Pytania na egzamin z prawa europejskiego

1. Geneza i rozwój Wspólnoty Europejskiej i UE do wejścia w życie TFUE

2. Sytuacja prawna WE i UE do czasu wejścia w życie TFUE

3. KE, PE, RE, RUE – charakterystyka

4. Organy doradcze i agencje UE

5. Swobody unijnego rynku wewnętrznego

6. UGiW – charakterystyka

7. Podstawowe zasady funkcjonowania UE ( pomocniczości, podział kompetecji, proporcjonalności, lojalności, równowagi instytucjonalnej, poszanowaniem praw podstawowych,równości i tożsamości narodowej, efektywności )

8. Pojęcie prawa UE i jego żródła

9. Stanowienie prawa UE

10. Stosowanie prawa UE (zasada skutku bezpośredniego, zasada reżimu prawnego, zasada pierwszeństwa ) – charakterystyka ( z przywołaniem orzecznictwa )

11. Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa człomnkowskiego ( art.258, 259, 260 TFUE ) – charakterystyka

12. Skarga o stwierdzenie nieważności aktu instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej na podstawie art. 263 TFUE – charakterystyka

13. Skarga na bezczynność instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej na podstawie art.265 TFUE – charakterystyka

14. Procedura odesłania prejudycjalnego ( art.. 267 TFUE ) – charkterystyka

15. Odpowiedzialność odszkodowania państwa członkowskiego za naruszenie prawa UE ( w tym skarga na podstawie art.268 w zw. Z art.340 ust 2 TFUE ) - charakterystyka

Ad.1 Unia Europejska powstała na podstawie traktatu z Maastricht. Został podpisany w 1992, a w życie wszedł w 1993. Trzy wspólnoty europejskie: 1. Europejska wspólnota gospodarcza. 2. Europejska wspólnota węgla i stali. 3. Europejska wspólnota energii atomowej. Unia europejska składa się z 28 państw. Prawo europejskie dzieli się na prawo pierwotne i wtórne.

Ad.3 Komisja Europejska: to organ wykonawczy wspólnot europejskich, ma charakter ponadnarodowy. Istnieje od 1967 roku- traktat fuzyjny. Do 1967 każda ze wspólnot miała swoją komisję a od tego roku istnieje jedna. Składa się z 28 komisarzy. Kadencja trwa 5 lat.

Rada europejska: jest instytucją międzypaństwową, polityczną. Jest powiązana ze strukturami wspólnot europejskich. Składa się z odpowiednich departamentów, które są odpowiedzialne za podejmowanie decyzji. Siedzibą jest Bruksela. Organem pomocniczym jest Sekretariat.

Rada UE: główny organ decyzyjny Unii Europejskiej. Scala politykę gospodarczą państw członkowskich. Może podejmować decyzje personalno- intelektualne. Przewodniczący powoływany w ramach wyborów (kadencja pół roku). Brak stałego składu. Członkowie RUE reprezentują daną dziedzinę. Siedziba Bruksela.

Parlament Europejski:  instytucja UE będąca odpowiednikiem jednoizbowego parlamentu, której członkowie są wybierani przez obywateli państw należących do UE na

5-letnią kadencję. Parlament jest przede wszystkim organem prawodawczym, który wspólnie z Radą stanowi akty prawne. Siedziba Strasburg.

Ad.4 ORGANY

1.KOMITET REGIONÓW
Komitet Regionów jest jedną z najmłodszych instytucji Unii Europejskiej. Został on utworzony na mocy Traktatu z Maastricht z 1992 r., a rozpoczął działalność w marcu 1994 r. Powołanie Komitetu Regionów miało na celu włączenie regionów i społeczności lokalnych w proces integracji europejskiej.

2.KOMITET EKONOMICZNO – SPOŁECZNY
Historia Komitetu Ekonomiczno-Społecznego sięga 1958 r., kiedy to został on utworzony, na mocy Traktatów Rzymskich, jako wspólna instytucja EWG i EURATOMU.

3.EUROPEJSKI BANK CENTRALNY
Został uroczyście otwarty 1. czerwca 1998 r. Głównym organem EBC jest Rada Naczelna. W jej skład wchodzą członkowie Zarządu i prezesi narodowych banków centralnych.

