Znaczenie systemu finansowego we współczesnej gospodarce
Współczesna gospodarka nie może funkcjonować bez efektywnego systemu finansowego
System finansowy to zbiór rynków, instytucji, instrumentów i regulacji, za pomocą których dokonywany jest obrót papierami wartościowymi, ustalane są stopy procentowe i świadczone są usługi finansowe
System finansowy uważany jest za jedno z najważniejszych osiągnięć współczesnego społeczeństwa, a stanowiąc integralną część systemu ekonomicznego, staje się istotną częścią systemu społecznego
System finansowy
Wyznacza koszt kapitału i wielkość funduszy dostępnych w gospodarce wykorzystywanych w codziennych transakcjach kupna – sprzedaży,
Tworzy mechanizmy przepływu funduszy pomiędzy różnymi podmiotami gospodarczymi,
Wspiera rozwój gospodarczy.
Funkcje systemu finansowego
Monetarna
Alokacyjna
Kontrolna
Funkcja monetarna – związana z procesem kreacji pieniądza w gospodarce oraz przepływu pieniądza pomiędzy podmiotami za pomocą zorganizowanego systemu płatniczego.
Funkcja alokacyjna – realizowana jest zarówno przez rynkowy jak i publiczny system finansowy. Rynkowy - zapewnia przepływ wolnych środków pieniężnych od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych, które są najbardziej obiecujące, dzięki czemu możliwy jest wzrost gospodarczy. Z kolei publiczny - umożliwia gromadzenie funduszy niezbędnych do sfinansowania dóbr publicznych, usług i świadczeń społecznych, co również wspiera wzrost gospodarczy.
Funkcja kontrolna – pozwala na monitorowanie przepływów funduszy w gospodarce pod kątem efektywności ich wykorzystania.
Inne podejście do funkcji:
Transfer zasobów ekonomicznych w czasie ponad granicami i pomiędzy różnymi gałęziami gospodarki
Zarządzanie ryzykiem
Rozliczanie transakcji handlowych
Gromadzenie zasobów
Podejmowanie decyzji na podstawie informacji o poziomie cen
Rozwiązywanie problemów związanych z asymetrią informacji i konfliktem agencji
Cechy rynków finansowych:
Wiarygodność
Przejrzystość,
Efektywność,
Płynność,
Integralność,
Innowacyjność
Cecha wiarygodności – związana jest ze sposobem przekazywania informacji do inwestorów przez emitentów instrumentów finansowych.
Cecha przejrzystości – dotyczy sposobu rozliczania transakcji oraz informowania o tym uczestników rynku
Cecha efektywności – może być rozpatrywana w trzech wymiarach
Wymiarze efektywności alokacyjnej – oznacza sytuację, w której kapitał jest przekazywany do finansowania najlepszych projektów inwestycyjnych
Wymiarze efektywności transakcyjnej – efektywność transakcyjna oznacza, że transakcje kupna sprzedaży są realizowane po najniższym koszcie
Efektywności informacyjnej – oznacza sytuację, w której wszyscy uczestnicy rynku mają taki sam dostęp do informacji mających wpływ na wyceną instrumentów finansowych.
Pojęcie innowacji
Cechą współczesnego systemu finansowego oraz rynków finansowych jest wzmożony proces globalizacji oraz dynamiczny rozwój innowacji finansowych
Innowacje finansowe są również wskazywane jako jedna z głównych przyczyn kryzysu finansowego
Znaczenie innowacji
Innowacje (nowe pomysły, rozwiązania, instrument) są wprowadzane w celu zmiany warunków działania podmiotu gospodarczego i poprawy jego sytuacji
Innowacje zwiększają konkurencyjność podmiotu gospodarczego i kreują wartość dla jego właścicieli
Zrównoważony rozwój współczesnego podmiotu gospodarczego jest praktycznie niemożliwy bez właściwego zarządzania innowacjami
Źródło słów pojęcia innowacje
Wywodzi się z łaciny (innovatio) i oznacza odnowienie lub (innovare) odnawiać
Innowacja może zatem oznaczać bądź to nowość (np. rzecz nowo wprowadzoną) bądź też proces wprowadzenia czegoś nowego lub cechę nowatorstwa
Innowacja vs imitacja
Istotą innowacji jest nowość natomiast imitacja wiąże się z upowszechnieniem innowacji
Innowacja vs wynalazek
Innowacja jest wcielana w życie, wynalazek nie zawsze przekształca się w innowacje, gdyż nie zostaje wdrożony
Pojęcie innowacji
Początkowo pojęcie „innowacja” stosowano do opisania zmian w rozwiązaniach technologicznych tworzących nowe kombinacji środków produkcji, generujących ponad przeciętne stopy zwrotu i w rezultacie wspierające dynamiczny rozwój całej gospodarki
Tradycyjne podejście do innowacji technologicznych (wprowadzone przez J. Schumpetera) wyróżnia następujące grupy innowacji:
Nowe produkty,
Nowe metody produkcji,
Nowe rynki zbytu,
Nowe źródła surowców,
Nowe formy u struktury organizacyjne,
Nowe metody zarządzania.
OECD opracowało własną metodologię wyróżniając cztery typy innowacji:
Produktowe
Procesowe
Marketingowe
Organizacyjne
Innowacje produktowe
To wprowadzenie wyrobu lub usługi, które są nowe lub znacząco udoskonalone w zakresie swoich cech lub zastosowań,
Zalicza się do nich znaczące udoskonalenia pod względem specyfikacji technicznych, komponentów i materiałów, wbudowanego oprogramowania, łatwości obsługi lub innych cech funkcjonalnych
Innowacje procesowe
To wdrożenie nowej lub znacząco udoskonalonej metody produkcji lub dostawy,
Są to znaczące zmiany w zakresie technologii, urządzeń oraz oprogramowania,
Celem ich jest obniżenie kosztów jednostkowych produkcji lub dostawy, podniesienie jakości bądź też produkcję lub dostarczenie nowych lub znacząco udoskonalonych produktów
Innowacje marketingowe
To wdrożenie nowej metody marketingowej wiążącej się ze znaczącymi zmianami w projekcie/konstrukcji produktu lub w opakowaniu, dystrybucji, promocji lub strategii cenowej,
Ich celem jest lepsze zaspokajanie potrzeb klientów, otwarcia nowych rynków zbytu lub nowego pozycjonowania produktu danego podmiotu na rynku dla zwiększenia sprzedaży
Innowacje organizacyjne
To wdrożenie nowej metody organizacyjnej w przyjętych przez firmę zasadach działania w organizacji miejsca pracy lub w stosunkach z otoczeniem
Ich celem jest:
Osiągnięcie lepszych wyników finansowych (poprzez redukcję kosztów administracyjnych lub kosztów transakcyjnych, a także obniżenie kosztów dostaw),
Podniesienie poziomu satysfakcji pracowników (podniesienia wydajności pracy),
Uzyskanie dostępu do aktywów niebędących przedmiotem wymiany handlowej
Mogą być analizowane z dwóch perspektyw teorii innowacji:
Popytową,
Podażową.
