Wyk. 1 (04.10.2011 r.)
Prof. dr hab. W. Czapliński
Podręcznik – Ostryhansky, Łazowski, Kening – Witkowska, biały podręcznik Beck. Wykłady – pozwoli zorientować się w oczekiwaniach, ale listy nie ma. Egzamin – pytania otwarte, 5 pytań, od 2,5 zaliczenie.
Podmiotowość prawna państwa jest pierwotna, a organizacji mnar wtórna. Zróżnicowany zakres – państwa są suwerenne, a organizacje siłą rzeczy nie. Cztery atrybuty prawo zawierania umów, prawo wojny, prawo roszczeń z tytułu odpowiedzialności mnar, zobowiązanie aby poddać się takiemu roszczeniu, prawo legacji. Suwerenność polega na czymś innym niż te kompetencje. Suwerenność jest pojęciem prawnym, a niepodległość pojęciem politycznym. Suwerenność to podległość państwa wyłącznie normom prawa międzynarodowego, natomiast niepodległość to możliwość faktycznego podejmowania decyzji.
Konsekwencje charakteru podmiotowości prawnej dla jej zakresu państwo jest suwerenne więc może robić co chce, a organizacja ma tyle kompetencji, ile przewidzieli jej założyciele. Chyba, że traktat założycielski milczy o pewnych kompetencjach organizacji, a możemy uznać, że mimo wszystko będzie mogła ona je wykonywać, ponieważ wynikają one z natury podmiotowości prawnej. Przyjmuje się na ogół w doktrynie PM, że zakwalifikowanie jakiegoś tworu jako organizacji mnar, jest umieszczenie odpowiedniej klauzuli. Przed Lizboną podmiotowość prawna Wspólnot i Unii, podmiotowość Wspólnot nie wzbudzała wątpliwości – przepisy końcowe mówiły o tym. Unia nie posiadała wcześniej podmiotowości prawnej, traktat tego nie regulował, jednak jakiś zakres tej podmiotowości miała – UE miała możliwość podpisywania umów mnar. W aktach prawnych są przepisy, nie używać innych określeń!!! Czy możemy narzucić podmiotowość prawną jakiemuś tworowi wbrew jego woli? Mamy myślenie dychotomiczne – albo państwo albo organizacja. Kwestia sporna w doktrynie, Pan uważa, że UE była organizacją mnar w zakresie wynikającym z traktatu z Maastricht, ale nie upiera się, że ma rację.
Dwie możliwości dodania sobie kompetencji przez UE:
effect utile zasada efektywności (przy różnych możliwościach, organizacja ma wybrać tę, która najlepiej służy osiągnięciu celów) połączona z wykładnią celowościową pozwala na wyinterpretowanie z kompetencji zapisanych w traktacie pewnych kompetencji służących wykonaniu celów, wykładnia przepisów funkcjonujących w traktacie
kompetencja dorozumiana (inf… power) możliwość dodania sobie pewnych kompetencji niewynikających z traktatu, ale jednocześnie są niezbędne i konieczne dla realizacji celów tej organizacji, art. 352 TofUE, poprzednio 308 Traktatu o Wspólnocie, może stanowić podstawę dla aktów prawa wtórnego
Traktat Lizboński nadał podmiotowość prawną UE. Zatem w tej chwili UE może przyjmować i wysyłać przedstawicieli dyplomatycznych, ma kompetencje do zawierania umów mnar, odpowiedzialność międzynarodowa, ale tu sytuacja jest dość skomplikowana, bo mamy przepis, który mówi o działaniach UE lub jej funkcjonariuszy. Natomiast znakomita większość sporów mnar dot. UE jest rozpatrywana w trybie pozasądowym, sądy mnar nie mają kompetencji do rozpatrywania sporów z udziałem organizacji mnar. Był moment, kiedy zdawało się, że nada ją sobie Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, ale w efekcie ta tendencja nie została zaakceptowana.
Jaki jest zakres podmiotowości UE? Ciekawy spór w latach 90. – grupa deputowanych zakwestionowała prawo KE do wykupienia mieszkania Schumana, chciała zrobić tam muzeum. Uznano to za nieuzasadniony wydatek, KE nie miała prawa tego zrobić.
Najprostsza konsekwencja uzyskania podmiotowości prawnej przez UE Wspólnota przestaje istnieć, jej kompetencje przejęła UE. Liga Narodów jeszcze istniała a już była ONZ i problemem było przejęcie kompetencji. Problem ośrodków mandatowych, MTS zajmował się sprawą Namibii, powiedział, że jest to sukcesja, państwa członkowskie tego chcą i przejmują to co miał poprzednik. Państwa członkowskie umawiają się, że uprawnienia tych państw są przekazane na UE. Wola państw członkowskich jest ważna tylko w stosunku do tych państw członkowskich. Np. w ONZ Wspólnota Europejska miała status obserwatora. Jak przestała ona istnieć, Zgromadzenie Ogólne uchwaliło rezolucję, że jeśli UE chce zachować ten status to musi się o to postarać, zacząć całą procedurę od nowa. Rozszerzony status obserwatora UE, UE ma prawo zabierać głos, jest ustalone jak długo, w jakich sprawach. Problem w odniesieniu do innych organizacji. Np. posiedzenie WTO, Stany sprzeciwiły się, aby UE była spadkobiercą Wspólnoty. W gruncie rzeczy – UE jest organizacją mnar.
Wyk. 2 (11.10.2011 r.)
Zakres obowiązywania prawa unijnego – zakres podmiotowy, terytorialny i czasowy.
Najprościej jest ustalić zakres czasowy – traktaty założycielskie zostały podpisane w latach 1951-57 na zróżnicowany okres czasu. Traktat o EWWiS na 50 lat, natomiast pozostałe dwa – ToUE z Maastricht i formuła w każdym kolejnym, ToUE i TofUE są zawarte na czas nieograniczony. Podkreślenie nieodwracalności procesu integracyjnego. Traktat Lizboński trochę to zmienił, bo już wiemy, że istnieje możliwość wystąpienia państwa z UE. Procedura wystąpienia z UE – państwo notyfikuje swój zamiar UE, następnie UE prowadzi rokowania, negocjuje warunki wystąpienia, następnie zawierane jest porozumienie w imieniu Rady, minimum 75% członków w imieniu 60% państw. Jeżeli nie ma porozumienia to państwo występuje bez określonych warunków.
Kogo wiążą normy prawa europejskiego? Osoby fizyczne (obywatele) i osoby prawne.
