Ketoza krów (ketosis bovum, ketonemia, acetonemia, ketonuria, acetonuria)

Istota choroby.

Choroba charakteryzuje się :

• nagromadzeniem się zw. ketonowych we krwi (ketonemia), moczu (ketonuria), mleku (ketolakcja) i w wydychanym powietrzu

• zmniejszeniem stężenia glukozy we krwi (hipoglikemia)

• skłonnością do zwyrodnienia tłuszczowego wątroby

Rodzaje ketozy:

• K. pierwotna – występuje samoistnie w okresie poporodowym

• K. wtórna – występuje w przebiegu innych chorób pierwotnych niezależnie od okresu laktacji

• K. pokarmowa – występuje niezależnie od okresu laktacji, wieku, płci, u krów karmionych paszą ketogenną

• K. subkliniczna – typowa choroba dla stad krów

• K. kliniczna: postać niestrawnościowa i postać nerwowa (neurologiczna)

częstotliwość występowania ketozy w okresie laktacji

Przyczyny k. pierwotnej

• Specyficzna przemiana energetyczna u przeżuwaczy

• Wysoka wydajność mleczna w początkowym okresie laktacji

• Znaczny wzrost zużycia glukozy na początku laktacji

• Spadek produkcji glukozy i glikogenu w wątrobie

• Nadmierne otłuszczenie krów w okresie przedporodowym

• Zaburzenia hormonalne - (obniżenie stężenia glikokortykoidów i insuliny a wzrost stęzenia STH, tyroksyny, noradrenaliny)

• Błędy żywieniowe

Przyczyny ketozy pierwotnej (czynniki wewnętrzne)

• Niedobory energetyczne w szczycie laktacji

• Specyfika przemian energetycznych przeżuwaczy

Przyczyny wewnętrzne – przemiany węglowodanowe

Węglowodany w paszy

↓

celuloza, hemiceluloza, skrobia, sacharoza, laktoza, maltoza, glukoza

↓

depolimerazy

amylazy

celulazy

↓

Lotne kwasy tłuszczowe (LKT)

kwas octowy 60 – 65%

kwas propionowy ~ 20%

kwas masłowy 15 – 20%

NKT: ~ 5%

kwas mrówkowy, walerianowy,

kapronowy, bursztynowy, mlekowy

Rola lotnych kwasów tłuszczowych

LKT są głównym źródłem energii i materiałem budulcowym:

tkanki mleko

kwas propionowy tłuszcz, cukier białko, cukier

kwas octowy tłuszcz tłuszcz, białko

kwas masłowy białko

Przyczyny ketozy pierwotnej(czynniki wewnętrzne)

• Nadmierne otłuszczenie krów

• Stan hormonalny (glikokortykoidy, insulina, STH, h. tarczycy, noradrenalina)

Przyczyny ketozy pierwotnej (czynniki zewnętrzne)

• Błędy żywieniowe (jednostronne i niepełnowartościowe żywienie, niedostosowanie ilościowe i jakościowe dawki pokarmowej do potrzeb produkcyjnych)

• Wadliwa technika żywienia

• Głodzenie zwierząt

Patogeneza

Przyczyny ketozy wtórnej

• Niestrawności

• Skręt i przemieszczenia trawieńca

• Zapalenia wymienia i macicy

• Zanokcica

• Schorzenia gorączkowe z upośledzeniem lub utratą łaknienia

Przyczyny ketozy pokarmowej

• Pasze ketogenne (zawierające kwas masłowy)

• Pasze powodujące tzw. ketogenną fermentację w żwaczu

• Obecność pierwotniaków z rodzaju Entodinum w treści żwacza

Zależność między żywieniem, trawieniem a ketozą przeżuwaczy

Objawy kliniczne ketozy (postać niestrawnościowa)

• Spadek wydajności mlecznej

• Zmniejszenie lub brak apetytu

• Osłabienie i zanikanie odruchów przeżuwania i ruchów żwacza

• Upośledzenie motoryki przedżołądków, brak napięcia mięśniówki ściany brzucha i żwacza (żwacz jest pusty)

• Zwiększona wrażliwość okolicy wątroby i czasami powiększenie pola stłumienia wątrobowego

• Kał twardy, pokryty śluzem później płynny

• Mleko gęste i warzy się przy gotowaniu

• Postępujący spadek masy ciała i wychudzenie

Objawy kliniczne ketozy (postać nerwowa)

Nasilenie lub osłabienie reakcji psychomotorycznych.