Teoria popytowa
Innowacje tworzone są w odpowiedzi na potrzeby zgłaszane przez podmioty gospodarcze poszukujące źródeł przewagi konkurencyjnej w otoczeniu biznesowym (ten rodzaj nowych rozwiązań określany jest terminem innowacji sterowanych popytem),
Zapotrzebowanie na innowacje może wynikać z wewnętrznych potrzeb podmiotu gospodarczego zmierzającego do poprawy swojej sytuacji lub też z konieczności dostosowania strategii działania do zmian zachodzących w jego otoczeniu
Teoria podażowa
Innowacje tworzone są przez jedną grupę podmiotów (twórców, dostawców innowacji), a następnie wprowadzane są do drugiej grupy podmiotów – użytkowników innowacji.
Innowacje sterowane podażą- Powstają w trakcie procesu składającego się z trzech faz::
Fazy kreatywności
Fazy innowacyjności
Fazy dyfuzji realizowanej w drodze imitacji lub komercjalizacji innowacyjnych rozwiązań
Pojęcie innowacji finansowych
Innowacje finansowe nie są nowym zjawiskiem, ponieważ od początku były one związane z innowacjami technologicznymi, rozwijając się równolegle z nimi
Opcja to polisa ubezpieczeniowa
Ubezpieczenie
Wykupujemy polisę ubezpieczeniową na wypadek niepożądanego wydarzenia (choroba, wypadek, kataklizm)
Ubezpieczyciel zobowiązuje się do wypłaty odszkodowania
Polisa
Termin
Suma ubezpieczenia
Składka
Termin polisy mija bez wydarzeń
Zapłaciliśmy składkę
Nie dostajemy odszkodowania
Jeżeli coś się wydarzyło
Nie musimy korzystać z odszkodowania
Składamy wniosek i dostajemy odszkodowanie za poniesione straty
Opcja
Nabywamy opcję na wypadek niepożądanego wydarzenia rynkowego lub w celach spekulacyjnych (spadek/wzrost indeksu WIG20)
Wystawca opcji zobowiązuje się do zapłacenia kwoty rozliczeniowej (odszkodowania)
Opcja
Termin wygaśnięcia
Kwota rozliczenia (suma odszkodowania)
Premia opcyjna (składka)
Termin wygaśnięcia mija bez wydarzeń przed którymi chcieliśmy uchronić nasz portfel
Zapłaciliśmy premię
Nie dostajemy „odszkodowania”
Jeżeli coś się wydarzyło
Teoretycznie nie musimy korzystać z odszkodowania
Automatycznie dostajemy kwotę rozliczenia
Najważniejsze cechy opcji
Instrument pochodny,
Niesymetryczny profil wypłaty,
Możliwość budowania portfeli o różnych profilach wypłaty i ryzyka,
Dla nabywcy opcji z góry znana maksymalna strata,
Nabywca opcji nie wnosi depozytów zabezpieczających.
Podstawowe pojęcia
Nabywanie – kupno instrumentu finansowego / otwieranie długiej pozycji
Np. nabywamy jeden kontrakt terminowy na indeks WIG20
Pozycja (stan portfela) =+1
Sprzedawanie – zamykanie długiej pozycji
Np. po nabyciu jednego kontraktu terminowego na indeks WIG20 sprzedajemy jeden kontrakt terminowy na indeks WIG20
Pozycja = 0
Wystawianie – otwieranie krótkiej pozycji
Sprzedaż instrumentu finansowego, którego wcześniej nie mamy w portfelu
Np. wystawiamy jeden kontrakt terminowy na indeks WIG20
Pozycja = -1
Opcja kupna (opcja CALL)
Opcja sprzedaży (opcja PUT)
Instrument bazowy (underlying))
Kurs wykonania opcji (exercise price/strike price)
Termin wygaśnięcia opcji (expiry/expiration)
Premia opcyjna (option premium)
Kontrakt opcyjny
Nabywca opcji
Ograniczone ryzyko, nieograniczony zysk!!!
Nabywa PRAWO do żądania od WYSTAWCY zapłaty kwoty rozliczenia (rozliczenie pieniężne)
Płaci WYSTAWCY premię opcyjną
Pozbywa się niepożądanego ryzyka finansowego
WYSTAWCA opcji
Ograniczony zysk, nieograniczone ryzyko!!!
ZOBOWIĄZUJE się do zapłaty dla NABYWCY w terminie wykonania opcji kwoty rozliczenia
Otrzymuje premię opcyjną
Przejmuje ryzyko NABYWCY
Kwota rozliczenia
Nabywca opcji otrzyma od wystawcy opcji kwotę rozliczenia, jeżeli wartość instrumentu bazowego (kurs rozliczeniowy, X) przekroczy poziom kursu wykonania (S) opcji
Opcja kupna (CALL)
NABYWCA opcji KUPNA zarabia na wzroście wartości indeksu WIG20
Opcja zostanie wykonania jeżeli S > X
Kwota rozliczenia = (S-X) * m, gdzie „m” oznacza mnożnik
Opcja sprzedaży (PUT)
NABYWCA opcji SPRZEDAŻY zarabia na spadku wartości indeksu WIG20
Opcja zostanie wykonana jeżeli X > S
Kwota rozliczania X – S * m
Cena opcji (Premia)
Wartość instrumentu bazowego
Kurs wykonania opcji
Termin wygaśnięcia
Stopa wolna od ryzyka
Stopa dywidendy
Zmienność implikowana
Zmienność
Zmienność historyczna
Naukowo: standardowe odchylenie dziennych zmian WIG20 w skali roku
Potocznie: zmiany notowań kursu WIG20 z dnia na dzień na przełomie roku
Zmienność implikowana
Pochodzi z ceny opcji i wskazuje opinie….
