Miejsce dziecka w rodzinie

Dziecko początkowo poznaje wszystko dzięki zdarzeniom rozgrywającym się w domu a rzadziej poza domem. Przez dom rodzinny dziecko wchodzi w dalsze życie. To on kształtuje dziecko i znacznym stopniu określa jego postawę. Sytuacja rodzinna wpływa także na rozwój umysłowy dziecka. Atmosfera w domu zależna od liczby rodzeństwa, różnicy wieku i kolejności przyjścia na świat. W istocie poruszanych zagadnień chodzi o rodzaj doświadczeń, jakie dziecko przeżywa w związku z kolejnością przyjścia na świat. Badania Plomina i Sandry Scarr sugerują, że różnice dzieci wywodzących się z tych samych rodzin, spowodowane są, że każde dziecko dzięki wrodzonym i specyficznym dla niego cechom tworzy własną sytuację.

1. Co ma wspólnego brat ze siostrą?

Ilość dzieci w rodzinie ma znacznie nie tylko dla nich samych, ale także ich rodziców. Terhune stwierdził, że ojcowie bardziej wciągają się w życie rodzinne, kiedy staje się ona większa; zajmują się starszymi dziećmi. Zaś matki stają się bardziej surowe, ale i kochające. Wagner stwierdził, że dla dziecka korzystniejsze są małe rodziny. Obalił także stwierdzenie, że lepiej, gdy dzieci rodzą się w krótkim odstępnie czasu. Pokazuje, że gdy różnica jest mniejsza niż 18 miesięcy, rodzice traktują potomstwo jako „dzieci” a nie indywidualności, co prowadzi do jego zamknięcia się w sobie. Dobrą różnicą wieku jest 24-40 miesięcy. Wtedy jednak występują konflikty emocjonalne między rodzeństwem o miejsce w sercu rodziców. Najkorzystniejsza różnica to 4 lata lub więcej.

Dziewczynki mające brata lub siostrę, nadal pozostające w silnym związku emocjonalnym z matką i są rzadko karane, wykazują niechęć wobec noworodka. Kiedy podrosną, nie bawią się z nim tak często jak dziewczynki, których kontakt pogorszył się z matką. -> wniosek z badań Judy i Carol Kenedrick: stosunki między rodzeństwem zależne są wysoko od konkurencji o względy rodziców.

Pierwsze stosunki najstarszego dziecka wobec noworodka określają prawdopodobnie stosunki w ich dalszym życiu.

14 miesięcy pozytywnego traktowania -> pozytywne relacje w wieku 6 lat

14 miesięcy negatywnego traktowania -> niechęć w wieku 6 lat, gorsze stosunki rodziców z dziećmi

Badania Rabina: dziecko, które widzi rodziców parę godzin dziennie wykazuje mniej zazdrości niż te, któremu rodzice poświęcają całą swą uwagę.

Kahn: w nowoczesnych rodzinach, gdzie rodzice pracują, zacieśnia się więź między rodzeństwem.

Milgram i Helgota Ross: rywalizacja spowodowana faworyzacją jednego dziecka. Trwała rywalizacja może być spowodowana także ukrócaniem przez rodziców kłótni dzieci.

2. Różnice płci a poczucie większej lub mniejszej wartości.

Adler: kolejność dziecka w rodzinie

Dziecko zaczyna oceniać swoją wartość pod kątem:

- lepsze czy gorsze

- umie więcej niż młodsze, ale mniej niż starsze

Pozycja dziecka i płeć jest niezmienna.

Toman: istnieje kobieta i mężczyzna; różnica jest naturalna i należy się z nia pogodzić; łatwiej przychodzi to tym, którzy wrastali w rodzinie z dziewczętami i chłopcami. W przeciwnym wypadku obraz może być fałszywy.

Do tego dochodzą różnice: silności, kto wyżej stoi. -> te kombinacje powodują powstanie u dziecka specyficznych doznań.

Przykłady:

a) najstarszy chłopak wśród sióstr myśli, że mężczyźni mają przewagę nad kobietami

b) najstarsza dziewczyna mająca samych braci myśli, że kobiety nie są najsilniejsze, ale mądrzejsze

c) dziewczyna +starszy brat – przyzwyczajenie, że chłopcy zawsze pomagają

d) chłopiec + starsza siostra – kobiety istnieją, żeby się na nich wspierać.

3. Pokrewieństwo dusz i łatwe obcowanie.

Toman: rodzice łatwiej wczuwają się w dziecko, które zajmuje to samo miejsce w kolejności, co kiedyś oni w swoim domu; trudniej im zrozumieć dzieci, które przyjmują inne miejsce. Wiąże się z tym wpływ rodziców na dzieci. Wyjawia się między nimi pokrewieństwo dusz (jeśli ta sama pozycja). Ich reakcje nie są łatwe, raczej gwałtowne. Rodzicom najłatwiej obcować z tymi dziećmi, których pozycja jest zbliżona do ich rodzeństwa.

