PEDAGOGIKA SPECJALNA JAKO NAUKA

Pedagogika specjalna- opieka, terapia, wychowanie osób z odchyleniem od normy

Norma- medyczny stan pełnego zdrowia

Niepełnosprawność jako teoria niepełnosprawności psychicznej lub fizycznej uniemożliwiająca w pełni funkcjonować w środowisku społecznym

3 wymiary niepełnosprawności

1)organiczny

2)psychologiczny

3) społeczny

Ad1) somatyczny, fizyczny, urazy, dysfunkcje w zdrowiu, uszkodzenia sensoryczne wzroku, uszu, ośrodkowego układu nerwowego

Ad2) zaburzenia aktywności , kompetencji człowieka, zaburzenia percepcji, komunikowania się, emocji, motoryki – możliwości manualnych (problemy z koordynacją wzrokowo-słuchową)

Ad3) społeczny w funkcjonowaniu w roli społecznej, socjalizacja, samodzielności, zaburzenie komunikacji interpersonalnej, aspołeczny

Upośledzenie- utrata możliwości, ogranicza pełne funkcjonowanie w społeczeństwie

Dysfunkcjonalność- dotyczy tylko zdrowia fizycznego, kryterium biologiczne lub mechaniczne, czas trwania krótki, zakres wąski, odwracalne

Obszar: wychowania, nauczania, opieki w różnych formach; kryterium w różnym stopniu, w różnych instytucjach w każdym wieku. Podmioty – jednostki z zaburzeniami w 3 sferach

Nauki z których czerpie wiedze:
-medycyna(neurologia, psychiatria, pediatria)

-pedagogika (op-wych, lecznicza)

-etyka (związki małżeńskie, seksualność ubezwłasnowolnienie)

Rehabilitacja- fizyczna, ruchowa; skoordynowane działania lecznicze, psychologiczne, proces o charakterze ciągłym, nastawienie na przywrócenie utraconej sprawności

Rewalidacja- nie dotyczą obszaru fizycznego, działalność terapeutyczna, op-wych, próbujemy usprawnić to co działa niepoprawnie

Cele oddziaływań:

-max i wszechstronne ukształtowanie osobowości człowieka dorosłego światopoglądowo

-najlepsze przystosowanie do życia społecznego

-usamodzielnienie

-docenia ważność kontroli, samoakceptacji i samorealizacji

Paradygmaty wychowawcze dotyczą sposobu:

-metody aktywnego nauczania przez działanie, aktywizowanie w nat śr

-wielostronne kształcenie osobowości dziecka

-wielofunkcyjne, wielostronne kształtowanie osobowości

-partnerskie podejście do życia

-zindywidualizowanie kształcenia i wychowania

PRZYCZYNY NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

• Rozwój układu nerwowego CYTOGENEZA –namnażanie się komórek nerwowych

↓ ↓

Neurogeneza glejogeneza

• Histogeneza- przemieszczanie się komórek nerwowych do odpowiednich miejsc od 8 tyg ciąży, wzmożona eliminacja neuronów, hamowanie glejogenezy

Problemy: lizencefalia-brak fałd mózgowych, schizencefalia-rozczepienie mózgu = padaczka

• Synaptogeneza- tworzenie się połączeń między neuronami, może trwać do końca życia

• Mielenizacja- tworzenie się osłonek nerwowych (przesyłają szybciej impulsy) do 30 roku życia, najintensywniej w 1 roku życia

Rozwój wczesnych uszkodzeń u dziecka mogą zależeć od:

-dynamiki dojrzewania OUN

-cech uszkodzenia ( lokalizacja, głębokość, postać, etiologia)

-jakość stymulacji

Czynniki powodujące zaburzenia rozwoju układu nerwowego:

-genetyczne i chromosomalne

-styl życia( ciąża- papierosy, alkohol)

-środowiskowe

Okresy krytyczne- momenty, etapy, rozwoju organizmu na który organizm jest wrażliwy na określone rodzaje bodźców ale też jest bardziej podatny na zranienie ze strony czynników środowiskowych