Cena opcji (PREMIA)
Cena opcji kształtowana przez rynek,
Cena opcji (premia) = kurs * mnożnik (10zł)
Limit określony w zleceniu określa cenę po której chcemy kupić lub sprzedać opcje
Składniki cen
Wartość wewnętrzna
Wartość zewnętrzna
Wartość wewnętrzna
Opcje kupna: poziom instrumentu bazowego (S) – kurs wykonania opcji (X)
Opcje sprzedaży: kurs wykonania opcji (X) – poziom instrumentu bazowego (S)
Pojęcie innowacji finansowych
Innowacje finansowe nie są nowym zjawiskiem, ponieważ od początku były one związane z innowacjami technologicznymi, rozwijając się równolegle z nimi
Związek innowacji finansowych z innowacjami technologicznymi
Z jednej strony rozwój technologiczny i gospodarczy byłby wolniejszy, a poziom zamożności społeczeństwa niższy bez innowacji finansowych
Z drugiej strony zastosowanie innowacji finansowych byłoby ograniczone, gdyby nie popyt na nie wynikający z postępu technicznego
Definicja innowacji finansowych
W większości stosowanych definicji innowacje finansowe przedstawiane są w wąskim ujęciu jako innowacje produktowe
Innowacje finansowe można definiować jako
Tworzenie nowych instrumentów i usług finansowych oraz nowych form organizacyjnych na bardziej wyrafinowanych rynkach finansowych
Cechy innowacji finansowych
Są nietrwałe,
Są łatwe do kopiowania,
Są obarczone dużym ryzykiem,
Nie zapewniają osiągnięcia w dłuższym okresie przewagi konkurencyjnej,
Najpierw są wprowadzane na mały (lokalny) rynek, gdzie poddawane są „testowi”, a gdy okaże się efektywna wprowadzona jest na rynek międzynarodowy
Klasyfikacja innowacji finansowych Banku Rozliczeń Międzynarodowych (1986r. ):
Innowacje transferujące ryzyko – innowacje te redukują ryzyko wbudowane w poszczególne instrumenty
Innowacje zwiększające płynność– te (sekurytyzowane aktywa) umożliwiają sprzedaż aktywów kredytowych na rynku wtórnym, poprawiając płynność i strukturę portfela instytucji kredytującej
Innowacje tworzące produkty mające w efekcie cechy papierów wartościowych, gdzie stopa zwrotu nowego produktu jest uzależniona od kondycji emitenta, tj. equity swap
Inny podział innowacji finansowych bazuje na ich naturze
Innowacje systemu finansowego – obejmują zmiany w strukturze systemu finansowego, tworząc nowe rodzaje pośredników finansowych pod względem prawnym i sposobem zarządzania
Innowacje procesowe – które obejmują wdrażanie nowych procesów biznesowych, prowadzących do wzrostu efektywności i poszerzanie rynku nowych klientów.
Innowacje produktowe – tworzenie nowych produktów kredytowych, oszczędnościowych, ubezpieczeniowych, pochodnych mających na celu poprawę efektywności systemu finansowego.
Finansowe innowacje produktowe mogą być scharakteryzowane jako:
Całkowicie nowe rozwiązania lub tradycyjne instrumenty, w których nowe elementy konstrukcyjne zostały wprowadzone w celu zwiększenia ich płynności oraz zakresu potencjalnych zastosowań ze względu na lepsze dostosowanie do warunków funkcjonowania,
Substytuty tradycyjnych instrumentów poprawiające sytuację podmiotów stosujących je,
Instrumenty, które nie mogą być jednoznacznie przypisane do jednego segmentu rynku finansowego,
Instrumenty, które mogą być stosowane jako zabezpieczenie przed zwiększoną zmiennością parametrów rynkowych,
Instrumenty złożone składające się z kilku prostych, tradycyjnych instrumentów finansowych,
Instrumenty stosowane w ramach nowych procesów, technik lub strategii finansowych podmiotów stosujących je po raz pierwszy.
Inne podejście do innowacji finansowych
Innowacje finansowe można podzielić na:
Innowacje produktowe, czyli nowe finansowe instrumenty, kontrakty, techniki i rynki,
Innowacje procesowe związane są z usprawnieniami w procesach dystrybucji papierów wartościowych, rozliczeniach transakcji czy wyceny aktywów,
Innowacje zmieniające ryzyko są tworzone poprzez wyodrębnienie lub połączenie różnych instrumentów w celu otrzymania nowych rozwiązań o zmienionym profilu ryzyka
Innowacje finansowe w szerokim ujęciu
Innowacje mogą być definiowane jako nowe rozwiązania oraz zmiany w działalności:
Rynków finansowych,
Instytucji finansowych,
Instrumentów finansowych,
Regulacji określających ich funkcjonowanie.
Spirala innowacji finansowych
Związki zachodzące pomiędzy poszczególnymi grupami innowacji finansowych są różnorodne i mogą być określone terminem spirali innowacji finansowych
Okoliczności mające wpływ na pojawienie się innowacji finansowych
Gdy tradycyjne rozwiązania są już dłużej niedostępne,
Gdy koszty związane z wprowadzeniem innowacji finansowych są niższe od kosztów związanych z wykorzystaniem starych, tradycyjnych rozwiązań,
Niedoskonałości rynku finansowego wynikające głównie z asymetrii informacji, kosztów agencji oraz kosztów transakcyjnych,
Niedoskonałości rynkowe kreują popyt na rozwiązania pozwalające uczestnikom rynku na ograniczenie ich negatywnych konsekwencji (teoria popytowa),
Niekorzystne rozwiązania podatkowe zmuszające uczestników rynku finansowego do poszukiwania rozwiązań umożliwiających unikanie konieczności płacenia zbyt wysokich podatków,
Rosnąca zmienność parametrów rynkowych skłania uczestników systemu finansowego do poszukiwania instrumentów ograniczających poziom ryzyka,
Nowe regulacje prawne zmuszające uczestników rynku finansowego do ich zastosowania
Czynniki mające wpływ na pojawienie innowacji finansowych
Innowacje finansowe sterowane popytem – innowacje finansowe są tworzone w odpowiedzi na potrzeby uczestników rynku finansowego w celu jak najlepszego dopasowania do ich indywidualnych potrzeb i celów,
Innowacje finansowe sterowane podażą – innowacje finansowe są oferowane klientom instytucji finansowych (są to zwykle innowacje agresywne dotyczące różnych obszarów finansów: nowe instrumenty i narzędzia inwestowania, oszczędzania, finansowania czy realizacji płatności).