Obywatelstwo UE jest czym innym niż obywatelstwo krajowe. Obywatelstwo europejskie jest trochę podobne do obywatelstwa państw federacji, mamy całościowe, części składowej i również ewentualnie obywatelstwo gminy (np. w Szwajcarii). Różnica między obywatelstwem federalnym i europejskim polega na tym, że w federalnym jest zawsze jakaś furtka która pozwala nabyć obywatelstwo federalne wprost, bez nabywania obywatelstwa gminy/części składowej, a w UE nie może być obywatelem Unii ktoś kto nie jest obywatelem któregoś z państw członkowskich. W związku z przystąpieniem do UE Republiki Federalnej Niemiec i Wielkiej Brytanii – Niemcy mają szczególne regulacje w zakresie obywatelstwa – byli obywatelami również obywatele NRD. Natomiast GB ma jeszcze bardziej skomplikowaną sytuację – 4 rodzaje obywatelstwa i chodziło aby nadać tylko mieszkańcom wysp, a nie tym, którzy mieszkają w koloniach i mają paszport brytyjski, temu służyły deklaracje dołączone do traktatów założycielskich, które określały kto jest obywatelem brytyjskim.
Traktat przyznaje swoim obywatelom pewne swobody:
Do przemieszczania się, osiedlania. Są warunki – posiada ubezpieczenie zdrowotne i fundusze do utrzymania się, nie może być ciężarem dla opieki zdrowotnej w państwie przyjmującym. Choć to też się zmienia. Było orzeczenie w sprawie Ruby’ego Grzelczyka – Francuza studiującego w Belgii, stracił pracę, miał przejściowe trudności, Belgowie odmówili mu pomocy społecznej, gdyż ona była przeznaczona tylko dla Belgów. Francuz miał prawo do czasowej pomocy społecznej na zasadach takich jak obywatel belgijski mieszkający w Belgii.
Prawo do ochrony dyplomatycznej, opieki konsularnej ze strony innego państwa członkowskiego, tam gdzie nasze państwo nie ma swojego przedstawicielstwa.
Możliwość do wystąpienia do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.
Prawa wyborcze.
Co z obywatelstwa europejskiego zrobił Trybunał Sprawiedliwości? Najważniejsze orzeczenia:
Maria Martinez Sala przeciw państwu Bawarii (1998) Trybunał po raz 1 wyszedł z założenia, że instytucja obywatelstwa ma dużo szersze znaczenie niż to zapisane w traktatach, łączą się z nim pewne uprawnienia przysługujące na gruncie prawa krajowego wyłącznie własnym obywatelom. Hiszpanka mieszkająca w Monachium, przejściowo nie miała pracy i odmówiono jej prawa do zasiłku, bo wypłacano je jedynie Niemcom, odwołała się do sądu, a sąd zapytał Luksemburg, który uznał, że tak naprawdę te uprawnienia powinny być rozciągnięte na wszystkich obywateli europejskich, bo inaczej mielibyśmy do czynienia z dyskryminacją.
Bickel & Franz orzeczenie wzbudza sprzeciw Pana, członkowie mniejszości niemieckiej we Włoszech mogą w postępowaniu sądowym i przed organami administracji używać języka niemieckiego. Panowie spowodowali wypadek samochodowy i przed sądem zażyczyli sobie, aby postępowanie toczyło się po niemiecku, czego sąd odmówił, ponieważ przepis służył tylko mniejszości niemieckiej mieszkającej we Włoszech, a nie każdemu kto mówi po niemiecku. Uznano, że jest to dyskryminacja, wiążąc tę cechę z obywatelstwem europejskim, obywatel ma prawo do traktowania wg klauzuli największego uprzywilejowania. Wg Pana sąd miał prawo prowadzić sprawę po włosku i zatrudnić tłumacza.
Garcia Avello (początek lat 2000) prawa obywateli hiszpańskich mieszkających w Belgii, prawo hiszpańskie przewiduje, że każda osoba ma podwójne nazwisko, przejmuje nazwiska ojcu obu rodziców, natomiast wg prawa belgijskiego, Belgowie mogą mieć tylko jedno nazwisko, w związku z tym USC odmówił nadania nazwisk dziecku hiszp. urodzonego w Belgii, a rodzice bardzo tego chcieli. Trybunał wywiódł to uprawnienie z obywatelstwa europejskiego wyjaśniając to mówiąc, że swoboda przepływu osób służy temu, żeby obywatele europejscy wszędzie czuli się jak u siebie w domu, mają mieć zapewnione minimum uprawnień które przysługiwałoby im w miejscu pochodzenia.
Orzeczenie Zhu i Chen, rodzice, obywatele kraju trzeciego, mieszkali w GB w Londynie, Pani zaszła w ciążę i wymyśliła sobie przeprowadzkę tuż przed urodzeniem dziecka do Belfastu (pn Irlandia, z pkt widzenia prawa jest traktowana jak Irlandia, więc dzieci mają prawo do irlandzkiego paszportu). Oni wracają do Londynu, ale składają wniosek o paszport. Dziecko jest obywatelem UE, a rodzice są opiekunami i występują o prawo pobytu. Sprawa trafia do Luksemburgu, stwierdzono, że dziecko nie może samo się utrzymać. Żadne państwo nie może kwestionować nabycia obywatelstwa innego kraju członkowskiego. Irlandia zmieniła swoje prawo o obywatelstwie.
Orzeczenie w sprawie Micheletti obywatel Argentyny, skończył studia stomatologiczne w Buenos Aires i pojechał na staż do Brukseli, gdzie mu się tak spodobało, że chciał zostać w Europie. Micheletti miał włoskie korzenie, a Włosi lubią rozdawać swoje paszporty. Wziął ten paszport i pojechał do Hiszpanii, chciał otworzyć tam praktykę dentystyczną, ale władze miasta nie zgodziły się, gdyż koleś był Argentyńczykiem, a prawo hiszpańskie nie uznaje podwójnego obywatelstwa. Trybunał potwierdził to co w sprawie Chen – żadne państwo nie może kwestionować paszportu wydanego przez inne państwo członkowskie. Nie możemy podważyć prawomocnej decyzji administracyjnej innego państwa, byłoby to niezgodne z zasadą równouprawnienia państw, suwerenności.
Wszystkie te orzeczenia dot. obywatelstwa zostały wydane w trybie prejudycjalnym. Po to, żeby zapewnić jednolitość stosowania prawa europejskiego – istnieje jeden sąd rozstrzygający w ostatecznej instancji wszystkie kwestie dot. stosowania prawa europejskiego. Większość stosowania prawa europejskiego – zadanie sądów krajowych. Każdy sąd krajowy rozstrzygający jakąś sprawę związaną z normami europejskimi, może spytać Trybunał w Luksemburgu, jak daną normę zastosować. Jak dostajemy wyrok Trybunału Luksemburskiego to wiemy w jaki sposób Trybunał tę sprawę rozstrzygnął, ale nie znamy ostatecznego rozstrzygnięcia przez sąd krajowy. Sprawa Frankovich – pierwsza sprawa dot. odpowiedzialności państwa za naruszenie prawa europejskiego.
