I wykład
Społeczeństwo
ogół ludzi, między którymi występują określone więzi , zasady, regulujące członkostwo poszczególnych jednostek. Nie ma znaczenia wielkość
wszystkie formy życia zbiorowego współwystępujące, uzupełniające się, które posiadają określoną zasadę odrębności kulturowej i strukturalnej, utrzymywanej w krótszym lub dłuższym przedziale czasowym
(J. Turowski) – historycznie ukształtowana wielość zbiorowości, grup społecznych oraz ich instytucji wzajemnie od siebie uzależnionych, zintegrowany przez instytucje społeczne nadrzędne( naród, państwo, plemię), posiadających określone wspólne obiektywne warunki bytu i pewne wspólne kompleksy kultury.
- warunki bytu – obszar geograficzny(określa warunki rozwoju społ., możliwości rozwoju społecznego
- konfiguracje kultury – wspólne wartości, normy i wzory zachowań co do których występuje względna zgodność wzorów zachowań
- wielość zbiorowości – wszystkie zbiorowości społeczne
*Dane wartości są podzielane( uznane za właściwe) oraz realizowane
(Goodman) – zbiór ludzi o wspólnej kulturze, wspólnym terytorium i wspólnej tożsamości. Ludzie ci oddziałują na siebie w społecznej sieci wzajemnych stosunków, interakcji, kanały oddziaływania
(J. Szczepański) – struktura społeczna to sposób ułożenia i przyporządkowania sobie członków grupy, instytucji, podgrup oraz innych elementów tej grupy, tj. symboli, wartości, stosunków
(Domański) – immanentny atrybut każdego społeczeństwa, układ stosunków, hierarchii, stosunków między ludźmi, kategorii społecznych, instytucji i innych elementów. Kładzie nacisk na dynamikę między elementami struktury, układ ten daje się wyodrębnić w hierarchii globalnej i mikroskali.
Zasady organizacji państwa i aparatu administracyjnego
Mechanizmy stratyfikacji
Układ sił zaangażowanych w walkę o władzę i wpływ polityczny
Formy życia rodzinnego
Stosunki towarzyskie
Style życia
Wzory zachowań wyborczych
Działania ekonomiczne jednostki
Potrzeby jednostki
^mikro i makro skala
# brak rozgraniczenia między pojęciem struktury i społeczeństwa( Cooley, Parsons, Znaniecki
# rozróżnienie – Marks, Engels, Durkheim, Simel
Struere, łac. – konstruować, budować.
II wykład
Spojrzenie na strukturę jako całość znajdujemy w wiedzy o grupach społecznych: układ elementów, dynamika relacji miedzy elementami grupy społecznej.
Dwa aspekty struktury społecznej:
Wymiar empiryczny – wyróżniamy 4 podstawowe poziomy struktury świata
Ludzie, ich zachowania i relacje między nimi, ujawniane postawy, opinie. Należy do zjawisk indywidualnych
Małe grupy społeczne, w których interakcje przebiegają na zasadzie,, twarzą w twarz”.(rodzina, grupy rówieśnicza, społeczność lokalna)
Wielkie grupy społeczne, w których interakcje mają charakter pośredni i często oparte są na występowanie wspólnych korelatów świadomościowych( wspólny naród, religia)- klasy społeczne, warstwy społeczne, partie, organizacje religijne
Wielkie systemy społeczne – społeczeństwa globalne
2,3,4 należą do zjawisk społecznych.
Między zjawiskami indywidualnymi a społecznymi zachodzą zależności, relacje. Decyzje podejmowane w kontekście społecznym mają wpływ na decyzje indywidualne ludzi( sytuacja w jednym kraju, a wyjazd za granicę)
Wymiar teoretyczny – wyróżnia się inne poziomy:
Działania jednostek
Mikrostruktury społeczne – małe grupy społeczne
Makrostruktury społeczne – wielkie grupy i systemy
Te 3 poziomy określamy mianem rzeczywistości społecznej
Rybicki wyróżnia poziom mezzostruktury – struktury pośredniej
Chodzi o poziom struktury odnoszący się do społeczności lokalnej- grupy pracy itd.
Na strukturę społeczną można spojrzeć pod kątem dynamiki procesów się w niej toczących. Wyróżniamy
Procesy grupotwórcze- tworzenia nowych struktur, zróżnicowanie nierówności
Procesy reprodukcji – odtwarzanie się istniejących układów strukturalnych, zróżnicowań. Przykładem może być Górny Śląsk, gdzie była odtwarzana struktura zawodowa, która była dziedziczona.
Procesy atrofii - zanikania zróżnicowań, rozpad struktur. Mówimy tu np. o rozpadzie struktur zw. Z zawodem górnika. Mamy też do czynienia z rozpadem rodzin, więc w pewnym sensie można mówić o atrofii.
Poza obszarem dynamiki, można wyodrębnić układ struktury aktualnie istniejący, składający się z powyższych elementów, doświadczający tych procesów
Wyróżniamy
układ antycypowany – przewidujemy, że układ będzie się zmieniał
układ idealnym – pożądanym, normatywnym układu struktury, np. koncepcja społeczeństwa obywatelskiego, gdzie obywatel jest zobowiązany działać na rzecz innych, wyjście poza swoje Ja. Ludzie współtworzą jakieś dzieła, angażują się w politykę. To społeczeństwo jest ideałem, który nigdy nie będzie zrealizowany. Około 20% Polaków jest zaangażowanych w działalność obywatelską.
Rybicki uważał, że granica między małymi a dużymi strukturami jest dość płynna i trudno ustalić jasną granicę. Wg niego makrostrukturę charakteryzuje samoistność, a mikrostruktury niesamoistność, niemożność istnienia bez tej obudowy makrostrukturalnej. Zwrócił też uwagę na 2 odmiany małych struktur
Grupę społeczną – całość złożoną z osób
Społeczności składające się z grup społecznych i uczestnictwo w nich jest:
- bezpośrednie –
Członkowie społeczności lokalnej są członkami tych małych grup.
^ ogólne tło!!
Grupa społeczna( Szczepański) – jest całością ułożoną w system wg określonej zasady przyporządkowującej jej elementy składowe w taki sposób, aby mogła jako całość wykonywać swoje zadania, aby członkowie mogli wykonywać funkcje im wyznaczone, aby środki, elementy materialne, wartości, symbole były wykorzystywane prze członków, aby grupa jako całość mogła trwać i rozwijać się.
