Przeciwdziałanie proliferacji BMR

Przeciwdziałanie proliferacji BMR

Zjawisko proliferacji obok globalnego terroryzmu od szeregu lat jest postrzegane jako jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla bezpieczeństwa światowego i z tego też powodu pozostaje ono w stałym, aktywnym zainteresowaniu służb specjalnych.

Proliferacja jest to rozprzestrzenianie broni masowego rażenia (BMR) oraz środków jej przenoszenia do tzw. krajów ryzyka. Przedmiotem proliferacji są także materiały, surowce, urządzenia i wiedza, które mogą mieć podwójne zastosowanie tzn. zarówno w sektorze cywilnym jak i wojskowym.

Polska od wielu lat jest aktywnym uczestnikiem porozumień, konwencji i reżimów kontrolnych w zakresie nieproliferacji oraz kontroli obrotu towarami i technologiami podwójnego zastosowania. Warunkiem efektywnego przeciwdziałania temu zagrożeniu jest międzynarodowa współpraca m.in. służb specjalnych.

Polska od czasu transformacji ustrojowej nie znajduje się na żadnej liście ograniczeń lub zakazów, tym samym polskie podmioty mogą swobodnie uczestniczyć w światowym handlu i wymianie naukowo-technicznej. Rodzi to ryzyko pojawienia się w naszym obszarze gospodarczym podmiotów i osób zainteresowanych nielegalnym pozyskiwaniem „wrażliwych” towarów, urządzeń i technologii.

W celu spełnienia standardów międzynarodowych zostały wprowadzone do krajowego porządku prawnego przepisy regulujące działalność gospodarczą w tym obszarze. Powołały one do życia organy kontroli obrotu i wyznaczyły rolę służb ochrony porządku prawnego. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest jedną z instytucji opiniujących wnioski o wydanie zezwolenia na międzynarodowy obrót towarami podwójnego zastosowania. Agencja może zainicjować wszczęcie kontroli u przedsiębiorcy, jak również wystąpić o cofnięcie lub zmianę zakresu zezwolenia na obrót.

Ponadto ABW jest jedyną w Polsce służbą specjalną o uprawnieniach śledczych, która ma ustawowy obowiązek rozpoznawania, przeciwdziałania i zwalczania przestępstw związanych z proliferacją. W realizacji tych zadań współpracuje przede wszystkim ze: służbą celną, strażą graniczną i innymi służbami specjalnymi RP.

Rozpoznane zagrożenia

Do sposobów pozyskiwania „wrażliwych” towarów i technologii można zaliczyć:

Zwalczanie terroryzmu

Wydarzenia z 11 września 2001 roku oraz zamachy w Madrycie i Londynie uzmysłowiły nam wszystkim, jakim wyzwaniem dla państw, organizacji międzynarodowych i obywateli jest skuteczne przeciwstawienie się zagrożeniom związanym z terroryzmem.

W ocenie specjalistów, Polska nie jest pierwszoplanowym celem dla organizacji ekstremistycznych. Mimo to - z uwagi na powagę zagadnienia i nieprzewidywalność działań zamachowców - nie można wykluczyć ataku na terytorium RP. Musimy liczyć się z możliwością wrogich działań w związku z udziałem w kampanii antyterrorystycznej oraz operacjach NATO czy UE.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest ustawowo zobowiązana do rozpoznawania zagrożeń terrorystycznych i zapobiegania aktom terroru. Pozyskiwanie i analizowanie informacji pozwala na ocenę źródeł i skali zjawiska, wytypowanie grup potencjalnych zamachowców, rozpoznanie ich planów i zaplecza logistycznego.

Walka z terroryzmem wymaga ścisłej współpracy z innymi służbami i instytucjami państwowymi oraz organizacjami międzynarodowymi. Skuteczną koordynację działań podejmowanych przez jednostki odpowiedzialne za ochronę antyterrorystyczną Polski ma zapewnić powołane w ramach ABW Centrum Antyterrorystyczne.

