Elementy socjologii wychowania
Jan Wnęk, Polskie badania naukowe nad dzieckiem w latach 1918-1939, Hejnał Oświatowy nr 6-7/94 / 2010
W dwudziestoleciu międzywojennym nastąpił rozwój nauk socjologicznych. Uczonych z tej dziedziny wiedzy interesowały stosunki wychowawcze w rodzinach miejskich i wiejskich oraz całokształt zagadnień związanych z funkcjonowaniem dziecka w społeczeństwie. Prace niektórych socjologów były odkrywcze. Przykładem tego może być Józef Chałasiński, który prowadził badania w zakresie socjologii kultury, socjologii wychowania i oświaty, a także socjologii wsi. Cenną jego publikacją była rozprawka Rodzina i szkoła a szersze grupy społeczne, drukowana na kartach „Chowanny” w 1929 r. Analizował w niej udział dziecka w życiu rodzinnym. Publikacje o treści socjologicznej ogłaszał również Zygmunt Mysłakowski – wybitny polski teoretyk wychowania. Jego zasługą było zapoczątkowanie badań nad rodziną i wsią w Polsce. W 1931 r. ukazała się pod jego redakcją książka pt. Rodzina wiejska jako środowisko wychowawcze, w której dokonał analizy rodziny wiejskiej jako środowiska wychowawczego. Zredagował również dzieło Wychowanie w środowisku małomiasteczkowym.
W literaturze socjologicznej podkreślano, że bezrobocie, złe warunki materialne wywierają ujemny wpływ na życie rodziny, a tym samym i na dzieci. Zygmunt Gryń ujawniał, że dzieci bezrobotnych przejmują od swych rodziców przygnębienie i apatię. Widoczne jest to szczególnie w szkole: „Dziecko z jednej strony ukrywa przed wychowawcą tajemnice swej duszy, nadrabia miną, z drugiej jednak niekonsekwencja w jego postępowaniu odsłania niejednokrotnie fakty nagie i bolesne. One tłumaczą do pewnego stopnia nikłe wyniki pracy dziecka w szkole, one są przyczyną plagi drugoroczności, grasującej nagminnie w środowiskach o większym natężeniu bezrobocia. Trudno bowiem wymagać od dziecka pracy umysłowej, skoro żołądek jego wygrywa przeróżne melodie, skoro skurcze mięśni zajmują jego umysł. Dziecko przychodzi do szkoły zziębnięte, głodne, często już spracowane, usmolone, obdarte. Widok kolegów sytych i okrytych pogłębia jedynie uczucie boleści, pogłębia przekonanie, że beznadziejną jest praca jego, bowiem nigdy nie dorówna ono dzieciom dobrze sytuowanym”.