Osoby prawne Gibraltar wyłączony, ale Trybunał mówi, że to nie ma znaczenia, bo firmy działające tam i założone na podstawie prawa brytyjskiego mają te same prawa co firmy brytyjskie. Przedsiębiorstwa zagraniczne – czy są związane prawem unijnym?
Były orzeczenia rozciągające prawo europejskie, np. grupa przedsiębiorstw zawiązała kartel dot. cen barwników anilinowych, te firmy działały przez swoje filie, które miały siedzibę w UE. W połowie lat 80. zostało wydane orzeczenie w sprawie fińskiej firmy, kartel celulozowy (ok. 40 przedsiębiorstw z krajów skandynawskich, USA i Kanady), ustalali odgórnie ceny celulozy eksportowanej na rynek europejski, Komisja nałożyła na nie karę, a oni odwołałi się, że KE nie ma kompetencji, żeby karać przedsiębiorstwa spoza UE, ale Trybunał uznał, że jest coś takiego jak jurysdykcja bierna coś jest poza UE, ale jest odczuwane na terenie Unii, to instytucje unijne mogą reagować przeciw naruszeniom prawa.
Zakres terytorialny. Prawo obowiązuje zawsze na całym terytorium państwa, które je stanowi. Ta sama zasada jest w UE, zakładamy, że ma kompetencje przekazane przez państwa członkowskie w odniesieniu do ich terytorium. Są od tej zasady wyjątki – mało istotne terytorialnie, ale są interesujące politycznie. Prawo europejskie nie obowiązuje na Grenlandii – walutą tam jest korona duńska. Grenlandia jako jedyne państwo wystąpiło ze Wspólnoty, Dania złożyła takie oświadczenie. Także Wyspy Owcze. GB – Gibraltar, Wyspa Man, Wyspy Kanałowe. Nie obowiązuje prawo eur. w Ceucie i Melilli (własność hiszpańska). DO niedawna nie obowiązywała też na Maderze, Wyspach Kanaryjskich i gdzieś tam jeszcze, ale zmienił to Traktat Amsterdamski.
Kto może przystąpić do UE? Państwo europejskie spełniające kryteria kopenhaskie (szanujące prawa człowieka, demokratyczne itd.), o funkcjonującej gospodarce rynkowej, gotowe przejąć i stosować prawo europejskie, no i państwo musi złożyć wniosek. Państwo może leżeć poza Europą, ale musi być europejskie – jak np. Izrael. W umowie z Turcją jest wyraźna klauzula, że może zostać członkiem UE.
Orzeczenie Van Gend en Loos przeciwko administracji skarbowej.
KE postępowanie przeciwko państwu o niewywiązanie się i dopiero wtedy firma może domagać się roszczeń z tytułu naruszenia swoich praw. Tymczasem TS powiedział, że zamiarem państw członkowskich było utworzenie organizacji mnar nowego typu, która ma kompetencje stanowienia prawa, to prawo wiąże zarówno państwa członkowskie jak i instytucje europejskie oraz jednostki. Państwo ma obowiązek dochodzenia praw z tytułu prawa europejskiego przed sądami krajowymi.
Flaminio Costa vs. ENEL
Kolo poszedł do Sądu w Mediolanie i zażądał wycofania narzuconej opłaty wyrównawczej za energię czy coś. TS powiedział podobnie jak w Van Gend, dodał zdanie, że państwa przekazały na rzecz tej organizacji część swojego suwerennego władztwa coś tam. Organizacja nie może mieć suwerenności, państwo mogło przekazać wykonywanie pewnych kompetencji.
Istnieją inne organizacje mnar, mające kompetencje do wydawania prawa, które obejmuje jednostki. Np. Mnar Organizacja Lotnictwa Cywilnego, różnica między UE a innymi organizacjami jest właściwie ilościowa. Zakres kompetencji UE jest tak szeroki jak żadnej innej organizacji. Drugi wyróżnik – zasada autonomii sądowej. Wszystkie spory dot. stosowania prawa unijnego w ostatecznej instancji rozstrzyga jeden sąd – Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu. Traktat wyraźnie zobowiązuje państwa do niepoddawania sporów wynikających z prawa europejskiego żadnym innym sądom, wręcz zachęca do poddawania innych sporów jurysdykcji luksemburskiej.
Zasada autonomii finansowej. Dochody ze wspólnej taryfy celnej, następne źródło – dochody ze Wspólnej Polityki Rolnej, część podatku VAT nakładanego przez państwa członkowskie. Wpłaty państw członkowskich mające na celu zatkanie dziury budżetowej. Dochody z czynności cywilno-prawnych i innych tego typu źródeł, sprzedaży nieruchomości (ok. 5% dochodów).
Wyk. 3 (25.10.2011 r.)
Zasady powierzenia i pomocniczości – kompetencje UE i krajowe w świetle TL.
skatalogowanie kompetencji ustalenie co należy do kogo
uregulowanie procedury wg której kompetencje powierzone są kontrolowane przez państwa członkowskie pod kątem korzystania z nich
Zasady ogólne prawa UE
źródła pochodzenia
tradycje konstytucyjne wspólne dla państw członkowskich, np. zasada pewności prawa, prawo do obrony (wynika z zasad demokratycznego państwa prawa, prawo karne, najczęściej stosowana w prawie konkurencji), zasada zakazu dyskryminacji
traktaty założycielskie, np. zasada pomocniczości
umowy mnar, którymi stronami są państwa czł. (zwłaszcza Euro Konwencja Praw Człowieka)
orzecznictwa TS, np. pierwszeństwo prawa UE, bezpośredni skutek
funkcje
wypełnianie luk w prawie UE
wskazówka interpretacyjna
np. w razie wątpliwości co do znaczenia przepisu prawa pochodnego, należy tak go interpretować, by nadać mu znaczenie zgodne z traktatami i zasadami ogólnymi prawa UE
interpretacja prawa krajowego, wykonującego prawo UE
skutki naruszenia
podstawa do stwierdzenia nieważności aktu UE (art. 263 TFUE)
odpowiedzialność odszkodowawcza UE względem jednostek
pierwszeństwo: niestosowanie przepisu krajowego sprzecznego z zasadą ogólną prawa UE, jeżeli sprzeczności nie można usunąć przez wykładnię
Zasady skoncentrowane wokół kompetencji:
przyznania (art. 5 ust 2 TUE) podział kompetencji pomiędzy UE a państwa członkowskie, dział wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez państwa w traktatach do osiągnięcia określonych w nim celów, UE może tylko to i w takim zakresie, w jakim upoważniły ją państwa członkowskie.
kompetencje państw: domniemane (suwerenność państw)
kompetencje UE: przyznane przez państwa
istnienie kompetencji każdorazowo trzeba udowodnić
kompetencje wyraźne – wskazują je przepisy
dorozumiane – wskazujące cele UE, wynikają pośrednio z przepisów
zakres stosowania:
układ wertykalny podział kompetencji między państwa a UE
układ horyzontalny sposób w jaki instytucje UE wykorzystują kompetencje przyznane UE
jaka: instytucja, procedura, rodzaj aktu?
opinia TS 2/94 dot. przystąpienia WE o EKPCz
„Wspólnota ma tylko te uprawnienia, które zostały jej powierzone przez państwa czł.”
