TKANKI

Tkanka –

1. zbiór / zespół komórek o podobnej budowie, funkcji i pochodzeniu.

2. zespół komórek i ich wytworów (substancja międzykomórkowa) podobnie zróżnicowanych (o podobnej budowie i typie przemiany materii) i przystosowanych do wykonywania określonych funkcji.

• Substancja międzykomórkowa może występować w postaci

  • nieukształtowanej (płyn tkankowy o charakterze białkowym, wypełniający przestrzenie między listkami zarodnikowymi, dostarczanie komórkom substancji odżywczych, niezbędnych do dalszego rozwoju) lub

  • ukształtowanej (zawierają różnorodne elementy o charakterze włóknistym).

• Wszystkie tkanki mają ustalone właściwości, przejawiające się reakcjami morfologicznymi i funkcjonalnymi, są ze sobą ściśle powiązane.

• Wyróżnia się cztery rodzaje tkanek:

  • nabłonkowe (jednowarstwowe – płaski, sześcienny, walcowaty, wielorzędowy, przejściowy i wielowarstwowe – płaski, sześcienny, walcowaty, gruczołowe i zmysłowe),

  • łączne (właściwa – galaretowata, siateczkowata, włóknista luźna i zbita, tłuszczowa, oporowa – chrzęstna szklista, włóknista, sprężysta i kostna splotowata, blaszkowata, krew i limfa – erytrocyty, trombocyty, leukocyty),

  • mięśniowe (gładka, poprzecznie prążkowana – szkieletowa, serca),

  • nerwowe (neurony – dendryty, akson, glejowa).

TKANKA NABŁONKOWA

Tkanka nabłonkowa –

• pokrywa całą powierzchnię zew. organizmu oraz wyściela wszystkie narządy wew., nabłonki spoczywają na podścielisku, od którego oddzielone są błoną podstawną (funkcja mechaniczna, fundament nabłonka, warunkuje połączenie z podścieliskiem),

• Na wolnej powierzchni znajdują się wypustki cytoplazmatyczne takie jak:

  • mikrokosmki (proces wchłaniania i udział w resorpcji zwrotnej),

  • rzęski (zdolność poruszania się, usuwanie szkodliwych cząsteczek) i

  • stereocylia.

Cechy charakterystyczne

• Ściśle ułożone

• Mają duże jądra komórkowe

• Umiejętność dzielenia się

• Zawierają dużo siateczki szorstkiej i rybosomów

• Dobrze rozwinięte aparaty golgiego

• nie są unaczynione,

• rozwijają się ze wszystkich listków zarodkowych,

• maja różny kształt.

• Występują w niej połączenia międzykomórkowe

• Odżywianie odbywa się przez pobieranie z tkanek położonych niżej

• Mają zdolność podziału

• Mają duże zdolności regeneracyjne

Funkcje tkanek nabłonkowych

• Funkcja ochronna (przed działaniem czynników zew., przed urazami mechanicznymi, działaniem enzymów trawiennych i zapobiega przenikaniu bakterii, przed utratą wody, nadmiernym promieniowaniem UV, wnikaniem drobnoustrojów)

• Funkcja regeneracyjna

• Funkcja wymiany gazowej

• Funkcja wydalnicza (wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii

• Funkcja lokomotoryczna

• Utrzymuje kontakt ze środowiskiem zewnętrznym,

• odbieranie bodźców

• Funkcja wchłaniania substancji

• Wydzielnicza (wydzielanie substancji niezbędnych dla organizmu),

• Wymiana między srodowiskiem wew organizmu a środowiskiem zew

• Wyscielanie narządów, układów

Podział nabłonków:

■ ze względu na liczbę warstw: ■ ze względu na kształt komórek:

JEDNOWARSTWOWE WIELOWARSTWOWE

- PŁASKIE - PŁASKIE

- SZEŚCIENNE

- WALCOWATE

- WIELORZĘDOWE

JEDNOWARSTWOWY PŁASKI

• Budowa

  • zbudowany z jednej warstwy komórek płaskich, uwypuklonych w miejscu gdzie obecne jest spłaszczone jądro.

  • Komórki mają kształt wieloboczny.

• Występuje tam, gdzie potrzebna jest szybka wymiana:

  • Pęcherzyki płucne

  • Występuje na tylnej powierzchni rogówki,

  • wyściela naczynia krwionośne i chłonne.

  • nerki

• Na jego powierzchni można znaleźć mikrokosmki.

• Funkcja: wykazuje zdolności resorpcyjne i pochłaniania różnych substancji.

JEDNOWARSTWOWY SZEŚCIENNY

• zbudowany z jednej warstwy komórek w kształcie sześcianów (wytwarzają wydzieliny).

• Mogą występować twory w postaci mikrokosmków, rzęsków, czy rąbka szczoteczkowego.

• Funkcja: bierze udział w budowie odcinków wydzielniczych wielu gruczołów, wyściela przewody wyprowadzające niektórych gruczołów oraz oskrzeliki.

• Występuje tam, gdzie zachodzi wchłanianie i wydzielanie:

  • kanalikach nerwowych,

  • końcowych odcinkach gruczołów

JEDNOWARSTWOWY WALCOWATY

• budowa

  • zbudowany z jednej warstwy komórek o kształcie graniastosłupów lub walców.