Plastyczność dostosowywania układu nerwowego do zmian śr. Zewn lub wewn. Zbiór mechanizmów kompensacyjnych pozwalających na reorganizacje zachowania tkanki nerwowej mózgu w przypadku wystąpienia patologii która uszkadza komórki

Rodzaje neuroplastyczności:

-neuroanatomiczna- postać szybkich zmian w aktywność neuronów zachodzących w trakcie kilku sekund czy minut oraz zmian strukturalnych

-funkcjonalna- do 5 roku życia reorganizacja pracy jednej lub więcej sieci neuronalnych by zastąpić uszkodzony obszar

-behawioralna- polega na zmianach w sposobach reagowania człowieka na różne powstałe sytuacje

Kategorie zmian wpływających na poprawę po urazie mózgu:

-zachodzące na poziomie komórkowym

-przeorganizowanie sieci neuronów

-przekształcenie się zachowania człowieka

-biochemiczne i fizjologiczne mechanizmy plastyczności

Po urazie mózgu zaczyna się proces naprawy z miarę zaburzeń krążenia krwii.

Teratogeny:

-czynniki środowiskowe wywołujące deformacje zarodku i płodu, działających różnorodnie, - przenikają do płodu i zakłócają jego rozwój

-czynniki negatywnie działające na zarodek i płód

-powodują komplikacje okołoporodowe oraz trwałe problemy psychiczne i fizyczne

Rodzaje teratogenów:

a)biologiczne

-infekcje wirusowe i bakteryjne

-zaburzenia metaboliczne

b)fizyczne

-promieniowanie jonizujące

c)chemiczne

-niektóre leki

- przedawkowanie witamin np. a

-związki chemiczne występujące w środowisku

Narządy narażone na uszkodzenia

- te w których momencie zadziała czynnik odbywa się maksymalny wzrost komórkowy

- w innych przypadkach dotknięte patologie w ograniczonym zakresie lub wcale

Działanie teratogenów:

-od zapłodnienia do 17 dnia- narażone komórki

-między 18- 55 dniem –organogenezy- fukcjonowanie

-między 2- 6 tyg zycia płodowego- rozwój OUN- uszkodzenie

-od 56 do dnia urodzenia – redukcja rozmnażania komórek i ich liczby

Okres postnatalny:

-deprywacja środowiska

-uszkodzenia mechaniczne

RODZINA DZIECKA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

Ojciec+ matka+ rodzeństwo+ dziecko niepełnosprawne

Fazy

I żałoba – dezorganizacja równowagi psych „świat się zawalił”

II kryzys emocjonalny – rozpacz depresja „nigdy się z tym niepogodze)

III pozorne przystosowanie się do sytuacji- nieracjonalne zachowanie, mechanizmy obronne „on jest po prostu niegrzeczny, wyrośnie z tego”

IV konstruktywne przystosowanie się do sytuacji –racjonalizacja, pozytywne emocje „co możemy jeszcze zrobić”

Uczucia rodziców i ich ewolucja:

1. Lęk

-przed macierzyństwem

-przed niepełnosprawnością dziecka (determinacja usunięcia ciąży, połączona ze zgodą na przyjęcie dziecka)

-podczas porodu

-po porodzie

-przed wrogością

-zaprzepaszczeniu szans

-przed kontrolowaniem dziecka w nowych sytuacjach

-przed przyszłością

MIŁOŚĆ

-m. symbiotyczna „dzisiaj zrobiliśmy ładną kupkę”

-m. poświęcająca się i rekompensująca „kocham je bo jest biedne i zależne)

-m wstydliwa „kocham ale się ciebie wstydzę”

-m. przebojowa „nie wstydzę się wszędzie z toba pójdę niech społ się uczy”

-m z oddali „nie mogę z nim długo wytrzymać”

-m. nieodwzajemniona

- m. własna „jak to ja się poświęcam”

-m rozumna „dla siebie też musze mieć chwilkę”

-m. za wszelką cenę dążąca do normaności

-m. uszczęśliwiająca

Czynniki warunkujące przeżycia, emocje rodziców:

1)etap rozwoju dziecka kiedy pojawia się niepełnospr

2) stopniowe przekazanie rodzicom inf. O niepełnosprawności dziecka

3) rodzaj i stopień niepełnospr.