Centrum Antyterrorystyczne (CAT)

Centrum Antyterrorystyczne Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest jednostką koordynacyjno-analityczną w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi i jego zwalczania.

CAT funkcjonuje w systemie całodobowym 7 dni w tygodniu. Służbę w nim pełnią, oprócz funkcjonariuszy ABW, oddelegowani funkcjonariusze, żołnierze i pracownicy m.in. Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Agencji Wywiadu, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Celnej. Realizują oni zadania w ramach kompetencji instytucji, którą reprezentują. Ponadto z Centrum Antyterrorystycznym aktywnie współpracują inne podmioty uczestniczące w systemie ochrony antyterrorystycznej RP, takie jak Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Państwowa Straż Pożarna, Generalny Inspektor Informacji Finansowej, Sztab Generalny Wojska Polskiego, Żandarmeria Wojskowa itp.

Istotą systemu funkcjonowania CAT ABW jest koordynacja procesu wymiany informacji między uczestnikami systemu ochrony antyterrorystycznej, umożliwiająca wdrażanie wspólnych procedur reagowania w przypadku zaistnienia jednej z czterech kategorii zdefiniowanego zagrożenia:

Zadania

Naczelną funkcją Centrum Antyterrorystycznego ABW jest koordynacja – w zakresie analityczno-informacyjnym – działań służb i instytucji uczestniczących w zabezpieczeniu kraju przed zagrożeniami ze strony terroryzmu. Centrum wypełnia tę funkcję poprzez realizację następujących zadań:

 

Współpraca zagraniczna CAT

Współpraca Centrum Antyterrorystycznego z partnerami zagranicznymi jest prowadzona na płaszczyźnie dwustronnej i wielostronnej. Obejmuje przede wszystkim wymianę informacji, wspólną analizę globalnych zagrożeń oraz dzielenie się doświadczeniami i wiedzą.

Priorytetowym zadaniem CAT ABW w zakresie współpracy zagranicznej jest nawiązywanie i rozwój relacji z podobnymi strukturami w innych krajach. Warunkiem skuteczności europejskiego systemu ochrony antyterrorystycznej jest szybkość wymiany danych między podmiotami odpowiadającymi za bezpieczeństwo państw członkowskich przed terroryzmem. W związku z tym CAT kładzie szczególny nacisk na uruchamianie i utrzymywanie bezpośredniej, bezpiecznej łączności z centrami antyterrorystycznymi na świecie. Wśród partnerów CAT ABW znajdują się m.in.:

Ze względu na zaangażowanie strony polskiej w zabezpieczenie mistrzostw EURO 2012, szczególną rolę wśród partnerów CAT zajmuje jego ukraiński odpowiednik – Anti-Terrorist Center (ATC) funkcjonujący przy Służbie Bezpieczeństwa Ukrainy.

Polska jako członek UE, jest zobowiązana do realizacji unijnej Strategii w zakresie zwalczania terroryzmu. Działania w tym zakresie CAT realizuje poprzez udział w pracach grupy roboczej ds. terroryzmu w ramach współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych. Na forum tego gremium państwa członkowskie wymieniają informacje dotyczące terroryzmu oraz podejmują inicjatywy zmierzające do poprawy współpracy europejskiej w zakresie zwalczania tego zjawiska.

Ponadto Centrum Antyterrorystyczne, jako jednostka organizacyjna Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, uczestniczy w pracach grup skupiających służby wywiadu i bezpieczeństwa państw europejskich, takich jak Klub Berneński czy CTG. CAT jest też aktywnym uczestnikiem organu konsultatywnego dla służb bezpieczeństwa państw członkowskich NATO – Komitetu Specjalnego NATO (AC/46).

 

 

Współpraca międzynarodowa

W ramach współpracy międzynarodowej ABW realizuje zadania, które są związane z aktywnym uczestnictwem Polski w koalicji antyterrorystycznej.

Zamachy na WTC skłoniły społeczność międzynarodową do wypracowania nowego, ponadnarodowego systemu współpracy. Wspólne działania służą eliminacji - w jak najwcześniejszym stadium - możliwości budowy przez terrorystów potencjału finansowego i struktury logistyczno-technicznej.