  • Jadra maja kształt owalny lub wydłużony.

• Występuje:

  • w przewodzie pokarmowym,

  • jajowodach (gdyż zawierają dużą liczbę rzęsek, które ułatwiają przemieszczanie się komórki jajowej)

  • macicy

  • w przewodach wyprowadzających pewnych gruczołów,

• Obecne komórki kubkowe (wydzielające śluz), rąbek szczoteczkowy i rzęski.

JEDNOWARSTWOWY WIELORZĘDOWY

• Budowa

  • zbudowany z jednej warstwy komórek walcowatych o różnej wysokości,

  • jądra komórkowe w wielu rzędach,

  • obecne rzęski.

• Występuje:

  • w drogach oddechowych (jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela).

• W przypadku uszkodzenia dochodzi do jego uzupełnienia dzięki komórkom zastępczym.

JEDNOWARSTWOWY PRZEJŚCIOWY

• Budowa

  • komórki mogą zmieniać wysokość,

  • brak przestrzeni międzykomórkowych (w nich krąży płyn tkankowy, odżywiający komórki, są zamknięte i zapobiegają wylaniu się płynu),

  • obecne komórki baldaszkowate (zabezpieczają przed przenikaniem do niego moczu).

• Wyściela drogi wyprowadzające mocz (kielichy nerkowe, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa, miedniczki nerkowe).

• Funkcja: zapobiega przenikaniu wody z tkanek do moczu, może odbywać się wytwarzanie śluzu, który chroni przed szkodliwym działaniem moczu.

WIELOWARSTWOWY PŁASKI

• Budowa

  • zbudowany z wielu warstw komórek o różnym kształcie,

  • łatwo się degenerują, złuszczają lub ulegają zrogowaceniu.

• Występuje

  • Wyściela przewód pokarmowy od jamy ust do przełyku oraz

  • pochwę i

  • pokrywa przednią powierzchnie rogówki,

  • skórę (naskórek).

WIELOWARSTWOWY SZEŚCIENNY

• budowa

  • zbudowany z kilku warstw komórek sześciennych.

• Występuje w przewodach wyprowadzających niektórych gruczołów (ślinianka, trzustka, gruczoły potowe).

WIELOWARSTWOWY WALCOWATY

• Budowa

  • zbudowany z komórek o różnym kształcie, przeważnie wielobocznym, ale najbardziej powierzchowną warstwę stanowią walcowate.

• Występuje w przewodach wyprowadzających niektórych gruczołów oraz spojówce u konia, zwierząt mięsożernych.

NABLONEK ZMYSŁOWY

• jego komórki mają zdolność wytwarzania różnych substancji (potrzebne – wydzieliny, szkodliwe – wydaliny),

• dzieli się na:

  • śródnabłonkowy – występuje w postaci komórek kubkowych, powstaje z komórek walcowatych, np. gruczoły w błonie śluzowej jamy nosowej i

  • pozanabłonkowy – powstaje przez wpuklenie nabłonka do podłoża łącznotkankowego, wyróżnia się:

    • gruczoły otwarte (egzokrynowy, połączony z nabłonkiem a pomocą przewodu wyprowadzającego, wydzielina wydostaje się na powierzchnie ciała lub do narządów wew., można go podzielić na pęcherzykowy, cewkowy i cewkowo – pęcherzykowy) i

    • gruczoły zamknięte (endokrynowy, brak łączności z nabłonkiem, wydzielina dostaje się do krwi lub chłonki albo do płynu mózgowo – rdzeniowego).

• Podział gruczołu:

  • prosty (jeden odcinek wydzielniczy, krótki przewód wyprowadzający lub brak, ściana odcinków wydzielniczych łączy się z nabłonkiem pokrywającym),

  • rozgałęziony (składa się z kilku lub kilkunastu odcinków wydzielniczych, wspólny przewód wyprowadzający),

  • złożony (skład się z większej liczby gruczołów wyprowadzających, których wspólne przewody uchodzą do głównego przewodu).

• Wydzielanie jest złożonym procesem, w którym wyróżnia się trzy fazy:

  • synteza wydzieliny,

  • jej gromadzenie się i

  • wyprowadzenie z komórki na zewnątrz.

• Podział na:

  • merokrynowe (komórka nie ulega zmianom lub uszkodzeniu, np. ślinianki, wątroba, trzustka, gruczoły potowe),

  • apokrynowe (wydzielina gromadzi się w szczytowej części komórki, odrywa się i dostaje do odcinka wydzielniczego, np. gruczoł mlekowy),

  • holokrynowe (komórki przekształcają się w wydzieliny i odłączają się od nabłonka gruczołowego, np. gruczoł łojowy).

NABŁONEK ZMYSŁOWY

• zbudowany z komórek,

• występuje w narządach zmysłów (kubki smakowe, błona węchowa, siatkówka, narząd spiralny w uchu wewnętrznym).

• Funkcja: zdolność odbierania bodźców dochodzących do organizmu ze środowiska zewnętrznego, komórki posiadają specjalne urządzenia do odbierania podniet oraz pozostają w ścisłym kontakcie z włóknami nerwowymi.