• Osłabienie psychomotoryczne (osowiałość, senność, słaba reakcja na bodźce, śpiączka, pozycja leżąca)

• Pobudzenie psychomotoryczne (parcie na oślep, dreptaniem w miejscu, ślinotok, spaczony apetyt, lizanie lub gryzienie własnej skóry, zaburzenia koordynacji ruchów, nadwrażliwość czuciowa, puste przeżuwanie, zaburzenia czucia głębokiego)

Zmiany biochemiczne

• Krew

- hiperketonemia

- hiperlipemia

- hipoglikemia

- hiperbilirubinemia (> 8,55 µmol/l)

- wzrost aktywności AST (> 80 U/l)

- wzrost aktywności GGT (> 30 U/l)

• Mocz

- ketonuria

• Mleko

- podwyższona liczba kwasowa

- ketolaktacja

Interpretacja wyników laboratoryjnych krów

Rokowanie

• W ketozie pierwotnej i pokarmowej pomyślne – w stanach lżejszych powrót do zdrowia w ciągu 3-6 dni, w cięższych po 8-10 dniach

• Brak poprawy po 5-6 dniach budzi podejrzenie ketozy wtórnej i rokowanie ostrożne lub niepomyślne

Zmiany anatomopatologiczne

• Wychudzenie zwierząt

• Zwyrodnienie wątroby

• Tłuszczowe nacieki w nerkach oraz nadnerczach

• Czasami zażółcenie błon śluzowych

Rozpoznanie różnicowe

Postać niestrawnościowa ketozy

• niestrawności

• zapalenie otrzewnej

• przemieszczenia trawieńca

Postać nerwowa ketozy

- wścieklizna

• tężyczka pastwiskowa

• porażenie poporodowe

• zapalenie opon mózgowych i mózgu

Leczenie

• Ketoza pokarmowa

- eliminacja pasz ketogennych

• Ketoza z objawami klinicznymi – zwiększenie poziomu glukozy:

- glukoza 20% - 1000 ml, 40% - 500 ml, 4 – 6 dni

- glikokortykoidy:

hydrocortisonum aceticum 125-250 mg, 2 – 4 dni

Dexafort 10 ml, powtórzyć po 3 – 5 dniach

Opticortenol S 8 – 10 ml, powtórzyć po 3 – 5 dniach

Leczenie c.d.

- związki glukoplastyczne:

propionian sodu (Neopropiowet) 100-200g, 2x dziennie

glikol propylenowy 125-250g, Ketomix 1000 ml, Ketostop 300g, Boviketozin 250 ml - 2x dziennie przez 4-10 dni

glicerol 150-500g, 2x dziennie prze 4-10 dni

• Inne środki lecznicze

insulina 200j z glukozą

wit. B₁ forte 5-10 mg/kg m.c. z glukozą przez 2-4 dni

kwas nikotynowy 6,0g, 2x dziennie przez 4-10 dni

wodzian chloralu 30-50g, przez 3-5 dni

Leczenie c.d.

• Związki lipotropowe

metionina 2,5-4g/100 kg m.c. i.v.

chlorek choliny 25g w 10% roztworze wodnym s.c.

• Ketoza subkliniczna:

poprawa żywienia krów

stosowanie związków glukoplastycznych przez 6-12 dni

Zapobieganie

• W okresie zasuszenia (8-4 tyg. a.p.)

- do 3 kg pasz treściwych (dawka pokarmowa winna pokrywać produkcję 10 l mleka)

- do 5 kg buraków cukrowych lub 10 kg buraków pastewnych

• Po porodzie

- zapewnienie energii w dawce odpowiadającej

1 kg paszy treściwej na 3 kg mleka

- zapewnienie optymalnej ilości białka strawnego (55g na 1 l mleka)

- podaż włókna surowego w ilości 18-20% s.m. (dobre siano, kiszonka z suszu)

Zapobieganie c.d.

• Stopniowa zmiana rodzaju żywienia i przyzwyczajanie do nowej paszy

• Eliminacja pasz ketogennych (po podaniu pasz badanie moczu na obecność związków ketonowych)

• Stymulacja syntezy glukozy i hamowanie ketogenezy – podawanie profilaktyczne

- Neopropiowet 120g dziennie przez 4-5 tygodni od porodu

- Ketomix 500ml, Ketostop 100 g dziennie przez 2 tygodnie przed do 6 tygodni po porodzie