Czynniki wewnętrzne – wynikają z potrzeb i celów oraz decyzji i zmian w stylu zarządzania uczestników systemu finansowego (zarówno instytucji finansowych, jak i pozostałych podmiotów),
Czynniki zewnętrzne – wynikają z:
Niedoskonałości rynku finansowego (np. zmiany w środowisku finansowym),
Zmienności otoczenia gospodarczego (regulacje, zmiany oczekiwań klientów, nowe rozwiązania technologiczne),
Wyzwań współczesnej gospodarki
Skutki zastosowania innowacji finansowych zależą od ich rodzaju
Innowacje zrównoważone (pozytywne, właściwe)
Innowacje szkodliwe (negatywne, niewłaściwe)
Innowacje właściwe
Z jednej strony powinny eliminować niekorzystne cechy systemu finansowego czyli: ograniczać poziom ryzyka, zmniejszać lukę informacyjną, obniżać koszty transakcyjne oraz minimalizować płatności podatkowe,
Z drugiej strony powinny wzmacniać jego pozytywne cechy: utrzymywać stabilność, podnosić efektywność realizacji głównych funkcji, dostarczać usług u instrumentów lepiej dopasowanych do potrzeb i celów uczestników systemu finansowego
Pomagają systemowi finansowemu wypełniać jego główne funkcje przy obniżonych kosztach i podwyższanej efektywności działania
Innowacje szkodliwe (niewłaściwe)
Przynoszą korzyści dla pojedynczych uczestników i jednocześnie szkodzą pozostałym stąd też wywierają negatywny wpływ na system finansowy i całą gospodarkę, powinno się ich unikać
Wiążą się z nieprzewidzianymi i niepożądanymi skutkami prowadzącymi do niestabilności systemu finansowego i zwiększonego poziomy ryzyka finansowego,
Powinny być dokładnie kontrolowane i eliminowane poprzez odpowiednie działania instytucji nadzorczych i regulacyjnych
Skutki zastosowania innowacji finansowych zależą od ich rodzaju
Innowacje finansowe krótkoterminowe (przejściowe) oferują swoim użytkownikom okresowe korzyści, jednocześnie generując często negatywne skutki dla pozostałych uczestników systemu finansowego
Innowacje długoterminowe (trwałe) prowadzą do poprawy efektywności całego systemu finansowego
Klasyfikacja i funkcje innowacji finansowych
Kryterium | Rodzaje innowacji finansowych |
Źródła innowacji | Innowacje sterowane podażą Innowacje sterowane popytem |
Czynniki innowacji | Innowacje sterowane czynnikami zewnętrznymi Innowacje sterowane czynnikami wewnętrznymi |
Motywy innowacji | Innowacje adaptacyjne Innowacje agresywne Innowacje defensywne Innowacje ochronne Innowacje reaktywne |
Elementy systemu finansowego | Nowe rynki finansowe Nowe instrumenty finansowe Nowe instytucje finansowe Nowe regulacje finansowe |
Typy innowacji | Produktowe Procesowe Zmiennego ryzyka |
Efekt innowacji | Innowacje zrównoważone (właściwe) Innowacje szkodliwe (niewłaściwe) |
Moment powstania innowacji | Innowacje ex-ante Innowacje ex-post |
Aktywa bazowe | Innowacje związane z instrumentami dłużnymi Innowacje związane z instrumentami udziałowymi |
Klasyfikacje funkcji innowacji finansowych
Rada Ekonomiczna Kanady uwzględnia trzy kategorie innowacji finansowych wynikających z ich funkcji:
Instrumenty poszerzające rynek,
Zwiększają płynność rynków finansowych
Poprawiają dostępność funduszy dla podmiotów poszukujących środki finansowe
Umożliwiają korzystanie z nowych możliwości inwestycyjnych przez podmioty posiadające nadwyżki finansowe
Instrumenty zarządzania ryzykiem,
Umożliwiają transfer ryzyka finansowego do podmiotów, które charakteryzują się mniejszą awersją do ryzyka lub są lepiej przygotowane do radzenia sobie z nim
Instrumenty i procesy arbitrażowe.
Osiągnięcia zysku na różnicach w poziomie kosztów i stóp zwrotu na różnych rynkach
Klasyfikacja funkcji innowacji finansowych opracowana przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS) - Innowacje finansowe podzielono na pięć grup:
Umożliwiające transfer ryzyka cenowego,
Umożliwiające transfer ryzyka kredytowego,
Zwiększające płynność,
Zwiększające dostępność kapitału obcego,
Zwiększające dostępność kapitału własnego
Funkcje innowacji finansowych
Funkcja płatnicza (innowacje podnoszące płynność systemu finansowego),
Funkcja inwestycyjna (innowacje zwiększające gamę dostępnych możliwości inwestycyjnych lepiej dopasowanych do profilu zysk-ryzyko inwestora)
Funkcja finansowania (innowacje zwiększające dostępność źródeł finansowania zarówno dłużnego, jak i własnego, na dłuższy lub krótszy okres),
Funkcja wyceny (innowacje poprawiające proces wyceny aktywów i szacowania ryzyka),
Funkcja zarządzania ryzykiem (innowacje zwiększające możliwości transferu ryzyka pomiędzy uczestnikami rynku finansowego)
Umożliwia zrozumienie procesu zmian i dyfuzji innowacji finansowych
T – transparency – przejrzystość
R – risk exposure – narażenie na ryzyko,
I – information technologu – technologia informatyczna
C – competition for customers - konkurencyjność
K – kapital adeqacy - adekwatność kapitałowa
Przejrzystość
Produkty, procesy i polityka są zrozumiałe, jasne, łatwe do opisania i wyjaśnienia,
Warunkuje możliwość wyceny produktów finansowych oraz oszacowanie ryzyka z nimi związanego
Narażenie na ryzyko
Innowacje finansowe z jednej strony mogą rodzić dodatkowe ryzyko, a z drugiej mogą być związane z ulepszaniem systemu zarządzania ryzykiem
Technologia informatyczna
Umożliwia i warunkuje wdrażanie innowacji,
Odnosi się zarówno do:
Możliwości tworzenia i dostarczania produktów,
Gromadzenia i przetwarzania danych
Generowania informacji umożliwiających zarządzanie procesami (w tym ryzykiem)
Konkurencyjność- Innowacje finansowe umożliwiają:
Zdobycie przewagi konkurencyjnej (konkurencja w cenie, wygodzie i bezpieczeństwie),
Pozyskanie i utrzymanie klientów
Adekwatność kapitałowa
Kapitał jest kluczowym aspektem umożliwiającym zachowanie bezpieczeństwa finansowego banku,
Innowacje finansowe z jednej strony mogą podwyższać wymogi kapitałowe (w kontekście zwiększonego ryzyka), a z drugiej mogą stanowić sposób na ich obniżenie (niektóre innowacje powstają w efekcie nieszczelności regulacji ustanawiających wymogi kapitałowe)
Instrument pochodny
To inaczej instrument pozabilansowy (derywat lub derywatyw),
Specyficzne instrumenty finansowe, których wartość (cena) jest pochodną wartości innych, rzeczywistych, bazowych w stosunku do nich, aktywów.