TKANKA MIĘŚNIOWA

• zbudowana z włókien białkowych – miofilamentów, łączących się w pęczki – miofibryle (włókienka mięśniowe),

• brak substancji międzykomórkowej,

• włókna mięśniowe połączone są za pomocą elementów tkanki łącznej luźnej.

CECHY	MIĘŚNIE GŁADKIE	MIĘŚNIE POPRZECZNIE PRĄŻKOWANE
		SZKIELETOWE
Kształt	Wrzecionowate	Blisko siebie, wydłużone walce
Jądro	Jedno jądro położone centralnie	Wiele jąder położonych peryferyjnie
Skurcz mięśni	Niezależny od naszej woli, następuje powoli	Zależny od naszej woli, następuje szybko
Występowanie	Współtworzy ściany narządów wewnętrznych, przewodu pokarmowego, naczyń krwionośnych, limfatycznych i narządów moczowo – płciowych oraz skóry	Budują aktywną część układu
Funkcje	Nie pełni funkcji lokomocyjnych	Umożliwia ruch lokomocyjny kręgowców

Tkanka mięśniowa gładka –

• zbudowana z miocytów, mających różny kształt i wielkość, jądro i cytoplazma – sarkoplazma, a w niej włókienka mięśniowe zbudowane z miofilamentów (miozyna i aktyna). Filamenty aktynowe błona komórkowa otacza miocyty i tworzy jamki komórkowe (kształt kulisty, biorą udział w przemianie materii komórki, wewnątrzkomórkowy transport jonów wapnia potrzebnych do skurczu), wśród komórek wyróżniamy miocyty kurczliwe i aktywne metabolicznie, kurczą się niezależnie od woli zwierzęcia pod wpływem bodźców, skurcz powolny i długotrwały, zmęczenie następuje powoli.

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa –

• budowa

  • zbudowana z włókien mięśniowych, wielojądrzaste, kształt długich cylindrów lub walców o końcach zaokrąglonych lub zaostrzonych, wyróżnia się części składowe:

    • sarkolema (cienka błona, otacza włókno od zew., składa się z dwóch warstw zew. i wew., a pomiędzy nimi jasna przestrzeń),

    • jądra (owalne pod sarkolema),

    • sarkoplazma (wypełnia wnętrze włókna mięśniowego, zawiera mioglobinę, obecne włókna mięśniowe białe i czerwone),

    • włókienka mięśniowe ( zbudowane z substancji anizotropowej i izotropowej).

• Występuje w mięśniach szkieletowych skórnych, zew. ucha, oka, w języku, w ścianie gardła, przełyku, krtani, odbytu oraz mięśniach wew. oka u ptaków.

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana sercowa –

• zbudowana z włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych, które nie przebiegają równolegle do siebie, kurczy się niezależnie od naszej woli, jądra leżą w części środowej, a włókna cieńsze, prążkowanie gęstsze (jasny – izotropowy, ciemny – anizotropowy), we włóknach obecne wstawki, w których wyróżniamy część poprzeczną i podłużną, buduje mięsień sercowy.

• Występują również elementy mięśniowe, które można uważać za oddzielny rodzaj tkanki wchodzące w skład układu przewodzącego serca (przewodzenie bodźców skurczowych, udział w beztlenowej glikolizie).

Miofibryla -> pęczek miofibrylii -> włókno mięśniowe -> pęczek włokien więśniowych

Sarkometr – jednostka kurczliwa

TKANKA NERWOWA

Funkcje:

Odbiera i przewodzi impulsy ze świata zewnętrznego i wewnętrznego.

Składa się z:

NEURONÓW – przewodzą bodźce

KOMÓRKI GLEJOWE – odżywiają i chronią komórkę

Neurony (podział) :

• czuciowe- odbieranie bodźców od receptorów

• ruchome- przekazują impuls nerwowy do efektora ( do np. mięśnia)

• pośredniczące- coś pomiędzy czuciowymi a ruchomymi.

Budowa neuronów:

• perykarian- ciało komórki nerwowej. ( znajduje się tam 1 jądro, mitochondria, neurofibrylle- włókienka białkowe, rybosomy)

• wypustki cytoplazmatyczny, tworzące włókna nerwowe

  • dendryty- krótkie, liczne, rozgałęziające się w okolicy perykarionu, odbierają bodźce z narządów lub innych neuronów i prowadzą je do komórki

  • neuryty-( aksony) neuron ruchowy, przekazuje impuls dalej (aksony są bardzo długie), wypustka pojedyncza, przeprowadza bodźce z komórki do innych neuronów lub narządów obwodowych

    • Budowa neurytu:

      • Akson

      • osłonka mielinowa

      • osłonka komórkowa

• Neurony mogą mieć różna liczbę wypustek, dzielimy je na:

  • jednobiegunowe (jedna wypustka – akson, występują w niektórych jądrach podwzgórza),

  • dwubiegunowe (dwie wypustki: dendryt - prowadzi do narządu obwodowego i akson – do OUN, spotyka się w siatkówce oka),

  • wielobiegunowe (duża liczba wypustek: akson i dendryty, występują w rdzeniu kręgowym, jako komórki ruchowe).