Rzeczpospolita Polska współpracuje m.in. z Organizacją Narodów Zjednoczonych, która pozostaje wiodącą instytucją w zakresie zwalczania terroryzmu w skali światowej. Od 1963 r. pod auspicjami ONZ oraz Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej opracowano 14 konwencji i 2 protokoły dotyczące zwalczania terroryzmu. Polska przyjęła wszystkie z nich. ABW aktywnie współpracuje także ze strukturami Unii Europejskiej, NATO, Rady Europy i OBWE.

Ponadto w sferze przeciwdziałania terroryzmowi Polska podpisała 25  porozumień dwustronnych z poszczególnymi państwami. Na ich podstawie dochodzi do wymiany zdobytych doświadczeń i bieżących informacji.

W zakresie zwalczania terroryzmu ABW uczestniczy w pracach różnych organizacji i grup. Do najważniejszych należą:

Cele i metody działania terrorystów

Terroryści w sposób bezprawny dążą do wywarcia wpływu na ośrodki decyzyjne. Swoimi działaniami wywołują strach i panikę w myśl zasady: "zabij jednego, przeraź dziesięć tysięcy". 

Atakują przede wszystkim obiekty, których zniszczenie ma spektakularny charakter i wywołuje szeroki rozgłos medialny. Najczęściej celami zamachów są:

Do najpopularniejszych sposobów przeprowadzenia zamachów należą: użycie tradycyjnych materiałów wybuchowych terrorysty-samobójcy lub samochodu-pułapki, a także uprowadzanie i przetrzymywanie osób, a w razie braku spełnienia żądań porywaczy dokonywanie zabójstw. Terroryści coraz częściej korzystają również z nowych, niekonwencjonalnych metod, w tym m.in. z:

Ponadto fundamentaliści islamscy w swojej taktyce zaczęli stosować ataki symultaniczne.

 

 

Cyberterroryzm

Cyberterroryzmem określamy wykorzystywanie zdobyczy technologii informacyjnej w celu wyrządzenia szkody.

Wysoki poziom rozwoju technologicznego przyczynia się do poprawy zarządzania wieloma sferami życia politycznego, społecznego i gospodarczego, ale jednocześnie uzależnia państwo od sprawności i bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej.

Atak na jeden z elementów systemu może zakłócić funkcjonowanie pozostałych („efekt domina”), ponieważ są one ściśle ze sobą powiązane.

Najpoważniejszym źródłem zagrożeń dla sieci teleinformatycznych – obok niedoskonałości rozwiązań technicznych – są celowe działania. Mogą przyjmować formę:

Po tę ostatnią metodę mogą sięgać służby specjalne nieprzyjaźnie nastawionych państw oraz organizacje terrorystyczne. Z kolei grupy przestępczości zorganizowanej mogą być zainteresowane wykradaniem danych lub dokonywaniem nieupoważnionych zmian np.: systemach i sieciach instytucji finansowych.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest odpowiedzialna za zapewnienie ochrony kluczowych systemów i sieci teleinformatycznych państwa. W tym celu w strukturach ABW powołano Rządowy Zespół Reagowania na Incydenty Komputerowe – CERT.GOV.PL.

Cele ataków

Cyberterroryzm staje się coraz bardziej popularnym narzędziem walki politycznej i ideologicznej.

Obserwuje się nowy typ konfliktów: tzw. I-War, czyli wojny internetowe. Rozgrywane w rzeczywistości wirtualnej przy pomocy dysponujących specjalistyczną wiedzą hackerów mogą sparaliżować funkcjonowanie całego państwa albo jego newralgicznych punktów.

Podstawowym celem ataków cyberterrorystycznych mogą być systemy zapewniające prawidłowe funkcjonowanie:

Metody

Istotą wojny cybernetycznej (ang. cyber-warfare) jest wykorzystanie komputerów, internetu i innych środków przechowywania lub przesyłania informacji do przeprowadzenia zmasowanego ataku na systemy informatyczne przeciwnika.