Mamy tu sformułowanie, że grupa jest całością, a nie tylko zbiorem jednostek. Jest ułożona w system wg określonej zasady, mamy tu zatem uporządkowanie, wg której jest uporządkowana i mamy zadania jakie stoją przed grupą, czyli cele, inaczej wartości. Wykonywanie funkcji łączy się z wykonywaniem owych zadań, które mogą być nakierowane na inne grupy lub społeczeństwo, oraz na siebie. Każda grupa, by działać musi mieć środki materialne( np., pomieszczenie, pieniądze, media). To ma być wykorzystywane, by grupa mogła trwać i rozwijać się( Komentarz).
Grupa społeczna(Goodman) - to 2 lub więcej osób, mające poczucie wspólnej tożsamości, i między którymi zachodzą strukturalnie uporządkowane interakcje, oparte na wspólnym zestawie oczekiwań co do partnera.
Mamy tu doprecyzowanie co do ilości osób, ale ten zbiór musi mieć poczucie wspólnej tożsamości( świadomość odrębności, przynależności do grupy). Mamy interakcje, ale nie są one przypadkowe, wg określonych rytuałów). Zestaw oczekiwań co do partnera to oczekiwanie wpływające z roli społecznej ( komentarz).
Grupa społeczna ( Turowski) – to zbiory ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizację.
Mamy tu zbiór ludzi. Żeby działać trzeba się kontaktować, musi się pojawić więź społeczna, Ludzie tworzący grupę wytwarzają wewnętrzną organizację.
Jak można scharakteryzować grupę społeczną?
Jedni uważają, że grupa społeczna (Walczak – Duraj)
to zbiorowość względnie trwała,
grupa jest zbiorowością zorganizowaną, w której poszczególne role są wyraźnie zdefiniowane
W Zbiorowości określanej mianem grupy zachodzą względnie trwałe interakcje i stosunki
Grupa społeczna składa się z wybranej i ograniczonej liczby członków . Członkostwo w grupie i subiektywne poczucie przynależności.
Grupa społeczna( Hanna Poddworna) – odwołuje się do koncepcji Mertona. Grupą społeczną można nazwać tylko taki zbiór ludzi, który spełnia następujące kryteria:
Między członkami zachodzą interakcje, przebiegające wg ustalonych wzorów. Osoby będące członkami pozostają w ustalonych stosunkach społecznych – to kryterium obiektywne.
Osoby podejmujące ze sobą interakcje same określają siebie jako członków grupy, uważają się za grupę – kryterium subiektywne
Jednostki pozostające w interakcjach określane są przez innych jako członkowie grupy – kryterium subiektywne
Samo kryterium obiektywne nie wystarcza do wydzielenia grupy społecznej. O tym, że mamy do czynienia z grupą społeczną świadczy:
komunikacja członków grupy ze sobą,
uporządkowanie interakcji i nadanie im odpowiedniej struktury, co wyraża się zróżnicowaniem statusów i ról ludzi tworzących grupę.
Podzielane przez członków grupy są pewne normy i wartości.
Poczucie przynależności do grupy i odczuwanie tożsamości
Grupa społeczna(Szacka), kryteria grupy:
Obiektywne relacje zachodzące między osobami - interakcje
Między osobami występuje zagęszczenie interakcji
Czynnik subiektywny – świadomość wspólnoty, poczucie bycia grupą, postrzeganie siebie jako My
Te czynniki odróżniają grupę od przypadkowego zbioru jednostek, które są nazywane ,,niby grupami”
Wewnętrzne ustrukturowanie grupy – interakcje zachodzą według stałych wzorów.
Takie spojrzenie na grupę świadczy o podejściu interakcjonistycznym.
Istnieje podejście funkcjonalistyczne, kładące nacisk na wewnętrzne ustrukturalizowanie. Interakcja nie jest tak ważna, jest wtórna. W konsekwencji takiego traktowania się grupy pojawia się to, że grupa wytwarza własne normy, wartości, reguły postępowania, których przestrzeganie OBOWIĄZUJE ich członków. Grupa w ten sposób staje się instrumentem kontroli społecznej.
O ile wszystkie grupy są zbiorowościami, o tyle nie wszystkie zbiorowości są grupami
Athoc<athok>
III wykład
Struktura grupy
Jak można ująć ową strukturę.
Wg Turowskiego musi to być:
Zbiór osób
Wartości wspólno-grupowe( cele i zadania)
Więź społeczna
Wewnętrzna organizacja grupy(role społeczne, komunikacja, instytucje społeczne – układ władzy)
Jan Szczepański ujmuje to inaczej, uważa że jest to:
Układ pozycji społecznych członków grupy
Wzory interakcji wzajemnych oddziaływań miedzy członkami grupy
Wzory stosunków społecznych ( Coś więcej niż interakcje)
Wartości grupowe
Postawy wobec grupy
Koncepcja J. Szmatki uważa, ze mikrostruktury to 2 wymiarowy układ:
układ dominacji – podporządkowania( układ przywództwa)
wymiar przyjaźni – nieprzyjaźni( działania, wartości, postawy, czyli socjometria)
Wymiar orientacji instrumentalnej – orientacji ekspresyjno – emocjonalnej ( Struktura statusów i ról społecznych. Chodzi o to, czy owe role powiązane ze statusami są rolami instrumentalnymi(zadaniowymi), czy też dba o dobrą atmosferę w grupie.
Na te 3 wymiary nakłada się jedna struktura: komunikowania, łącząca te 3 wymiary. Ta struktura powoduje, że poszczególne wymiary w funkcjonowaniu grupy stają się powiązane ściśle i tworzą jedna strukturalną całość.
Koncepcja Stanisława Miki:
Wyodrębnił strukturę władzy – powiązania pozycji przez stosunki władzy( kto ma większe prawa)
Struktura socjometryczna – lubienie, odrzucenie. Postawy interpersonalne
Struktura komunikowania
Struktura awansu – chodzi o pewien typ powiązań między pozycjami społecznymi i o to, że powiązania uwarunkowane są możliwością obejmowania coraz wyższych pozycji w grupie. Nie zawsze konkretna pozycja w grupie daje awans( składnik).
Geneza powstawania struktury grupy.