• Komórka otoczona błona białkowo – lipidową, składa się z jądra i cytoplazmy – neuroplazmy, a w jej obrębie obecne grudki substancji zasadochłonnej (nadają cytoplazmie kształt, udział biosyntezie białek i przemianie materii komórek) i neurofibryle (cienkie włókienka, reprezentowane przez neurofilamenty – funkcja podporowa i neurotubule – udział w transporcie neurosekretu).

• Neurony łączą się za pomocą synaps.

• Funkcja: zdolność odbierania bodźców ze środowiska zewnętrznego.

Informacje przekazywane są z prędkością 120 m/s

Budowa komórki nerwowej:

Akson może być nagi, nieosłonięty, ale zdarza się to rzadko.

Rodzaje włókien:

Włókna jednoosłonkowe – osłona mielinowa

włókna dwuosłonkowe – na osłonie milionowej znajduje się druga – osłona schwanna

Rola osłonek:

Ochronna

Izolacyjna

Przyspieszenie przewodzenia impulsów

Synapsa – połączenie dwóch komórek nerwowych

CHEMICZNA ELEKTRYCZNA

W synapsie chemicznej przepływ impulsów odbywa się w jedną stronę – od aksonu do dendrytu. W synapsie elektrycznej przepływ impulsów jest dwustronny.

Rodzaje połączeń:

Neuron – mięśnie

Neuron – gruczoł

Neuron – neuron

Budowa i rodzaje synaps:

( synapsa- połączenie pomiędzy 2 komórkami neuronowymi lub pomiędzy komórką nerwową a inną)

1. Podział synaps ze względu na lokolizację:

• nerwowo mięśniowe

• nerwowo nerwowe

• nerwowo gruczołowe

1. Podział ze względu na rodzaj impulsu nerwowego

• elektryczne

• chemiczne

włókna nerwowe –

• wypustki komórek nerwowych,

• składa się z włókna osiowego – cylinder osiowy, zbudowany z neuroplazmy i otoczone błoną białkowo – lipidową (aksolema), okryte osłonkami: glejową i mielinową – rdzenną.

• Włókna dzieli się na:

  • bezmielinowe (otoczone osłonką glejową, brak mielinowej, nie są odizolowane od siebie, skład się z włókien osiowych leżących w obrębie komórek glejowych – lemocyty, komórki Schwanna, otoczone pochewką łącznotkankową, jeżeli obecne jest jedno włókno osiowe – położenie środkowe, jeżeli większa ich liczba – na obwodzie pasma glejowego, występują w obrębie AUN, unerwiającego narządy wewnętrzne),

  • mielinowe (otoczone osłonką glejową i mielinową, dobrze odizolowane od siebie, zbudowana z włókna osiowego otoczonego osłonką wew. lub zew., osłonka mielinowa składa się z odcinków, białek, lipidów i steroidów, występuje w OUN –

  • włókna ośrodkowe (w istocie białej rdzenia kręgowego i mózgowia, brak pochewki łącznotkankowej i wcięć mieliny) i w nerwach obwodowych –

  • włókna obwodowe (otaczane pochewką z tkanki łącznej wiotkiej, obecne włókna kolagenowe) i

  • nagie (występują na początku wypustek – przy perykarionie oraz na ich końcu – przy zakończeniach nerwowych).

• Funkcja: przewodzenie bodźców do narządów lub części organizmu.

Tkanka nerwowa glejowa (neuroglej) –

• część składowa tkanki nerwowej,

• zbudowana z komórek – astrocyty, zawierających cienkie i rozgałęzione wypustki, które ściśle do siebie przylegają, tworzy błonę (izoluje elementy nerwowe od otoczenia),

• prymitywnymi komórkami są komórki wyściółki – ependymocyty (wyścielają kanał środkowy rdzenia kręgowego oraz wodociąg i komory mózgu, mają zdolność wydzielania różnych substancji do płynu lub krwi, synteza białek),

• obecne mikrokosmki (wprawiają w ruch płyn mózgowo – rdzeniowy),

• dzieli się na:

  • makroglej (zbudowany z komórek gwiaździstych – astrocyty, oplatające wypustkami neurony, funkcja: pośredniczą w transporcie substancji odżywczych, uczestniczą w wytwarzaniu błon granicznych i uzupełnianiu ubytków w tkance nerwowej, zdolność podziału, udział w przemianie cholesterolowej),

  • oligodendroglej (zbudowany z komórek o kulistym jądrze – oligodendrocyty, występują w substancji szarej i białej OUN, funkcja: biorą udział w wytwarzaniu mielin, w przemianie wodnej mózgu, wchodzą w skład zakończeń nerwowych oraz odgrywają rolę przy odnowie nerwów) i

  • mikroglej (zbudowany z komórek małych i wydłużonych, długie i rozgałęzione wypustki, występują w substancji szarej OUN, funkcja: obronna dla tkanki nerwowej, wytwarzają tkankę bliznowatą w przypadku uszkodzenia tkanki nerwowej).

TKANKA ŁĄCZNA

Cechy wspólne tkanek łącznych:

• komórki są luźno ułożone i jest dużo przestrzeni między nimi.