Pod tą nazwą kryje się wiele instrumentów łączących w sobie jedną cechę: Cena instrumentów, w sposób bezpośredni lub pośredni, zależy od wartości instrumentu bazowego, podstawowego.
Główne cechy:
Wartość instrumentu pochodnego jest wyprowadzana z ceny określonego instrumentu pierwotnego.
Instrument pochodny opiewający na aktywa finansowe nazywamy finansowym instrumentem pochodnym.
Instrument oparty na fizycznym towarze nazywamy towarowym instrumentem finansowym
Podstawowe rodzaje instrumentów pochodnych:
Kontrakty forward,
Kontrakty futures,
Opcje,
Swapy,
Pochodne pochodnych, np. opcje na kontrakty futures,
Nietypowe instrumenty pochodne, jak np. warranty.
Rodzaje instrumentów pochodnych
Instrumenty symetryczne – obie strony kontraktu mają takie same prawa i obowiązki oraz ponoszą podobne ryzyko. Zaliczamy do tej grupy kontrakty forward, futures, swap;
Instrumenty niesymetryczne – brak równości praw i obowiązków stron kontraktu oraz różny profil ryzyka ponoszonego przez strony kontraktu. Do tej grupy należą opcje i warranty;
Ze względu na skomplikowanie budowy:
Plain Vanilla – o prostej konstrukcji, standardowe, znajdujące się w powszechnym obrocie,
Egzotyczne – instrumenty pochodne o złożonej konstrukcji, niestandardowym znajdujące się w ograniczonym obrocie.
Kontrakty terminowe - Kontrakt terminowy to inaczej zakład o to, jaka będzie cena instrumentu bazowego w terminie rozliczenia kontraktu terminowego
Czym są kontrakty terminowe?
Najprostszy pod względem konstrukcji instrument pochodny,
Kontrakt terminowy jest umową, w której kupujący zobowiązuje się do zakupienia w przyszłości określonego towaru, zwanego instrumentem bazowym
Sprzedający zobowiązuje się natomiast do sprzedania określonego w kontrakcie instrumentu bazowego.
Bezwarunkowy charakter oznacza, że strony w dniu realizacji kontraktu muszą bezwarunkowo wykonywać zobowiązanie wynikające z zawartej umowy
Instrumentami bazowymi mogą być towary, akcje, waluty, indeksy giełdowe, stopy procentowe, czyli właściwie dowolne wartości ekonomiczne, które można wyliczyć i wyrazić w jednostkach pieniężnych w sposób nie budzący wątpliwości
W terminie wygaśnięcia kontrakty mogą zostać rozliczone na dwa sposoby:
Dostawa instrumentu bazowego,
Rozliczenie pieniężne (na rynkach giełdowych, regulowane)
Rozliczenie pieniężne
Brak konieczności posiadania instrumentu bazowego, aby kontrakt terminowy rozliczyć w terminie wygaśnięcia
Możliwe jest więc notowanie kontraktów, które są wystawione na instrumenty bazowe niemające swojej fizycznej postaci, takie jak: indeksy giełdowe, ceny energii elektrycznej czy też wielkości ekonomiczne (np. stopa inflacji).
inwestor, który kupił lub sprzedał kontrakt terminowy mówi się, że ma otwartą pozycję. Może on ją utrzymać do dnia wykonania kontraktu lub też w każdej chwili wycofać się z rynku (zamknąć pozycję)
Jeżeli kupił kontrakt z terminem wykonania w grudniu 2011r., aby zamknąć pozycję musi sprzedać kontrakt z tym samym terminem wykonania. Jeżeli sprzedał kontrakt, aby zamknąć pozycję musi go kupić
Kupno przez inwestora kontraktu to inaczej otworzenie pozycji długiej
Sprzedaż kontraktu to zajęcie pozycji krótkiej
Nabywca kontraktu (tzn. ten. Który zajmuje tzw. Długą pozycję) zobowiązuje się do zakupu instrumentu bazowego i zapłacenia ustalonej w kontrakcie ceny
Spodziewa się wzrostu ceny, dzięki czemu będzie mógł sprzedać przedmiot kontraktu z zyskiem,
Sprzedający kontrakt (tzn. ten, który zajmuje tzw. Krótką pozycję, czyli wystawca kontraktu) zobowiązuje się do sprzedaży instrumentu bazowego w określonym terminie
Spodziewa się spadku ceny i liczy na zarobek z tytułu sprzedaży przedmiotu po cenie wyższej od rynkowej
Rozliczenie transakcji terminowej zawsze dla jednej ze stron będzie korzystniejsze niż zawarcie analogicznej transakcji bezpośrednio na rynku.
Jeżeli cena terminowa będzie wyższa niż bieżąca cena instrumentu bazowego, wówczas korzyść odniesie wystawca kontraktu, ponieważ w transakcji terminowej sprzedaje instrument bazowy drożej niż mógłby to zrobić na rynku.
Rozliczenie transakcji terminowej zawsze dla jednej ze stron będzie korzystniejsze niż zawarcie analogicznej transakcji bezpośrednio na rynku.
Jeżeli cena terminowa będzie niższa niż bieżąca cena instrumentu bazowego, wówczas korzyść odniesie nabywca kontraktu, ponieważ w transakcji terminowej kupi instrument bazowy taniej niż mógłby to zrobić na rynku.
