UBEZPIECZENIA 17.02.2014r.

WYKŁAD 1

Pojęcie ubezpieczeń w perspektywie ekonomicznej i finansowej. Ujęcie integralne

• Ubezpieczenie jest urządzeniem gospodarczym, którego nadrzędnym zadaniem jest łagodzenie (lub w pełni likwidowanie) negatywnych skutków zdarzeń losowych poprzez rozłożenie ciężaru tego łagodzenia na wiele jednostek, którym dane zdarzenia zagrażają – ujęcie ekonomiczne

• Ubezpieczenie to gwarancje finansowe, udzielane poprzez instytucje prywatne (towarzystwa ubezpieczeniowe, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych) lub instytucje publiczne na wypadek zaistnienia zdarzeń losowych na podstawie gromadzonych przez nich funduszy ubezpieczeniowych.

Ubezpieczenia jako przepływy pieniężne

• Ubezpieczenie jest to forma organizacji scentralizowanego funduszu ubezpieczeniowego, ze źródeł zdecentralizowanych – wpłat uczestników, których dotyka ten sam typ ryzyka – standaryzacja ryzyka od strony ubezpieczonych, oraz ubezpieczyciela, który tworzy standardowe produkty ubezpieczeniowe/ oferuje standardową usługę określoną przez ustawy

Finanse ubezpieczeń:

• Przychód to składki za przyjęcie ryzyka, są to::

- strumienie transferowe (wg teorii finansów zajmującej się zjawiskami pieniężnymi)

• Wydatki za wypłacenie odszkodowań, są to:

- strumienie transferowe

Ubezpieczenia jako metoda zarządzania ryzykiem

• Pięć ogólnych sposobów postępowania wobec ryzyka (obchodzenie się z ryzykiem), które nazywa się metodami zarządzania ryzykiem,

- unikanie ryzyka (wystrzeganie się zagrożeń);

- ograniczanie ryzyka (redukowanie możliwych zagrożeń);

- rozłożenie ryzyka (rozpraszanie ewentualnych zagrożeń);

- zatrzymanie ryzyka (ponoszenie ewentualnych strat);

- transfer ryzyka (przenoszenie strat na inny podmiot)

• Ubezpieczenie jako metoda mieszana zarządzania ryzykiem polega na kombinacji wszystkich powyższych znanych metod, w tym ograniczenie ryzyka jako kontrola i prewencja przed ryzykiem.

Perspektywa prawna ubezpieczeń

• Zależy od dziedziny prawnej ubezpieczeń. Wyjściowe są reguły rynku

• Prawo ubezpieczeń gospodarczych – obejmuje całokształt norm prawnych regulujących stosunki związane z organizacją ubezpieczeń na zasadach rynkowych, zasady podejmowania i wykonywania działalności ubezpieczeniowej oraz zasady i warunki udzielania ochrony ubezpieczeniowej.

1. NORMOWANIE OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ – stosunki cywilno-prawne których treść polega na tym, że jedna strona (ubezpieczający), zobowiązana jest do zapłaty oznaczonego co do wysokości świadczenia pieniężnego (składka) a druga strona (ubezpieczyciel) zobowiązana jest do zapłaty umówionego świadczenia pieniężnego w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku ubezpieczeniowego

2. NORMOWANIE DZIAŁALNOŚCI – stosunki prawa handlowego i stosunki publicznoprawne – funkcjonowanie S.A, prowadzenie działalności ubezpieczeniowej rozumianej jako tj. czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych (Art.3, ust.1 Ustawy o działalności ubezpieczeniowej) przez podmioty gospodarcze.

Perspektywa prawna – inna dziedzina prawa

• Prawa ubezpieczeń społecznych – całokształt norm dotyczących wypełniania zadań państwa przez powołane ustawowo podmioty, działające w celu dostarczania świadczeń pieniężnych w sposób przewidziany w ustawodawstwie, w przypadkach zajścia różnego rodzaju zdarzeń losowych, przez okres wywołanych z tego powodu trudnych sytuacji życiowych (inwalidztwa, choroby, macierzyństwa, starości), które dotyczą ubezpieczonego.

• Stosunki prawne charakterystyczne dla prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter powszechny, przymusowy, nieekwiwalentny i zasadniczo publicznoprawny.

