Ketoza krów

(ketosisbovum, ketonemia, acetonemia, ketonuria, acetonuria)

Istota choroby:

Choroba charakteryzuje się:

• Nagromadzeniem się zw. ketonowych we krwi (ketonemia), moczu (ketonuria), mleku (ketolakcja) i w wydychanym powietrzu

• Zmniejszeniem stężenia glukozy we krwi (hipoglikemia)

• Skłonnością do zwyrodnienia tłuszczowego wątroby

MOBILIZACJA
TŁUSZCZU
KETOZA PIERWOTNA
(SPONTANICZNA) NIEDOBORY
ENERGETYCZNE Zwięk. ket. wątrobowa


HIPOGLIKEMIA

BRAK APETYTU
KLINICZNA


KETOZA KETOZA WTÓRNA INNA CHOROBA


SUBKLINICZNA

KETOZA ZWIĘKSZONA ZAWARTOŚĆ
POKARMOWA KWASU MASŁOWEGO
W PŁYNIE ŻWACZA
ZWIĘKSZONA
KETOGENEZA
STOSOWANIE W NABŁONKU ŻWACZA
W ŻYWIENIU
PASZ KETOGENNYCH

Rodzaje ketozy:

• K. pierwotna – występuje samoistnie w okresie poporodowym

• K. wtórna – występuje w przebiegu innych chorób pierwotnych niezależnie od okresu laktacji

• K. pokarmowa – występuje niezależnie od okresu laktacji, wieku, płci, u krów karmionych paszą ketogenną

• K. subkliniczna – typowa choroba dla stad krów

• K. kliniczna: postać niestrawnościowa i postać nerwowa (neurologiczna)

Częstotliwość występowania ketozy w okresie laktacji

Przyczyny k. pierwotnej

• Specyficzna przemiana energetyczna u przeżuwaczy

• Wysoka wydajność mleczna w początkowym okresie laktacji

• Znaczny wzrost zużycia glukozy na początku laktacji

• Spadek produkcji glukozy i glikogenu w wątrobie

• Nadmierne otłuszczenie krów w okresie przedporodowym

• Zaburzenia hormonalne - (obniżenie stężenia glikokortykoidów i insuliny a wzrost stęzenia STH, tyroksyny, noradrenaliny)

• Błędy żywieniowe

Przyczyny ketozy pierwotnej (czynniki wewnętrzne)

• Niedobory energetyczne w szczycie laktacji

• Specyfika przemian energetycznych przeżuwaczy

Przyczyny wewnętrzne – przemiany węglowodanowe

Węglowodany w paszy

celuloza, hemiceluloza, skrobia, sacharoza, laktoza, maltoza, glukoza

depolimerazy

amylazy

celulazy

Lotne kwasy tłuszczowe (LKT)

Kwas octowy 60 – 65%

Kwas propionowy ~ 20%

Kwas masłowy 15 – 20%

NKT: ~ 5%

Kwas mrówkowy, walerianowy,

Kapronowy, bursztynowy, mlekowy

Rola lotnych kwasów tłuszczowych

LKT są głównym źródłem energii i materiałem budulcowym:

tkanki mleko

kwas propionowy tłuszcz, cukier białko, cukier

kwas octowy tłuszcz tłuszcz, białko

kwas masłowy białko

Przyczyny ketozy pierwotnej(czynniki wewnętrzne)

• Nadmierne otłuszczenie krów

• Stan hormonalny (glikokortykoidy, insulina, STH, h. tarczycy, noradrenalina)

Przyczyny ketozy pierwotnej (czynniki zewnętrzne)

• Błędy żywieniowe

• Jednostronne i niepełnowartościowe żywienie, niedostosowanie ilościowe i jakościowe dawki pokarmowej do potrzeb produkcyjnych)

• Wadliwa technika żywienia

• Głodzenie zwierząt

Patogeneza

Miejsce ketogenezy	Prekursor	Produkt
Nabłonek żwacza, czepca, ksiąg	kwas masłowy kwas ß-hydroksymasłowy
Wątroba	k. acetooctowy wolne kwasy tłuszczowe k. ß-hydroksymasłowy k. aceton
Wymię	kwas octowy k. ß-hydroksymasłowy k. acetooctowy