Rodzaje kontraktów terminowych:
Forward – w tym przypadku rozliczenie transakcji kończy się rzeczywistą fizyczną dostawą lub zakupem określonej kwoty waluty w przyszłości
Forwardy są wykorzystywane przez firmy w celu zabezpieczenia rzeczywistych i przewidywanych ekspozycji tak, aby zabezpieczyć marżę zysku lub cenę sprzedaży.
FORWARD - Nie jest to kontrakt wystandaryzowany, czyli:
Może być zawarty na dowolną ilość towaru z dostawą na dowolny dzień,
Handluje się nim na rynku pozagiełdowym,
Nie podlega codziennej operacji marking to market (czyli procesowi korygowania cen) – strony transakcji uwzględniają rozliczenia transakcji w dniu dostawy
Rodzaje kontraktów terminowych:
Futures – ścisła standaryzacja warunków kontraktów. Jedyne, co jest określane przez rynek to cena kontraktu
Ta podstawowa cecha odróżnia kontrakt futures od kontraktu forward, w którym wszystkie elementy podlegają negocjacji.
Obrót kontraktami futures odbywa się na giełdzie, do której należy standaryzacja kontraktu, czyli określenie:
Przedmiotu kontraktu
Wielkości wartości bazowej, na którą opiewa kontrakt
Terminu realizacji kontraktu
Rodzaje kontraktów futures
Towarowe kontrakty futures
Finansowe kontrakty futures
Walutowe kontrakty futures – polega na kupnie lub sprzedaży określonej waluty obcej po określonej cenie w pewnym momencie w przyszłości
Kontrakty forward | Kontrakty futures |
Występują w obrocie pozagiełdowym, na rynku nieregulowanym | Występuje z reguły na giełdzie, na rynku regulowanym |
Kontrakt niestandaryzowany -dwie strony kontraktu ustalają ilość przedmiotu kontraktu i termin dostawy | Kontrakt standaryzowany przedmiot kontraktu i termin dostawy określa giełda, cena jest negocjowana na rynku |
Rozliczany na zakończenie ważności kontraktu | Rozliczany codziennie (procedura marking to market) |
Zawarcie kontraktu nie wymaga wniesienia depozytu | Wnoszony depozyt, stanowiący zabezpieczenie: depozyt początkowy i zabezpieczający – stanowiący procent wartości kontraktu, lub określany kwotowo przez giełdę, |
Prawie zawsze dochodzi do dostawy przedmiotu kontraktu fizyczna dostawa | W większości przypadków dostawa przedmiotu kontraktu nie występuje, gdyż pozycja przyjęta w kontrakcie jest likwidowana poprzez zajęcie pozycji odwrotnej na rynku giełdowym lub pozycja jest rozliczana finansowo. |
Trudniejszy obrót z powodu braku standaryzacji, mniej płynne | Bardziej płynne ze względu na standaryzacje i fakt, że stanowią przedmiot obrotu giełdowego, |
Ściśle określony termin dostawy (wygaśnięcia) | Termin dostawy(wygaśnięcia) określony przedziałem dat, |
Brak ograniczeń transakcji | dzienne limity zmian cen, określona maksymalna ilość pozycji ustalana przez giełdę |
Większe ryzyko niewypłacalności strony kontraktu | Izba rozrachunkowa ogranicza ryzyko niewypłacalności strony kontraktu |
Baza = cena terminowa kontraktu – cena kasowa- W miarę zbliżania się terminu dostawy wartość bazy powinna zbliżać się do zera, gdyż cena terminowe zbliżają się do ceny kasowej
Istota inwestycji alternatywnych
Rynek ten powstał w połowie XX w.
Brak jednoznacznej definicji,
Pojęcie inwestycji alternatywnych- Dwa podejścia:
Wyliczenie przedmiotów inwestycji, które są uważane za niestandardowe,
Zaliczenie do inwestycji alternatywnych tych inwestycji, które nie mieszczą się w definicji inwestycji tradycyjnych.
Porównanie inwestycji alternatywnych i tradycyjnych
Cecha | Inwestycje alternatywne | Inwestycje tradycyjne |
Poziom ryzyka inwestycyjnego | Wysokie | Niskie |
Korelacja stóp zwrotu z rynkiem | Ujemna lub brak | Dodatnia |
Cel inwestycyjny | Maksymalizacja stopy zwrotu | Maksymalizacja stopy zwrotu |
Specjalistyczna wiedza | Wymagana | Niekoniecznie wymagana |
Płynność inwestycji | Niska | Wysoka |
Horyzont czasowy inwestycji | Dłuższy | Krótszy |
Docelowa grupa inwestorów | Inwestor zamożny | indywidualny i instytucjonalny |
Bariera wejścia | Występuje | Brak |
Charakter inwestycji | Prywatny | Prywatny lub publiczny |
Przejrzystość rynku | Mała | Duża |
Zielona Księga Komisji Wspólnot Europejskich
Inwestycje alternatywne to możliwość dywersyfikacji portfela, zachęcająca inwestorów możliwością wygenerowania większych niż przeciętne zysków
Aktywa alternatywne
Fundusze hedge,
Fundusze funduszy,
Private equity,
Nieruchomości,
Instrumenty pochodne,
Produkty strukturyzowane,
Surowce,
Inwestycje emocjonalne.