4) błędy popełniane przez lekarzy przy informowaniu

5) widoczn. Niepełnospr.

6) zachowanie dziecka

7) wartości i cele życiowe

Modelowe procedury inf. Rodziców

- najszybciej jak to możliwe

-przekazywanie diagnozy obojgu rodziców w warunkach zapewniających poszanowanie dla uczucia i prywatności

- dbanie o to by inf była pełna i zawierała źródła z których dowiedzieć się więcej

PROBLRMY RODZEŃSTWA DZIECI Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

1. Rodzeństwo dziecka niepełnosprawnego

-problemy z zachowaniem

-problemy emocjonalne i adaptacyjne

-depresyjność

-stres

-zaburzenie tożsamości

-zaburzenia osobowości

2. Czynniki wpływające na doświadczenie stresu przez rodzeństwo

-przekazanie wiadomości o niepełnospr rodzeństwa

-zasób informacji na temat zaburzenia, choroby

-postawy wychowawcze rodziców

- Akceptacja/ brak wśród rówieśników

-czas

-różnica wieku

Emocjonalny wpływ choroby na zachowanie dziecka:

-uczucia do niepełnospt: czułość, smutek , gniew, zazdrość , wina , wstyd

-pytania dotyczące istoty i podłoża choroby

-zaangażowanie w opiekę

-nieprawidłowe relacje między członkami rodziny

-obawa przed własnym zachorowaniem

Style radzenia sobie zdrowego dziecka

a)negatywne (niezdrowe)

b)pozytywne (zdrowe)

-konstruktywna ucieczka (aktywność)

-poszukiwanie wsparcia

-uprzedmiotowienie choroby

-zbieranie inf.

-wiara duchowa

→ wg. Geraca

-współpraca ze specjalistami, rodziną

-zaangażowanie zorientowane w kryzys

-podejście zdystansowane

→ wg. Stalkerg

-unikanie

-izolacja

-normalizacja

-załoba

-opieka

OPIEKA

Czynniki

-płeć (częściej opiekują się dziewczynki, wolą opiekować się dziewczynami)

-relacje

-własna rodzina

-postrzegamy przez siebie zakres pomocy, jakiej osoba może udzielić

POTRZEBY

-otrzymywanie informacji

-tworzenie grup wsparcia

-bycia w centrum uwagi

-udziału w procesie leczenia

PROBLEMY WYCHOWANIA DZIECKA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

1. Podstawowe zasady postępowania w pedagogice osób z niepełnosprawnością

1. Zasada personalizacji

2. Zasada wczesnej diagnozy i normalizacji życia czyli tworzenia optymalnych warunków rozwoju

3. Zasada pomocniczości

4. Zasadna poszanowania autonomii osób z niepełnosprawnością

5. Zasada wieloaspektowego podejścia i i współpracy z rodziną

1. Indywidualne zasady post rehabilitacyjnego

1. Z sukcesu

2. Ścisłej integracji doświadczeń

3. Aktywnego wielostronnego aktywizowania dziecka

4. Z doboru odp. Metod technik i środków

5. Z pełnej akceptacji i tolerancji

6. Przyjmowania różnych zakresów wolności i autonomii osób niepełnosprawnych

7. Stopniowego, ewolucyjnego regularnego osiągania zamierzonych celów

8. Uczenia się dla życia w środowisku

9. Całościowego, komplementarnego wszechstronnego zintegrowanego podejścia do człowieka niepełnosprawnego

1. Funkcje praktyki ped. Specjalnej

Warunki działania wspierające rozwój

1. Tworzenie warunków

-naturalnych

-emocjonalnych

-społecznych

2) czynności pedagogiczne

-diagnostyczne

-profilaktyczne

-stymulacyjne

-terapeutyczne

-interwencyjne

-organizacyjne

-korekcyjne

-kompensacyjne

-projekcyjne

-usprawniające

-kontrolne

4. Formy postępowania terapeut.- wychow.

I. Wczesna Diagnoza i interwencja

- interwencja i profilaktyka w płaszczyźnie planowania rodziny

-opieka i informacje w przebiegu życia płodowego

-pozytywna stymulacja w trakcie życia płodowego

- wczesne poznanie problemu i przygotowanie rodziców na sytuację

II. wielostronna stymulacja i uaktywnianie

-stymulacje procesów adaptacyjnych, stabilizacyjnych

-przeciwdziałaniu wykluczeniu społ.