Struktura grupy może tworzyć się w sposób naturalny(przez interakcje), mamy tu na myśli grupy nieformalne. Ileś osób się spotyka, podejmuje interakcje, wyznacza zadania do wykonania, w wyniku interakcji wynika struktura pozycji i występuje przez to zróżnicowanie pozycji i tworzy się struktura grupowa(Sherifowie). Struktura socjometryczna była punktem wyjścia: osoba najbardziej lubiana stawała się przywódcą.
W grupach formalnych pozycja jest nadawana od zewnątrz( wojsko). Tą drogą nadawania struktury jest formalnych dokumentów, a więc regulaminów, zarządzeń, jest to wcześniej ustanowione i ci, którzy tworzą grupę wchodzą w te przygotowane ramy struktury społecznej. Obok tego formalnego układu oddolnie tworzy się układ na bazie lubienia( socjometria). Obok dowódcy, który będzie pilnował zadań, będzie stał dowódca nieformalny, zajmujący się wspieraniem, wysłuchiwaniem i on będzie dbał o dobrą atmosferę w grupie. Ci przywódcy konkurują jakby, ale większe szanse w tym ma dowódca formalny.
Goodman uważa, że elementami muszą być:
Bliskość geograficzna i możliwość interakcji – sprzyja intensywności przyjaźni, interakcji, wspólnych działań i powstawaniu grupy społecznej
Podobieństwo między jednostkami – rasa, religia, pochodzenie etniczne, klasowe, wiek, poziom inteligencji i cech osobowości
Normy grupowe – powstają w wyniku stopniowego procesu interakcji między członkami grupy. Aprobują lub nie aprobują jakieś zachowanie. Owe normy są przykładem norm obyczajowych, każda grupa ma swoje.
Konformizm – wiąże się z normami grupowymi. Grupy są mniej tolerancyjne wobec zachowań odstających od norm, niż społeczeństwo jako całość( grupa jest mniejsza więc łatwiej kontroluje)
Zbiór osób(Znaniecki)
jako całość( ilość) – Od 2 osób do tysięcy jednostek(Turowski). Pojawiają się 3 kwestie:
jakie musi być to minimum osób – jeśli mamy diadę mamy mało możliwości interakcyjnych. Jeśli mamy 3 osoby nieco się to komplikuje( można np. tworzyć koalicje – dwie osoby na jedną)
w jaki sposób liczebność grupy wpływa na pozostałe elementy, funkcjonowanie, - im większa liczba członków tym mniejsza jednolitość. Pojawiają się różnicę w poglądach. Przez to wiele grup ogranicza członków( grupy przestępcze, spiskowe). Im większa liczebność tym większa pasywność. Im większa liczebność tym bardziej spada częstotliwość i poziom komunikacji. Jeśli większa grupa nie podzieli się na podgrupy to będzie nieciekawie…
(Simmel) – jeśli mamy do czynienia z mała grupą to nie ginie z pola widzenia jednostka i jej potrzeby. Jeśli liczebność się powiększa to odrywa się od potrzeb jednostki na rzecz ogólnych idei. W dużej ilości pojawiają się wielkości skrajne. ,, To co ma być wspólne wielu osobnikom, musi być dostępne także dla najbardziej prymitywnych wśród nich”. Liczebność ma wiązać się z warunkami w jakich grupa ma spełniać funkcje( terytorium, w którym grupa ma działać)
w jaki sposób elementy konstytutywne grupy wpływają na liczebność(wpływ dwustronny)
jakość( czym się powinni charakteryzować). Owa jakość członków jest uzależniona od typu grupy( będzie chętnie przyjmować nowych członków czy nie)
IV Wykład
Konformizm
Mówimy o różnych definicjach konformizmu. Na ogół mamy do czynienia z 2 zjawiskami:
Konformizm jako zgodność, zbieżność istniejącą między członkami grupy i dotyczącą norm, postaw i zachowań. Taka sytuacja prowadzi do podobieństwa zachowań i wygłaszanych opinii; okazuje się, że do tego podobieństwa przyczyniają się obowiązujące normy – to one powodują, że członkowie grupy zachowują się tak samo. Taki typ konformizmu nazywamy uniformizmem. Zawsze jest malutki margines osób, którzy częściowo podporządkowują się, jednak ponad 90% dostosowuje się całkowicie do norm.
Konformizm jako poddawanie się naciskom grupy – chodzi o odmienną sytuację: różnica polega na tym, że ktoś ma początkowo inne poglądy i pod presją grupy zmienia te poglądy i przyjmuje jako swoje. Prowadzi to również do uniformizmu, jednak początkowa faza jest tu inna.
Eksperyment Asha nad porównywaniem długości linii – wpływ jednych na drugich.
Czynniki decydujące o naszym podporządkowaniu się wpływom:
Cechy i skład grupy wywierającej nacisk – jeżeli członkowie grupy wysoko oceniają daną grupę( czują się wyjątkowo) normy grupowe są internalizowane i realizowane – mamy do czynienia z mechanizmami endogennymi(wewnętrznymi – internalizujemy normy i wiemy, że chcemy ich przestrzegać). Jeśli oceniają nisko swoją grupę, to konformizm jest mniejszy, a normy są realizowane przez sankcje. Tu naciski są zewnętrzne – jeśli ich nie będzie, to norma nie będzie realizowana. Moralność radarowa – nakierowanie na opinie innych( jak mnie widzą? Jak oceniają – wytyczne naszego zachowania).
- Stopień jednomyślności grupy – jeśli wszyscy uważają, że coś trzeba zmienić, to osoba na którą wpływ jest wywierany ulegnie
- wielkość grupy wywierającej nacisk – im większa grupa, która wywiera nacisk, tym większy konformizm( jednak z pewnymi granicami). Są też granice w tej liczebności.
- stopień kompetencji członków grupy w dziedzinie, w której jest próba wywierania nacisków na jednostkę – jeśli osoby znają się na czymś, to bardziej oddziałują, ale tu często dochodzi do manipulacji( powoływanie się na tzw. Ekspertów – szczególnie w mediach).
- obecność autorytetów( osób znaczących dla jednostki) -
podobieństwo członków grupy do osoby, na którą wywierają nacisk
spoistość grupy. – to stopień w jakim członkowie grupy są ze sobą związani. Grupa jest spójna, gdy jej członkowie spędzają ze sobą dużo czasu i mają liczne i silne kontakty. Spójność wzrasta w momencie poczucia zagrożenia z zewnątrz.