4.EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY
Jest to bank utworzony na mocy Traktatów Rzymskich. Od 1958 roku udziela największych pożyczek na świecie.
SIEDZIBA : Luksemburg

AGENCJE: Agencje Unii Europejskiej to specjalne zdecentralizowane organy  Unii Europejskiej zajmujące się określoną niewielką wydzieloną dziedziną polityki UE. Najczęściej pełnią one funkcje informacyjne czy techniczne. Np. agencje wykonawcze, a. ds. przestrzeni, wolności i bezpieczeństwa, a. ds. wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony.

Ad.5

Cztery swobody:

1) wolność przepływu towarów – opiera się m.in. na: dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm i przepisów, zniesieniu kontroli granicznych oraz harmonizacji podatków;

2) wolność przepływu usług – liberalizacja usług finansowych, transportowych, telekomunikacyjnych, ujednolicenie metod kontroli banków i ubezpieczeń;

3) wolność przepływu kapitału – dążenie do wspólnego rynku usług finansowych;

4) wolność ruchu osobowego – prawo do pracy, życia, mieszkania i korzystania z uprawnień socjalnych w miejscu pobytu na terytorium całej UE, bez względu na przynależność państwową.

Ad.6

Unia Gospodarcza i Walutowa,) – jeden z elementów współpracy w ramach Unii Europejskiej, ustanowiony w grudniu 1991 roku Traktatem z Maastricht. Jej głównym przedsięwzięciem jest utworzenie wspólnej waluty europejskiej euro oraz przeniesienie polityki pieniężnej na szczebel wspólnotowy. Pomysł powołania UGW pojawił się już na szczycie w Hadze w 1969, rok późniejszy plan Wernera zakładał powołanie UGW w ciągu 10 lat, nie zostało to jednak zrealizowane.

Ad.8

Prawo Unii Europejskiej – zbiór aktów składających się na skomplikowany system prawny Unii Europejskiej. Całość dorobku prawnego Unii Europejskiej.

Źródła prawa pierwotnego:

1.traktat nicejski

2.traktat lizboński

3. traktat Maastricht

4. traktaty rzymskie itd.

Źródła prawa wtórnego:

ROZPORZADZENIA: jest najważniejszym prawem wtórnym jeśli chodzi o ustawodawstwo UE. Adresatem może być każda instytucja UE oraz wszystkie państwa należące do UE również osoby prawne i fizyczne państw członkowskich.

DYREKTYWY: opiera się na art.249 TUE ma moc prawno wiążącą. Implementacja-realizacja założonych celów określona w terminie 1-3 lat. Transpozycja- wdrożenie dyrektywy do porządku prawnego państw członkowskich. Harmonizacja -procesy zachodzące w porządku krajowym muszą być spójne z przepisami danego państwa członkowskiego.

DECYZJE: podstawą prawną jest art.249 TWE. Przepisy decyzji obowiązują w całości w stosunku do tych, do których jest skierowana. Ma charakter indywidualny, podmiotem może być każde państwo członkowskie ale także os. Prawna lub fizyczna, na każde załatwienie sprawy musi być wydana decyzja administracyjna.

ZALECENIA I OPINIE: podst. Art.249 TWE. Nie maja charakteru wiążącego( nie trzeba się stosować). Mają znaczenie praktyczne. Adresatem są państwa członkowskie, os.prawne i fizyczne oraz organy wspólnotowe. Celem wydania zalecenia czy opini jest aproponowanie adresatowi określonego zachowania.

Ad.9

Stanowienie prawa

W procesie stanowienia prawa UE uczestniczą trzy główne instytucje:

Parlament Europejski, który reprezentuje obywateli UE i jest przez nich bezpośrednio wybierany

Rada Unii Europejskiej, która reprezentuje rządy państw członkowskich. Pracom Rady przewodniczą kolejno poszczególne kraje UE w ramach tzw. prezydencji

Komisja Europejska, która reprezentuje interesy całej Unii.

Te trzy instytucje w ramach „zwykłej procedury ustawodawczej” (dawna „współdecyzja”) wspólnie kształtują politykę i stanowią prawo obowiązujące w całej UE. Z reguły to Komisja proponuje nowe akty prawne, a Parlament i Rada je przyjmują. Komisja i państwa członkowskie odpowiadają potem za ich wdrażanie, zaś sama Komisja czuwa nad ich właściwym stosowaniem i wprowadzaniem w życie.