• W praktyce znaczenie finansowe ubezpieczeń społecznych w życiu społeczno-gospodarczym jest znacznie większe (FUS – ponad 2 krotnie większy niż rynek ubezpieczeniowy)

Źródła prawa ubezpieczeń

• Ustawa z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej

• Ustawy z dnia 22 maja 2003r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym

Źródła prawa ubezpieczeń społecznych

• Ustawa z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych

• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Gospodarczy wymiar ubezpieczeń. Polityka gospodarcza

• Ubezpieczenie jest narzędziem polityki gospodarczej to znaczy polityki rozwoju gospodarczego, której celem jest zapewnienie stabilnego rozwoju tego segmentu gospodarki narodowej oraz zabezpieczenia dostępu do kompensacji szkód zaistniałych w życiu gospodarczym. Dotyczy klasycznego ubezpieczenia gospodarczego, ale też w przypadku kapitałowych ubezpieczeń emerytalnych.

• Rynek ubezpieczeń w Polsce rozwija się ciągle (udział składki w 2003 ubezpieczeniowej w PKB mniej niż 3%, średnia w UE 8%, a Wielka Brytania i Irlandia 15%/ w 2012- 4,2%)

• Polityka gospodarcza może wykorzystywać rynek ubezpieczeniowy dla realizacji celów społecznych przy obowiązkowych ubezpieczeniach prywatnych. Interesują ją głownie przedsiębiorstwa

Społeczny wymiar ubezpieczeń. Polityka społeczna

• Ubezpieczenie jest metodą w polityce społecznej. Polityka społeczna to proces uspołeczniania czystej gospodarki rynkowej, stąd uspołecznienie ubezpieczeń stwarza ubezpieczenia społeczne. Dlaczego ? – ubezpieczenia komercyjne 2012 składki brutto 65 mld, a odszkodowania o świadczenia 40 mld.)

• Polityka społeczne kształtuje strukturę (zainteresowanie ludźmi), korzysta z ubezpieczeń w celu budowy systemów bezpieczeństwa socjalnego (klasyczne ubezpieczenia społeczne), czy też określonego modelu konsumpcji (cywilnoprawne ubezpieczenia obowiązkowe)

• Polityka zabezpieczenia społecznego jest podejmowana w celu złagodzenia ryzyk społecznych:

1. Choroba, macierzyństwo – ubezpieczenia chorobowe

2. Inwalidztwo - ubezpieczenia rentowe

3. Starość – ubezpieczenia emerytalne

4. Śmierć żywiciela – tzw. ubezpieczenia rodzinne

5. Bezrobocie – zaopatrzenie bezrobotnych (w II RP ubezpieczenie bezrobocia)

6. Wypadki przy pracy – ubezpieczenia wypadkowe

Polityka społeczno-gospodarcza a ubezpieczenia

• Polityka ekonomiczna –świadome oddziaływanie państwa na gospodarkę narodową (dynamika, struktura, funkcjonowanie) oraz stosunki ekonomiczne. Polityka społeczno-ekonomiczna – z konieczności łączenia społecznych i ekonomicznych celów i przesłanek ingerencji państwa w sprawy gospodarcze. Ludność traktowana jako nośnik zasobów pracy, liczba konsumentów decydująca o potencjale konsumpcji (odbiorcy produkcji społecznej)

• Nowa ekonomia interwencyjna jest sceptyczna wobec keynsizmu oraz leseferyzmu – nie wszystkie problemy gospodarcze rozwiąże rząd, ani też wszystkich nie może rozwiązać wolny rynek. Rozeznanie gdzie nie funkcjonuje rynek, lub źle funkcjonuje państwo.

• Efektywna polityka gospodarcza wymaga efektywnej polityki społecznej, działania jednej uzupełniają drugą, bądź jedna niweczy drugą w określonych warunkach. Ingerencja państwa w imię dobra wspólnego, ale w polityce gospodarczej są określone granice ingerencji wynikające z Konstytucji i traktatów

• Spadek zdolności konsumpcyjnych społeczeństwa rodzi większą presję na tworzenie systemów bezpieczeństwa socjalnego, w tym systemów ubezpieczeń społecznych.

Podstawy systematyki ubezpieczeń

• Ubezpieczenia na rynku usług oraz rynku finansowym (tzw. ubezpieczenia gospodarcze) oraz w polityce zabezpieczenia społecznego (tzw. ubezpieczenia społeczne);

• Tradycyjny podział na ubezpieczenia gospodarcze (stosunki cywilnoprawne) oraz ubezpieczenia społeczne (stosunki publicznoprawne z ZUS) nie polega ani na:

a) zróżnicowaniu ryzyk społecznych i gospodarczych (osobowych lub majątkowych)

b) ani na właściwym rozróżnieniu skutków społecznych i gospodarczych

Stąd zmieniając założenia systematyki, ubezpieczeniem społecznym T.Szumlicz określa się zabezpieczenie gospodarstw domowych, a gospodarczym przedsiębiorstw.