Wspólnota działa wyłącznie na podstawie uprawnień, które są albo wyraźną konsekwencją specyficznych przepisów Traktatu albo są z nich wywnioskowane
zasada kompetencji powierzonych musi być poszanowana w działaniach wewnętrznych jak i zewnętrznych
Podział kompetencji między UE a państwa
kompetencje wyłączne UE w obszarze tych kompetencji tylko UE może wydawać akty prawne
państwa mogą wykonywać kompetencje:
z upoważnienia UE
w celu wykonania aktów UE (art. 2 ust 1 TFUE)
Dziedziny – katalog zamknięty (Art. 3 TfUE)
unia celna
ustanawiania reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego
polityka pieniężna w odniesieniu do państw, których walutą jest euro
kompetencje dzielone UE i państw członkowskich UE i państwa mogą stanowić prawo
państwa mogą wykonywać kompetencje, jeżel UE:
nie wykonała swoich kompetencji
zaprzestała ich wykonywania (art. 2 ust 3 TFUE)
dziedziny: rynek wewn., spójność społeczno-gospodarcza, rolnictwo, ochrona środowiska, ochrona konsumentów, transport i sieci transeuropejskie (wyliczenie niekompletne) (art. 4 TFUE)
mechanizm decydujący o wykonaniu kompetencji przez UE: zasady pomocniczości i proporcjonalności
kompetencje koordynujące, wspierające i uzupełniające UE kompetencje UE do wspomagania działań państw
działania UE nie mogą:
zastępować działań państw
prowadzić do harmonizacji prawa państw
odrębne kategorie kompetencji UE
kompetencje w WPZiB – podlega szczególnym zasadom i procedurom, klauzula wzajemnego poszanowania kompetencji w zakresie WPZiB
kompetencje w PWBiS – porządek publiczny i bezpieczeństwo narodowe: wyłączna odpowiedzialność państw
kompetencje uzupełniające (klauzula elastyczności) – możliwość podejmowania działań przez UE – mimo braku wyraźnej podstawy prawnej – jeżeli jest to niezbędne dla realizacji celów UE (art. 352 TFUE)
Gwarancje proceduralne:
jednomyślność Rady i zgoda PE
Komisja zwraca uwagę parlamentów narodowych na taki akt, sprzeciw jednego wstrzymuje możliwość podjęcia aktu
kompetencje wyłączne państw nie mają charakteru traktatowego, obszar stale kurczący się
dziedziny:
prawo karne (PWBiS), obecnie: utrzymanie prawa, porządku i bezpieczeństwa wewn.
WPZiB
podatki bezpośrednie
treść nauczania i organizacja systemów edukacyjnych
produkcja, handel bronią i amunicja i materiałami wybuchowymi
różnorodność kulturowa i językowa
regulacja reżimów własności
przyznanie obywatelstwa, status cywilny
bandera statku
pomocniczości (art. 5 ust 3 TUE)
kontrola wykorzystywania kompetencji przez UE
granice kompetencji Unii wyznacza zasada przyznania
wykonywanie kompetencji przez Unię podlega
zasadzie proporcjonalności
zasadzie pomocniczości
działania powinny być podejmowane na możliwie najniższym szczeblu, jeżeli nie wykluczają tego względy…
C-58/08 Vodafone LTD i inni
Wyk. 4 (15.11.2011 r.)
Zasada proporcjonalności sformułowana w tym samym przepisie co zasada subsydiarności. Wymagała pewnej dodatkowej regulacji więc zarówno do Traktatu Amsterdamskiego i następnie Lizbońskiego dołączono kolejne protokoły zawierające zasady stosowania proporcjonalności. Sprowadza się do tego, że instytucje unijne, a także p. członkowskie przy okazji stosowania prawa unijnego powinny podejmować tylko i wyłącznie takie działania, które są niezbędne i konieczne, a zarazem wystarczające do osiągnięcia wyznaczonego celu. Sprowadza się to zatem do tego potrójnego testu – za każdym razem instytucje gdy mają wybór powinny wybierać takie środki, które są mniej restrykcyjne. W przypadku działań unijnych jest ona respektowana dość restryktywnie. Stosuje się np. przy wszelkich ograniczeniach swobód. Jeżeli mamy do czynienia z jakimś działaniem państwa ograniczającym swobodę przepływu towarów, nawet jeśli możliwość takich środków wynika z traktatu to jednak zawsze bierze się pod uwagę, czy nie można było zastosować środka mniej restrykcyjnego. Podobnie przy swobodzie przepływu usług czy w prawie konkurencji. Zasada może być autonomiczną podstawą rozstrzygnięcia Trybunału.
Zasada równowagi instytucjonalnej
Analizując organizację nowoczesnego państwa – musimy przyjąć, że co najmniej od końca XVIII w. podstawową zasadą jego funkcjonowania jest zasada trójpodziału władz. 3 wzajemnie uzupełniające się piony – w. ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza – własne funkcje, ale istnieje między nimi system współzależności. Oddziałują na siebie w sposób pozytywny, regulując kompetencje, ale też w negatywny – istnieją pewne mechanizmy, które powinny hamować możliwość nadużycia władzy. Wspólnota Europejska nie opiera się na zasadzie trójpodziału władzy. Organem ustawodawczym jest Rada i Parlament Europejski, ale w klasycznym modelu, gdy Wspólnota była tworzona miała być tym Rada ministrów, więc organ który nie ma legitymacji demokratycznej, ministrowie nie mają jej, ewentualnie pośrednią. Rola Komisji – organ o ch. wykonawczym, ale ma w jakimś zakresie kompetencje prawodawcze (akty ustawodawcze w dziedzinie prawa konkurencji). Trybunał – w USA sędziowie są wybierani spośród kandydatów o odpowiednich kwalifikacjach; w UE – przez porozumienie między państwami członkowskimi. Każde państwo przedstawia swojego kandydata i oni na podstawie decyzji Rady są zatwierdzani. Parlament Europejski – ma legitymację demokratyczną, ale ma stosunkowo ograniczone kompetencje; kompetencje kontrolne – kluczowe dla demokracji (możliwość odwołania rządu), PE może odwołać KE, ale w całym składzie, a nie poszczególnych komisarzy. W związku z takim ułożeniem wzajemnych stosunków – deficyt demokratyczny. W Europie w końcu XX w. działa system, któremu można zarzucić niedemokratyczne funkcjonowanie, dlatego pro integracyjny Trybunał (często bierze na siebie zadania rozwijające integrację europejską) zaproponował zasadę równowagi instytucjonalnej. Podkreślił, że rola tej zasady polega na tym, że zastępuje ona zasadę trójpodziału władz. Ta zasada nie jest nigdzie jednoznacznie formułowana, Trybunał pod jej pojęciem rozumiał cały szereg zasad szczegółowych, które są niejednokrotnie umieszczone w różnych miejscach traktatu.
