socjologia wychowania

SOCJOLOGIA WYCHOWANIA

Podstawowe pojęcia socjologii wychowania

Socjologia- ( poch. Z łac. Słowa socjetas oraz greckiego lotos) nauka o społeczeństwie. Socjologia to nauka społeczna, której celem jest badanie i opisywanie różnych społeczeństw i grup ludzkich. Do podstawowych analiz socjologicznych zaliczamy procesy i zjawiska zachodzące w obrębie rzeczywistości społecznej, wszelkie przejawy i formy życia społecznego, struktury społeczne, zbiorowości, układy interakcji społecznych, oprócz tego analizy teoretyczne.

Socjologia wychowania to dział zajmujący się szeroko pojmowanym środowiskiem wychowawczym, formalnie i nieformalnie zorganizowanym, procesem uspołecznienia dzieci i młodzieży, funkcjami i strukturą tego procesu, sytuacjami i nieformalnymi grupami zaangażowanymi w proces wychowania, oświatą, szkolnictwem i licznymi elementami systemu wychowawczego.

Wychowanie to całościowy proces planowanej, świadomej i nieuświadomionej działalności jednostki i otaczającego ją środowiska społecznego obejmujących kształtowanie osobowości jednostek ich wiedzy inteligencji i uczuć oraz rozwój fi czyny może odbywać się w ramach formalnego systemu wychowania ;ub samowychowania.

Socjalizacja to proces uspołeczniania, który polega na przekształcaniu przez instytucje społeczne indywiduum ludzkiego w jednostkę obdarzoną osobowością społeczną. Uczeniu jej przez daną zbiorowość norm, wartości, wzorów, umiejętności.

Inkulturacja - jako pierwszy posłużył się tym terminem antropolog Herskoritz. Jest procesem uczenia się lub wrastania w kulturę albo też procesem kulturowego przystosowania, wskazuje na dostosowanie się ludzi do kultury, czyli całokształtu materialnego, duchowego dorobku ludzkości przekazywanego z pokolenia na pokolenie.

Szeroko rozumiana kultura obejmuje również sposoby postępowania , wzory ocen estetycznych, moralnych przyjętych w danej zbiorowości.

Rodzina jako podstawowe naturalne środowisko wychowawcze.

Rodzina - naturalne środowisko wychowawcze; jest tym składnikiem środowiska wychowawczego, który oddziałuje na jednostkę najdłużej, niekiedy przez całe jej życie. Rodzina stanowi jednak zarazem grupę społeczną, elementarną komórkę życie w społeczeństwie. Rodzina jako podstawowa komórka życia społecznego jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym dziecka. W niej to właśnie zdobywa dziecko pierwsze doświadczenia, doznaje pierwszych odczuć emocjonalnych, przyswaja sobie obowiązujące wzorce i zasady współżycia, a także utożsamia się ze swoim najbliższym otoczeniem, szukając w nim miejsca dla siebie. Rodzina to nie tylko i wyłącznie środowisko wychowawcze, to także najbliższe człowiekowi środowisko życia, najbliższa mu grupa, która może a właściwie powinna wzbogacać jego życie, zaspokajać podstawowe potrzeby biologiczne, psychiczne, materialne, dawać poczucie bezpieczeństwa, zadowolenie i psychiczne oparcie. Środowisko rodzinne jest wyjątkowym środowiskiem wychowawczym, odpowiadającym potrzebom naturalnym dziecka, a przede wszystkim jego potrzebom psychicznym takim jak potrzeba miłości, poczucie bezpieczeństwa i bliskości, przynależności i szacunku, godności i piękna, wzoru i ideału. Rodzina przez zamierzone oddziaływanie opiekuńcze i wychowawcze, a także przez niezamierzony wpływ wynikający z wzajemnych stosunków uczuciowych i zespołu interakcji między członkami oraz wzory osobowe rodziców, przyczynia się do fizycznego, psychicznego i społecznego rozwoju dziecka. Dzięki tym oddziaływaniom przygotowuje je do samodzielnego życia w społeczeństwie, które podejmuje jako człowiek dorosły. Równocześnie rodzina przekazuje dziecku wartości, normy, wzory zachowań i obyczaje kulturowe społeczeństwa, do którego przynależy.

Szkoła jako intencjonalne środowisko wychowawcze.

Środowisko intencjonalne to wszelkie instytucje społeczne, jak szkoła, organizacje społeczne i in., powołane z myślą o celowym oddziaływaniu wychowawczym.

Środowisko intencjonalne tworzą instytucje podejmujące zamierzone oddziaływania zgodnie z określonym wzorem, modelem, ideałem wychowawczym. Środowisko szkolne tworzą uczniowie, nauczyciele, przejawiane przez nich postawy wobec uczniów, stosowane metody wychowawcze, kontakty społeczne ukształtowane w klasie.

Szkoła bywa powoływana i poddawana kontroli przez odnośne władze państwowe, a przynajmniej w ścisłym z nimi porozumieniu i za ich zgodą.

Szkoła jest podstawą instytucją oświatowo-wychowawczą w systemie edukacji. Dyrektor odpowiedzialny jest za realizację programów szkolnych i za jej poprawne funkcjonowanie jako instytucji kształcenia i wychowania.

Szkoła pełni funkcję dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą.
Podstawową grupą na terenie szkoły jest klasa, która stanowi formalny element w organizacyjnej strukturze szkoły - posiada względnie stały skład uczniów, określone przepisy i sposób funkcjonowania. Oprócz tego klasa jest grupą zadaniową, powołaną w celu przyswajania treści związanych z procesem nauczania. Jest też, a może nawet przede wszystkim środowiskiem wychowawczym - w niej dokonuje się proces wychowania: przekazywanie wzorów zachowań, norm moralnych, kształtowanie postaw.

Podstawowe instytucje wychowania i ich funkcjonowanie.

Podstawowe instytucje:

Rodzina

Funkcje:

-materialno-ekonomiczna

-opiekuńczo wychowawcza

-prokreacyjna

-seksualna

-legalizująco- kontrolna

-socjalizacyjna

-stratyfikacyjna

-kulturalna

-rekreacyjno-towarzyska

-emocjonalno-ekspresyjna

-biopsychiczna

-ekonomiczna

- społeczno-wyznaczająca

-socjopsychologiczna

Szkoła

Funkcje:

- dydaktyczna- przekazuje wiedzę z różnych dziedzin nauki, techniki, literatury, sztuki

- wychowawcza- kształtuje postawy wobec rzeczy, ludzi, norm, wartości

-opiekuńcza- zaspokaja podstawowe potrzeby, niezbędne dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychospołecznego uczniów

3. Klasa szkolna jako grupa społeczna

Funkcje:

- nauka

- zaspokajanie potrzeb uznania społecznego, akceptacji, bezpieczeństwa

- przewodniczącego, zastępcy, skarbnika

- integrująca i adaptacyjna

- uczestniczy w socjalizacji dziecka przez wiele lat,

- jest terenem zaspokajania podstawowych potrzeb dziecka- kontaktu z

rówieśnikami

- obejmuje swoja kontrola wiele sfer życia dziecka-uczy sie, bawi, uruchamia

mechanizmy nacisku wobec jednostki- nagroda i karze

Szanse życiowe dzieci, młodzieży i dorosłych.