• Na substancje międzykomórkową składa się bezpostaciowa substancja podstawowa i jej elementy włókniste

Funkcje:

• Wypełniająca

• Odżywcza

• Transportowa (pośredniczy w przeprowadzaniu substancji odżywczych z naczyń krwionośnych do komórek oraz produktów przemiany materii z komórek do krwi lub chłonki)

• Mechaniczna

• Obronna

• stanowi środowisko, w którym odbywają się procesy przemiany materii,

Budowa:

• zbudowana z komórek i substancji międzykomórkowej.

  • Komórki wykazują dużą różnorodność (właściwa – fibrocyty, chrzęstna – chondrocyty, kostna – osteocyty), wywodzą się z mezenchymy.

  • Substancja międzykomórkowa składa się z dwóch części:

    • włóknistej (upostaciowanej)

      • zawiera włókna:

        • kolagenowe (kolagen, zbudowane z włókienek – fibryli – miofibryli – protofibryli, połączonych substancją spajającą, odporne na rozciąganie, rola mechaniczna, ścięgna, podwięzie, więzadła, 30% wszystkich białek z organizmu, nierozpuszczalne w wodzie, odporne na rozerwania),

        • sprężyste (elastyna, cieńsze niż kolagenowe, mają zdolność rozciągania się, tworzą ściany naczyń krwionośnych, odporne na działanie kwasów i zasad, zbudowane z mikrofibryle, rozróżnia się część osiową i warstwę zewnętrzną, odznaczają się dużą elastycznością, duże tętnice, tchawica, oskrzela),

        • retikulinowe – siateczkowe (retikulina, zbudowane z mikrofibryle połączonych substancją spajającą, funkcja mechaniczna, tkanka mięśniowa, odcinki wydzielnicze gruczołów, kanaliki nerkowe, naczynia włosowate).

    • substancji podstawowej (nieupostaciowanej)

      • zbudowana z cienkich blaszek, polisacharydów i białek, obecne włókna łącznotkankowe.

PODZIAŁ TKANKI ŁĄCZNEJ

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA

• struktura związana z funkcją.

  • Odżywcza – przeważają komórki a elementy mechaniczne substancji są rozwinięte słabo.

  • Mechaniczna – elementy mechaniczne silnie rozwinięte a komórki występują w małych ilościach.

• WIOTKA (nieupostaciowiona, luźna)

  • Zawiera włókna retikulinowe

  • Otacza naczynia krwionośne, mięśnie i nerwy

  • Tworzy warstwę podskórną

  • Wyróżnia się następujące komórki:

    • niezróżnicowane (kształt wydłużony, kuliste lub owalne jądra, zdolność przekształcania się w inne elementy komórkowe),

    • fibroblasty (spłaszczone o nieregularnym kształcie, jadro kuliste lub owalne, zdolność ruchu, udział w gojeniu ran, wytwarzają tkankę bliznowatą),

    • histiocyty (różnokształtne o nierównych brzegach, jedno jądro kuliste, owalne lub nerkowate, udział w procesie przemiany materii, w fagocytozie, pochłanianiu cząstek białkowych, przemianie polisacharydów, unieszkodliwianie drobnoustrojów, neutralizacja toksyn oraz wytwarzanie ciał odpornościowych),

    • tuczne (kuliste lub owalne, zawierają grube ziarnistości zasadochłonne, jadra niewielkie, wydzielają heparynę, która rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa przepuszczalność, obniża ciśnienie, w tkance łącznej grasicy czy migdałków), układu białokrwinkowego (limfocyty, monocyty, granulocyty),

    • tłuszczowe (kuliste, otoczone Siecia naczyń siateczkowatych i włosowatych),

    • barwinkowe (zawierają barwnik melaninę, który jest produktem przemiany białkowej, odpowiada za barwienie skóry, pochłaniają promienie świetlne i cieplne).

• Funkcja: zaopatruje inne tkanki w substancje odżywcze, tworzy rusztowanie dla narządów, obronna, uczestniczy w procesach przemiany materii, zdolność magazynowania wody, udział w odnowie innych rodzajów tkanek łącznych.

• Podział

  • LUŹNA BLASZKOWATA

    • blaszki ułożone pod różnym kątem, występuje w ścianach narządów rurowych układu pokarmowego, oddechowego, moczowego i płciowego

    • Funkcja: tworzy rusztowanie dla elementów funkcjonalnych narządów, do których wnika, łączy je ze sobą.

  • LUŹNA BŁONIASTA

    • włókna leża w jednej płaszczyźnie, występuje w krezce ora z w błonach surowiczych.

  • LUŹNA PÓŁKOWA

    • pomiędzy włóknami występują wolne pola niewypełnione substancją, występuje w sieci wielkiej i małej.

• WŁÓKNISTA BELECZKOWATA

  • zbudowana z beleczek przebiegających w różnych kierunkach i płaszczyznach, przeplatając się i krzyżując, między nimi substancja międzykomórkowa oraz różne rozdaje komórek np. makrofagi, występuje w skórze właściwej i pajęczynówce mózgowia.

• WŁÓKNISTA UPOSTACIOWIONA (ZBITA)

  • Zawiera włókna kolagenowe

  • Ułożone regularnie budują ściągana i torebki stawowe

  • Ułożone nieregularnie budują skórę właściwą

  • komórki pod postacią fibroblastów, włókna mają układ zorganizowany, przebiegający w jednym kierunku.