Zasada kompetencji przeniesionych – dot. UE, ale też poszczególnych instytucji, każda instytucja działa tylko w ramach kompetencji wynikających z traktatu założycielskiego.
Każda instytucja sama określa działanie swego funkcjonowania – przyjmuje swój regulamin, żadna inna instytucja ani p. członkowskie nie może ingerować w jej zasady działania. Wypłaty diet na delegacje służbowe – przypadek Dellingtona, tak długo jak PE nie narusza równowagi finansowej to inna instytucja nie może się mieszać co do jego wydatków, sposobu gospodarowania.
Należy bezwzględnie przestrzegać procedur – Trybunał Sprawiedliwości podkreślał wielokrotnie, że procedury te są gwarancją zachowania systemu demokratycznego, każda instytucja musi ich przestrzegać. Orzeczenie w trybie prejudycjalnym sprawie Roquette freres firma RF podważyła rozporządzenie, które dzieliło kontyngenty przyznane poszczególnym państwom, ponieważ prawnicy tej firmy doszli do wniosku badając dokumentację, że zostało ono przyjęte z naruszeniem procedury – nie skonsultowano z PE, choć było to wymagane, Rada zwróciła się o opinię, ale nie czekając na nią uchwaliła rozp.
Obowiązek współpracy pomiędzy instytucjami unijnymi łatwo można wyobrazić sobie sytuację, gdzie instytucje odmawiają współpracy i paraliżuje to działanie UE Np. Rada do PE o opinię, a PE olewa to, co może zrobić Rada w takiej sytuacji, czy ma jakieś prawne środki oddziaływania? Skarga na bezczynność instytucji do Trybunału.
Możliwość zawierania porozumień międzyinstytucjonalnych – dziś zaliczane także do źródeł prawa unijnego.
porozumienie o przyspieszonym trybie prac legislacyjnych (1995),
prace nad budżetem unijnym i jego wykonywaniem (1998),
stosowanie procedur kontrolnych przez Trybunał Obrachunkowy (1999),
porozumienie w sprawie Karty Praw Podstawowych (2000)
Zasada niedyskryminacji
W pierwotnym zamyśle pojawiła się w Traktacie o Wspólnocie Europejskiego dot. zakazu dyskryminacji z uwagi na obywatelstwo, jej źródłem była w gruncie rzeczy niedoskonałość systemu prawnego Wspólnoty w tym okresie. Zakładano, że działalność gosp. będzie prowadzona nie na zasadzie prawa wspólnotowego, ale poszczególnych systemów państw czł. Żeby uniknąć sytuacji, że państwa będą inaczej traktować swoich i obcych – wprowadzono klauzulę narodowego traktowania. Swoboda świadczenie usług – zakaz dyskryminacji z uwagi na miejsce zamieszkania. Wreszcie w odniesieniu do osób prawnych – zakaz dotyczy przynależności osób prawnych, a nie obywatelstwa. Zasady funkcjonowania tej zasady zostały powierzone Trybunałowi Sprawiedliwości, który wydał mnóstwo orzeczeń w tym zakresie. To orzecznictwo zostało w dużej mierze skodyfikowane przez Traktat Amsterdamski. Traktat ów bardzo rozszerzył zakaz dyskryminacji obejmując nim różne przesłanki dyskryminacji (rasę, płeć, wyznanie, orientację seksualną), ale jednocześnie, żeby nie okazać się zbyt postępowym zakaz dyskryminacji bez względu na przesłankę jest ograniczony tylko do stosunków pracy, nie ma ogólnego zakazu dyskryminacji. Po drugie jest to pewien spór doktrynalny – Traktat mówi o tym, że w odniesieniu do tych różnych przejawów dyskryminacji Rada UE jeśli uzna to za konieczne i wskazane może przyjąć pewne środki prawne, które będą gwarantowały realizację tego zakazu.
Jest zakaz i Rada może go dodatkowo wzmocnić.
Rada dopiero go wprowadzi na podstawie regulacji szczegółowych.
W 2000 wprowadzono dwie dodatkowe dyrektywy 2000/43 (zakaz dyskryminacji ze względu na rasę) i 2000/78 (inne czynniki, ale dalej tylko praca). Traktowane są jako regulacja minimalna, każde państwo może wprowadzić regulacje idące dalej. Państwa członkowskie muszą je wprowadzić w życie, ale również mają obowiązek zapewnienia ochrony sądowej potencjalnym ofiarom aktów dyskryminacyjnych. W postępowaniu takim ciężar dowodu spoczywa na osobie prześladującej – odwrócenie, osoba poszkodowana nie musi nic udowadniać tylko oskarżony musi udowodnić, że nie dyskryminował.
Jaka jest różnica między dyskryminacją a nierównym traktowaniem? Dyskryminacja to samo zaniechanie, nierówne traktowanie wymaga podjęcia działań.
Dyskryminacja – zróżnicowanie traktowanie podmiotów znajdujących się w tej samej sytuacji bez obiektywnego uzasadnienia. Definicji nie ma w Traktacie, są w dyrektywach itd. TS rozszerzył – także jednakowe traktowanie podmiotów w sytuacji wymagającej traktowania zróżnicowanego. Np. kary – wprowadzenie jednolitej sankcji do wszystkich podmiotów bez możliwości miarkowania kary jest równoznaczne z dyskryminacją. Dyskryminacja może być jawna (oparta na przepisie prawnym jednoznacznie zezwalającym na zróżnicowane traktowanie, babka chciała przystąpić do funduszu emerytalnego i okazało się, że nie może tego zrobić bo była zatrudniona na niepełnym etacie a był kierowany tylko do pełnoetatowym, pani von Harz doszła do tego i okazało się, że większość na niepełnym to kobiety) lub ukryta albo bezpośrednia i pośrednia.
Pojęcie dyskryminacji odwrotnej – dyskryminacja własnych obywateli, jest ona w prawie unijnym dopuszczalna.