Szanse życiowe dzieci, młodzieży i dorosłych zależą od:

- od wykształcenia

- zamieszkania

- ekonomii

Szanse życiowe dzieci

O szansach życiowy dzieci decydują szkoły. Uważa się, że czy wcześniejsza edukacja wczesnoszkolna tym większe szanse rozwoju. Sukces w szkole wiąże się z dobrym wykształceniem a co za tym idzie dobra praca.

Również rodzina ma wpływ na szanse życiowe dzieci poprzez wspieranie, umożliwienie mu edukacji.

Szanse życiowe młodzieży

Przykładem zróżnicowania szans życiowych może być edukacja. Poprzez edukację należy rozumieć proces formowania się jednostki poprzez nauczanie, kształcenie i wychowanie w konfrontacji do otaczającego świata, wartości i norm jej czasów.

Rozwój i postęp, czyli rozwój pojęcia edukacja( rozwój programów nauczania lub instytucji edukacyjnych) . Wszystko czego dane pokolenie doświadcza w swoim środowisku społecznym jest rozwojem lub potęgowaniem.

Proces poszerzania się szans życiowych - polega on na czynieniu szans życiowych, które zostały wymyślone i rozwinięte, dostępnym dla większej liczby ludzi. Teza, że edukacja jest prawem obywatelskim, wymaga objęcia edukacją największą możliwą liczbę ludzi.

Szanse życiowe dorosłych

Edukacja jest szansą życiową na zmianę pozycji w hierarchii społecznej. Kształcenie ludzi dorosłych wymaga wiedzy o dynamice ich rozwoju psychicznego, o czynnikach i siłach regulujących funkcje psychiki oraz jej doskonalenie, o procesach poznawczych takich jak: myślenie czy pamięć oraz o stylach uczenia się.

Zróżnicowanie społeczne a edukacja.

1) coraz większe zróżnicowanie sytuacji społeczno-ekonomicznej rodzin wpływa na nierówność szans edukacyjnych młodego pokolenia,
2) uwarunkowania rodzinne są ważnym czynnikiem kształtowania aspiracji edukacyjnych młodzieży i ich szans zdobycia wykształcenia średniego i wyższego,
3) poziom wykształcenia rodziców w istotny sposób wpływa na aspiracje edukacyjne młodzieży,
4) status materialny rodziny określa jej oczekiwania wobec przyszłości edukacyjnej swoich dzieci,
5) przynależność do określonej grupy społeczno-ekonomicznej (pracowniczej, pracodawców, rolników, pracujących na własny rachunek, utrzymujących się z nie zarobkowych źródeł, w tym bezrobotnych, emerytów i rencistów) w istotny sposób wpływa na poziom aspiracji edukacyjnych i rzeczywisty dostęp do szkolnictwa średniego, a zwłaszcza wyższego,
6) miejsce zamieszkania w połączeniu z innymi uwarunkowaniami rodzinnymi, zwłaszcza sytuacją materialną, utrudnia dostęp do szkolnictwa średniego, a szczególnie wyższego,
7) niedostateczny zakres pomocy socjalnej dla uczącej się młodzieży stanowi barierę w dostępie do edukacji dzieci i młodzieży ze środowisk ekonomicznie słabszych.

Reprodukcja kapitału kulturowego.

Reprodukcja kapitału kulturowego polega na reprodukowaniu czyli powielanie z pokolenia na pokolenie wykształcenia, zainteresowań, upodobań, dóbr kulturowych, dóbr ekonomicznych.

P. Bourdie definiuje kapitał kulturowy jako sumę „możliwości rzeczywistych lub mogących zaistnieć, które przypadają w udziale jednostce lub grupie z tytułu posiadania trwałej sieci relacji (społecznych) „

0x08 graphic

„Możliwości rzeczywistych” czyli możliwości jakie jednostka posiada z uwagi: na pochodzenie, na wykształcenie rodziców, na ekonomię rodziców ( np. rodzice mają niskie wykształcenie i „mała” ekonomię możliwości są małe brak pieniędzy

„ lub mogących zaistnieć” ( może się zdarzyć, że ktoś pomoże jednostce podjąć decyzję np. o kształceniu)

Teoria reprodukcji kulturowej w ujęciu Pierre Bourdie

Kapitał kulturowy definiowany przez Piera Bourdie egzystuje w 3 formach :

- w stanie w cielonym- można powiedzieć w formie dyspozycji trwałych organizmu (zaczynając od posłuszeństwa , bądź etymologię)

- w stanie przedmiotowym - w formie dóbr kulturalnych ( biblioteki, dyskoteki, multimedia)

-w stanie zinstytucjonalizowanym np. tytuł szkolny

W społeczeństwie współczesnym poprzez fakt przekazywania kultury grupy dominującej jako „nadrzędnej” dochodzi do przemocy symbolicznej nad grupami

- przemoc symboliczna to przemoc, która wymusza relacje podporządkowania, które nawet nie są postrzegane jako takie. Teoria przemocy symbolicznej opiera się na procedurach socjalizujących. W trakcie socjalizacji kapitał kulturowy grupy dominującej zyskuje- w poczuciu jednostki- status kapitału nadrzędnego takiego, który warto uzyskać.

W analizach Bourdie wiele miejsca zajmuje kapitał lingwistyczny. Posiadanie odmiennego kapitału lingwistycznego w różnych grupach społecznych ma szczególne znaczenie zarówno nauce szkolnej, jak i postrzeganiu i „czytaniu” rzeczywistości.

Dla Bourdie każda mowa wywodzi się z dwóch „przyczynowych serii”

-pierwszy to habitus, habitus lingwistyczny” który obejmuje kulturową skłonność do mówienia szczegółów, specyficzna lingwistyczna kompetencja i społeczna zdolność do używania tych kompetencji właściwie.

- drugą jest lingwistyczny rynek który przybiera swoją formę z sankcji i cenzury i który definiuje co nie może być powiedziane, tak samo jak to co może.

Wyróżniamy dwa typy mowy:

- mowa burżuazyjna- jest językiem akademickim z tendencją do abstrakcji, formalizmu, intelektualizmu z licznymi zapożyczeniami z łaciny. Przyjęta przez burżuazję od arystokracji, zawiera wiele ozdobników, archaizmów, dysonansów, błyskotliwych formułek

- mowa ludowa- czyli ekspresywnej, z tendencją do rozpatrywania konkretnych pojedynczych przypadków, bez podziału na detonacji obiektywną i konotację subiektywną.

Zdolność do przyswojenia określonych dóbr kulturowych przysługuje jedynie osobom z określonym kapitałem kulturowym

Reprodukcja kapitału szkolnego

- Dyplom najbardziej prestiżowych szkół wyższych we Francji - Grande ecole jest przywilejem dzieci pochodzących z elit intelektualnych- następuje reprodukcja kapitału szkolnego- „reprodukcja elit”.

-Małgorzata Jacyno proces reprodukcji klas społecznych przyrównuje do „lustrzanych odbić”

- Czasami proces „powielania” zostaje przerwany wg P. Bourdie ci, którym udało się mimo wszystko zaprzeczyć tej „prawidłowości” zasługują na miano les miracules- czyli „cud”

- Określeniem tym Bourdie nazwał synów robotników i chłopów, którzy pokończyli studia uniwersyteckie i robią karierę w nauce i kulturze.