Najpopularniejsze metody walki w wirtualnej rzeczywistości to:

Czym jest terroryzm

Słowo terroryzm wywodzi się od łacińskiego słowa terror, oznaczającego strach i grozę. Pojęcie terroryzmu definiowane jest jako

umotywowane ideologicznie, planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup skutkujące naruszeniem istniejącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia od władz państwowych i społeczeństwa określonych zachowań i świadczeń, często naruszające dobra osób postronnych. Działania te realizowane są z całą bezwzględnością, za pomocą różnych środków przemocy w celu nadania im rozgłosu i celowego wytworzenia lęku w społeczeństwie.

Terroryzm charakteryzuje szereg cech:

Podział terroryzmu ze względu na działający podmiot:

1. Terroryzm polityczny:

2. Terroryzm niepolityczny:

Podział aktów terrorystycznych ze względu na cel:

Podział działań terrorystycznych ze względu na taktykę walki:

Terroryzm międzynarodowy, zjawisko rozpowszechnione od lat 70, będące efektem rozszerzania się terroryzmu poza granice poszczególnych państw. Terroryzm międzynarodowy charakteryzuje się: stosowaniem systematycznej przemocy przez państwo lub grupę polityczną przeciwko innemu państwu lub grupie politycznej, sięganiem po wszelkie metody i środki – morderstwa, porwania, środki wybuchowe i trujące, stawianiem sobie za cel wywołanie powszechnego strachu i stanu terroru.

O umiędzynarodowieniu terroryzmu świadczyło też zacieśnianie współpracy i systemu wzajemnych usług przez terrorystów, nieraz o odmiennych orientacjach politycznych i celach, pochodzących z różnych państw. Odbywali oni wspólne szkolenia na wojskowych obozach, tworzyli Międzynarodówki – Czarną (faszystowską) oraz Czerwoną (lewacką i złożoną z nurtu narodowowyzwoleńczego ETA, IRA, Palestyńczyków). Obie te Międzynarodówki współpracowały również ze sobą, a wspólnym elementem była walka z Izraelem. Raport CIA z 1976 wskazywał na powiązania 140 ugrupowań z 50 krajów.

W latach 80. jednym z nowych założeń terrorystów było uderzenie nie tylko w państwa, ale też w struktury międzynarodowe, jak NATO. O ich międzynarodowym charakterze decydował również fakt uzyskania pomocy ze strony niektórych państw, w tym ZSRR i krajów jego bloku, Korei Północnej, Libii, Syrii, Iraku, Algierii. Odpowiedzią na terroryzm międzynarodowy było tworzenie aktów prawnych, obowiązujących większość państw, wspólne akcje ze strony społeczności międzynarodowej, współpraca służb antyterrorystycznych. Działania terrorystów wywołały też państwowy terroryzm wewnętrzny i międzynarodowy, charakteryzujący się równie nielegalnymi i brutalnymi metodami, skierowany przeciw grupom terrorystycznym (np. w krajach Ameryki Łacińskiej: Argentyński Alians Antykomunistyczny, akcja komandosów izraelskich w Ugandzie przeciwko Palestyńczykom, atak lotniczy Stanów Zjednoczonych na obiekty wojskowe w Libii, Izraela na siedzibę OWP w Tunezji.

Legalne metody walki z terroryzmem międzynarodowym regulują m.in. Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego (1971), Konwencja w sprawie zapobiegania i karania przestępstw przeciwko osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej (1973), Konwencja europejska o zwalczaniu terroryzmu (1976).

W 1998 pierwszy pakt przeciwko terrorystom podpisały w Kairze 22 kraje arabskie, zobowiązując się do nieudzielania azylu, jakiejkolwiek pomocy grupom atakującym inne narody arabskie. Była to inicjatywa krajów borykających się z fundamentalizmem islamskim, jednak na wniosek Libanu nie objęto umową terrorystycznych akcji narodowowyzwoleńczych, skierowanych przeciw Izraelowi i jego okupacji ziem arabskich.