4. Najstarsze już takie duże, najmłodsze jeszcze takie małe.

Rodzice patrzą na dzieci nieświadomie przez pryzmat innych dzieci. Dlatego myślą, że najstarsze potrafi najwięcej, a najmłodsze najmniej. -> najstarsze zachęcają do samodzielności, a najmłodsze, że jeszcze jest za młode na to.

5. Jedyne dziecko

Stereotypowe twierdzenie o jedynakach, że są egoistami i nie potrafią obcować z innymi są błędne. Takie poglądy hamują badania, dlatego że ludzie mówią, to co powinni, a nie tak jak jest. Zapomina się o czynnikach tj. jedynacy częściej niż inne dzieci nie mają ojca, co pociąga konsekwencje emocjonalne.

Tony Falbo: jedynacy wykazują dużą gotowość do współpracy, bo nie nauczyli się ostrożności w kontaktach.

Eleonory Maccoby: łatwiej obcują z rówieśnikami, dobrze znoszą frustracje i posiadają silną wolę. (cechy człowieka niezagrożonego)

…ers: miej cierpią z powodu braku czułości i przyjaźni

Leshana: doroślejsze niż rówieśnicy; dobrze wychowani i pilni

Lucille Forer: nie są zazdrośni, silnie przeżywają samotność

Przebywanie z dorosłymi uczy, że należy mieć z nimi dobre stosunki. Łatwo przyjmują autorytet dorosłych. Czasami przeszkadza to w rozwoju własnej identyczności. Dlatego wolą przebywać wśród dorosłych, którzy kierują nimi i dają wskazówki.

6. Najstarsze dziecko.

Przez pewien czas jest jedynakiem. Wtedy silny związek z rodzicami. Gdy rodzi się drugie dziecko, powstają uczucia lęku i niepewności. Wiek, kiedy dziecko podejmuje pierwsze kłótnice z rodzicami, by pokazać niezależność.

Różnica między nim a jedynakiem: ma potrzebę wielu kontaktów i poczucia, że jest lubianym

Lęk idzie w parze z zainteresowaniem innymi ludźmi, co zmniejsza lęk. Łatwiej nawiązują kontakt z obcymi.

Kagan: najstarsze nie rozumie złości na niewinnego noworodka.

Niektóre dzieci cechuje duża tolerancja do różnego rodzaju frustracji, silna wola, ambicja i skłonności do przewodniczenia.

Nowe dziecko to:

- „prawdziwa rodzina”

- podział obowiązków

- mniej zaangażowania w najstarsze dziecko

- nie zostaje sam na sam z rodzicami

- najstarsze szybko rozwija przynależność do grupy; jest współwychowawcą

7. Drugie dziecko

W rodzinie jest inne dziecko. Wyrasta z pierwszym od kołyski. Nie stanowi ono niebezpieczeństwa.

Drugie dziecko jest łatwiejsze, ufniejsze i mniej wymagające.

Problemy: musi się pogodzić, że jest więcej dzieci; ma podstawy do złości, bo mu dokuczają.

Kiedy ta sama płeć, są cały czas porównywane. Rodzice zawsze bronią starszego. Jeśli najstarsze dziecko nie dominuje, stosunki miedzy rodzeństwem są dobre.

8. Średnie dziecko

3 dziecko – najmłodsze staje się średnim. Ważna jest różnica wieku:

a) duża – model jak w rodzinie z dwójką

b) jedno po drugim – jest „kanapką”, zagubione

chłopiec + 2 siostry albo dziewczyna + 2 chłopaków nie musi się wysilać, aby być spostrzegana (rola płci)

kiedy inaczej – czują, że nie wnoszą nic nowego

9. Młodsze wśród więcej niż dwojga dzieci

Bardziej samodzielnie pokonują lęk niż najstarsze. Najmłodsze to najczęściej alkoholicy – zapijają, bo nie umieją ufać otoczeniu.
Są często zabawką w rękach dorosłych. Nie liczą się z rzeczywistymi potrzebami dziecka.

U dzieci starszych rodziców: wyuczona bezradność -> wszystko zależy od dorosłych.

10. Bliźnięta jako króliki doświadczalne

Bliźnięta jednojajowe często są tak samo wychowywane, co ukróca ich indywidualności.

11. Bliźnięta: fakty i mity

Przy urodzeniu bliźniąt rośnie zaangażowanie ojca w wychowanie.

Jednojajowe: podobieństwo wyglądu, temperamentu.

Skłonność do takiego samego ubierania.

Rodzic wołając jedno, przybiega do niego dwoje.

Późniejszy rozwój mowy.