-podkreślić należy, że klasa wyższa stosuje wobec siebie również pewną formę przemocy, bowiem dzieci pochodzące z tych klas muszą dokonać wyboru w ramach alternatywy:” należeć do klasy wyższej” bądź „zostać idiotą w rodzinie”

Teoria Reprodukcji Ekonomicznej Samuela Bowlesa i Hernerta Gintisa

Ich zainteresowania skupiały się na dwóch polach: pierwsze „zrozumieć rolę szkoły w reprodukowaniu społecznych podziałów pracy” i drugie „wyjaśnić” jak to się dzieje, że ludzie akceptują takie „sortowanie i selekcjonowanie”. Pierwsze „odnosi się do pytań o ekonomiczną reprodukcję” i do tego „jak dochodzą do wypełniania „pustych przestrzeni” (empty spaces) w strukturze klasy”. A drugie „do kulturowej reprodukcji i do procesów w wyniku których świadomość społeczna jest formowana”. Szkoły poprzez sortowanie studentów na warstwy oparte o klasy społecznego pochodzenia (nawet, gdy rzekomo były oparte na takich kryteriach jak osiągnięcia i inne koncepcje, zdolności, które zgodnie z argumentacją Bowlesa i Gintisa działały jak substytut względem klasy społecznej) faktycznie służyły reprodukcji społecznych relacji miejsc pracy w kapitalistycznym społeczeństwie”. Z podobną sytuacja spotykamy się również w Polsce, z prowadzonych wynika, że we współczesnej szkole nadal spotykamy się ze zjawiskiem korespondencji opisanym przez S. Bowlesa i H. Gintisa. Zdarza się, iż szkoły w polskim systemie edukacji nadal sortują uczniów na warstwy oparte o klasy pochodzenia społecznego jak to ma w przypadku niektórych szkół gdzie uczniowie z osiedli popegeerowskich kierowani są do jednej klasy, z kolei mieszkańcy miasta, w których usytuowana jest szkoła - innej.) Oczywiście możemy to tłumaczyć racjonalnie, przykładowo, że jest to konieczne ze względu na synchronizację planu zajęć z rozkładem jazdy autobus dowożącego dzieci do szkoły, ale może jest to zwykłe tłumaczenie. Sytuacja taka powoduje niewątpliwie pewnego typu naznaczenie. Podział ten z odzwierciedla się w antagonistycznych stosunkach pomiędzy Młodzieżą a jednocześnie reprodukuje relacje społeczne. Młodzież odczuwa ową „niesprawiedliwość”, o czym mówi w wywiadach. Z kolei młodzież z poznańskiego gimnazjum, pochodząca z niższej klasy społecznej odczuwa niesprawiedliwe traktowanie przez nauczycieli na korzyść lepiej sytuowanych kolegów z klasy.

Teoria Samowykluczenia Kulturowego Paula Willisa

W swoim modelu teoretycznym Paul Willis jest szczególnie zainteresowany formami opozycji dzieci robotników w szkole. Paul Willis zajmuje się kontrkulturą szkolną dzieci z klasy robotniczej. Dokonał on porównania zachowań tych dzieci robotniczych, które występują w opozycji do dominującej kultury szkoły, z tymi które były wobec niej konformistyczne. Jak również z dziećmi uczęszczającymi, do szkół elitarnych. Z obserwacji Willisa wynika, iż dzieci preferujące opozycyjny styl zachowania odrzucały ideę jakiejkolwiek aktywności intelektualnej podczas lekcji. Podważały autorytet nauczycieli - szczególnie poprzez mniej lub bardziej ostentacyjny śmiech podczas lekcji, jak również poprzez akceptację takich - nagannych z punktu widzenia nauczyciela form zachowania jak ekstrawagancki lub nieświadomie niedbały strój, palenie papierosów, czy picie alkoholu. Młodzi przedstawiciele klasy robotniczej w oczywisty sposób odrzucali idee „dobrych wyników nauczania” i „znakomitych świadectw”. Nauczyciele w analizowanej przez Willisa szkole próbowali zaoferować uczniom „kontrakt” - „dobra ocena za przygotowanie się”. Próbują też na miarę możliwych sposobów wpłynąć na postawy uczniów. Z drugiej strony, mniej lub bardziej świadomie posiadają wobec uczniów malejące oczekiwania odnośnie wyników, jak również z czasem (w rezultacie odrzucenia przez uczniów owego „kontraktu”) stopniowo przestają wierzyć w możliwość kształcenia i wykształcenia swych podopiecznych, a ostatecznie przestają wierzyć w sens swojej pracy z nimi i porzucają „ideę nauczania”. Dostosowują programy aby „kontrolować tę niezależność” i trochę ich „utemperować”. W ostatecznej konsekwencji przyjmują podejście typu „nic nie mogę zrobić”, co prowadzi do nieuchronnej akceptacji tego przeznaczenia przez dzieci z klasy pracującej, jakim jest przyjęcie roli robotnika.

Willis „pracował nad kulturowymi relacjami pomiędzy chłopcami ze szkół z podupadłych angielskich przedmieść. Dowodził, że uczniowie, których badał „chłopaki” odrzucali dominujące społeczne wartości i znaczenia społeczeństwa przez odrzucanie form edukacyjnych oferowanych przez szkołę. Willis wierzył, że opór uczniów wobec tego, czego nauczała ich szkoła stanowił twórczą kulturową odpowiedź na «paradygmat nauczania», którego społeczne stosunki i kulturowe formy ucieleśniały esencję kapitalistycznego społeczeństwa. Paradoksalnie, formy paradygmatu nauczania obiecywały wspięcia się po szczeblach drabiny społecznej poprzez edukację, ale przez negowanie szkoły chłopcy z klasy pracującej odrzucali tę obietnicę i z własnej woli wzmacniali pozycję ich obecnej klasy społecznej.

Opisani „chłopacy” Paula Willisa „skonstruowali «kontrkulturę» w opozycji do kultury szkolnego nauczania. W konsekwencji, młodzież z książki Paula Willisa powiela status swoich rodziców i podejmuję pracę fizyczną, która jest zresztą przez nich świadomie gloryfikowana; jak pisze Willis uprawomocnia cały system. Willis zauważa, że również i niektóre dzieci z klasy średniej odrzucają ideę uczenia się, jednak w większości przypadków ostatecznie głównie pod wpływem rodziców kończą taka formę edukacji, która pozwala im uniknąć marginalizacji.

Wniosek : odrzucenie przez uczniów klasy pracującej kultury szkoły, prowadzi do opuszczenia szkoły lub wyrzucenia ze szkoły i w konsekwencji podejmowania prac typowych dla klasy pracującej.