  • ZBITA ŚCIĘGNISTA

    • zbudowana z pęczków włókien kolagenowych, między nimi fibrocyty, na przekroju podłużnym komórki maja kształt prostokątny, a na poprzecznym – gwiaździsty, jądra wydłużone.

    • Zbudowane są z niej ścięgna więzadła i rozcięgna.

    • Wytrzymała na rozciąganie.

  • ZBITA SPLOTOWA

    • zbudowana z pęczków włókien kolagenowych oraz niewielkiej ilości sprężystych,

    • tworzy ochrzęstną, okostną, błony białawe oraz oponę twardą.

  • ZBITA SPRĘŻYSTA

    • włókna sprężyste tworzą sieć o silnie wydłużonych oczkach, a w nich włókna kolagenowe oraz fibroblasty,

    • występuje w więzadłach żółtych, karkowym, oraz podwięziach sprężystych mięsni brzucha u bydła.

• TŁUSZCZOWA

  • Gromadzi nadmiar tłuszczu

  • Występuje w warstwie podskórnej

  • Liczba komórek tłuszczowych nigdy nie znika!

  • pełnią funkcję termoizolacyjną i magazynującą;

  • odkłada w swej cytoplazmie tłuszcze obojętne

  • zawiera liczne komórki tłuszczowe, skład tłuszczu może być różny i zależy m.in. od klimatu rodzaju pożywienia.

  • Funkcja: ważna rola w gospodarce wodnej.

  • TŁUSZCZOWA ŻÓŁTA

    • komórki tłuszczowe ściśle do siebie przylegają, tworzą skupienia – płaciki,

    • zawierają naczynia krwionośne i chłonne,

    • kształt kulisty,

    • pomiędzy nimi przestrzeń, która zawiera fibroblasty,

    • komórki tuczne i elementy limfatyczne,

    • występuje w tkance podskórnej- podściółka tłuszczowa, w oczodole, dokoła nerek i naczyń krwionośnych.

    • Funkcja: stanowi materiał zapasowy, chroni organizm i pewne narządy przed urazami mechanicznymi i utratą ciepła, zachodzą w niej procesy przemiany wyższych kwasów tłuszczowych i węglowodanów.

  • TŁUSZCZOWA BRUNATNA

    • tłuszcz występuje w postaci licznych małych kropli i zawiera większe ilości pigmentu, jądra kuliste,

    • występuje u zwierząt ssących w okolicy szyi, nerek, między łopatkami, spełnia rolę gruczołu o wydzielaniu wewnętrznym.

• SIATECZKOWA

  • Komórki mają wypustki

  • Tworzą sieć

  • Budują drasicę, węzły chłonne, szpik kostny

  • jest mocno ukrwiona;

  • ma delikatną budowę;

  • posiada włókna retikulinowe

  • zbudowana z komórek siateczki o kształcie gwiaździstym, łączących się i tworzących sieć, obecne włókna siateczkowe, pokryte cienką błoną.

  • Wyróżniamy dwa rodzaje komórek:

    • mało zróżnicowane (cytoplazma zasadochłonna, centrum komórkowe, aparat Golgiego, mitochondria, jadra z luźno ułożoną chromatyną zawierają wyraźnie zaznaczone jąderka, mają zdolność do przekształcani się w inny rodzaj komórek) i

    • bardziej zróżnicowane (powstają z komórek mało zróżnicowanych, napęczniała cytoplazma, jądro z większą ilością chromatyny, gromadzą ciała tłuszczowe).

• GALARETOWATA NIEDOJRZAŁA

  • występuje tylko w życiu zarodkowym,

  • zbudowana z komórek gwiaździstych, mających wypustki, obecna substancja podstawowa o charakterze śluzowym, włókna retikulinowe,

  • jest punktem wyjściowym dal wszystkich rodzajów tkanek łącznych.

  • ZARODKOWA

    • Komórki macierzyste

    • W substancji międzykomórkowej nie ma włókien

    • Jest totipotencjalna (może wytwarzać KAŻDY rodzaj tkanki)

    • posiadają duże jądra komórkowe

• GALARETOWATA DOJRZAŁA

  • podobna budowa do niedojrzałej, ale obecne włókna kolagenowe, ostatecznie ukształtowana i nie ulega dalszemu różnicowaniu,

  • występuje w sznurze pępowinowym oraz w miazdze zęba.

Cechy charakterystyczne tkanek łącznych właściwych:

• brak substancji twardych

• duże możliwości regeneracyjne

• znaczny udział w metabolizmie

TKANKA ŁĄCZNA OPOROWA

• CHRZĘSTNA

  • Nie jest unerwiona i nie ukrwiona

  • Odżywianie odbywa się na zasadzie dyfuzji z tkanki położonej niżej

  • Ma dużą zdolność regeneracyjną

  • pokryta przez mezenchymę,

  • unaczyniona przez błonę łącznotkankową – ochrzęstną,

  • zawierającą włókna kolagenowe i sprężyste oraz fibroblasty.

  • Rozróżnia się dwie warstwy: zewnętrzną – bardziej zbitą i wewnętrzna – bardziej luźną.