Sprawa I. Cowan vs francuska skarbówka – angielski turysta pobity w metrze w Paryżu. Po wyjściu ze szpitala zażądał odszkodowania z funduszu paryskiego dla ofiar napaści w metrze. Merostwo uznało, że mu to nie przysługuje, bo jest angolem, on poszedł z tym do sądu uznano, że to tylko dot. działalności gosp, ale on korzystał z usług turystycznych.
P. Kalanke – orzeczenie dot. ogłoszenia na stanowisko ogrodnika miejskiego w Bremie – zakwalifikowano 2 osoby, Kalanke i jedna babka i okazało się, że w Bremie jest ustawa, że jak kobieta i facet mają takie same kwalifikacje to zatrudnia się kobietę. Dyskryminacja z uwagi na płeć bez wątpliwości – brak swobody, automat, że muszą organy zatrudnić kobietę.
L. Grant, T. Maruko – dot. homoseksualistów. Dowód na pewną ewolucję stosunku UE do osób homoseksualnych. Lisa Grant chciała prawo do ulgowego biletu miesięcznego dla swojej partnerki, kolej odmówiła twierdząc, że partnerce homo taki bilet nie przysługuje. Rok 1999, TS zastosował test pary homoseksualnej męskiej – facet też by nie dostał, nie odniesiono się do orientacji tylko do płci. 10 lat później – Maruko – prawo do renty wdowiej, tu już TS nie porównywał płci, ale związek homo a hetero, jeśli partnerowi w hetero przysługuje prawo do renty to takie samo musi przysługiwać homo. TS podkreślił, że one dot. tylko tych państw które uznają skutki cywilnoprawne związków homo, nie oznacza to legalizacji związków homoseksualnych.
Ciekawe orzeczenie w sprawie Mangold dyskryminacja z uwagi na wiek, w Niemczech obowiązywało ustawodawstwo które pozwalało na nie zawieranie umów na czas nieokreślony w stosunku do osób, które są już w pewnym wieku. Pan Mangold pozwał swojego pracodawcę. Orzeczenie wydane przed terminem implementacji obu dyrektyw, więc RFN nie była jeszcze zobowiązana do stosowania tego ustawodawstwa. TS uznał, że zakaz dyskryminacji ze względu na wiek jest ogólną zasadą prawa przyjętą przez państwa członkowskie w Unii.
Swobodny przepływ towarów – 3 regulacje szczegółowe dot. zakazu dyskryminacji:
Zakaz dyskryminacji producentów i konsumentów produktów rolnych (mało).
Zakaz dyskryminacyjnego opodatkowania (obszerna regulacja) dot. towarów podobnych do produkowanych w danym państwie albo może dot. środków mających na celu ochronę pewnych towarów w danym państwie, które są uznane na zasługujące na tę ochronę. Dwie grupy towarów – samochody (2 sprawy: Grecja, Dania a także Francja – system progresji podatkowej – im większa pojemność silnika tym wyższe podatki Grecja i Dania TS powiedział, że system nie jest dyskryminacyjny, a we Francji kazał zmienić; we Francji produkowane są małolitrażowe więc w ten sposób odciągali od kupowania beemek itp.) i alkohol (angielskie orzeczenie o podatkowaniu wina i piwa, TS zastanawiał się, czy legalnie można znacznie niżej opodatkować piwo niż wino; pytanie czy są towarami podobnymi – zaspokajają podobne potrzeby konsumentów).
TS wprowadził też inne zasady wynikające tak naprawdę z ogólnych zasad prawa administracyjnego:
prawo nie działa wstecz
nakaz ogłaszania aktów prawnych
obowiązek uzasadnienia decyzji
Wyk. kiedyś tam na kartce pisałam, kilka opuściłam
Wyk. (13.12.2011 r.) zastępstwo
UE – organizacja mnar, osobowość prawna wtórna, działa tylko w takim zakresie jakiego chcą państwa członkowskie. 5 kompetencji: konkurencja, handlowa, pieniężna, zasoby morza, unia celna. Wyłączna kompetencja do zawierania umów mnar. dot. kompetencji wyłącznych.
Każdy akt prawny musi mieć podstawę prawną w Traktacie. Każdy akt wydawany w ramach kompetencji dzielonych (UE +państwo) musi być wydany zgodnie z zasadą proporcjonalności i pomocniczości. Wszelkie działania UE nie mogą wykraczać poza to co jest jej dane w traktacie.
Zasada pomocniczości jak coś może zrobić samo państwo, to nie robi tego UE.
Transpozycja a implementacja – transpozycja jest elementem implementacji, pewna podstawa, działanie legislacyjne. Implementacja – oznacza, że prawo będzie faktycznie i rzeczywiście działać.
Sprawa Colson i Kamann dwie babki chciały pracować w zakładzie penitencjarnym, jednak zakład za bardzo nie chciał ich zatrudnić. Przepisy niemieckie były zgodne z dyrektywą. Panie poczuły się dyskryminowane, zwrócono im koszty i odesłano do domu. TS uznał, że te przepisy ich właściwie zachęcały do dyskryminacji, a powinny odstraszać od popełniania tego typu przestępstw.
Prawo pierwotne – Traktaty oraz prawa podstawowe. Pierwsza wzmianka o tych prawach podstawowych – Traktat z Maastricht (art. 6). Wcześniej jeszcze preambuła Jednolitego Aktu Europejskiego (86’).
Sprawa spółki Internationale Handelsgesselschaft – po raz pierwszy TS uznał prawa podst. jako ogólne zasady (70’).
Art. 288, 289, 290 art. 15 – podstawy traktatowe. Zwykła procedura ustawodawcza – PE z Radą na wniosek KE.
Akty nieustawodawcze delegowane i wykonawcze – akty, które mogą zmieniać akty ustawodawcze, ale nie co do ich meritum. Jasna delegacja i uzasadnienie w rozporządzeniu.
Bezpośrednie stosowanie dot. instytucji i organów, a bezpośredni skutek dot. jednostek.