Rodzaje inwestycji alternatywnych:
Bezpośrednie – samodzielne lokowanie posiadanego kapitału w dane aktywa
Pośrednie – bierze udział pośrednik, który w zamian za profesjonalne usługi pobiera opłaty
Cechy charakterystyczne inwestycji alternatywnych
Potencjał do otrzymania wyższych stóp zwrotu,
Relatywnie niska korelacja z instrumentami tradycyjnymi,
Zazwyczaj obrót na rynkach typu OTC – trudności w obiektywnej wycenie i brak wiarygodnych cen historycznych
Niska płynność
Długi horyzont inwestycyjny
Mniejszy zakres regulacji finansowych
Wysokie koszty oraz ograniczona dostępność inwestycji
Skupienie się na otrzymaniu absolutnej stopy zwrotu, bez odniesienia do sprecyzowanego, stałego benchmarku
Realny, użytkowy charakter inwestycji
Zalety inwestycji alternatywnych
Zwiększenie dywersyfikacji portfela,
Niska korelacja z tradycyjnymi składnikami portfela inwestycyjnego
Obniżenie całkowitej zmienności portfela
Poprawa wyników portfela inwestycyjnego
Dają dostęp do innowacji na rynkach finansowych (instrumentów i rynków)
Teoria Markowitza
Ograniczenie ryzyka inwestycyjnego bez konieczności przyjmowania niższych stóp zwrotu jest możliwe dzięki zgromadzeniu w jednym portfelu aktywów, które mają niską korelację stóp zwrotu z pozostałymi składnikami portfela
Dywersyfikacja jest efektywnym narzędziem zarządzania ryzykiem portfela
Nowoczesny portfel inwestycyjny
Kombinacja aktywów tradycyjnych i alternatywnych uwzględniających takie kryteria ich doboru jak przewidywany czas inwestycji, zamożność inwestora czy też jego pasje kolekcjonerskie -portfel eklektyczny
Ryzyko inwestycji alternatywnych
Brak transparentności na rynku
Niska płynność inwestycji
Obniżone wymogi informacyjne oraz niski stopień kontroli (rynki offshore),
Problem ceny/wyceny
Brak możliwości jednoznacznego zmierzenia wyników (brak benchmark’u)
Stosowanie dźwigni finansowej,
Największe ryzyko ponoszą inwestycje sentymentalne (mało znani artyści, ryzyko autentyczności)
Ogólne cechy rynku inwestycji alternatywnych
W przypadku pasji = rynek 3D
Death – śmierć kolekcjonera. Spadkobiercy dokonują sprzedaży odziedziczonych aktywów
Debts – długi. Kolekcjoner w obliczu bankructwa decyduje się na sprzedaż dzieła
Divorce – rozwód. Przedmiot kolekcjonerski pojawia się na aukcji w momencie przeprowadzania przez parę rozwodu i podziału majątku
Inwestorzy na ryku dzieł sztuki
Niemaksymalizujący zysku
Inwestorzy indywidualni i instytucjonalni
Fundusze inwestycyjne
Korporacje kupujące dzieła sztuki do wystroju wnętrz firmy – wyznacznik klasy firmy i właściciela + sygnał dla kontrahentów
Ogólna zasada na rynku dzieł sztuki: Wraz z:
Wiekiem
Wzrostem poziomu zamożności
Poziomy wykształcenia inwestora
Rośnie jego zainteresowanie rynkiem inwestycji alternatywnych, w tym dzieł sztuki
Dzieła sztuki jako collateral - Innym podejściem jest przyjmowanie przez bank dzieł sztuki jako zabezpieczenie udzielanego kredytu (corralteral)
Potencjał polskiego rynku dzieł sztuki
Rynek sztuki w Polsce różni się od światowego,
Na rynku światowym mimo kryzysu widoczny jest wzrost zaufania
Na światowym rynku inwestorzy uważają rynek dzieł sztuki za bezpieczniejszy od innych
W Polsce rynek sztuki pozostaje wciąż niedowartościowany
Wielkość całego rynku (obrót aukcyjny i galeryjny) szacuje się na ok. 300 mln zł.
Media
Media mają duży wpływ na modę na rynku sztuki – zwłaszcza współczesnej
Kreują gusta wśród osób rozpoczynających swoją przygodę ze sztuką
Obrazy po 500zł – b. popularne ale trudno to nazwać inwestycją (kupon w totolotka)
Sekurytyzacja – pojęcie
Alternatywny sposób umożliwiający podmiotom gospodarczym pozyskanie kapitału
Nie jest to pojęcie prawne a ekonomiczne
Proces, którego celem jest emisja papierów wartościowych na podstawie zespołu scalonych wierzytelności podobnego rodzaju w wyniku czego powstają papiery wartościowe nadające się do sprzedaży z aktywów niezbywalnych
Uczestnicy sekurytyzacji
Inicjator sekurytyzacji (aranżer)
Doradca
SPV (special purpose vehicle) – spółka celowa
Agencje ratingowe
Inicjator sekurytyzacji (aranżer)
Podmiot zamierzający pozyskać kapitały, który wyodrębnia pakiet jednorodnych wierzytelności (aktywów finansowych) znajdujące się w jego posiadaniu
Aktywa te reprezentują prawa do płatności mających nastąpić w przyszłości lub które dopiero powstaną w przyszłości
Doradca
Wyspecjalizowana kancelaria prawnicza albo instytucja finansowa (np. bank inwestycyjny), najbardziej aktywny podmiot spośród wszystkich – planuje, organizuje i tworzy całą strukturę sekurytyzacyjną
SVP (special purpose vehicle)
Spółka celowa, podmiot utworzony przez inicjatora lub doradcę, będący prawnie wyodrębnioną jednostką, który nabywa wyodrębnione aktywa od aranżera
Aby móc za nie zapłacić SV emituje na rynku kapitałowym wierzycielskie papiery wartościowe
Podstawowym źródłem zaspokojenia roszczeń ich nabywców są wyodrębnione wierzytelności, stąd walory te określane są papierami wartościowymi zabezpieczonymi aktywami (ABS – asset backed securities)
SPV co do zasady jest powoływany tylko dla wyemitowania i obsługi papierów wartościowych opartych na jednej puli wierzytelności, jednak dopuszcza się możliwość organizowania przez jedne SPV kilku emisji opartych na więcej niż jednym pakiecie aktywów, pod warunkiem, że są to wierzytelności tego samego rodzaju tego samego aranżera i nie występuje negatywny wpływ na bezpieczeństwo spłaty walorów wcześniejszych emisji przez dokonywanie kolejnych
SPW powinien być skonstruowany, by zakres działalności zapobiegał powstawaniu roszczeń wobec SPV ze strony osób innych niż nabywcy papierów wartościowych
Agencje ratingowe
Dokonują analizy prawdopodobieństwa pełnej spłaty wyemitowanych papierów wartościowych, inwestorzy chcą znać poziom pewności, że nabywane przez nich papiery wartościowe będą wykupione