Socjolingwistyczna Teoria Basila Bernsteina

Badaniami objął dwie zasadnicze klasy społeczeństwa miejskiego: klasę średnią i klasę niewykwalifikowanych robotników. W swoich badaniach analizuje on zjawisko braku awansu

kulturalnego i materialnego nisko położonych w hierarchii grup społecznych - trudności w nauce powodujące bardzo wczesne przerywanie nauki, w konsekwencji czego słuchaczami szkół wyższych są w większości młodzi ludzie pochodzący z klasy średniej. Rodzice wywodzący się ze średniej klasy wywołują u swoich dzieci potrzebę planowanie długookresowych celów takich, jak zabezpieczenie finansowe, które ich zdaniem jest dużo bardziej wartościowe satysfakcjonujące niż natychmiastowa gratyfikacja natychmiastowych potrzeb. Dziecko jest raczej zachęcane do werbalizacji emocji, kontrolowania ich, do próby zrozumienia dlaczego czuje to co czuje.” Rodzice „zadają sobie trud do rozwijania w racjonalny sposób zakazów i starając się rozwinąć dziecięcą motywację”. Według Bernsteina „język średniej klasy musi być zdolny do opisywania uczuć i intencji; do rozwijania zdolności rozumowania podświadomych, ukrytych decyzji postulowanych do postulowania hipotetycznych wydarzeń w przyszłości. Tak więc dziecko poprzez to, że jest wystawione na ten kod i na te praktyki „wychowania dziecka”, od urodzenia, „nabywa kulturę i wartości klasy średniej”. Ponadto „akceptuje normy porządku i stabilności, oraz wyższości odległych racjonalnych celów nad chwilowymi zachciankami. Unika bezpośredniej ekspresji emocji i próbuje racjonalizować swoje i innych intencje. Jego moralny kod zawiera nie tylko zakazy i cele ale także ich racjonalność”. „Dzieci średniej klasy zdobywają wyróżniający się styl języka i myślenia”, to właśnie „język rodziców wpływa na sposób, w jaki on myśli. Żeby porównać co rodzice mówią, dziecko musi nauczyć się myśleć się w warunkach relacyjnych. Dziecko musi nauczyć się rozwiniętego kodu jeśli ma się komunikować z rodzicami. Żeby z nimi rozmawiać musi osiągnąć lingwistyczny sposób dla wyrażenia relacji dla opisania abstrakcyjnych pojęć i do racjonalizacji swoich intencji. To wszystko wymaga „rozwiniętego kodu”. Dodatkowo dzieci z średniej klasy uczą się używać tego kodu jako narzędzia do myślenia. Dziecko posiadające ten rodzaj języka, może myśleć i powodować łatwiej odkąd wyraża abstrakcje i inne intelektualne subtelności. Z tym kodem ich myśli mogą być płynne i kompleksowe, bez niego myślenie jest nieprzekonujące.

Bernstein analizując klasę niską, uważa, że tu „efekty socjalizacji są całkowicie przeciwstawne do tych, które charakteryzują średnią klasę”, ponieważ „rodzice wywodzący się z niskiej klasy nie pokazują dzieciom porządku i racjonalnego systemu życia. Ich życie jest silnie uzależnione od przypadkowych wydarzeń takich jak nagła możliwość nowej pracy i nie są nieograniczone przez dokładne i dalekosiężne plany na przyszłość. Takie plany długofalowe, jeśli w ogóle istnieją, są kruche i można łatwo je złamać. Dlatego też rodzice nie rozpowszechniają stabilnie i dobrze zaplanowanych celi na przyszłość, do których ich dzieci mogły aspirować. Rodzice wyrażają się w emocjonalny, bezpośredni i często wybuchowy sposób. Ich język jest ograniczonym kodem. Dla Bernsteina „kody ograniczone realizują zasady i znaczenia zależne od kontekstu. Zasady i znaczenia są osadzone w lokalnych kontekstach, w lokalnych relacjach, praktykach, czynnościach. Są one relatywnie silnie związane z wyraźnie określonym podłożem materialnym. Dziecko z niższej klasy zmierza w kierunku bezpośredniego wyrażania emocji i natychmiastowej satysfakcji z bieżących zachcianek. Jemu brakuje zarówno długoterminowych planów jak i zdolności do opóźniania gratyfikacji tak, aby w przyszłości zamierzenia mogły zostać zrealizowane. Dziecko z klasy niskiej nie próbuje odkrywać powodów podejmowanych decyzji albo prezentować racjonalności swojego własnego zachowania. Bardziej niż odwoływać się do ustalonych zasad, reguł, ono akceptuje autorytet albo próbuje wywoływać go samemu”. Dziecko z niskiej klasy osiąga język, który jest nieefektywny. Jego ograniczony kod zawiera takie cechy jak: krótkie, proste zdania, które często są niekompletne , proste i powtarzające się użycie spójników; kilka zdań podrzędnych; ograniczone i powtarzające się użycie czasowników i przymiotników;. Według Bernsteina dziecko z klasy niskiej jest ograniczone do tego typu języka, ma duże trudności z kodem rozwiniętym, w przeciwieństwie do dziecka z średniej klasy, które jest zdolne do obydwu form mowy. Język dzieci z klasy niskiej „jest słabym motorem dla myślenia. Zawiera dużą liczbę idiomatycznych, tradycyjnych wyrażeń, które są konkretne, opisowe i proste. Także, w szkole ciekawość tego dziecka jest ograniczona i skupiona tylko na wydarzenia, które mogą być zrozumiałe w prosty sposób”.

Tak więc, socjolingwistyczna teoria B. Bernsteina, ukazuje że kapitał kulturowy otrzymany w domu rodzinnym rzutuje na całe życie jednostki

12.Grupy Rówieśnicze w procesach wychowania

Grupa rówieśnicza pełni niezwykle ważną rolę - zaspokaja ona te potrzeby jednostki, których nie mogą zaspokoić rodzice czy wychowawcy. Jednostka, która uczestniczy w grupie rówieśniczej ma możliwość podniesienia poczucia własnej wartości i przydatności. Dużo zależy od pełnionej tam roli - im wyższy poziom popularności w grupie, tym samoocena jednostki jest większa. Pozytywny wpływ na socjalizację jednostki w grupie rówieśniczej ma także fakt, że jednostce zależy na akceptacji i uznaniu ze strony innych członków grupy. Jednak na uznanie i sympatię trzeba sobie zasłużyć. W związku z tym jednostka podporządkowuje się obowiązującym w grupie normom i uznaje narzucane przez grupę sankcje. Zdarzają się takie sytuacje, że wśród celowych grup młodzieżowych zaczynają się tworzyć naturalne grupy rówieśnicze, których członkami stają się wszyscy lub niektórzy uczestnicy zbiorowości celowej. Może się zdarzyć także i tak, że w obrębie jednej grupy celowej powstanie kilka grup rówieśniczych. Natomiast w stowarzyszeniach często mamy do czynienia z powstawaniem wtórnych więzi rówieśniczych, gdyż powstawanie stowarzyszeń jest uwarunkowane określonymi związkami (np. religijnymi lub ideowymi) i często wynika z potrzeb emocjonalnych. Zadaniem każdego wychowawcy i pedagoga jest zapoznanie się z tym, jak związki rówieśnicze (zarówno grupy pierwotne, jak i grupy celowe) wpływają na jednostkę, gdyż podczas swojej pracy dydaktyczno - wychowawczej styka się z nimi niemal codziennie.