Ad.10

Stosowanie prawa:

Zasada pierwszeństwa: Zasada pierwszeństwa unijnego porządku prawnego nad prawem krajowym oznacza, ze norma prawa unijnego w zakresie swojego działania wywiera pierwszeństwo w przypadku kolizji z normą prawa krajowego bez względu na hierarchię krajowego aktu prawnego oraz chwilą jego wejścia w życie.

Zasad reżimu:

Zasada bezpośredniego skutku: Norma jest bezpośrednio skuteczna jeśli przyznaje jednostce prawa, które mogą być dochodzone przed sądem krajowym w stosunkach:

1. jednostka- państwo (wertykalnych)

2. jednostka – jednostka (horyzontalnych)

Warunki, jakie musza być spełnione:

1. norma musi być częścią porządku prawnego państwa (bezpośrednio obowiązywać) oraz

2. musi nadawac się do bezpośredniego stosowania - jasna i precyzyjna - Bezwarunkowa - zupełna / kompletna (prawnie perfekcyjna).

Ad.11. Postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego

Szybkie rozwiązanie problemu

Jeżeli Komisja stwierdzi, że doszło do naruszenia przepisów UE, lub zostanie złożona skarga w sprawie naruszenia, Komisja stara się szybko rozwiązać problem z udziałem zainteresowanego państwa członkowskiego w drodze zorganizowanego dialogu (EU Pilot).

Państwa członkowskie mogą dostarczyć dalszych informacji faktycznych lub prawnych na temat potencjalnego przypadku naruszenia prawa Unii – celem jest tutaj szybkie znalezienie rozwiązania, które byłoby zgodne z prawem UE, a tym samym uniknięcie konieczności wszczęcia oficjalnego postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom.

Oficjalne postępowanie

Jeżeli państwo członkowskie nie zgadza się z Komisją lub nie zastosuje rozwiązania, którego celem jest skorygowanie naruszenia prawa UE, Komisja może wszcząć formalne postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Postępowanie obejmuje kilka przewidzianych w traktatach etapów, z których każdy jest określony w formalnej decyzji. Są to:

1. Wezwanie do usunięcia uchybienia

Komisja zwraca się do rządów krajowych o przekazanie uwag na temat naruszenia w terminie do dwóch miesięcy.

2. Uzasadniona opinia

Brak odpowiedzi Odpowiedź niezadowalająca Komisja komunikuje rządom krajowym, dlaczego uważa, że państwo członkowskie naruszyło przepisy UE.

Rząd krajowy ma dwa miesiące na skorygowanie sytuacji.

3. Przekazanie sprawy do Trybunału Sprawiedliwości

Brak odpowiedzi Odpowiedź niezadowalająca Komisja zwraca się do Trybunału o wszczęcie postępowania sądowego.

Z reguły sprawy nie zachodzą aż tak daleko. W ciągu ostatnich kilku lat ponad 85 proc. spraw znalazło rozwiązanie na wcześniejszych etapach.

Jeżeli państwo członkowskie nie powiadomi Komisji o tym, jakie działania podjęło w celu wdrożenia dyrektywy, może ona na tym etapie zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości o nałożenie opłaty ryczałtowej lub kary pieniężnej.

4. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości

Średnio po dwóch latach Trybunał decyduje, czy państwo członkowskie naruszyło przepisy UE.

Rząd krajowy musi jak najszybciej skorygować przepisy lub zmienić sposób postępowania oraz rozwiązać pierwotny problem.

5. Ponowne przekazanie sprawy do Trybunału Sprawiedliwości

Państwo członkowskie wciąż postępuje niezgodnie z przepisami. Komisja wysyła kolejne wezwanie do usunięcia uchybienia.

Brak odpowiedzi Odpowiedź niezadowalająca Komisja może ponownie skierować sprawę do Trybunału i proponuje nałożenie opłaty ryczałtowej lub kary pieniężne.