III. Zwalczanie przestępczości międzynarodowej i terroryzmu

Warunkiem funkcjonowania polityki azylowej i imigracyjnej jest skuteczny system do zarządzania przepływami imigracyjnymi, połączony z kontrolą na granicach zewnętrznych i wprowadzeniem środków zapobiegających nielegalnej imigracji. Potrzebne są skoordynowane działania w celu zwalczania zorganizowanych grup przestępczych, które tworzą siatki przerzutu nielegalnych imigrantów i handlu ludźmi oraz wykorzystują bezbronność osób najsłabszych, zwłaszcza kobiet i dzieci.


Handlarze ludźmi wykorzystują bezbronność najsłabszych. Aby temu
przeciwdziałać, niezbędna jest współpraca policji na szczeblu
międzynarodowym.

Przestępczość zorganizowana sięga po coraz bardziej wyrafinowane metody i regularnie wykorzystuje do swoich działań sieci europejskie lub międzynarodowe. Terroryści pokazali już, że potrafią brutalnie uderzać w każdym miejscu na świecie.

Z tego też powodu stworzono System Informacyjny Schengen(SIS) . Jest to złożona baza danych, która umożliwia funkcjonariuszom organów ścigania i władzom sądowym wymianę informacji na temat poszukiwanych osób i mienia (na przykład skradzionych samochodów lub dzieł sztuki) lub osób, wobec których wydano nakaz aresztowania lub wniosek o ekstradycję.

Jednym z najlepszych sposobów na ujęcie przestępców jest podążanie śladem środków pieniężnych, które zdobyli w nieuczciwy sposób. Dlatego też Unia Europejska chce poprzez stworzenie odpowiedniej legislacji przeciwdziałać praniu brudnych pieniędzy tak, aby odciąć organizacje przestępcze od źródeł finansowania.

Najbardziej udanym krokiem ostatnich lat w zakresie współpracy między funkcjonariuszami organów ścigania było utworzenie Europolu , organu UE z siedzibą w Hadze, który tworzą funkcjonariusze policji i służb celnych. Europol zajmuje się zwalczaniem rozmaitych rodzajów przestępczości międzynarodowej: przemytem narkotyków, handlem kradzionymi pojazdami, siatkami zajmującymi się handlem i nielegalnym przerzutem ludzi, wykorzystywaniem seksualnym kobiet i dzieci, pornografią, fałszerstwami, przemytem materiałów radioaktywnych i nuklearnych, terroryzmem, praniem brudnych pieniędzy i fałszowaniem euro.

W obecnych czasach jednym z najważniejszych problemów ludzkości jest przestępczość zorganizowana. Jej początki sięgają końca XIX wieku i wiążą się z powstaniem włoskiej mafii. Do najsilniejszych organizacji mafijnych należy sycylijska cosa nostra i neapolitańska camorra. Silne organizacje przestępcze działają również na terenie Stanów Zjednoczonych, Rosji, Azji Południowo-Wschodniej, Kolumbii i Nigerii.

 

Organizacje mafijne na świecie zajmują się głównie produkcją narkotyków i handlem nimi, przemytem broni, handlem żywym towarem, czyli porwaniami młodych dziewcząt i ich sprzedażą do domów publicznych.

 

Roczne obroty mafii szacowane są na kilkadziesiąt miliardów dolarów. Uzyskane z przestępstwa środki inwestowane są w legalne przedsięwzięcia. Organizacje przestępcze zdobywają wpływy nie tylko w środowiskach przemysłowców i finansistów, ale przenikają także do świata polityki.

 

Jednak najgroźniejszym zjawiskiem powodującym często destabilizację ładu społecznego jest terroryzm. Pojęcie to oznacza używanie siły i przemocy, organizowanie i stosowanie zamachów zbrojnych na ludzi powiązanych z władzą, przeciwników politycznych, religijnych, osoby innej narodowości w celu zdobycia władzy, wyrażenia protestu, uzyskania okupu, wymuszenia określonych zachowań i zastraszenia opinii publicznej. Jednak tak rozumiane zjawisko nie jest typowe tylko dla dzisiejszych czasów. Porwania, wymuszenia, zabójstwa z powodów ideologicznych zdarzały się praktycznie od zawsze w dziejach rozwoju ludzkości.