Przyczyny ketozy wtórnej

• Niestrawności

• Skręt i przemieszczenia trawieńca

• Zapalenia wymienia i macicy

• Zanokcica

• Schorzenia gorączkowe z upośledzeniem lub utratą łaknienia

Przyczyny ketozy pokarmowej

• Pasze ketogenne (zawierające kwas masłowy)

• Pasze powodujące tzw. ketogenną fermentację w żwaczu

• Obecność pierwotniaków z rodzaju Entodinum w treści żwacza

Zależność między żywieniem, trawieniem a ketozą przeżuwaczy

Niedobory Pasze Fermentacja

energetyczne ketogenne ketogenna

(niedostosowanie (kiszonki zawierające (nadmiar łatwostrawnych

dawki pokarmowej) kwas masłowy) węglowodanów i wł. surowego)

Mobilizacja tłuszczu Wzrost zawartości

(lipoliza – wzrost WKT) kwasu masłowego

Zmniejszenie zawartości

kwasu propionowego

Zwiększona ketogeneza Zwiększona ketogeneza

wątrobowa w nabłonku żwacza

Objawy kliniczne subkliniczne subkliniczne

K E T O Z A

Objawy kliniczne ketozy (postać niestrawnościowa)

• Spadek wydajności mlecznej

• Zmniejszenie lub brak apetytu

• Osłabienie i zanikanie odruchów przeżuwania i ruchów żwacza

• Upośledzenie motoryki przedżołądków, brak napięcia mięśniówki ściany brzucha i żwacza (żwacz jest pusty)

• Zwiększona wrażliwość okolicy wątroby i czasami powiększenie pola stłumienia wątrobowego

• Kał twardy, pokryty śluzem później płynny

• Mleko gęste i warzy się przy gotowaniu

• Postępujący spadek masy ciała i wychudzenie

Objawy kliniczne ketozy (postać nerwowa)

Nasilenie lub osłabienie reakcji psychomotorycznych.

• Osłabienie psychomotoryczne (osowiałość, senność, słaba reakcja na bodźce, śpiączka, pozycja leżąca)

• Pobudzenie psychomotoryczne (parcie na oślep, dreptaniem w miejscu, ślinotok, spaczony apetyt, lizanie lub gryzienie własnej skóry, zaburzenia koordynacji ruchów, nadwrażliwość czuciowa, puste przeżuwanie, zaburzenia czucia głębokiego)

Zmiany biochemiczne

• Krew

- hiperketonemia

- hiperlipemia

- hipoglikemia

- hiperbilirubinemia (> 8,55 µmol/l)

- wzrost aktywności AST (> 80 U/l)

- wzrost aktywności GGT (> 30 U/l)

• Mocz

- ketonuria

• Mleko

- podwyższona liczba kwasowa

- ketolaktacja

Interpretacja wyników laboratoryjnych krów

Stan kliniczny	Glukoza mg/100 ml	WKT µmol/l	Zw. ket. mg/100 ml	Wyniki testu Rothera
				Mocz
Zdrowie Ketoza subkliniczna Ketoza kliniczna	40 – 60 30 – 40 < 30	300 – 600 600 – 900 > 900	2 – 5 5 – 15 > 15	- + +

Wyniki badań laboratoryjnych przy ketozie.

Parametr	Zakres fizjologiczny	Krowa z kliniczną ketozą	Krowa z subkliniczną ketozą
glukoza [mg/dl]	40 – 60	poniżej 30	30 - 40
wolne kwasy tłuszczowe [µmol/l]	300 - 600	ponad 900	660 - 900
zw. ketonowe we krwi [mg/dl]	2 - 5	ponad 15	5 - 15
bilirubina całk. [mg/dl]	do 0,5	norma lub wzrost	norma lub wzrost
AST [U/l]	30 - 100	norma lub wzrost	norma lub wzrost

GGT [U/l]	10 - 30	norma lub wzrost	norma lub wzrost
zw. ketonowe w moczu	nieobecne	obecne	obecne
zw. ketonowe w mleku	nieobecne	obecne	nieobecne

Rokowanie

• W ketozie pierwotnej i pokarmowej pomyślne – w stanach lżejszych powrót do zdrowia w ciągu 3-6 dni, w cięższych po 8-10 dniach

• Brak poprawy po 5-6 dniach budzi podejrzenie ketozy wtórnej i rokowanie ostrożne lub niepomyślne