  • Komórki przekształcają się w chondroblasty (chrząstkotwórcze) a te z kolei w chondrocyty (chrzęstne).

  • Ochrzęstna bierze udział w tworzeniu coraz to nowych warstw tkanki.

  • Funkcja: chondrocyty posiadają zdolność podziału, duża elastyczność i wytrzymałość, dzięki gęstości substancji podstawowej, nie mogą przenikać naczynia krwionośne i nerwy.

Dzielimy ze względu na liczbę włókien:

Rodzaje komórek chrzęstnych:

• chondrocyty- komórki budujące chrząstkę

• chondroblasty- komórki chrząstko twórcze

• chondroklasty- chrząstkogubne (odpowiedzialne za odpowiednie ograniczanie wzrostu)

Rodzaje tkanek chrzęstnych:

• tkanka chrzęstna szklista

  • jest gładka, śliska;

  • Tworzy szkielet w okresie zarodkowym i płodowym, u dorosłego buduje powierzchnie stawowe (gdyż jest odporna na ścieranie), znajduje się w przegrodzie nosowej, oskrzelach, zawiera włókna kolagenowe)

  • otoczona ochrzęstną, składa się z substancji międzykomórkowej i komórek – chondrocyty.

    • Komórki mają różny kształt i ułożenie, jądro z jednym lub dwoma jąderkami, zawiera siateczkę śródplazmatyczną, wszystkie organella i kropelki tłuszczu, leżą w jamkach chrzęstnych, otoczone macierzą około komórkową.

    • Substancja składa się z włókien kolagenowych i substancji podstawowej.

  • W przypadku uszkodzenia dochodzi do uzupełnienia ubytku tkanką łączną, której fibroblasty przekształcają się w komórki chrzęstne.

  • Funkcja: w życiu zarodkowym tworzy zawiązki kości szkieletu, a w organizmie dojrzałym chrząstki żebrowe jak krtani, pierścienie tchawicy i oskrzeli, pokrywa powierzchnie stawowe.

• tkanka chrzęstna sprężysta

  • elastyczna;

  • zawiera włókna elastynowe; które w części powierzchniowej przechodzą w okostną, a w części środkowej tworzą sieć,

  • ma brak zdolności do mineralizacji; nie wapnieje

  • Buduje małżowinę uszną, chrząstki krtani i nagłośni,

• tkanka chrzęstna włóknista

  • zawiera włókna kolagenowe; przebiegające w pęczkach równolegle do siebie lub tworzą nieregularne sploty,

  • między nimi komórki chrzęstne ułożone pojedynczo lub szeregami,

  • istota podstawowa słabo rozwinięta,

  • tkanka ta znajduje się w miejscu przyczepu ścięgien do kości, występuje w krążkach międzykręgowych i w chrząstce kopytowej u konia.

• KOSTNA

  • Tkanka kostna powstaje w wyniku kostnienie tkanki chrzęstnej.

  • W odróżnieniu od niej, jest unaczyniona i unerwiona. posiadają dużo włókien kolagenowych; w istocie międzykomórkowej „osseina” znajdują się sole mineralne – fosforan, węglan wapnia, fosforan magnezu- które nadają kości twardość

  • występuje tylko u zwierząt kręgowych

  • Funkcja: mechaniczna podpora organizmu w postaci szkieletu, osłania mózgowie i narządy w klatce piersiowej i jamie miednicy, rola w gospodarce mineralnej, przyczynia się do prawidłowej zawartości wapnia i fosforu we krwi i innych tkankach.

Skład:

substancja podstawowa z solami mineralnymi – odpowiada za twardość

włókna osseinowe (kolagenowe) – nadają elastyczność

osteocyty – KOMÓRKI KOSTNE (znajdują się w istocie międzykomórkowej, w jamkach kostnych)

Rodzaje tkanek kostnych:

• tkanka kostna grubo włóknista (splotowa)

  • pęczki włókien kolagenowych mają różna grubość i układają się w sposób dowolny,

  • występuje u szwach kostnych oraz w miejscach przyczepu ścięgien do kości w organizmach dojrzałych, a w życiu zarodkowym tworzy szkielet niższych kręgowców oraz zwierząt ssących.

• Tkanka kostna drobnowłóknista (balaszkowata)

  • substancja tworzy blaszki kostne, które przebiegają w jednym kierunku, obecne włókna kolagenowe – osseinowe, rozróżnia się komórki:

    • osteoblasty (kościotwórcze, kształt kostkowy, walcowaty lub wieloboczny, jadra kuliste lub owalne, występują w miejscu złamań lub uszkodzeń),

    • osteocyty (kostne,, kształt owalny, spłaszczone, jądro przybiera kształt komórki, bark zdolności podziału, leżą w jamkach kostnych),

    • osteoklasty (kościogubne, wielojądrzaste, jądra z luźną chromatyną, biorą udział w rozpuszczaniu i niszczeniu tkanki kostnej).