 

Formę zorganizowaną, terroryzm przyjął na Bliskim Wschodzie, już w XI wieku, kiedy to na terenie Persji działało muzułmańskie bractwo asasynów, stworzone i kierowane przez Hasana ibn Sabbah’a, którego nazywano „Starcem z gór”. Asasyni jako pierwsi stosowali terror na wielką skalę, przeprowadzali zamachy i mordy polityczne. Ich fanatyzm religijny, odwaga i bezwzględne posłuszeństwo przywódcy budziło grozę zarówno na Bliskim Wschodzie, jak również wśród uczestników wypraw krzyżowych organizowanych przez rycerstwo europejskie. Asasyni mogli więc skutecznie wpływać na układ sił politycznych w poszczególnych krajach regionu. W ciągu następnych wieków asasyni stali się świetnie wyszkolonymi, bezwzględnymi, groźnymi mordercami – najemnikami.

 

W XX wieku, doszło do nasilenia działań terrorystycznych. Wpływ na rozwój terroryzmu w drugiej połowie XX wieku miał przede wszystkim dwubiegunowy układ sił w powojennym świecie, wyścig zbrojeń, eksport idei rewolucyjnych zwłaszcza przez ZSRR, oraz realizowana przez USA doktryna powstrzymywania. Jednak najsilniejsze bodźce do powstania zjawiska terroryzmu dały procesy dekolonizacyjne, ruchy separatystyczne, czy radykalizacja ruchów religijnych. W efekcie pojawiały się liczne organizacje terrorystyczne o różnym podłożu ideologicznym. Do największych zalicza się terroryzm islamski, etniczny i lewacki.

Roman Przybylski

Zapobieganie konfliktom i walka z terroryzmem

Społeczność światowa dąży do likwidacji konfliktów i rozwiązywania spornych problemów przy pomocy organizacji międzynarodowych, których zadaniem jest utrzymanie pokoju. Głównie jest to ONZ. Ale skuteczne są również działania militarne podejmowane miedzy innymi przez NATO.

 

W przeszłości konflikty miedzy państwami z reguły rozstrzygane były na drodze wojny, a powszechną zasadą w ich rozstrzyganiu było twierdzenie, że zwycięzca ma rację. Współczesne sposoby rozwiązywania konfliktów międzynarodowych i konfliktów lokalnych opierają się na zaniechaniu używania siły i przemocy. Różnorodność sytuacji, które stanowią potencjalne zagrożenie dla pokoju wykształciła kilka typowych środków pokojowego załatwiania sporów. Ogólny ich podział to środki dyplomatyczne i sądowe.

 

Środki dyplomatyczne charakteryzuje bardziej lub mniej bezpośrednie współdziałanie stron zainteresowanych rozwiązaniem sporu, z jednoczesnym zarezerwowaniem sobie do ostatniej chwili możliwości odstąpienia od uzgodnień, a także niewiążący prawnie charakter ostatecznych rozstrzygnięć. Do najważniejszych środków dyplomatycznych można zaliczyć rokowania bezpośrednie inaczej negocjacje, dobre usługi, mediacje, komisje śledcze i koncyliacyjne.

 

Negocjacje są najprostszym i najczęściej stosowanym środkiem rozwiązywania sporów międzynarodowych. Strony wymieniają poglądy w bezpośrednich rozmowach i poprzez wzajemne ustępstwa starają się wypracować taką formułę, którą mogłyby zaakceptować obie strony.

 

Rokowania mogą mieć charakter dwu lub wielostronny. Mogą też być prowadzone na różnym poziomie przedstawicielstwa. Od zwykłych pełnomocników, przez ambasadorów, ministrów spraw zagranicznych, aż po głowy państw i szefów rządów, te ostatnie, to tzw. spotkania na szczycie. Rokowania bezpośrednie mają sens tylko wtedy, gdy obie strony gotowe są do kompromisów i nie upierają się przy własnych stanowiskach, bez gotowości do ich modyfikacji.