-pobudzenie

-wzmacnianie

-wzbogacanie

III.

Usprawnianie- postęp. Maksymalnie rozwijające zadatki i siły , które są najmniej uszkodzone, jego celem jest poprawa lub utrzymanie na zadowalającym poziomie przede wszystkim sprawn. Fiz. A szczególnie wydolności i tolerancji wysiłku

- stosowanie różnego rodzaju ćwiczeń dynamicznych (rozwój ruchowy, mowa i komunikacja)

- odpowiedni dobór ćwiczeń do różnego rodzaju i natężenia zaburzenia

IV

Korekcja- odnosi się do jakiegoś niesprawnego, nieprawidłowego działania określonych narządów, układów, zmysłów; jest wszechobecna w działaniach terap. –edukacyjnych

V Kompensacja- złożony proces uzupełniania , wyrównania braków oraz zastępowania deficytów rozwojowych narządów i przystosowanie się na innej możliwej drodze, polega na odtworzeniu czynności całego narządu i ruchu, zmysłu lub poszczególnych jego części za pomocą środków zastępczych org. ludzkiego

- tworzenie nowych połączeń w mózgu dających możliwości bardziej efektywnego wykorzystania struktur, które są uszkodzone

-rozwijanie nowych stanów osobowości człowieka/ jego środowiska

Możliwości kompensacyjne zależą od:

-wieku/ ogólnego stanu zdrowia

-rozległości uszkodzeń

-właściwości metod leczenia

-systematycznego usprawnienia

-mechanizmów wyrównawczych

Rodzaje kompensacji: percepcyjna, poznawcza, sensoryczna, werbalna i emocjonalna

VI Indywidualizacja- uwzgl. Jednostkowych właściwości człowieka

VII Profilaktyka i prewencja

Profilaktyka- działanie zmierzające do stworzenia odpowiednich warunków rozwojowych i edukacyjnych szczególnie dla dzieci i młodzieży oraz zapobiegania różnym zjawiskom, chorobom, urazom, które mogą prowadzić do niepełnej sprawności (dysfunkcji narządów)

Prewencja- działanie prozdrowotne (szczepienia, badania przekrojowe, okresowe) opiekuńcze (prenatalne, postnatalne) i edukacyjne (dot. Żywienia, bhp, zanieczyszczenia) nastawione na zapobieganie uszkodzeniom fizycznym, dysfunkcjom intelektualnym, psych. Narządów, zmysłów (prewencja podst) obejmuje także działania zapobiegania trwałym uszkodzeniom lub trwałym niepełnosprawnością (prewencja wtórna)

VIII Wspieranie i usprawnianie

Wspieranie – odnosi się do warunków i okoliczności w jakich następuje rozwój okr. Właściwości zachowań człowieka, jego postaw, przekonań i stylu życia

Wspomaganie- czynności które nie dotyczą dysfunkcji ale wartościowe pozytywne właściwości psychiczne, mechanizmy osobowości, wpływy środowiska, obejmuje dynamizowanie, wzmacnianie czynników sprzyjających utrwalanie korzystnych sił, mechanizmów

W DRODZE DO AKCEPTACJI WŁASNEJ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

1. Sposoby postrzegania

I)krzywda –

>zachowanie: szukanie przyczyny i winnego tego stanu, użalanie się nad sobą , pielęgnowanie pretensji do świata, losu, Boga, manifestowanie urazy, często irracjonalnie

>Dominujące emocje: żal, złość, irytacja, bezsilność, bezradność, poczucie krzywdy, bunt, agresja, poczucie niespełnienia w życiu