Modele sekurytyzacji
Umowa sprzedaży wierzytelności zawarta między aranżerem a SPV
Umowa między aranżerem a SPV jest tak skonstruowana, że SPV nie nabywa wierzytelności, a jedynie związane z nim ryzyko (tzw. Sekurytyzacja przez supartycypację)
1-szy model- Skutek
Dochodzi do przelewu wierzytelności z inicjatora na SPV, dzięki czemu eliminuje się ryzyko niewypłacalności inicjatora, a utrata płynności przez aranżera nie ma wpływu na terminowość i wysokość spłat rat kapitałowych i odsetek od papierów wartościowych, które są spłacane z wpływów z przelanych wierzytelności
2-gi model- Skutki
Nie dochodzi do oddzielenia ryzyka upadłości inicjatora od ryzyka ponoszonego przez nabywców papierów wartościowych emitowanych przez SPV ponieważ nie są one przedmiotem przelewu, a SPV przejmuje ryzyko związane z sekurytyzowanymi wierzytelnościami
Cele sekurytyzacji
Poprawa płynności finansowej aranżera
Poprawa zarządzania ryzykiem stopy procentowej
Poprawa adekwatności kapitałowej
Dywersyfikacja aktywów
Poprawa wyników finansowych
Zalety sekurytyzacji
Poprawa wyników osiąganych przez aranżera- W wyniku obniżenia poziomu aktywów przy niezmienionej wartości kapitałów własnych następuje poprawa (wzrost) wskaźników finansowych, a w przypadku banków współczynnika wypłacalności
Bilans aranżera jest „czyszczony” - Wystawiającym papiery wartościowe (tj. zobowiązania) jest SPV, który jednocześnie kupuje aktywa od aranżera
Uwalniany jest kapitał aranżera (wpływy z tytułu sprzedaży papierów wartościowych wpływają do niego za pośrednictwem spółki celowej), który może być przeznaczony na dalsze operacje
Obniżenie kosztu pozyskania funduszy przez kapitałobiorców i zmniejszenie wymaganej przez kapitałodawców stopy zwrotu poprzez ograniczenie i sekurytyzację ryzyka
Ograniczenie ryzyka
Redukcja ryzyka związanego z działalnością aranżera od ryzyka kredytowego dotyczącego wyodrębnionych aktywów powoduje, że absorbowane przez nich ryzyko ograniczone jest jedynie do skurytyzowanych należności, wierzytelności są ściśle określone stąd można dokładnie określić poziom ryzyka z nimi związanego
Sekurytyzacja ryzyka
Strukturyzacja ryzyka polega na podziale emisji papierów wartościowych opartych na aktywach na transze charakteryzujące się różnym poziomem ryzyka, stopy zwrotu oraz terminem spłaty – nabywcy mają możliwość wyboru odpowiedniego profilu inwestycyjnego dopasowanego do ich oczekiwań
Podstawowa wada
Brak możliwości zwrócenia się inwestorów ze swoimi roszczeniami do aranżera w przypadku trudności płatniczych dłużników
Rodzaje ryzyka, na jakie narażony jest inwestor:
Ryzyko kredytowe – dłużnik nie spłaci w całości lub w części swych zobowiązań
Ryzyko płynność – spłata zobowiązań następuje z opóźnieniem, co zagraża terminowej spłacie wierzytelności inwestorów,
Ryzyko reinwestycji – na ogół występuje odstęp czasu między wpływem należności od dłużników a wypłatą odsetek lub rat kapitałowych nabywcom papierów wartościowych, w którym środki te są inwestowane, w przypadku spadku stóp procentowych występuje niebezpieczeństwo, że obniżone z tego powodu dochody okażą się niewystarczające do zaspokojenia roszczeń inwestorów
Sekurytyzacja w Polsce
Została uregulowana jedynie w zakresie dotyczącym wierzytelności bankowych
Odpowiednie zapisy zawarte są w Prawie Bankowym i Ustawie o funduszach inwestycyjnych
Regulacje te nie rozwiązały jednak wszystkich problemów prawnych związanych z sekurytyzacją
Wątpliwości budzą kwestie związane z zakresem tajemnicy bakowej, koniecznością uzyskania zgody dłużnika na przelew wierzytelności, czy też procedurą ponoszenia zabezpieczeń rzeczowych
Wprowadzona została nowa kwalifikowana forma podmiotu emisyjnego – fundusz sekurytyzacyjny
Fundusz sekurytyzacyjny jest zamkniętym funduszem inwestycyjnym, który może być tworzony jako:
Fundusz z wyodrębnionymi subfunduszami (fundusze standaryzowane)
Fundusz jednolity bez wyodrębnionych subfunduszy (fundusze niestandaryzowane). Jego głównym zadaniem jest inwestowanie w portfele wierzytelności. Jednocześnie podlega on nadzorowi ze strony KNF
Wprowadzone regulacje w zakresie sekurytyzacji nie objęły jednakże swym zakresem sekurytyzacji aktywów niebankowych
Sekurytyzacja wierzytelności niebankowych w dalszym ciągu dokonywana jest w oparciu o regulacje ogóle.
Z jednej strony ta istniejąca niedookreśloność środowiska prawnego może stanowić pewną zaletą; z drugiej jednakże strony wiąże się z istnieniem znacznych czynników ryzyka, przede wszystkim na gruncie regulacji podatkowych.
Najpopularniejszym wariantem jest przeprowadzenie sekurytyzacji w oparciu o sprzedaż (cesję) wierzytelności, niejednokrotnie sprzedaż wierzytelności różnych względów nie jest możliwa
Na przykład ograniczenia wynikające z tajemnicy bankowej lub ochrony danych osobowych, czy skomplikowane zasady przenoszenia zabezpieczeń rzeczowych
Możliwe jest oparcie sekurytyzacji o tzw. Subpartycypację – nie dochodzi wówczas do zdobycia samej wierzytelności, lecz jedynie praw do przepływów pieniężnych, które ta wierzytelność generuje.
W rezultacie inicjator w dalszym ciągu pozostaje wierzycielem dłużnika i jako taki jest zobowiązany do administrowania i windykowania tej wierzytelności, a następnie do przekazywania uzyskanych z windykacji środków na rzecz podmiotu emisyjnego
Nie dostarcza inicjatorowi środków pieniężnych, lecz służy wytransferowaniu ryzyka kredytowego oraz wypełnieniu wymogów prawnych w zakresie adekwatności kapitałowej, co jest przydatne zwłaszcza w przypadku kredytów bankowych. Ponadto nie powoduje to utraty zaufania do banku wśród klientów i nie narusza tajemnicy bankowej
Egzamin test na totolotkach (15 – 20 pytań). Będziemy pisać na dwie tury.