Cechy zadania lub sprawy, której dotyczy nacisk – im mniej jasne jest zadanie, tym nacisk na jednostkę jest mniejszy. W sytuacjach niejasnych korzystamy z pomocy innych ludzi( gdy nie wiemy jak się zachować, co myśleć). Im trudność wykonania zadania jest większa, tym częściej szukamy pomocy u innych ludzi.
Cechy osób, na które wywierany jest nacisk
Cechy osobowości sprzyjające i nie sprzyjające wpływowi
- płeć osoby – kobiety wskazują wyższy stopień ulegania
-inteligencja – twórczy sposób myślenia. Osoby twórcze są mniej podatne na wpływ
- zdolność abstrakcyjnego myślenia – jeśli ktoś myśli konkretami ten bardziej podporządkowuje się w grupie.
- wiara we własne siły – wysoka samoocena obniża stopień konformizmu
-przekonanie o własnych kompetencjach – wpływa negatywnie o konformizm – jeśli ktoś jest przekonany, że się zna to wpływ będzie większy.
- pozycja członka w grupie – związana z jego akceptacją jakie mu grupa okazuje. Najmniej konformistyczne są osoby najbardziej akceptowane przez grupę. Niekonformistyczne są osoby nieakceptowane i odrzucane. Najbardziej konformistyczne są osoby średnio akceptowane i nie odrzucane( nie wychylają się ).
Potrzeba afiliacji – potrzeba przebywania i kontaktu z innymi ludźmi – kto ma ją silną ma większą skłonność do konformizmu.
Potrzeba udzielania pomocy innym ludziom – jeśli chcemy pomóc komuś, musimy mieć zaufanie tej osoby, więc nie możemy okazywać nonkonformizmu.
Potrzeba osiągnięć – łatwa kariera= schowany konformizm
*tumiwisizm.
V wykład
Więzi społeczne to element konstytuujący grupy. Różni socjologowie różnie na nie patrzą: jedni mówią, że to element bez którego grupa nie może powstać, drudzy mówią, że więź społeczna jest poza grupą, to grupa jest podporządkowana samej więzi społecznej.
Więź społeczna( Szczepański) – każda grupa jeśli ma trwać musi mieć coś co trzyma ją wewnętrznie, powoduje lojalność członków, zapewnia zaspokojenie potrzeb w jej ramach, pomaga grupie się rozwijać i utrzymać.
Od tego coś zależy niemal wszystko co się dzieje w grupie, daje efekt powstania grupy społecznej trwającej w czasie.
Wieź społeczna(Jacher) – więź społeczna to pewien zespół psychicznych postaw wspólnym członkom zbiorowości, łączących ich w jedną całość.
U Jachera mamy skoncentrowanie się na aspekcie subiektywnym(psychika), a u Szczepańskiego na obiektywnym. Jacher uważa, że wskaźnikami więzi jest istnienie kontaktów społecznych między członkami grupy, istnienie wspólnych działań, istnienie wspólnych wartości, istnienie świadomości więzi( ,,my” coś zrobimy).
Drogą do poznania więzi społecznej jest obserwacja zachowań, postaw wobec siebie, wzajemnych relacji, odniesień, sympatii, antypatii, preferencji członków grupy, interakcji( sprawdzenie czy więź istnieje w grupie).
Więź społeczna(Turowski) – to fakt uzależnienia się lub zjednoczenia członków danego zbioru ludzi wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji społecznych.
Tu znów w centrum stają wartości( zadania) i funkcje społeczne( też wartości w ujęciu społeczno – strukturalnym).
Najpierw musi zaistnieć obiektywne podłoże związków między ludźmi( terytorium, organizacja zbiorowego życia). Gdzieś w jakiś obszarze ci ludzie musieliby się spotkać( styczność przestrzenna), prowadzi to do styczności psychicznej – wzajemnie się interesujemy(dwustronnie lub jednostronnie), oddziałujemy na siebie( styczność społeczna, interakcje). Bez nich więź by nie powstała.
Dwie orientacje
Całościowa koncepcja więzi społecznej- integracyjna(Szczepański) – nie jest konstytutywnym elementem grupy. Jest w grupie i poza grupą(skala makro i mikro) nadając spójności życiu społecznemu. Jest utożsamiana z integracją zbiorowości, z wewnętrzną organizacją. Wszystkie elementy konstytutywne grupy są podporządkowane więzi.
Turowski krytycznie wyraża się o tym stanowisku, bo więź zespala jednostki w jedną całość, wobec tego nie może istnieć poza grupą.
Robert Nisbet – Elementy więzi społecznej:
*interakcje,
*społeczne agregaty( zespoły społeczne, w które ludzie wiążą się ze sobą – organizacje),
*społeczny autorytet( czynnik wewnętrznego porządku w zbiorowości),
*role społeczne(drugiego człowieka spotykamy jako wykonawcę roli społecznej),
*status społeczny( zw. z hierarchia i stratyfikacją – różnice między ludźmi będącymi członkami tych agregatów społecznych)
* Normy społeczne – regulują interakcje
*Społeczna entropia – to zachowania opozycyjne w stosunku do ról, norm, autorytetów. Przeciwko rolom społecznym.
Homans – utożsamia więź społeczną z interakcją społeczną. Podstawą integracji są 3 procesy dokonujące się w grupie: interakcja, postawa emocjonalna( uzewnętrznia się w kontakcie), działalność członków grupy. Te 3 procesy przebiegają w dwóch układach
- w systemie zewnętrznym – obejmuje to wszystko co jest związane z trwaniem grupy w danym środowisku( zachowanie dynamicznej równowagi grupy w stosunku do otoczenia). Integracja wyraża się konformizmem członków grupy jako całości w odniesieniu do szerszej społeczności – to efekt akceptacji różnych form kontaktów, postaw, otoczenia. Grupa nie podważa ogólnospołecznego porządku, jest zintegrowana ze społeczeństwem.
- w systemie wewnętrznym - wyłoniony ze współżycia ludzi między sobą w grupie. Forma równowagi społecznej we wnętrzu grupy. Integracja ujawnia się przez formy przywiązania( w wyniku kontaktów itd.).
Cząstkowa więzi społecznej- więź jest odrębnym czynnikiem konstytutywnym grupy.