>Współpraca ze specjalistami:

-postawa roszczeniowa

-nadmierna drażliwość, konfliktowość

-gotowość do reagowania złością i urazą

-niskie zaangażowanie w proces leczenia

II)zagrożenie

>zachowanie- koncentrowanie się na poszukiwanie wszystkiego co może być niebezpieczne/ szkodliwe dla zdrowia, narzucanie sobie przesadnych ograniczeń, nadopiekuńcze postawy w stosunku do chorego dziecka

>dominujące emocje: napięcie, niepokój, lęk strach, stałe poczucie zagrożenia(zmęczenia)/ niezadowolenia/ rozdrażnienia, trudności w odpoczynku, specyficzna atmosfera „grozy”, stałego niepokoju, nadmiernej troski

>Współpraca ze specjalistami:

-osoby te pod wpływem niepokoju podejmują wiele zadań, co powoduje chaos, zamęt, brak stabilizacji wokół nich

-rodzi to apatię: utrudnienie podejmowania nowych działań i decyzji

-skrupulatność w kontroli działań personelu, domaganie się bardzo szczegółowych informacji –potrzeba kontroli

III)wyznanie

>zachowanie: mobilizacja do realnej walki z chorobą, koncentracja za zaspokojeniu potrzeb i celów życiowych, podejmowanie konstruktywnych działań w zakresie radzenie sobie z ograniczeniami choroby

>emocje: e. negatywne: lęk, niepokój, żal występują w stopniu adekwatnym do realnego zagrożenia, poczucie odpowiedzialności za siebie, sprawstwa- wpływu na swój los

>współpraca

-pozytywne nastawienie do współpracy

-postawa eksperta w zakresie własnej choroby, wymaganie od personelu wysokiego poziomu wiedzy i mobilizacji

-podejmowanie inicjatyw wykraczających poza osobistą sytuację

1. Przystosowanie się dzieci do niepełnosprawności

Proces w którym dziecko: poznaje swoja niepełnosprawność, oswaja się z nią, uczy się podejmowania trudności. Zakończenie procesu przystosowania się nie rozwiązuje wszystkich problemów przystosowawczych dziecka. W wyniku przekształcania struktur osobowości dziecka, percepcja wł. Niepełnosprawności przestaje odgrywać rolę czynnika zakładającego jego funkcjonowanie.

Kowalski: Stadialność procesu przystosowania się do niepełnosprawności:

1. Doznanie niepełnosprawności

2. Uświadomienie sobie ograniczeń

3. Próby funkcjonowania z niepeł

4. Przystosowanie się

Charakterystyka przemian osobowościowych:

Silny szok, silny stres reakcje chroniące osobowość dziecka przed dezintegracją. Dzięki reakcji szoku odsunięta zostaje na jakiś czas informacja dotycząca niepełnospr i jej konsekwencji, przez co struktura osobowości pozostaje niezmieniona na jakiś czas. Osobowość podlega ostremu stanowi dysfunkcji. Depersonalizacja.

Ad 2) Charakterystyka:

Poczucie że ograniczenia obejmują całą aktywność dziecka i przekreślają realizację wszystkiego co było dla dziecka cenne, „ukształtowanie się” systemu wartości dziecka, wartości zagrożone stają się atrakcyjne,

zmiany w koncepcji samego siebie

zmiany o własnych możliwościach

zmiany w obrazie sytuacji zewnętrznej

↓

Przekształcanie się struktur motywacji

Dezintegracja struktury zadań (bierność, apatia)

Zamknięcie się w sobie

Egocentryzm

Drażliwość w kontakcie z innymi

Funkcja stadium: poznanie tych ograniczeń i włączenie inf o nich do systemu regulacji zachowań, wytworzenie obrazu własnej niepełnosprawności

Sytuacja psychologiczna: zmiana wyglądy zewn, ograniczenie możliwości działania, funkcjonowanie społeczne, opanowanie utraconych umiejętności, identyfikacja z grupą dzieci niepełnospr

