ANTOCYJANY

Antocyjany są stosunkowo małą grupą związków o budowie i właściwościach zbliżonych do flawonoidów. Tak jak związki flawonowe, antocyjany mają wpływ na elastyczność i przepuszczalność naczyń włosowatych. Jednak w ich przypadku działanie to uwidacznia się szczególnie silnie w obrębie naczyń tęczówki. Wykazano, że związki te posiadają właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Odkryto również, że przyspieszają one proces regeneracji barwnika wzrokowego – rodopsyny niezbędnej do rejestracji światła padającego na siatkówkę. Z tych wszystkich względów antocyjany znalazły zastosowanie w okulistyce, a ich zażywanie ma dodatni wpływ na ostrość widzenia. Są one szczególnie polecane osobom pracującym w złych warunkach oświetleniowych, na przykład kierowcom.

Budowa i właściwości

Antocyjany to wielofenolowe barwniki roślinnymi, zbliżone pod względem budowy chemicznej do flawonoidów. Przyjmują one kolory od czerwonego, poprzez niebieski aż do fioletowego. W roślinach występują w postaci glikozydów. Cześć aglikonowa nazywana jest antocjanidyną. W przeciwieństwie do flawonoidów antocyjany są stosunkowo niewielką grupą związków zbudowanych w oparciu o zaledwie około 15 antocjanidyn. Cześć cukrową antocyjan stanową z reguły krótkie 1- 3 cząsteczkowe łańcuchy złożone z glukozy lub, rzadziej, innych cukrów np. ramnozy. Przyłączenie cząsteczki cukru do aglikonu występuje najczęściej w pozycji C3.

Antocyjany są dobrze rozpuszczalnymi, nietrwałymi związkami chemicznymi. W środowisku innym niż słabo kwaśne szybko ulegają rozkładowi. Procesy te przebiegają jeszcze szybciej w przypadku samych antocjanidyn (aglikonów). Barwa antocyjan jest silnie uzależniona od pH roztworu, w którym się znajdują. W środowisku kwaśnym są zwykle czerwone, a po alkalizacji przyjmują barwę niebieską. Na ich barwę ma również wpływ obecność jonów metali, z którymi większość z nich tworzy barwne związki kompleksowe.

Występowanie
Antocyjany są powszechnie występującymi w świecie roślinnym barwnikami. Rośliny wytwarzają je w wielu swoich narządach np. w łodygach czy liściach, najczęściej jednak wykorzystują je do nadawania barw swoim owocom (fructus) i kwiatom (flos). Antocyjany występują w roślinach kwiatowych, paprotnikach i mchach (z bardzo nielicznymi wyjątkami). Brak ich jedynie u grzybów, glonów i bakterii.

Surowce i związki

Antocyjany są bardzo rozpowszechnionymi w świecie roślinnym substancjami chemicznymi. Występują one przede wszystkim w takich surowcach jak kwiaty (flos) i owoce (fructus). Pomimo dużego rozpowszechnienia istnieje tylko kilka surowców, w których antocyjany odgrywaja jakąś większą rolę. Do takich surowców zaliczamy:

• Fructus Sambuci– Owoc bzu czarnego

• Fructus Myrtylli – Owoc borówki czernicy

• Flos Cyani – Kwiat bławatka

• Flos Malvae erboreae – Kwiat czarnej malwy

Związki antocyjaninowe

Pelargonidyna – jedna z najbardziej rozpowszechnionych antocyjanidyn. Charakteryzuje się intensywną czerwoną barwą.

Cyjanidyna – często spotykana antocyjanidyna, szczególnie w postaci glikozydu – cyjaniny. Tworzy niebieskie kompleksy z metalami, nadaje barwę płatkom bławatka.

Delfinidyna – często spotykana antocyjanidyna. Występuje między innymi w rodzinie Boraginaceae.