Grupa pierwotna:

jednostka uczestniczy w niej w sposób spontaniczny
każdy członek takiej grupy ma poczucie aprobaty innych członków
przeważają więzi osobowe
występuje wzajemna identyfikacja
grupa pierwotna jest grupą niewielką
członkowie grupy odczuwają przynależność w obrębie grupy i odczuwają poczucie odrębności w stosunku do otoczenia
grupa wskazuje wzorce i określa wartości oraz normy
istnieje kontrola i określony system sankcji
grupa charakteryzuje się zmiennością celów oraz zmiennością wewnętrznej struktury i hierarchii
przywództwo w grupie jest uwarunkowane cechami charakteru i musi być zaakceptowane przez grupę

Grupa celowa:

nabór do grupy ma charakter formalny
grupa opiera się na więzach rzeczowych
grupa może być rozbudowana, może mieć odgałęzienia terenowe
struktura wewnętrzna opiera się na sformalizowanym układzie hierarchicznym
najważniejsze są cele grupy, cele indywidualne mają zdecydowanie mniejsze znaczenie
grupa posiada formalne wzory zachowań
sankcje są egzekwowane w sposób formalny
decyzje grupy są zcentralizowane
występuje koordynacja działań
występuje jednolitość organizacyjna
wyalienowanie przywódców grupy

W grupach rówieśniczych mamy do czynienia z pewnym systemem wpływów, które z czasem przeradzają się w określone struktury, układy i role społeczne.

Można wyróżnić następujące typy grup rówieśniczych:

- rówieśniczy krąg towarzyski - mała najwyżej kilkunastoosobowa grupa bez organizacji wewnętrznej , więź społeczna oparta jest na związkach uczuciowych i stosunkach towarzyskich . Młodzież skupiona w kręgu wspólnie spędza wolny czas wypełniony różnymi formami kontaktów towarzyskich . Zbyt duża aktywność jednostki w kręgu może spowodować jej zaniedbania w nauce i wykonywaniu obowiązków domowych ,
- rekreacyjna grupa działania - to również mała grupa skupiająca młodzież , wypełniająca czas wolny zabawą , różnymi formami rekreacji i sportu . Jednostka przyjmuje tu postawę solidarności i wzajemnej odpowiedzialności członków za siebie jak również udzielania pomocy innym .
- paczka - mała grupa społeczna złożona z członków danego kręgu , funkcjonująca poza jego strukturą i charakteryzująca się większą częstotliwością spotkań . Paczka składa się z kilku osób , które łączą wspólne zainteresowania , potrzeby , nawyki lub sympatia .
- banda - zjawisko negatywne . Dotyczące głównie chłopców w podobnym przedziale wiekowym. Zrzeszają osoby zaniedbane i odrzucone w złym środowisku domowym , nie akceptowane społecznie przez rówieśników w szkole . Szukają oni zaspokojenia swych potrzeb społecznych, głównie przynależności i uznania . Są podobne do paczek ale kładą większy nacisk na osiągnięcie swoich złych celów (przestępczość , agresywność). Wymagają większej solidarności od członków . Rola przywódcy nieformalnego jest silniejsza, posiada duży autorytet i wymaga bezwzględności, posłuszeństwa oraz uległości. Pozostają one w stałym konflikcie z dorosłymi. Wykazują wrogi stosunek wobec innych grup rówieśniczych Z czasem wkracza na drogę przestępczą i tym samym stanowi dla rodziców i nauczycieli poważny problem wychowawczy.

Niemal każda grupa rówieśnicza posiada przywódcę lub liderów. W związku z tym można wyróżnić:

przodownictwo - jest charakterystyczne dla osób posiadających charyzmatyczne cechy osobowościowe, takie osoby charakteryzują się pozytywnym nastawieniem emocjonalnym i chęcią współdziałania oraz cieszą się niewymuszonym zaufaniem pozostałych członków grupy
przywództwo - może być osiągnięte poprzez wyróżniające właściwości lub kwalifikacje osobowe, jest akceptowane przez grupę
panowanie - władza zdobywana przy użyciu siły, nie opiera się na akceptacji, zaufaniu i poczuciu bliskości, główny cel panowania odnosi się do sensu zadaniowego i organizacyjnego

Na charakter przywództwa wpływają nie tylko cechy charakteru danej jednostki, ale także wielkość grupy, jej zadania oraz jej stosunek do otoczenia. W przypadku nieprzyjaznych stosunków grupy z otoczeniem mogą występować represje ze strony otoczenia. W takim przypadku zwiększają się tendencje do pełnienia władzy autorytarnej. Przywództwo, które najczęściej dominuje w grupach jest oparte na demokracji i liberalizmie. Główne zadanie takiego przywództwa opiera się na realizacji celów towarzyskich i zabawowych oraz podtrzymywaniu poczucia odrębności od otoczenia. Grupy dziecięce najczęściej opierają się przywództwie chaotycznym, gdzie często mamy do czynienia z chaosem decyzyjnym i z częstą zmianą osoby na stanowisku lidera. Roger Mucchielli przedstawił pięć układów komunikacyjnych, które dostarczają wiadomości o charakterze grupy. Są to:

układ szprychowy - każdy członek grupy ma kontakt z przywódcą, jest to niezwykle pomocne w przypadku konieczności szybkiego działania
układ bezpośredni - każdy kontaktuje się z każdym
układ kołowy - członkowie grupy przekazują informacje po kolei, jeden drugiemu
układ łańcuchowy - przywódca grupy przekazuje informacje jednej osobie, która rozpowszechnia ja wśród pozostałych członków grupy
układ scentralizowany - przywódca przekazuje informacje kilku zaufanym osobom, a ci przekazują ja pozostałym członkom grupy

Do ustalenia struktury grupy używa się socjogramu. Jest to przedstawienie w sposób graficzny pozycji poszczególnych członków grupy, które opierają się na stosunkach lubienia bądź nielubienia. Tak przedstawiona struktura jest strukturą nieformalną. Technika stosowana w socjometrii opiera się na zadawaniu członkom grupy określonych pytań, które są uzależnione od tego, co interesuje pytającego. W socjogramie poszczególni członkowie grupy są przedstawieni za pomocą punktów, natomiast ich wybory są przedstawiane za pomocą linii łączącej określone punkty. W przypadku zainteresowania strukturą grupy używa się socjogram hierarchiczny, który przedstawia ilość wyborów skierowanych do danych jednostek. Na podstawie socjogramu można wyróżnić poszczególne struktury i elementy tych struktur. Można tu wyróżnić:

para - wzajemny wybór dwóch osób
łańcuch - osoba A wybiera osobę B, osoba B wybiera osobę C itd.
gwiazda - określona jednostka otrzymuje dużo wyborów, ale sama ich nie odwzajemnia
sieć - wzajemny wybór wszystkich członków grupy
klika - podgrupa osób, która wybiera się wzajemnie i odrzuca pozostałych członków grupy

Grupy rówieśnicze charakteryzują się :
- mało stabilną strukturą wyrażającą się w sieci powiązań i kontaktach
interpersonalnych ,
- względną spójnością będącą wyrazem wewnętrznych więzi określanych dość
często w silnym poczuciu „ my „ ,
- określonym statusem czyniącym grupę atrakcyjną dla jej członków ,
- odrębnością wyrażającą się w wyraźnie określonym celu działania ,
- widocznym podziałem ról społecznych ,
- określoną i możliwą do przewidzenia długotrwałością funkcjonowania .

