15. Interes polityczny
Wg Leksykonu politologii
Interes polityczny – świadome pragnienie skierowania polityki publicznej i poszczególnych decyzji dotyczących wartości politycznych w określonym kierunku; oznacza więc zainteresowanie określonym abstrakcyjnym, bądź materialnym celem oraz dążenie do jego osiągnięcia, co ma przynieść zamierzone korzyści. Korzyści te mogą być zróżnicowane (od ekonomicznych, finansowych po kwestie wolności), ale zawsze wyrażają jakieś ogólne dobro polityczne. W związku z tym pojawiają się układy wartości i przekonań wśród grup, pojawiają się interesy (potrzeby) grupowe, a jak się później okazuje są one możliwe do zrealizowania przez elity tylko za pośrednictwem partii politycznych i grup interesu.
Koncepcja podziału socjopolitycznego opiera się na kategorii interesu politycznego oraz instytucjonalnych formach jego realizacji. Interesy społeczne ulegają przeniesieniu do sfery stosunków politycznych (proces polityzacji), a obecnie najskuteczniejszą drogą do jego osiągnięcia jest działanie partii politycznych. W sytuacji gdy partia polityczna posiada sojusz z daną grupą społeczną, interesy polityczne partii są odzwierciedleniem interesów grupy społecznej. Chodzi jednak o proces artykulacji i realizacji interesów politycznych dużych grup społecznych, które mają wpływ i decydują o ewolucji politycznej i programowej państwa.
Wprowadzenia do teorii i polityki, Chmaj, Żmigrodzki
Interesy polityczne: są jedną z form interesów społecznych (wszelkie potrzeby jednostek/grup które wyrażają konieczność zbiorowego współdziałania w celu obiektywnych warunków istnienia i rozwoju).
Polityka państwa wg koncepcji pluralistycznej jest wypadkową interesów grup społecznych. Natomiast zwolennicy interwencjonizmu nie traktują społeczeństwa jako podmiotu polityki. W istocie stosunki między państwem a społeczeństwem mają postać wzajemnych oddziaływań.
Interes polityczny sensu stricto: dążenie podmiotów społecznych do udziału w sprawowaniu władzy za pośrednictwem państwa, partii politycznych i organizacji społecznych
Interes polityczny sensu largo: dążenie dużych grup społecznych do realizacji swoich interesów przy udziale władzy politycznej
Interesy polityczne nie są zjawiskiem jednoznacznym. Można je sklasyfikować wg:
Podmiotu interesu:
Ogólnospołeczne (społeczeństwo jako całość np. chęć życia w pokoju)
Narodowości i grupy etniczne (np. zachowanie odrębności i własnej kultury)
Grupy społeczne
Jednostki
Przedmiotu interesu
Ekonomiczne
Ideologiczne
Społeczne
Kulturalne
Stopnia uświadomienia interesu
Uświadomione (całkowicie lub częściowo)
Nieuświadomione
Zakresu sprzeczności interesów
Zbieżne
Kompromisowe
Sprzeczne
* Mogą też być stosowane inne kryteria, w zależności od podejścia do problemu.
Artykulacja potrzeb i interesów.
Jest to proces podejmowania działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb i interesów określonych podmiotów, od momentu wyodrębnienia potrzeb do ich zaspokojenia.
Proces koordynacji (agregacji) interesów: działania polityczne, które prowadzą do formułowania ogólnej linii politycznej, w ramach której interesy grupowe i indywidualne są wiązane, wzajemnie uzgadniane i dostosowywane do siebie.
-> Inna droga to artykulacja interesów jako relacji pomiędzy świadomością posiadania interesów a wiedzą ośrodka decyzyjnego o jego istnieniu. W tym wypadku niezbędne są odpowiednie kanały interesu:
Zinstytucjonalizowany i sformalizowany kanał artykulacji interesów – istnienie specjalnych instytucji/organizacji i norm organizacyjnych (np. możliwość udziału w wyborach samorządowych czy w wyborach do Sejmu)
Zinstytucjonalizowany ale nie sformalizowany kanał wyrażania interesów grupowych – posiada legitymizację działania ale nie ma norm i zasad określających jakie skutki polityczne wywołuje podjęcie wysiłków (np. wiece i manifestacje)
Niezinstytucjonalizowany i niesformalizowany kanał artykulacji interesów – nie ma legalnego charakteru ani określonych norm (np. zamieszki uliczne)
Tak rozumiana artykulacja potrzeb ma 4 fazy: ujawnienie i agregacja potrzeb (ich przekształcenie się w interesy), artykulacja interesów (przekształcenie się ich w postulaty), selekcja postulatów – świadomy, zracjonalizowany wybór (wraz z wcześniejszą fazą jest właściwym procesem artykulacji interesów) i reprezentacja interesów.
Reprezentacja interesów: prawno instytucjonalna (akcentuje formy i sposób wyrażania interesów) oraz socjologiczna (rozpatruje treści dot. struktury społecznej i charakterystyki interesów).