Zmiany anatomopatologiczne

• Wychudzenie zwierząt

• Zwyrodnienie wątroby

• Tłuszczowe nacieki w nerkach oraz nadnerczach

• Czasami zażółcenie błon śluzowych

Rozpoznanie różnicowe

Postać niestrawnościowa ketozy

• Niestrawności

• Zapalenie otrzewnej

• Przemieszczenia trawieńca

Postać nerwowa ketozy

• Wścieklizna

  • Tężyczka pastwiskowa

  • Porażenie poporodowe

  • Zapalenie opon mózgowych i mózgu

Leczenie

• Ketoza pokarmowa

• Eliminacja pasz ketogennych

• Ketoza z objawami klinicznymi – zwiększenie poziomu glukozy:

• glukoza 20% - 1000 ml, 40% - 500 ml, 4 – 6 dni

• Glikokortykoidy:

hydrocortisonumaceticum 125-250 mg, 2 – 4 dni

Dexafort 10 ml, powtórzyć po 3 – 5 dniach

Opticortenol S 8 – 10 ml, powtórzyć po 3 – 5 dniach

• Związki glukoplastyczne:

propionian sodu (Neopropiowet) 100-200g, 2x dziennie

glikol propylenowy 125-250g, Ketomix 1000 ml, Ketostop 300g, Boviketozin 250 ml - 2x dziennie przez 4-10 dni

glicerol 150-500g, 2x dziennie prze 4-10 dni

• Inne środki lecznicze

insulina 200j z glukozą

wit. B₁ forte 5-10 mg/kg m.c. z glukozą przez 2-4 dni

kwas nikotynowy 6,0g, 2x dziennie przez 4-10 dni

wodzian chloralu 30-50g, przez 3-5 dni

• Związki lipotropowe

metionina 2,5-4g/100 kg m.c.i.v.

chlorek choliny 25g w 10% roztworze wodnym s.c.

• Ketoza subkliniczna:

• Poprawa żywienia krów

• Stosowanie związków glukoplastycznych przez 6-12 dni

Zapobieganie

• W okresie zasuszenia (8-4 tyg. a.p.)

• Do 3 kg pasz treściwych (dawka pokarmowa winna pokrywać produkcję 10 l mleka)

• Do 5 kg buraków cukrowych lub 10 kg buraków pastewnych

• Po porodzie

• Zapewnienie energii w dawce odpowiadającej 1 kg paszy treściwej na 3 kg mleka

• Zapewnienie optymalnej ilości białka strawnego (55g na 1 l mleka)

• Podaż włókna surowego w ilości 18-20% s.m. (dobre siano, kiszonka z suszu)

• Stopniowa zmiana rodzaju żywienia i przyzwyczajanie do nowej paszy

• Eliminacja pasz ketogennych (po podaniu pasz badanie moczu na obecność związków ketonowych)

• Stymulacja syntezy glukozy i hamowanie ketogenezy – podawanie profilaktyczne

• Neopropiowet 120g dziennie przez 4-5 tygodni od porodu

• Ketomix 500ml, Ketostop 100 g dziennie przez 2 tygodnie przed do 6 tygodni po porodzie

Leczenie ketozy

Preparat	Ilość, droga podania, czas podawania
Glukosum 20%	i.v. 1 litr 1 – 2 x dz. przez 4 kolejne dni
Opticortenol S	i.m. 8 – 10 ml na zwierzę/ dzień
Hydrocortisonum aceticum	i.m. 125 – 250 mg/zwierzę
Dexasone	i.m. lub powoli i.v. 5 – 20 ml/ zwierzę /na dzień

Preparat	Ilość, droga podania, czas podawania
Neopropiowet	p.o. 100 – 200 g 1 – 2 x dz.
Boviketozin	p.o. 125 – 250 ml 1 – 2 x dz.
Ketostop	p.o. 300g/zwierzę przez 10 – 14 dni
Ketomix	p.o. 1 000 ml/zwierzę przez 10 – 14 dni

Insulinum lente Insulinum semilente	s.c. 200 j.m./zwierzę
Vitaminum B1	i.v. 5 – 10 mg/kg mc
Combivit	i.v., s.c. 20 – 30 ml na zwierzę
Propiosan	p.o. 25 – 100 g/zwierzę/dzień
Propical a 0,5 l Propical a 5 l