Funkcje wychowawcze grupy .

Analizując działalność grup rówieśniczych można w przybliżeniu określić ich funkcje wychowawcze i są to :

kształtowanie więzi z innymi ludźmi
ułatwianie kontaktów interpersonalnych
zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania
konstruktywne współzawodnictwo
pobudzanie do rozwijania zainteresowań
umożliwianie kontaktów towarzyskich
zaspokajanie określonych potrzeb emocjonalnych
zapełnianie wolnego czasu

Na podstawie wyżej wymienionych funkcji można powiedzieć, że grupy rówieśnicze mają ogromny wpływ na kształtowanie się osobowości i rozwój społeczny każdej jednostki.

Największy wpływ grupy rówieśniczej na jednostkę jest widoczny w jej okresie dojrzewania. Jest to moment osłabienia autorytetu rodziców i innych dorosłych osób i wtedy właśnie grupa rówieśnicza staje się dla młodego człowieka punktem odniesienia. W tym czasie jednostka spędza z rówieśnikami większą część wolnego czasu, a grupa rówieśnicza wywiera wpływ na jej opinie, postawy i zachowania, na styl ubierania się, na wybór muzyki i literatury. Istnieją różne grupy młodzieżowe. Może to być paczka na osiedlu, klasa szkolna, grupa taneczna, sportowa czy zastęp harcerski. Pozycja, jaką w danej grupie zajmuje jednostka ma wpływ na jej samoocenę, poczucie własnej wartości, sposób spostrzegania swojej osoby i ogólne zadowolenia z życia.

13.Wychowanie A Przemiany Współczesnego Świata

Wychowanie w języku polskim oznacza wszelkie celowe oddziaływanie ludzi dojrzałych (wychowawców) przede wszystkim na dzieci i młodzież (wychowanków), aby w nich kształtować określone pojęcia, uczucia, postawy, dążenia.

Dlatego działanie wychowawcze zawiera w sobie opiekę, dostarczanie rozrywki i kultury, wychowanie fizyczne, umysłowe, moralne, społeczne, estetyczne, ideowe, a obok tego nauczanie, szkolenie, przygotowanie do różnych zadań, np. przysposobienie rolnicze, kształcenie w różnych kierunkach, oświatę, popularyzację, poradnictwo, reklamę, itp. oddziaływanie jednych ludzi na drugich. Przy tym działalność wychowawcza jest jakoś społecznie zorganizowana, popierana, aprobowana i odbywa się przez i w ramach życia określonych grup społecznych, które stają się instytucjami wychowującymi, jak rodzina, szkoła, organizacja młodzieżowa, zakład pracy, teatr, muzeum itd.

Wychowanie dziś odnosi się do całego życia ludzkiego, staje się wychowaniem „całożyciowym"; zmiana charakteru wychowania z indywidualnego na grupowe, co spowodowane jest tym, że nie wystarcza wychowanie jednostek, lecz musi się ono odbywać w zespołach (np. rodzeństwo, klasa szkolna, drużyna harcerska), stara się wpłynąć na masy społeczne a nawet narody; powstawanie nowych instytucji wychowawczych, które specjalizują się np. w opiece nad dzieckiem, w pomocy szkole, w związkach zawodowych-wychowujące ludzi do pracy, a nawet w handlu, w którym wystawy mają wychować upodobania klienta; pedagogizacja starych instytucji wychowawczych, jak szkoły, uniwersytety, domy akademickie, pedagogizacja duszpasterstwa w Kościele, zastosowanie najnowocześniejszej techniki do oddziaływania masowego na ludzi przez prasę, plakaty, grafikę, kino, radio, telewizję, unowocześnione technicznie biblioteki (mikrofilmy, mikrofisze, mikrokarty i czytniki) i muzea (obrotowe eksponaty, magnetofony), elektronowe maszyny uczące, dzięki czemu na całym świecie dokonuje się „rewolucja kulturalna", polegająca na zbliżeniu i udostępnieniu dzieł nauki, sztuki i kultury masom społecznym.

Wychowanie współczesne zmierza bowiem do wszechstronnego rozwoju ludzi, w czym jest niczym niezastąpionym narzędziem i jedyną drogą. Wszystko, co człowiek wewnętrznie posiada, powstaje jako dzieło wychowania. Tak więc rozwój mowy i świadomości, wiedza i umiejętność zawodowa, światopogląd i religijność, uspołecznienie i patriotyzm, zasady moralne i ludzkie postępowanie musi być przynajmniej w swoich początkach wypielęgnowane przez staranne wychowanie, kształcenie i szkolenie. W ten sposób wychowanie przez wszechstronny rozwój przyczynia się do zapewnienia maksymalnych warunków uszczęśliwienia jednostek ludzkich, dając im wykształcenie i przygotowanie życiowe, rozumienie świata i życia, zadowolenie z pracy i miłości wzajemnej, radość kulturalnego spędzania wolnego czasu, a nawet zadatek wiecznego szczęścia.

14.Rola Kultury Popularnej W Wychowaniu Dzieci I Młodzieży, Oraz W Życiu Człowieka Dorosłego

Kultura popularna ( kultura masowa) od samego początku była przedmiotem ostrej krytyki wobec niej stawiano 3zarzuty:

tandetna i miałka
przekształca ludzi w biernych odbiorców i niszczy potencjał twórczy
szkodliwe oddziaływanie społeczne

Kulturze popularnej towarzyszy przekonanie, że jest to kultura narzucona odbiorcą, ponieważ producenci są żądni zysków. Narzucają ludziom wiele bezwartościowych treści i pozbawiają ich możliwości uczestnictwa w kulturze wyższego poziomu. O treściach i formie tego co pojawia się w środkach masowego przekazu decydują nie nadawcy ale gusty odbiorców. Większość społeczeństwa otrzymuje takie przekazy jakich pragnie. Opisy współczesnej kultury popularnej (te krytyczne i przyjazne) są swoistymi opisami kultury nie wielkiej liczby rozwiniętych społeczeństw przemysłowych. Z biegiem czasu dzięki wysokiemu poziomu rozwoju techniki i gospodarki zyskały nazwę społeczeństw ponowoczesnych.

Niektórym ludziom trudno odnaleźć się w gąszczu mediów propagujących kulturę popularną ponieważ oni sobie cenią cechy i wartości które aktualnie tracą na znaczeniu w dobie mediów i komputerów
Krytykowana jest również koncepcja najniższego wspólnego mianownika charakterystyczna dla kultury masowej anonimowość twórców bawienie się niskimi gustami odbiorców zaniżanie poziomu, kiczu oparcie na rozrywce, a nie słowo masowa nie jest "w stanie dostarczyć nam prawdziwego zadowolenia estetycznego" a jedynie chwilową przyjemność Poprzez wymieszanie elementów wyższych i niższych jest też pozbawiona jedności stylu i wszelkich hierarchii wartości
Kultura popularna oprócz dostarczania rozrywki podnosi poziom oświaty i świadomości ogółu ludności. Wpływ kultury masowej na jednostkę i zbiorowości jest wszechobecny i wielokierunkowy.