 

Dobre usługi są procedurą pomocniczą w rokowaniach bezpośrednich. Mają one na celu doprowadzenie zwaśnionych stron do stołu obrad, bądź przywrócenie zerwanych rozmów. Strona trzecia jest zaangażowana w proces rozmów tylko w fazie przedwstępnej. Przygotowując miejsce spotkania, odpowiednie zaplecze konferencyjne, nie bierze natomiast bezpośredniego udziału w negocjacjach.

 

Mediacja polega na tym, że w rokowaniach dyplomatycznych obok bezpośrednich stron sporu uczestniczy strona trzecia. Może nią być państwo, organizacja międzynarodowa, lub osoba prywatna. W praktyce funkcje mediatora często pełni Stolica Apostolska, prezydenci USA i Rosji, Sekretarz Generalny ONZ lub dyplomaci głównie amerykańscy, mający duże doświadczenie w tej dziedzinie. Mediator musi cieszyć się dużym zaufaniem obu stron. Jest wobec nich i ich problemu neutralny. Zadaniem mediatora jest znalezienie kompromisu w drodze dyskutowania ze stronami różnych ich propozycji, a także przedkładania własnych.

 

Komisje śledcze są stosunkowo rzadko stosowane i w zasadzie są procedurą pomocniczą. Powołuje się je w sytuacji, gdy miedzy stronami istnieje spór, co do faktów. Ich ustalenie, na ogół w formie sprawozdania lub ekspertyzy, może być niezbędne dla dalszego postępowania dyplomatycznego lub sądowego.

 

Koncyliacja jest postępowaniem pojednawczym, ugodowym. Jej stosowanie było szczególnie popularne w okresie międzywojennym. Polega na rozpatrzeniu sporu przez specjalnie powołaną komisję, której skład jest zaakceptowany przez jego strony. Komisja jest uprawniona do przedstawienia własnych rozwiązań, co różni całe postępowanie od mediacji. Może działać nie na podstawie obowiązującego prawa, ale zasad słuszności.

 

W sporach międzynarodowych państwa mogą również odwoływać się do arbitrażu i sądów stałych. Zasadnicza różnica miedzy efektami włączenia się do sporu tych instytucji a środkami dyplomatycznymi wynika z tego, że wydane przez nie orzeczenie ma charakter wiążący dla stron. Strony muszą się mu podporządkować.

 

Arbitraż międzynarodowy polega na zakończeniu sporu orzeczeniem wydanym przez arbitra lub arbitrów wybranych przez strony. Znamienna cechą arbitrażu jest bezpośredni wpływ stron na dobór składu sądzącego oraz możliwość ustalenia podstaw prawnych orzekania i zasad proceduralnych. Taki sposób rozwiązywania sporów przewidują zwłaszcza liczne umowy gospodarcze.

 

Najważniejszym współcześnie sądem międzynarodowym jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze. Ponadto na podstawie Konwencji o prawie morza w 1996 roku utworzono Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza w Hamburgu. W Europie spory wynikające z prawa wspólnotowego rozstrzyga Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu, a spory wynikające ze stosowania europejskiej „Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności” Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.

 

Należy pamiętać, że nie wszystkie konflikty międzynarodowe można rozwiązać za pomocą wymienionych ośrodków, choć są one preferowane przez Kartę Narodów Zjednoczonych. Dlatego też w stosunku do wielu konfliktów podejmuje się czynności o charakterze zewnętrznym, są to przede wszystkim różnej natury działania Rady Bezpieczeństwa ONZ, a także konferencje międzynarodowe, na których państwa niezaangażowane w spór próbują wypracować jakąś koncepcję rozwiązania problemu.