- psychospołeczne ujęcie – podkreśla się świadomość. Kładzie się nacisk na poczucie solidarności, identyfikacji grupowej. Ossowski mówi, że jest to aprobująca świadomość przynależności do grupy, świadomość wspólnych interesów, gotowość przekładania interesów grupy ponad własne. Durkheim – świadomość zbiorowa( zespól wierzeń uczuć, idei, które trwają mimo przemiany pokoleń).
-Strukturalistyczne ujęcia – Turowski - zjednoczenie ludzi wokół wspólnych wartości i społecznych funkcji. Szczepański- to ogół stosunków zachodzących między członkami grupy podporządkowany stosunkowi dominującemu
- dwuaspektowe ujęcie – Szczepański-subiektywne postawy, nastawienia, dążenia są ważne, ale nie jedyne i nie wystarczające. Paweł Rybicki - pokazuje dwie płaszczyzny więzi:
1. dające się rzeczowo określić związki między ludźmi, wspólności( terytorium, języka, krwi).
2. stany i akty świadomości- poczucie szczególnej łączności z drugim ludźmi – manifestacja w działaniach.
Jan Turowski – ogół stosunków społecznych wiążących członków w danym zbiorze ludzi oraz postaw członków tego zbioru do grupy jako całości. Intensywność postaw, stopień działań w ramach stosunków grupowych może mieć różne nasilenie, może być asymetryczne.
Wyodrębniamy 3 kategorie więzi:
więź naturalna, Rybicki - Więź jako coś naturalnego, spontanicznego( matka – dziecko)
Więź zrzeszeniowa(dowolnie stanowiona) Więź jako intencjonalny związek, oparta na zasadzie umowy, Występuje tu zaangażowanie emocjonalne
Więź stanowiona z zewnątrz, pod przymusem(Walczak - Duraj )- Więź jako przymus, nacisk, coś zewnętrznego, narzuconego. Brak więzi emocjonalnej.
Kryteria styczności społecznych
Więź typu osobistego – w grupach pierwotnych(rodzina, przyjaciele)
Więź typu prywatnego
Więź o charakterze publicznym, przelotnym, pośrednim
Stopień wzajemnych związków i zależności między jednostką i zbiorowością:
Więź całkowita – wtedy gdy jednostka identyfikuje się całą osobowością ze zbiorowością, do której należy( grupy żarłoczne)
Więź częściowa – obejmuje niektóre aspekty i rodzaje wzajemnych oddziaływań zachodzące między jednostką a zbiorowością. Pełni tu jednostka tylko niektóre role społeczne, co powoduje, że identyfikuje się z innymi zbiorowościami.
Stopień sformalizowania więzi:
Formalna – utrwalona przez przepisy i prawo(między wspólnikami w firmie)
Nieformalna – formowana na gruncie emocjonalnym, obyczajowym( więź przyjacielska).
Kryterium trwałości więzi społecznej:
Więzi długotrwałe – np. rodzinne
Krótkotrwałe – kibice na meczu sportowym, członkowie tłumu.
Typy pośrednie między powyższymi
Ustruktalizowanie więzi:
Więź nieustruktalizowana – krótkotrwała, najczęściej w tłumie( silne emocje)
Więź ustruktalizowana –
Koncepcja Toennisa - podział:
a)wspólnota
b) społeczeństwo
Miejsce w jakim więź się tworzy(Jacher)
Więź w rodzinie(Leon Diczewski) – kompleks sił przyciągających członków rodziny do siebie i wiążących ich nawzajem. Wypływa ze wspólnych zdarzeń, przeżyć emocjonalnych, działania, stosunków zależności, więzów krwi, postaw wobec innych, wartości, wydarzeń, z przepisów gospodarczych, religijnych, obyczajowych. Odróżnia 3 aspekty więzi
Więź strukturalno – przedmiotową – wynika ze struktury rodziny( ktoś jest młodszy, ktoś starszy), z funkcjami członków rodziny. Wynika też z działań na rzecz uzyskania materialnych podstaw życia, prowadzenie gospodarstwa domowego. Jest to aspekt spajający
Więź osobowa
Kulturowa - jest efektem przyjmowania przez członków rodziny podobnych wartości, zachowań. Przejawia się w sposobach spędzania Świąt, uroczystości rodzinnych
W typach społeczeństwa tradycyjnego mamy prymat więzi strukturalno – przedmiotowej( miłość pojawia się w trakcie małżeństwa). Kobieta ma być poddana mężowi i spełniać określone obowiązki( Podobnie jak w Islamie).
Współcześnie znaczenie ma aspekt osobowy – sfera miłości, uczucie pojmowane jako uczucie, które jak zniknie to możemy sobie szukać innych
Więź przyjacielska(towarzyska) – więź najmniej trwała, opiera się na wyborach zabawowych, rekreacyjnych i łączy ludzi o podobnych zainteresowaniach i pozycji społecznej. Podstawą tej więzi jest osobisty wybór człowieka – typ więzi osobowej.
Więź pracownicza - w tej więzi mamy do czynienia z:
Więzią zrzeszeniową
Więzią stanowioną
Więzią rzeczową - oparta na wykonywaniu wspólnej pracy
Więź osobista – między pracownikami ( jednych się lubi, drugich nie)
Więź lokalna
Więź miejska
Więź regionalna
Więź narodowa
Rozpad więzi
Mamy do czynienia, gdy pojawia się niemożność skutecznego działania, gdy przestają obowiązywać jakieś reguły – dezorganizacja społeczna(Znaniecki) lub anomia(Durkheim).Załamanie się systemu norm i wartości, a nowe się jeszcze nie wykształciły.
Dezorganizacja jednostkowa(Znaniecki) – przestępstwa, alkoholizm. Nie są one bezpośrednim wskaźnikiem dezorganizacji społecznej.
Roes- Dezorganizacja społeczna następuje wtedy, gdy znaczna część znaczeń i wartości przestaje być wystarczająco zinternalizowana, by kierować osobami będącymi w kontakcie fizycznym( zakłócona socjalizacja).
Nomos – prawo boże-
a\nomos – zaprzeczenie tego prawa - z tego wywodzi się anomia.
Merton – koncepcja anomii –zwraca uwagę na to, że mamy wartości mamy normy jak do nich dochodzić, ale że jest utrudnienie dochodzenia do tych wartości, omija się godziwy sposób osiągania tych wartości .( Wskaźnikami anomii są: przestępczość, rozwody itd.)