Sytuacja społeczna: reakcje ze strony innych osób , zmiany kontaktów społ, zmiana kontaktów z rodzicami

Ad 4)

- na nowo zintegrowany obraz własnej osoby

- Tworzy się nowy indywidualny układ odniesienia

- rozwój możliwości i ich realizacja

-wzrost poczucia własnej wartości

Sytuacja psychologiczna: akceptacja faktu bycia niepełnospr, zmiana perspektyw widzenia problemów

Sytuacja społeczna: infrastruktura społeczna, kontakty z innymi osobami (pogodzenie się z rodziców, akceptacja przez rówieśników, osoby znaczące)

SYTSEM OPIEKI SZKOLNICTWA DLA DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POLSCE

1. Organizacja pracy szkoły specjalnej

ustawa o systemie oświaty:

- każdy obywatel ma zagwarantowany równy dostęp do wykształcenia

- prawo do bezpłatnego kształcenia w szkole publicznej

-każdy obywatel ma prawo do wyboru szkoły

-k.o. m. p do powszechnego dostępu do edukacji także dla dzieci i młodzieży z niepełnospr oraz z różnymi stopniami upośledzenia umysłowego

Organizacja przedszkola i szkoły specjalnej są uzależnione od rodzaju niepełnospr i stopnia uczniów spełniających obowiązek szkolny

Szkoły/przedszkola specjalne dla dzieci:

-niesłyszących

-słabosłyszących

-niewidomych

-słabowidzących

-z niepełn ruchową w tym atazją

-z uposl umysłowym w stopniu umiarkowanym

-z uposl umysł w st znacznym

- z autyzmem w tym zespołu aspergera

- z niepełnosprawnościami sprzężonymi

Przedszkoli specjalnych i oddziałów specjalnych w przedszkolach ogólnodostępnych nie organizuje się dla dzieci z lekką niepełnospr umysłową, niedostosowaniem społ, zagrożonych niedostosowaniem społ

Szkoły specjalne przysposabiające do pracy organizuje się wyłącznie dla młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym lub z niepełnosprawnościami sprzężonymi

Cele Kształcenia w przedszkolach:

-pobudzenie zainteresowań zjawiskami zachodzącymi w otoczeniu

-rozwijanie podstawowych funkcji poznawczych i ruchowych od których zależy przystosowanie do życia

-wzmacnianie pozytywnych reakcji, dzięki którym będzie można wytworzyć pożądane nawyki w zakresie samoobsługi i innych celowych czynności, niezbędnych w dalszym uczeniu się

Podstawowe zadania przedszkola specjalnego

1. Wychowawcze

- nauczenie dzieci samoobsługi (potrzeby fizjologiczne, pokarmowe, kontakty społ, ubieranie)

-uczenie dziecka funkcjonowania w grupie, podporządkowanie pewnym normom społecznym, poszanowanie drugiego człowieka i jego pracy, współdziałanie z innymi, kształtowanie uczuć sympatii i życzliwości

2) sprawnościowe

-uczenie dziecka posługiwania się prostymi narzędziami , korzystania z podstawowych urządzeń technicznych

-wyrabianie umiejętności zachowania się w konkretnej sytuacji

-wdrożenie do przestrzegania zasad bezpieczeństwa

-wyrabianie nawyku komunikowania się oraz posługiwania się mową

3)poznawcze

-zapoznanie dziecka z najbliższym środowiskiem przyrodniczo-społ

-wzbogacanie pojęć niezbędnych do rozwijania pewnych umiejętności, sprawności, potrzeb dziecka w przystosowaniu się do otaczającego środowiska

Zadania szkoły specjalnej

-wyposażenie uczniów w wiedzę i umiejętności korzystania z tej wiedzy w życiu

-wykrycie i rozwijanie talentów

-przygotowanie uczniów do pełnienia ról życiowych, nauczenie prawidłowego spędzania czasu wolnego

Kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnej

18 rok życia- podstawówka

21 rż – gimnazjum

23 rż- szkoły ponadgimnazjalne

IPET-indywidualny program edukacyjno-teraputyczny