15.Zagrożenia Wychowawcze Xxi Wieku

Do największych zagrożeń wychowawczych XXI wieku zaliczamy:

- telewizja, filmy

- Internet, gry komputerowe

- mass media - kult ciała

- pieniądze

- brak wolnego czasu rodziców - opiekunów

- narkomania

- alkoholizm

- przestępczość

Źródeł zagrożeń wychowawczych a wręcz patologii społecznej można się doszukiwać w wielu rejonach życia społecznego i w wielu aspektach je tłumaczyć.

Badacze jednak dopatrują się ich w sferze przeżyć psychicznych.

Braki wychowawcze mogą stać się podwaliną zagrożeń wychowawczych, ponieważ występuje na całym świecie ogromne zróżnicowanie ideowe. Wychowanie oparte jest zatem na różnych wzorcach i wartościach oraz odmiennych przesłankach celowościowych. Różnorodność opcji wychowawczych budzi miedzy ludźmi napięcia, uprzedzenia, konflikty i brak wzajemnej tolerancji.

Bardzo duże znaczenie ma wpływ środowiska szkolnego na proces wychowania. Zdaniem wielu wybitnych pedagogów-humanistów naczelnym zadaniem każdej placówki oświatowej, nie tylko szkoły, jest przede wszystkim wychowanie. Procesy wychowawcze uwikłane są jednak w konteksty społeczne w przeciwieństwie do procesu kształcenia. Uczeń nie uczy się działań matematycznych czy chemicznych od społeczeństwa. Tych zagadnień uczy go szkoła. Natomiast takich zjawisk jak: kradzież, nieuczciwość, narkomania, haracze, ksenofobia, napady uczy się uczeń od społeczeństwa ludzi dorosłych- czyli poza szkołą.

To też reformy oświatowe nie przyniosą rezultatów, ponieważ środowisko poza szkolne wywiera o wiele większy wpływ niż środowisko szkolne czy dom rodzinny. Należałoby wprowadzić raczej reformy wychowawcze, które są możliwe wtedy, gdy weźmiemy pod uwagę nie tylko szkołę, ale całe społeczeństwo. Fakty dokonywania mordów, napaści czy kradzieży przez młodzież, nie są wyłącznie sprawą rodziców czy szkoły.

Ludzie młodzi uzyskują wyraźną „zachętę” do działań destrukcyjnych ze strony osób dorosłych. Z codziennych doniesień prasowych czy telewizyjnych dowiadujemy się o wielkich aferach finansowych, nadużyciach, korupcji, protekcji lub dyskryminacji gospodarczej, łapówkarstwie, wymuszaniu haraczy, sprzedaży narkotyków, nadużyciach władzy, porachunkach mafijnych czy nadużywaniu prawa. Wszystkie te zjawiska wpływają destrukcyjnie na proces wychowania młodych ludzi. Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, że są to zjawiska z obszaru ludzkich postaw i zachowań. Niestety, te postawy i zachowania są z gruntu wychowawczego naganne.

Wpływ telewizji i filmów na psychikę dziecka i młodego człowieka pokazuje, jak istotną sprawą są treści przekazywane tą drogą. Pozytywne treści mogą skutecznie wesprzeć proces wychowania, natomiast treści negatywne mogą go skutecznie zniszczyć. Najsilniej funkcjonuje to w sferze emocjonalnej i erotycznej; stąd też w tej dziedzinie obserwujemy najwięcej oddziaływań destrukcyjnych. O skutkach tych oddziaływań dowiadujemy się, czytając codzienną prasę informującą o aktach przemocy i gwałtach mających miejsce wśród coraz młodszych grup młodzieży i dzieci.

Komputery, internet stanowią niezwykły wyróżnik intensywnego rozwoju techniki. Jak zwykle w takich sytuacjach, obok wielu pozytywnych aspektów wykorzystania tego typu urządzeń, pojawiają się elementy negatywne, obok pożytecznych - niszczące.

Powstanie sieci internetowej jest uważane za główny czynnik tzw. globalizacji informacji. Dzięki powszechnej dostępności do internetu osiągalne stają się informacje zawarte daleko poza bezpośrednim zasięgiem użytkownika, np. na drugiej półkuli. Strony internetowe największych muzeów świata proponują obejrzenie swoich bezcennych zbiorów, a biblioteki oferują możliwości korzystania z unikalnych i oryginalnych arcydzieł literatury.

W świecie nauki, internet spowodował w praktyce zanik bariery informacji, której przepływ ma olbrzymie znaczenie dla rozwoju badań naukowych.

Wobec tych niewątpliwie pozytywnych stron wykorzystania sieci internetowej pojawiają się inne elementy, takie jak pornografia, atrakcyjne strony sekt, destrukcyjne seanse internetowe. Treści przekazywane na stronach internetowych w praktyce nie podlegają kontroli. Internet to również bardzo ważny czynnik wykorzystywany przez różnego rodzaju sekty.

Gry i programy komputerowe mają również wpływ na odbiorców, ponieważ większość gier opiera się na ,,zabawie” w strzelanie i zabijanie, czyli na zasadzie okrucieństwa wobec przeciwnika.

Wniosek, który należy sformułować brzmi podobnie jak w odniesieniu do sieci internetowej: gry komputerowe, a w szczególności wykorzystywany w nich mechanizm rzeczywistości wirtualnej, stanowi silne narzędzie oddziaływania na człowieka i może wspomagać jego rozwój, lecz może mieć również charakter destrukcyjny.

Chęć zaistnienia, pokazania się w grupie, zwrócenia na siebie uwagi powoduje, że młodzież sięga po coraz bardziej drastyczne środki. Sięgając po używki młodzi chcą swoim rówieśnikom udowodnić dojrzałość i niezależność, możliwość decydowania o sobie.

Ponadto problem narkomanii w Polsce jest problemem ideologicznym a tym samym problemem otwartym. Owa fala ma swoje źródło nie rzadko w szkole, gdzie rosną wymagania i obowiązki wobec uczniów, Ci często nie mogą im sprostać sięgają po „wspomagacze” w postaci np. amfetaminy. Szkoła będąc instytucją oświatowo-wychowawczą staje się ośrodkiem pierwszego kontaktu z narkotykami, również ze względu na obecność młodocianych dealerów.

Dochodzi jeszcze do jednego zjawiska - młodzi ludzie chcą wyglądać jak gwiazdy z ekranu np. modelki. W zachowaniach większości dostrzegamy kult ciała. Dziewczęta głodzą się, ćwiczą, aby stać się jak najbardziej podobnymi do swojego ideału. Chcą zobaczyć w odbiciu lustrzanym ciało znane z reklam. Niekontrolowane praktyki często powodują więc niezwykle groźne dla zdrowia, a nawet życia choroby np. anoreksja, bulimia. Pogoń za upragnionym ideałem nie omija również chłopców. Oni też chcą wyglądać jak bohaterowie z filmów, gier komputerowych - posiadać ciało budzące podziw i zachwyt u dziewczyn. Wielu młodym chłopcom wydaje się, że najszybszą drogą do osiągnięcia tego celu jest siłownia w powiązaniu z zażywaniem sterydów. Nie zdają oni sobie sprawy, że niekontrolowane ich stosowanie powoduje wiele problemów zdrowotnych jak efektów ubocznych, zarówno fizycznych jak i psychicznych.