13. Skarga na bezczynność instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej na podstawie art.265 TFUE – charakterystyka

Art. 265 par. 2 nakłada na podmiot, który chce wnieść skargę do TSUE, obowiązek uprzedniego wezwania instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej do podjęcia działania „w rozsądnym czasie”, przy czym forma wezwania nie jest określona (może to być wezwanie ustne lub pisemne). Skargę do TSUE będzie można wnieść dopiero w sytuacji, jeśli w ciągu 2 miesięcy od wezwania instytucja/ organ/jednostka organizacyjna nie zajmie w kwestii wezwania żadnego stanowiska. „Określenie stanowiska” nie oznacza wydania aktu, a jedynie ustosunkowanie się do kwestii niepodjęcia działania, nawet jeśli w stanowisku tym instytucja stwierdzi, że bezczynność nie jest bezprawna i że działanie nie zostanie podjęte (sprawa Pesqueras Echebastar przeciwko Komisji). Wezwany podmiot może również uniknąć postępowania przed TSUE poprzez wydanie aktu prawnego. Istotne jest, że fakt nieusatysfakcjonowania strony wzywającej przez zajęte stanowisko lub wydany akt nie ma znaczenia, gdyż bezczynność należy rozumieć „jako niewydanie aktu lub niezajęcie stanowiska, nie zaś wydanie aktu innego niż akt, który skarżący uznają za pożądany lub niezbędny” (sprawa Vischim Srl przeciwko Komisji).

Podmiot wzywający nie jest ograniczony żadnym terminem do wezwania instytucji do działania i możliwość tę ma tak długo, jak trwa stan bezczynności. Ze względu jednak na zasadę pewności prawa oraz ciągłości działań unijnych, Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniu w sprawie Holandia przeciwko Komisji stwierdził, że z wykonaniem prawa do wezwania do działania w przypadku bezczynności nie można zwlekać bez żadnych ograniczeń.

Jeśli w ciągu 2 miesięcy wezwany podmiot nie zajmie stanowiska oraz nie wyda aktu, otwiera się dla uprawnionego podmiotu 2-miesięczny okres, w którym można zostać wniesiona skarga. Dla podmiotów nieuprzywilejowanych, a więc osób fizycznych i prawnych, organem właściwym dla rozpatrzenia skargi będzie zgodnie z art. 256 par. 1 Sąd.

14. Procedura odesłania prejudycjalnego ( art.. 267 TFUE ) – charkterystyka:

Pytanie prejudycjalne – instytucja z obszaru prawa Unii Europejskiej regulowana przez art. 267 TFUE. Na tej podstawie sądy państw członkowskich Unii Europejskiej zwracają się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniami dotyczącymi „wykładni Traktatów, ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii.

Do zadania pytań prejudycjalnych sądy krajowe są uprawnione, a w przypadku, gdy postępowanie toczy się przed sądem, od którego wyroku nie przysługuje odwołanie – są one zobowiązane.

Pytania prejudycjalne mogą dotyczyć dwóch kwestii: wykładni prawa unijnego lub ważności aktów unijnego prawa pochodnego.

Są one zadawane wtedy, gdy w powyższych kwestiach są wątpliwości; z tym jednak zastrzeżeniem, że sąd krajowy sam nigdy nie może orzec o nieważności aktu prawa pochodnego Unii Europejskiej. Tutaj wyłączną kompetencję ma TSUE.

Sąd krajowy może – a nawet, by nie paraliżować pracy TSUE, powinien – poniechać wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym w kwestii, w której TSUE raz już się wypowiedział i brak jest dalszych wątpliwości co do jego stanowiska (doktryna acte claire).

W odpowiedzi na pytanie prejudycjalne TSUE wydaje orzeczenia wstępne, w których interpretuje prawo unijne lub stwierdza ważność albo nieważność aktów unijnego prawa pochodnego. Orzeczenia te mają moc wiążącą dla sądów krajowych, zarówno tych orzekających w sprawie, w związku z rozpoznawaniem której pytanie prejudycjalne zostało zadane, jak i w sprawach rozpoznawanych później przez inne sądy. Sąd krajowy niezgadzający się z treścią orzeczenia wstępnego może jednak wystąpić ponownie z pytaniem prejudycjalnym w kwestii, jaka już została w takim orzeczeniu rozstrzygnięta. Są zatem szczególna postacią precedensów de iure.

Od 2009 orzeczenia wstępne są wydawane przez Trybunał Sprawiedliwości (który stanowi część TSUE); ponadto do ich wydawania może zostać też upoważniony Sąd, co nigdy się nie stało.