Anomia doświadczana subiektywnie – Merton przywołał skalę L. Srole. Mamy tu 5 wskaźników:
Przekonanie o obojętności przywódców społeczności lokalnej wobec potrzeb jednostki
Przekonanie, że niewiele da się osiągnąć w społeczeństwie, którego działanie jest postrzegane jako niemożliwe do przewidzenia i chaotyczne
Przekonanie, że realizowanie celów życiowych jest raczej niemożliwe
Poczucie bezsensu
Przekonanie, że jeśli idzie o społeczne i psychologiczne wsparcie, to człowiek nie może liczyć na własnych przyjaciół
Koncepcja Meckivera – Anomia oznacza stan świadomości człowieka wykorzenionego moralnie, który zamiast norm posiada tylko chaotyczne popędy. Został on pozbawiony poczucia wspólnoty, ciągłości i zobowiązania, stał się sterylny duchowo, reaguje tylko na samego siebie, a przedmioty wartości są elementem szydzenia, żyje filozofią zaprzeczenia.
Koncepcja alienacji - samotność w otaczającym go świecie
Seeman – wyróżnił 5 odrębnych rozumień alienacji:
Poczucie bezsilności - łączy się z przekonaniem jednostki, że od jej zachowania nie zależą skutki tego zachowania
Poczucie bezsensu – kiedy jednostka nie posiada minimum jasności koniecznej do podejmowania decyzji
Poczucie anomii - przekonanie jednostki, iż po to by osiągnąć cele, musi złamać normę, postąpić w sposób społecznie nieakceptowalny. Trzeba lekceważyć propagowane normy i wartości
Poczucie izolacji kulturowej i społecznej- poczucie wyobcowanie ze społeczeństwa i kultury. Towarzyszy temu przypisywanie niskiej wartości celom, które w społeczeństwie cenione są wysoko
Poczucie samowyobcowania - brak możliwości samorealizacyjnych( i tak mi się nic nie uda).
Pracownik wyobcowany to taki, który nie uczestniczy psychicznie we własnej pracy i czeka na sygnał jej zakończenia.
Wykład VII
Wewnętrzne organizacje grupy
Składa się na nią:
Struktura statusów i pozycji społecznych:
Używa się zamiennie tych terminów – pierwsze stanowisko(Merton)
Status = pozycja społeczna – miejsce zajmowane w strukturze społecznej
Goodman – status społeczny
2 opcja – rozróżnienie – pozycja społeczna( miejsce zajmowane w strukturze społecznej) a status wiąże się z prestiżem. W pierwszym mamy prawa i obowiązki a tutaj status łączy się z oceną
Goodman wyróżnił dwa typy statusów:
Przypisane – nadawane są jednostce przez społeczeństwo, czy grupę bez jej woli. Są nam nadawane przez sam fakt urodzenia i nie możemy wybrać swojej rasy, wyznania religijnego, płci, klasy społecznej. To w ramach społeczeństwa o strukturze tradycyjnej, w którym wszystko się dziedziczy przez urodzenie( po ojcu).
Osiągane – te, na które jednostka ma wpływ( małżeński, zawodowy, materialny). Tu ludzie sami kreują pozycję, dokonują wyboru. Ten typ statusów ma większe znaczenie w społeczeństwach rozwiniętych, zachodnich
Dominujący – status o dużym znaczeniu w społecznych interakcjach. Przynależymy do wielu grup społecznych i w każdej z tych grup zajmujemy pozycję społeczną. Dla kobiety np. najważniejsza jest rodzina, a dla mężczyzny praca. Utrata konkretnego statusu to klęska dla osobowości.
Typy statusów(Linton)
Utajony – te, które w obecnej chwili nie realizujemy( Realizując status studenta nie realizuje statusu rodziny)
Warto też sięgnąć do koncepcji Mertona. Wyróżnia zestaw statusów – wszystkie statusy, które realizujemy w danym momencie naszego życia. Oprócz tego Merton patrzy na statusy w perspektywie przemijania czasu, naszego życia. Tworzy pojęcie sekwencji statusów – żeby osiągnąć jakiś wyższy status, trzeba zrealizować statusy niższe(licealista- student).
Ze statusami wiąże się kwestia ról społecznych. Rola wywodzi się z pozycji społecznej, zresztą tak samo jak pojęcie. Pozycja społeczna jako coś statycznego, a rola to aspekt fizjologii organizacyjnej – obejmuje funkcje, adaptacje, dostosowanie się. Nie ma pozycji bez roli społecznej. Status się ma, a role się pełni.
Rola społeczna(Szczepański) - to względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych ludzi, przebiegających według mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego wzoru.
Jest jakiś zatem ustalony wzór, do którego mamy się zachowaniami dostosować. Nie są to jednorazowe zachowania, musi to być coś trwałego, spójnego i trwałego z wzorem. Z drugiej strony zachowania są zachowaniami na zachowania innych osób . Łączy podejście strukturalno –funkcjonalne(ustalony wzór) i interakcyjne( interakcje między osobami) – komentarz.
Podejście strukturalno – funkcjonalne – tutaj rola jawi się jako składnik struktury społecznej, jest ściśle powiązana z pozycją społeczną. Podejście to określa jak dana osoba ma się zachować w danej sytuacji i czego można po niej oczekiwać. Rola stabilizuje społeczeństwo – nakazy jak mamy się zachować. Rola jest zewnętrznym elementem w stosunku do człowieka – czeka na nas i my niejako wskakujemy w nią.
Z rolą związane jest to co nakazane, zakazane i margines swobody
Interakcyjna – rola pojawia się jako coś, co powstaje w procesach interakcji, jest tworzona. Zwraca się uwagę na to jak te role są odgrywane, a nie na to jakie te role są. Mamy do czynienia z zestawem ról
Merton wyróżnia dwa terminy :
Zestaw ról – to zespół zależności w rolach przypisanych jednostce ze względu na zajmowany status społeczny. Jeśli komuś przypisujemy rolę w rodzinie, to nie jest to jedna rola, ale cały szereg ról( żona – dziecko, żona – krewny) – wiąże się to z podejściem interakcyjnym.
Rola złożona - są powiązane z zestawem statusów. Odnoszą się do zespołów ról związanych nie z jednym, ale z wieloma statusami społecznymi.( żona, matka, nauczycielka, członkini partii).
Struktura roli(Lewinson) torcik :
1.wzory zachowań, scenariusze roli – to istnieje poza człowiekiem wytworzony przez grupę społeczną – element obiektywny
2. nasza subiektywna koncepcja roli – wewnętrzna definicja osoby tego jak ma działać.