Młodzi chcą spędzać czas jak gwiazdy z ekranu, w klubach, na rozrywkach, na wiecznej zabawie. Nastolatek żyje w kulturze karty lojalnościowej. W kulturze rzekomej wolności ceniona jest przynależność do określonych miejsc czy grup. Warto posiadać kartę klubową jak i lojalnościową, która proponuje produkty po atrakcyjnej cenie, dodatkowe gadżety.

Oczywiście nie można uogólniać, ze zarabiane przez rodziców pieniądze są wydawane zawsze przez dzieci bez jakiegokolwiek nadzoru. Bardzo często rodzice sami planują pociechom im dzień wypełniony od rana do wieczora szkołą i zajęciami dodatkowymi.

Dochodzi do tego, że dzieci często nie potrafią sami zorganizować sobie czas wolny, nie umieją sami konstruktywnie planować najbliższych godzin więc je spędzają przed TV, komputerem. Nie potrafią go zaplanować ponieważ nie mają wzorców w postaci rodziców, którzy maja czas wolny, a wychowanie nie może zaistnieć bez dobrego przykładu ze strony rodziców lub wychowawców.

Narkomania jest problemem współczesnego świata coraz więcej młodych ludzi po nie sięga. Narkotyki są jest bardzo popularne wśród młodzieży szkolnej a także studentów czy osób dążących do sukcesu, kariery. W narkomanii wyróżnić można dwie ogólne przyczyny uzależniania się: początkowe, w których dominuje ciekawość, moda, namowa, naśladownictwo oraz motywy późniejsze, gdzie podstawowe znaczenie jest nadane przymusowi, uzależnieniu i głodowi narkotycznemu B. Hołyst następująco ujmuje przyczyny narkotyzowania się:

1) przyczyny tkwiące w środowisku rodzinnym

- konflikty i nieporozumienia

- trudna sytuacja rodzinna

- błędy wychowawcze rodziców

2) przyczyny tkwiące w środowisku szkolnym

- niepowodzenia w nauce

- kłopoty związane ze szkołą

- metody wychowawcze szkoły

3) przyczyny tkwiące w środowisku rówieśniczym

- wzorowanie się na rówieśnikach

- namawianie przez osoby odurzające się

- chęć poprawy kontaktów rówieśniczych

- poszukiwanie akceptacji]

- chęć zaimponowania

4) przyczyny tkwiące w społeczeństwie

- brak dostatecznej wiedzy na temat narkomanii

- przypadkowy kontakt ze środkiem odurzającym

- brak możliwości atrakcyjnego spędzenia czasu wolnego

- protest przeciwko rzeczywistości

- przyczyny polityczne

5) przyczyny tkwiące w sferze funkcjonowania osobowości

- zaspokojenie wiedzy poznawczej

- przymus (jako skutek nałogu)

- reakcje ucieczkowe

- kryzys egzystencjalny

- niedojrzałość

- poczucie odrzucenia

- poszukiwanie wolności

- skutek porażek życiowych

Do zagrożeń wychowawczych zaliczyć można również alkoholizacje. Alkoholizm jest podobnie jak narkomania chorobą, która swoim działaniem obejmuje nie tylko organizm alkoholika ale także jego życie społeczne. Bezpośrednią przyczyną alkoholizmu jest samo długotrwałe spożywanie alkoholu. Organizm i psychika po pewnym czasie uzależnia się od alkoholu. Pośrednią przyczyna alkoholizmu jest między innymi traktowanie alkoholu jako niezbędnego elementu życia społecznego, samotność, niemożność rozwiązania swoich problemów życiowych i szukanie w alkoholu ucieczki od rzeczywistości. Alkohol piją dorośli, młodzi jak i dzieci. Młodzież po spożyciu alkoholu robi się agresywna wulgarna a co za tym idzie pozostawia wiele śladów wandalizmu. Wiele mienia prywatnego jest niszczona, a konsekwencje karne są znikome. Młodzi uciekający w alkohol szukają w nim „rozwiązania” problemów.

Dużym zagrożeniem a zarówno dylematem wychowawczym jest przestępczość. Prawo, nie tylko karne, ustanawia cały szereg kategorii wiekowych, od przynależności do których zależy między innymi odpowiedzialność za popełnienie czynów zabronionych. W obecnym stanie prawnym wyróżniamy np.: takie grupy, jak dzieci czyli osoby przed ukończeniem 13. roku życia, nieletnich między 13. a 17. rokiem życia i dorośli powyżej 17. roku życia. Konsekwencją tego podziału jest podleganie odpowiedzialności bądź na zasadach Kodeksu Karnego, bądź Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. Nr 35, poz. 228). Interesująca nas grupa nieletnich podlega właśnie tym przepisom, co w konsekwencji oznacza, że nie stosuje się wobec nich kar, a jedynie środki wychowawcze i poprawcze. Celem jest więc nie odwet, sprawiedliwa odpłata, czy izolacja, a resocjalizacja i zapewnienie prawidłowego rozwoju psychofizycznego. Cytowana ustawa przewiduje prowadzenie postępowania wobec nieletnich zarówno w związku z popełnieniem czynu przestępnego, jak i występowaniem oznak demoralizacji. Oznacza to, że spożywanie alkoholu może stać się samoistną przyczyną prowadzenia postępowania, jak i towarzyszyć innym zachowaniom. Otwartość młodzieży na przekraczanie granic prawa spowodowane jest wzrastającą przestępczością ludzi dorosłych, zwłaszcza przestępczości gospodarczych, nagłaśnianych w mediach. Łatwość dokonywania czynów łamiących prawo wspomagają i podsycają narkotyki i alkohol oraz grupy rówieśnicze. Świadomość bezkarności ułatwia im takie destrukcyjne działanie, a poparcie ze strony „paczki” mobilizuje do działania. Skala przestępczości wzrosła, i wzrasta, niewspółmiernie do poprzednich epok.

Wychowanie, podobnie jak cywilizacja i kultura muszą stać się przedmiotem ogólnoludzkiej troski, a nie tylko wyspecjalizowanych placówek oświatowo-wychowawczych. Radio, prasa i telewizja mogą stać koło szkoły i domu rodzinnego ważnym sprzymierzeńcem procesu wychowania.

Należy pamiętać, że zjawiska wychowawcze nie występują jedynie w warunkach szkoły, ale głównie poza nią. Na dyskotekach, na stadionach piłkarskich, miejscach publicznych, zabawach, obozach koloniach. Zatem nie można, analizując procesy wychowawcze, ograniczyć się do zajęć szkolnych.

Cywilizacja ma to do siebie, że nieustannie postępuje. Natomiast to co ulega degradacji, to humanizm i kultura. A kultura i humanizm w ujęciu pedagogicznym to właśnie wychowanie. Należy zatem edukację powiązać z tą sferą, sferą przekonań, światopoglądu, wierzeń oraz intelektualizmu. Na to żeby cywilizacja i jej produkty mogły służyć rozwojowi niezbędna jest pewna podstawa kulturowa i humanistyczna Umiejętność korzystania z dóbr cywilizacji w sposób godny człowieka, oparty jest na podstawach moralnych. Myślę, że my, jako społeczeństwo, powinniśmy więcej uwagi poświeć zagrożeniom wychowawczym, bo należyte wychowanie w powiązaniu z cywilizacja stanowi podstawę postępu ludzkości.