Rozporządzenie
akt o ch. generalnym, odnoszący się do obiektywnie określonych sytuacji, wywołujący skutki prawne wobec abstrakcyjnie przedstawionej i otwartej kategorii podmiotów
bezpośrednie stosowanie = staje się częścią krajowego porządku prawnego bez konieczności implementacji i wywiera natychmiastowe skutki prawne od momentu do wejścia w życie
wiąże w całości – nie może być stosowane w sposób niepełny lub selektywny przez państwa członkowskie
ujednolica prawo
zakaz transformacji specjalnej – jeżeli dana dziedzina spraw uregulowana jest w rozp., to zasadniczo kompetencja państw czł. do stanowienia prawa w tej dziedzinie wygasa
moc wiążącą uzyskuje rozp. po ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE – nie podlega ono ogłoszeniu w dziennikach urzędowych państw czł, tym samym nie można uzależniać stosowania rozp. od jego ogłoszenia w oficjalnym krajowym organie promulgacyjnym. W praktyce coraz częściej rozp., obok daty wejścia w życie, wskazuje datę, z którą ma być ono stosowane
zakaz precyzowania treści rozporządzenia – sprawy uregulowane w rozp. nie mogą być przedmiotem krajowej regulacji. Zakazane jest podejmowanie przez państwa środków implementujących rozp., jeśli miałyby one zmieniać znaczenie lub uzupełniać przepisy zawarte w rozp. Zakazane jest również dokonywanie przez państwa czł. wiążącej wykładni rozp.
zakaz powtarzania treści rozp. w krajowych przepisach wyjątek: prawo miejscowe jeśli (łącznie) nie narusza spójności i przejrzystości rozporządzenia
dopuszczalne działania implementacyjne w prawie krajowym – tylko jeśli rozp. zawiera zobowiązanie do wydania przepisów krajowych. Np. określenie właściwości organów krajowych odpowiedzialnych za wykonanie rozp., określenie sankcji w przypadku naruszenia postanowień rozp. (zapewnienie skuteczności – ‘odstraszenie od naruszenia”). Możliwe również odwołania do rozp. w krajowym ustawodawstwie w celu stricte informacyjnym.
Decyzja
Po Lizbonie możliwość wydawania decyzji niewskazujących adresatów – decyzja wiąże w całości
decyzja, która wskazuje adresatów, wiąże tylko tych adresató i powinna być notyfikowana adresatom (od tego momentu wywiera skutki prawne)
najczęściej wydawane w obszarze prawa konkurencji, pomocy państwa i WPR (najwięcej decyzji – Komisja – prawo konkurencji i pomoc państwa)
decyzje skierowane do państw wiążą wszystkie organy tego pańśńtwa (por. C-209/00 Komisja v. Niemcy)
decyzja v jednostka (por. 9/70 F. Grad) – jednostka może podważać legalność decyzji jeśli jest do niej skierowana lub dot. jej bezpośrednio i indywidualnie
Reguły:
Jeżeli zawiera normy, które mają ch. powszechnie obowiązujący, nakładają na jednostki obowiązki lub przyznają im uprawnienia, a tym samym spełniają kryteria skutku bezpośredniego, to postanowienia decyzji wywierają skutek bezpośredni (9/70 F. Grad)
Wyk. (20.12.2011 r.)
Na egzamin – prawo zaskarżania jednostek, rozporz. i decyzje. Na jakich warunkach podmioty indywidualne mogą zaskarżyć rozporządzenie?
Kto ma czynną legitymację występowania przed Trybunałem o nieważność aktu? Podmioty uprzywilejowane (takie, które mogą zaskarżyć każdy akt prawa wtórnego: KE, państwa członkowskie, PE, Rada w stosunku do przepisów wydawanych przez KE, Europejski Bank Centralny) i nieuprzywilejowane (osoby fizyczne i prawne). Nieuprzywilejowane mogą zaskarżyć tylko takie akty, które są do nich adresowane. Rozp. - akt generalny, abstrakcyjny z założenia nie podlega testowi Plaumanna (syt. jednostek jest inna niż pozostałych). Szczególny przypadek - pytania prejudycjalne.
Orzeczenie zaskarżające markę szampan i zastrzegające produkcję szampana dla winiarni francuskich. Firma szwajcarska uznała, że narusza to jej prawa nabyte.
Orzeczenie Jego Quere – rozpiętość szerokości oczek sieci do połowu dorsza. Firma zaskarżyła rozp. w trybie aktu indywidualnego, tak jak przed sądem I instancji. I sąd I instancji przyjął tę skargę i powiedział, że rozp., jest tak skonstruowane, że pozbawia jednostki ochrony prawnej. Nie można wszcząć postępowania przed sądem krajowym tylko po to, żeby zadał on pytanie prejudycjalne. Ale ochrona sądowa jest wartością nadrzędną i nie można jej pozbawiać jednostek. Państwa członkowskie powinny zapewnić takie mechanizmy w prawie wewn., które zapewniłyby odpowiedni poziom ochrony jednostkom. Np. wprowadzić procedurę, w której jednostka uważająca, że rozp. narusza jej wolności to zgłasza to państwu i państwo występuje z tym. Zapewnienie odpowiedniej ochrony prawnej dla jednostek przed niekorzystnymi zapisami rozporządzeń jest domeną państw czł., to one powinny się tym zająć.
Dyrektywy
Adresowane zawsze do państw czł., nakładają na nie pewne obowiązki. Państwo ma zrealizować pewien cel, który jest opisany mniej lub bardziej precyzyjnie. P. czł. są zobowiązane do podjęcia w wyznaczonym okresie, najczęściej 2-3 lata (wyjątkowo długi okres 5-letni – dla dwóch dyrektyw dot. zakazu dyskryminacji). Państwo w trakcie tego okresu jest zobowiązane wydać krajowe przepisy prawne zapewniające prawidłowe wdrożenie dyrektywy. Dyrektywa jest aktem harmonizacji prawa. Rozporządzenie ma na celu jego unifikację, decyzja to i to.
2 rodzaje dyrektyw:
starego podejścia miały one bardzo szczegółowy charakter, Wspólnota wychodziła wtedy z założenia, że dyrektywa powinna precyzować wszystkie elementy jej przedmiotu, czy to usługi, czy produktu, które podlegały harmonizacji (bardzo szczegółowe wyliczenie, np. dyrektywa o traktorach – kilka punktów, ale do tego 700-stronicowy aneks).
Konsekwencja takich dyrektyw – orzeczenie cośtamdeep – wzmocnienie intensywności świateł pozycyjnych, w GB one były wymagane i nie rejestrowały pojazdów bez tych świateł. KE powiedziała, że to jest niezgodne, bo w dyrektywie nie ma mowy o takich światłach i nie można wymagać instalowania takich świateł tylko dlatego, że wymagają tego przepisy brytyjskie, jeżeli samochód spełnia wszystkie inne wymogi.
nowego typu jego wyrazem był wyrok w sprawie Cassis de Dijon: wzajemne uznawanie standardów. Należy ograniczyć treść dyrektywy do minimum. Wszystkie inne elementy miały być określane przez tzw. instytuty standaryzacyjne (utworzone były 3, które miały wypracowywać normy techniczne). Jeśli dojdzie do wypadku, to na producencie będzie wisiał obowiązek udowodnienia, że towar spełniał wymagania techniczne.
Państwa członkowskie mają pewne obowiązki już w okresie implementacji dyrektywy.