3. wykonanie roli
a) Te 3 elementy jeden na drugim siedzą – społeczeństwa tradycyjne, gdzie w wyniku posłuszeństwa i obawy przed sankcjami przyjmuje się wymogi stawiane przez grupę. Grupa jest pierwsza, a jednostka się nie liczy ( - oczekiwania – własna koncepcja – wykonanie roli)
b) Nakładanie się oczekiwań grupy i własnej koncepcji w zależności od tego jak przebiega proces socjalizacji – dziś wiele zależy od sytuacji, niejednokrotnie dwa pierwsze elementy się wyłączają, wykluczają. Nasze własne subiektywne wyobrażenie roli nie pokrywa się z oczekiwaniami grupy, a wykonanie bardziej pokrywa się z naszymi subiektywnymi wyobrażeniami
c) gdy się pierwsze dwa elementy rozjeżdżają – albo mimo, że mamy inną koncepcję roli, to będziemy tę rolę grzecznie wykonywać( Np. strach przed sankcją) albo gdy wykonanie roli będzie zgodne z naszymi wewnętrznymi subiektywnymi koncepcjami.
Struktura roli(Jacek Szmatka)
Poziomy:
Strukturalnie narzucone nakazy roli – składnik grupy społecznej to jakby wykładnia systemu norm i wartości grupy(społeczne przepisy, żądania dotyczące działań). Dwa subpoziomy
Ułatwienia roli i dylematy roli - analiza czynników, które sprawiają, że owe przepisy roli są oczywiste, zauważalne, widoczne. W dylematach zaś te sformułowania, oczekiwania w stosunku do roli są nieostre. Np. w społeczeństwach tradycyjnych role rodzinne są ściśle określone – wiadomo co należy do kobiety a co do mężczyzny.
Osobowościowa definicja roli – te elementy roli, które zostały przez jednostkę zinternalizowane, przez co stają się częścią naszej osobowości. Pojawia się kwestia: to subiektywne znaczenie roli, tutaj element osobowościowy jest zależny i wypływa ze strukturalnych nakazów roli( jest zależny od pierwszego poziomu).
Koncepcja roli i wykonanie roli – Koncepcja roli – to co wyżej. Wykonywanie roli – aspekt behawioralny – to efekt z jednej strony oddziaływania wymogów strukturalnych i osobowościowych definicji roli.
W ramach struktury roli wyróżnił
Cechy podstawowe – to takie istotne, niezbędne dla danej roli. Stanowią o odrębności, które różnią ją od innych grup
Cechy peryferyjne – ich brak nie pozbawia roli istoty.
Chodzi o uwikłanie roli w kontekst społeczny. Pełniąc rolę studenta, to przyjmujemy różne role do partnerów interakcji. Szmatka pokazuje odwrotność tych elementów:
to co jest podstawą w zachowaniu( nauka) staje się peryferyjne( koledzy nie oceniają nas przez pryzmat nauki).
*Refleksywność – podążanie za bodźcami – tu nie ma czasu na refleksje
Dynamika roli społecznej
Od czego wykonanie roli jest uzależnione:
Od naszych cech biogennych i psychogennych – stan zdrowia może zdecydowanie wpłynąć na realizację roli studenta. Siła woli, inteligencja.
Wzór osobowy, który jest akceptowany w zbiorowości – Trudniej jest spełniać rolę studenta mieszkając w pokoju studenta, gdzie tę kwestię traktuje się lekko.
Sposób definiowania swojej roli przez podmiot- Bycie studentem: korzystanie z okresu młodości, nie jest się pracownikiem : różne podejścia osób.
Sposób definiowania roli przez inne osoby- inaczej definiują rolę studenta koledzy, inaczej nauczyciele akademiccy.
Stopień identyfikacji z grupą – im jest atrakcyjniejsza tym bardziej przyciąga.
Struktura i organizacja grupy oraz sankcje, jakie może grupa zastosować – zwarte grupy dysponujące odpowiednim systemem kar i nagród lepiej wpływają na swoich członków( armia).
(Turner) zwrócenie uwagi na:
Role pokrywają się z innymi rolami - rola męża pokrywa się z rolą żony, rola matki – rola dziecka.
Jednostki dążą do łagodzenia napięć w obrębie ról.
Jednostki uciekają od zachowań sprzecznych.
Maria Łoś – sposoby przyjęcia roli, ustosunkowania się do roli. 4 możliwości
I . Przystosowanie do roli –
Postawa identyfikacji z rolą – jest efektem procesu internalizacji roli i zachowań powiązanych z tą rolą.
Wdrukowanie roli – naznaczenie rolą w sensie pozytywnym lub negatywnym. Wynika z mechanizmów retrospektywnych interpretacji zachowań jednostki, która pełniła jakieś role kiedyś( coś co nam się przydarzyło odciska piętno na nasze zachowanie w konkretnej sytuacji).
Wrastanie w rolę – powolne przystosowanie się ról społecznie moralnie nieakceptowanych. Negacja krzywd, negacja ofiary, negacja roli.
Fetyszyzacja roli- chodzi o sytuacje kiedy jednostka przyjmuje konformistyczną postawę względem roli. Jest celebrowana ta rola ze względu na nią samą( role służbowe).
II .Manipulacja rola – pełniona rola pełni funkcje fasadowe, ułatwiające pełnienie innych ról. Owa rola traktowana jest instrumentalnie( a czy wie pan kim ja jestem?!).
III. Negacja roli – odrzucenie w jakimś stopniu roli pełnionej( np. w ruchach feministycznych jest odrzucana rola kobiety jako matki).
IV. Kreacja roli – tworzenie roli, której dotąd nie było. Ma miejsce w odniesieniu do jednostek innowacyjnych, twórczych( rola maklera giełdowego w latach 90, rolę biznesmana).
Kwestia konfliktów ról(Sztompka)
Konflikt między samymi rolami – rozbieżność oczekiwań społecznych wobec różnych statusów, ról zajmowanych równocześnie( np. konflikt między rolą studencką a rolą pracownika, między rolą rodzica a rolą zawodową).
Konflikt w obrębie jednej roli - rola jako coś co się składa z wielu segmentów w ramach jednej pozycji społecznej. W obszarze jednego segmentu są różne oczekiwania kierowana do osób pełniących rolę( inne oczekiwania wykładowców, inne znajomi, inne administracja).
