6. PSYCHOLOGIA POSTACI (=GESTALT); początek XX w.

* Twórcy: Max Wertheimer, Wolfgang Kohler, Kurt Koffka

* Główny problem: struktura badanych zjawisk, spostrzeganie ; psychologowie postaci prowadzili badania świadomości i zachowania, a wyniki podawali daleko idącym interpretacją.

* Podstawowe inf. : kierunek nie wprowadzał żadnych radykalnych zmian w przedmiocie i metodach psychologii; świadomość = podstawowy przedmiot psychologii; świadomość jest zawsze świadomością czegoś-świadomością figur, rzeczy, osób, sytuacji itp.

*Pojęcie pola psychologicznego – opisuje zależności między polem psychicznym jednostki a środowiskiem zewnętrznym, z którym tworzy ona całość; siły działające w polu dążą do równowagi; ludzie i przedmiot znajdujące się w polu mają w nim swoją określoną pozycję i pozostają w określonym dystansie psychologicznym = psychologia topologiczna (nieudana próba matematyzacji psychologii K.Lewina).

* Fenomenologia (filozof.)– pierwotne są spostrzeżenia figur, przedmiotów i sytuacji, a uświadamianie wrażeń jest dopiero wynikiem analizy = odrzucenie domysłów, założeń, teorii i opis tego, co jest bezpośrednio dane, oczywiste.

* Rozróżnienie „figury” (wyraźnie zarysowany kontur, kształt, pierwszy plan) i „tła” (bezkształtne, cofnięte w tył); w pewnych sytuacjach elementy będące figurą mogą być równocześnie tłem i na odwrót.

* Część a całość - jeśli jakieś elementy istniejące osobno zostaną połączone razem, to powstała w ten sposób całość może być czymś więcej niż prostą sumą tych elementów; całość nadaje sens częściom.

* Prymat całości nad częściami – tożsamość części składowych jest określana przez miejsce jakie zajmują w całości (np. liczba 4 nie jest widoczna pośród figur geometrycznych , ponieważ nie ma dla niej miejsca w strukturze całości, to nie jest całość o charakterze liczbowym); istnieje możliwość wymiany części składowej bez zmiany cech całości.

* Efekt Zeigarnik – człowiek, który nie ukończył zadania, łatwiej pamięta dane potrzebne do jego wykonania niż człowiek, który doprowadził je do końca = badania Blumy W.Zeigarnik)

* Wgląd – nagłe przeorganizowanie obrazu sytuacji, które prowadzi do jej rozwiązania(Badane małpy po nieudanych próbach dosięgnięcia przynęty radykalnie zmieniają swoje zachowanie, leżący kij nabiera dla nich innego znaczenia i wykorzystują go, by dosięgnąć przynęty) = badania nad myśleniem W.Kohlera.

* Pojęcie postaci – całość o określonym kształcie zewnętrznym i strukturze wewnętrzne.

* Pojęcie równowagi – taki wzajemny układ części należących do systemu żywego, że może on spełniać jako całość określoną funkcję; w całości zrównoważonej zmiana jednego elementu zakłóca funkcjonowanie całości; życie i aktywność człowieka są nieustannym procesem dążenia do równowagi, jej utrzymaniu, przywracania a nawet doskonalenia.

* Proces kompensacji – zakłócenie równowagi i spoistości wywołane przez asymilację (włączanie nowego elementu do struktury już istniejącej) i akomodację (przekształcenie istniejącej struktury, tak, aby była w stanie zasymilować nowy element).

* Zasada pregnancji- naturalne dążenie każdej całości do swojej postaci doskonałej; entelechia (termin arystotelesowski) = samorealizacja

* W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że teoria Gestalt dotyczy relacji pomiędzy całością a częściami, które się na nią składają, a przede wszystkim dotyczy tego jak całość i jej części są postrzegane przez umysł oraz jak całość jako figura wyłania się z tła.