  • Dzieli się na:

    • tkanka kostna zbita

      • komórki ułożone są razem z blaszkami kostnymi w sposób uporządkowany wokół tętnicy w kanale Haversa

      • blaszki kostne wewnątrz kanałów osteonów, tworzy trzony kości długich i pokrycie nasad kości długich oraz zew. warstwę kości krótkich i płaskich

    • tkanka kostna gąbczasta

      • występują różne rodzaje blaszek kostnych, tworząc sieć, w której są jamki szpikowe

      • blaszki kostne uformowane w beleczki, a miedzy nimi przestrzenie wypełnione czerwonym szpikiem kostnym, tworzy nasady kości długich, wypełnia wnętrze kości krótkich i płaskich

  • Substancje odżywcze mogą być przekazywane z komórki do komórki za pomocą wypustek. Od zew. pokrywa ją okostna (dobrze unaczyniona i unerwiona błona, przymocowana do kości włóknami wnikającymi).

Tkanka łączna (krew i limfa) –

• charakteryzują się płynną substancją międzykomórkową – osoczem.

• Funkcja: tworzy środowisko wew. organizmu, zabezpieczające optymalne warunki dla działalności życiowej zwierzęcia.

Krew –

• składa się z osocza, komórek, zwanych krwinkami lub ciałkami krwi oraz płytek krwi.

  • Osocze – 55% objętości:

    • substancja płynna zbudowana z H₂O, obecne są także białka, tłuszcze, węglowodany, czy związki mineralne, hormony enzymy, fibrynogen (krzepnięcie krwi).

    • woda – 90%

    • związki organiczne – 9%:

    • białka: albumina, globulina, fibrynogen (odpowiedzialny za krzepnięcie krwi)

    • kwasy tłuszczowe

    • cukier (głównie glukoza)

    • hormony

    • enzymy

    • mocznik

    • związki nieorganiczne – 1%:

    • sole mineralne (lub, jak kto woli: chlorek sodu, jony wapnia, potasu, magnezu oraz żelaza pochodzącego z przemian hemoglobiny).

    • Funkcja osocza:

      • Bierze udział w krzepnięciu krwi,

      • Bierze udział w procesach odpornościowych,

      • Utrzymuje stałe pH i stałą temperaturę ciała

      • Utrzymuje stałe ciśnienie osmotyczne

      • Rozprowadza po organizmie substancje odżywcze (witaminy, enzymy, hormony)

      • Zabiera szkodliwe produkty przemiany materii i transportuje do nerek

      • Uczestniczy w transporcie CO₂

  • Elementami komórkowymi – (45 % objętości) krwi są:

    • erytrocyty

      • elastyczne,

      • krwinki czerwone,

      • zawierają hemoglobinę,

      • otoczone błoną,

      • wrażliwe na zmianę ciśnienia osmotycznego,

      • podstawowym źródłem jest glikoliza – ATP i NADH₂,

      • powstają w czerwonym szpiku kostnym, jako komórki jądrzaste – u ssaków brak jąder,

      • żyją krótko – 120 dni

      • Funkcja:

        • wymiana gazowa, Dostarczają tlen,Transportują CO₂ – 30%

        • transport aminokwasów,

        • przeciwciał,

        • toksyn,

        • leków

        • Warunkują grupę krwii

        • Razem z osoczem utrzymują pH krwii.

    • leukocyty

      • krwinki białe,

      • we krwi, limfie i tkance łącznej,

      • brak hemoglobiny,

      • obecne jądro,

      • krople tłuszczu i organella,

      • dzieli się je na agranulocyty – limfocyty, monocyty, granulocyty – obojętno, zasado i kwasochłonne.

        • Neutrofile – granulocyty obojętnościowochłonne, 60 %

          • Obrona przed infekcjami

          • Duża ilość oznacza stan zapalny

        • Eozynofile – granulocyty kwasochłonne, 3%

          • Niszczenie obcych tkanek (np. alergennych)

        • Bazofile – granulocyty zasadochłonne, 0,5 – 1%

      • Funkcja: udział w przemianie materii, zdolność do fagocytozy i czynnego ruchu, obronna – wychwytują i pożerają drobnoustroje, ciała obce, produkty rozpadu tkankowego i substancje szkodliwie, rozpoznawanie antygenów, uczestniczą w komórkowych i humoralnych reakcjach odpornościowych

    • trombocyty

      • małe,

      • bezjądrzaste,

      • nieregularny kształt,

      • drobnoziarnista cytoplazma.

      • Funkcja: proces krzepnięcia krwi i odpornościowe organizmu, fagocytoza

      • Żyją od 8 – 10 dni

      • Niszczone w śledzionie, tworzone w szpiku kostnym

LEUKOCYTY – krwinki białe:

Granulocyty Agranulocyty

(posiadają ziarnistości i płatowe jądro)

neutrofile eozynofile bazofile

UKŁAD LIMFATYCZNY

Limfa (chłonka):

• płynnego osocza (plazmy)

  • Osocze jest podobne do osocza krwi, różnice dotyczą ilości poszczególnych składników np. osocze limfy zawiera mniej białek, a więcej tłuszczów.

• Elementami komórkowymi są

  • limfocyty,

  • leukocyty i

  • krwinki czerwone.

Funkcja:

Pośredniczy w wymianie substancji między krwią a innymi tkankami

Transportuje tłuszcze po organizmie

Odpornościowa (niszczy to, co obce)