Bank Inwestycyjny | 129-130 | |
| Cześć 4 | Stworzenie z krajami i terytoriami zamorskimi które powstają w specjalnych układach, stosunkach z krajami członkowskimi | 131-136 | |
| Cześć 5 | Instytucje Wspólnoty | ||
| Tytuł 1 | Postanowienia dotyczące instytucji | 137-198 | |
| Tytuł 2 | Postanowienia finansowe dotyczące budżetu Wspólnoty | 199-209 | |
| Cześć 6 | Postanowienia ogólne i końcowe | 210-248 |