Wdrożenie dyrektywy orzeczenie Adeneler (2006) – dot. obowiązków Grecji w związku z wdrożeniem dyr. o terminowych umowach o pracę. Osią tego sporu było, czy sądy greckie mają obowiązek wykładni prawa greckiego zgodnie z dyrektywą przed upływem terminu implementacji. Jeśli tak, to oznaczałoby, że obowiązek na państwach spoczywa od momentu wejścia w życie dyrektywy i to byłoby niezgodne z traktatem i to zauważył ETS. Państwa mają po prostu nie podważać celu, dla którego dyrektywa była wydana, żeby nie było żadnych nieodwracalnych skutków. Państwa nie mają obowiązku powstrzymania się od stanowienia prawa niezgodnego z dyrektywą w okresie przedimplementacyjnym. Państwo może je wydać, ale nie takie, które uniemożliwią po terminie implementacji prawidłowe stosowanie dyrektywy.
Implementacja:
znaczenie wąskie – wydanie przepisów prawnych, które przeniosą do prawa krajowego postanowienia dyrektywy
szersze znaczenie – wszystkie działania państwa mające na celu zapewnienie skuteczności dyrektywy w krajowym porządku prawnym; zarówno samo wydanie aktu prawa krajowego, jak też zapewnienie odpowiedniej kontroli i ewentualnych sankcji za naruszenie prawa; wszystkie te działania, które przewiduje zasada lojalności w odniesieniu do państwa członkowskiego.
Nie ma ogólno unijnych zasad dot. implementacji dyrektywy. Każde państwo ma swoje własne zasady i to są przepisy na ogół rządowe. W żadnym z państw nie ma aktu prawnego, który by określał zasady implementacji dyrektywy, w Niemczech to są przepisy ministerialne, we Francji jest okólnik premiera, w PL – dwa dokumenty: wytyczne techniki legislacyjnej sformułowane przez Radę Legislacyjną na pocz. lat 2000, a drugi akt – wytyczne UKIE dot. włączania prawa europejskiego do prawa polskiego. Obowiązkiem państwa jest wydanie aktu prawnego wdrażającego dyrektywę, przy czym musi być to akt powszechnie obowiązujący, w PL co najmniej rozporządzenie (regulacja niekorzystna, bo wydanie ustawy przedłuża okres stanowienia prawa, parlamentarzyści lubią majstrować przy projektach państwowych).
Belgowie i Włosi – najczęściej mają problemy z implementacją. Belgowie wprowadzili podatek od samochodów rejestrowanych po raz pierwszy w Belgii importowanych z zagranicy.
Jeżeli implementacja była wydana ustawą, to wszelkie nowelizacje również muszą być wydane takim samym aktem.
Huge Mistake – dosłowne tłumaczenie dyrektyw. Dyrektywy są wydawane w odniesieniu do całej UE. Kraje mają różne systemy prawne. Nie można tłumaczyć ich dosłownie, pojęcia nie muszą odpowiadać pojęciom używanym w określonych systemach prawnych. Słowniczek – wykaz pojęć używanych w dyrektywie, jest on adresowany do ustawodawców krajowych, aby wiedzieli jakie instytucje prawa krajowego powinni przekształcić. Wymogi dot. języka – język ustawy implementującej dyrektywę musi być na tyle precyzyjny, aby jednoznacznie określał prawa i obowiązki wszystkich podmiotów działających w zakresie obowiązywania i stosowania ustawy implementującej. Wszystkie akty implementacyjne muszą być notyfikowane Komisji, Komisja sprawdza prawidłowość implementacji, przy czym ta kontrola jest zwykle dwustopniowa: wstępna, pobieżna oraz szczegółowa. Może się zdarzyć, że zostanie akt zaakceptowany w pierwszej kontroli, ale odrzucony w drugiej i państwo nie może powołać się na to, że w pierwszej części była akceptacja.
Dwa orzeczenia z początku lat 90.
CIA Securities chodziło o urządzenia alarmowe, TS uznał, że nie można używać urządzeń, których nie notyfikowano Komisji.
Lemmens – policja holenderska używała alkomatów, które nie były notyfikowane KE, ale spełniały wymogi z dyrektywy. Lemmens został złapany i jego adwokat wykrył ten fakt. Dowody zdobyte z naruszeniem prawa, nie mogą być brane pod uwagę w sprawie. TS doszedł do wniosku, że notyfikacja ustawodawstwa implementacyjnego ma tylko na celu poinformowanie, a nie oznacza, że policja nie może tych nienotyfikowanych alkomatów używać w praktyce.
Dwa rozbieżne wyroki.
Brak transpozycji w terminie. Cały zestaw orzeczeń Trybunału:
Van Duyn v Home Office
Becker – TS uznał, ze nie mogą być syt. gdzie państwo nie dokonuje prawidłowej implementacji i jeszcze wynosi z tego korzyści, jednostka musi być chroniona przed samowolą państwa
Marshall – wątpliwości co do interpretacji bezpośredniego skutku. Marshall była dietetyczką w brytyjskim ZOZ-ie, wyszło, że jej emerytura będzie niższa niż mężczyzn w podobnych fachu, o podobnym stażu itd. Drugą stroną sporu w postępowaniu krajowym był urząd ochrony zdrowia w Southhampton. Stosunek pracy – z założenia jest poziomy. Dyrektywa – tylko stosunki pionowe. TS mówi, że nie do końca, nie w stosunkach pracy i nie gdy pracodawcą jest państwo, bo może ono wydawać przepisy stawiające pracownika w niekorzystnej pozycji, więc trzeba zagwarantować jednostkom ochronę. Zastosowano dyrektywę w stos. poziomych.
Francovich
Faccini Dori – kupiła książkę na dworcu, sprzedawca obnośny nie zgodził się, Włochy nie wdrożyły dyrektywy o ochronie konsumenta w przypadku sprzedaży poza lokalem przedsiębiorstwa
Naruszenie normy bezpośrednio skutecznej + szkoda +związek przyczynowy między naruszeniem prawa i szkodą.
Skutek pionowy – czy na bezpośredni skutek można powołać się tylko przed sądami, czy też przed innymi organami państwa. Z orzecznictwa TS wynika, że każdy organ państwowy ma obowiązek zapewnienia bezpośredniej skuteczności dyrektywy. Każdy organ państwowy musi w razie potrzeby odmówić stosowania prawa krajowego i zastosować dyrektywę. Zasada dosyć klarowna, ale wzbudza wątpliwości. Organ administracji nie ma środków prawnych takich jak sąd, które pozwolą stwierdzić, czy zapis dyrektywy jest bezpośrednio skuteczny. Cała instytucja implementacji dyrektywy zakłada niejako domniemanie prawidłowości implementacji. Urzędnik będzie przede wszystkim stosował prawo krajowe, musi mieć przeświadczenie, że jest ono zgodne z wymogami dyrektywy, a sprawdzenie tego to gestia sądu.
Następny wykład – orzeczenie w sprawie Wells