 

Kolejne bardzo ważne zagadnienie, to walka z terroryzmem. Atak na światowe centrum Handlu (WTC) w Nowym Jorku 11 września 2001 roku spowodował pojawienie się nowego typu konfliktów, uzasadniających konieczność eliminacji światowego terroryzmu. Do tej grupy konfliktów zaliczyć można zbrojną akcję w Afganistanie i w Iraku. Pierwsza z nich, nazwana operacją „Trwała wolność” rozpoczęła się 7 października 2001 roku atakiem amerykańskiego lotnictwa na domniemane siedziby odpowiedzialnej za tragedię Al – Kaidy i jej przywódcy Osamy bin Ladena. Akcja ta uzyskała logistyczne wsparcie ze strony NATO i nie spotkała się z zastrzeżeniem społeczności międzynarodowej. Zdecydowała o tym bliskość w czasie obu wydarzeń, a także upowszechnione na świecie informacje o poważnych naruszeniach praw człowieka i niespotykanej dyskryminacji kobiet, a także niszczeniu bezcennych dóbr kultury w Afganistanie. Stały się one istotnym uzupełnieniem formalnej podstawy ataku, jaką był artykuł 51 Karty Narodów Zjednoczonych, przyznający państwom prawo do samoobrony. Następstwem wojny było obalenia rządów Talibów, objęcie 22 grudnia 2001 roku kierownictwa tymczasowego gabinetu przez Hamada Karzaia i wprowadzenie do Afganistanu, na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych, Międzynarodowych Sił Wspierania Bezpieczeństwa.(ISAF).

 

Znacznie bardziej skomplikowana jest sprawa kwalifikacji konfliktu zbrojnego, do którego doszło w 2003 roku w Iraku. Na podjecie interwencji wpłynęło przekonanie międzynarodowej opinii publicznej o masowym łamaniu praw człowieka w tym państwie i sprzyjaniu ruchom terrorystycznym, jednak jej formalną przesłanką była teza o zagrożeniu użyciem broni masowego rażenia przez Saddama Husajna. Brak dowodów posiadania takiej broni przez Irak, nie wyrażenie zgody Rady Bezpieczeństwa na interwencję, wreszcie brak jednomyślności wśród sojuszników NATO sprawiło, że interwencja rozpoczęta 20 marca 2003 roku, a zakończona 1 maja 2003 roku, jednostronnym oświadczeniem prezydenta Bush’a, pozostawia otwartym pytanie, czy nie spełniała ona warunków napaści zbrojnej.

 

Oczekiwana przez koalicjantów USA, po obaleniu Husajna, akceptacja obecności międzynarodowych sił stabilizacyjnych powiodła się tylko częściowo. Przywrócono podstawowe prawa obywatelskie, zaczęto tworzyć demokratyczne struktury państwowe, rozpoczął się również proces odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych. Nie wszyscy Irakijczycy akceptują jednak zmiany i często dochodzi do ataków, które są wymierzane zarówno przeciw siłom międzynarodowym jak i osobom popierającym nowy porządek.

 

Roman Przybylski

Proliferacja – zjawisko przemytu, transferu, rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. Od początku zaistnienia problemu podejmowane są liczne próby jego powstrzymywania. Do tego rodzaju działań należą m.in. Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT) z 1968 oraz Inicjatywa na rzecz bezpieczeństwa w kontekście proliferacji broni masowego rażenia z 2003 roku.

Bibliografia [edytuj]


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zwalczanie proliferacji BMR jako współczesny problem bezpieczeństwa międzynarodowego
Produkty przeciwwskazane w chorobach jelit II
88 Leki przeciwreumatyczne część 2
ochrona przeciwpozarowa
Opioidowe leki przeciwbólowe 2
Leki przeciwdepresyjne
Przeciwutleniacze czyli E
profilaktyka przeciwurazowa
(65) Leki przeciwreumatyczne (Część 1)
Profilaktyka przeciwzakrzepowa w chirurgii ogólnej, ortopedii i traumatologii
Temat 1 Organizacja ochrony przeciwpożarowej
przeciwgruĽlicze
Choroby przeciazeniowe
Chemioterapia przeciwbakteryjna ogólna
2011 Leki przeciwgrzybicze Kopiaid 27453 ppt
przeciwgrzybicze5

więcej podobnych podstron