Sprzeczność w obrębie pojedynczego segmentu roli – lekarz jest w relacji z pacjentem. Z jednej strony pacjent oczekuje od lekarza osobistej troski, współczucia, ale z drugiej jednocześnie chce być wyleczony co może wymagać bolesnej terapii.
Ciśnienie roli ( inny badacz)– konieczność realizacji wielu wykluczających się zachowań ze względu na zajmowanie różnych ról. To wstęp do konfliktu ról/
Satysfakcja z wykonywania roli oraz porażka- porażka wynika z braku przygotowania się do pełnienia określonej roli, braku wiedzy, umiejętności np. dorosła kobieta nie musi być kandydatką na dobrą matkę, będąc jednocześnie dobrą kandydatką na żonę.
Wyjścia odnośnie konfliktów ról
Możemy udawać , że jest się tym kogo się oczekuje
Pozostać sobą, ale narażamy się na dezaprobatę.
Wykład VIII
Przywództwo – utożsamiane z oddziaływaniem na grupę w dążeniu do określonych celów. Odnajdujemy tu umiejętność oddziaływania, ale też chodzi o cel nadrzędny – wykorzystanie umiejętności oddziaływanie, by grupa mogła osiągnąć cele. 2 przywódcy:
Zadaniowy –aby pilnował by zadania były zrealizowane. Popularni w grupach o niskiej zgodności statusów i gdzie jest duże zróżnicowanie pozycji społecznych. Ten typ przywódcy jest odrzucany w zależności od celów jakie stoją przed grupą i stopnia uznania członków grupy przywódcy.
ekspresywny, emocjonalny - Polega na dodawaniu otuchy grupy, wysłuchiwaniu, budowaniu dobrej atmosfery, skupia się na problemach towarzysko-emocjonalnych, podtrzymuje poglądy i zachowania otaczających go ludzi, pełni rolę konserwującą – ekspresywny, emocjonalny
Bywa, że jedna osoba może pełnić obie te role, ale rzadko się to zdarza. Zdarza się też, że te role stoją ze sobą w sprzeczności i mamy tu jasny podział( grupy zadaniowe).
Przeszkody w tym, aby być jednym i drugim:
Czynniki socjologiczne - niemożność pogodzenia ról zadaniowych z rolami emocjonalnymi. Bywają osoby, które są niewrażliwe na potrzeby innych osób, są twarde jakby brakowało im empatii, ale grupa kierowana przez takie osoby ma wysoki poziom osiągania celów. Specjalista może być nielubiany, ale szanowany.
Czynniki psychologiczne – każdy ma predyspozycje do podejmowania określonej roli. Ludzie o dużym poziomie empatii czasem czują potrzebę bycia lubianym, nie będą się narażać przez co nie mogą być przywódcą zadaniowym. Częstość interakcji takiego przywódcy będzie oscylować w granicy przeciętnej, by się nie narażać.
Czym jest przywództwo, jego źródła
Źródłem może być formalna struktura – kogoś się powołuje na stanowisko przywódcy w jakiejś formalnej grupie. To stanowisko daje uprawnienia formalne. Nie wszyscy przywódcy są kierownikami i nie wszyscy kierownicy są przywódcami. Przywództwo nieusankcjonowane jest ważniejsze niż wpływ formalny.
Co decyduje o tym, że jedni stają się przywódcami a inni nie?
Teoria cech psychicznych – trzeba posiadać pewne cechy psychiczne i biologiczne. Łatwiej zdobyć przywództwo będąc mężczyzną, człowiekiem o wysokim wzroście, o konkretnym głosie(Lipid). Jeśli chodzi o cechy psychiczne: inteligencja, charyzma, zapał, uczciwość, pewność siebie. Udało się wyodrębnić 6 cech wyodrębniających przywódcę:
Zapał i ambicja
Chęć kierowania innymi i wywierania wpływu
Uczciwość i rzetelność
Pewność siebie
Inteligencja
Rzetelna wiedza związana z zakresem odpowiedzialności
Te teorie cech psychicznych nie sprawdziły się, nie wszystko można za jej pomocą wyjaśnić. Charyzmatyczny przywódca różni się od zwykłego – ma jasną wizje celu, wie jak do niego dążyć.
- Niezwykłe zachowanie – przywódcy charyzmatyczni działają nietypowo, budząco podziw
- Ma wizerunek agenta zmiany – twórcy radykalnych zmian a nie jako osoby podtrzymujące obecny stan rzeczy
Podwładni tego przywódcy oceniają ich jako dynamicznych, są bardziej efektywni i pracują wydajnie, zarazem są bardziej zadowoleni niż podwładni przywódców o tradycyjnych zachowaniach.
Teorie behawioralne – skupiające się na zachowaniach przywódców. Spodziewano się, że to podejście okaże się lepsze wyjaśnieniu i przez to będzie miało skutki praktyczne. Tu pojawia się kwestia przywództwa zadaniowego i emocjonalnego. Badania wykazały, że tu najlepiej się sprawdza mieszanka cech, czyli z jednej strony zadaniowość, a z drugiej przejawianie empatii, przychylności, bo to rzutuje na atmosferę wzajemnego zaufania pracowników.
Teoria drogi do celu(House) – mamy tu cechy zachowań przywódców i jak on może się zachowywać:
- autokrata( przywództwo dyrektywne) – nakazujące, wymagające posłuchu
- demokratyczny – przywódca się dzieli swoją władzą i odpowiedzialnością:
- wspierające – kryterium nastawienia na potrzeby podwładnych
- uczestniczące – przywódca uczestniczy w sposób demokratyczny w zadaniach, mamy zadania, ale on nie nakazuje wypełnienia tych zadań
-nastawienie na osiągnięcia – może posługiwać się przywództwem dyrektywnym lub uczestniczącym, można też wspierać emocjonalnie osoby należące do zespołu.
Mamy obraz różnorakich zachowań przywódców i te zachowania dążą do wyników:
-efektywność
-osiągnięcia
- osiągnięcia prowadzą do zadowolenia.
Na tę drogę do celu wpływają:
Czynniki sytuacyjne, zewnętrzne(środowiskowe) – stopień formalizacji grupy narzucony z zewnątrz, narzucona struktura zadań
Czynniki sytuacyjne, wewnętrzne – umiejscowienie kontroli(LOC) – poczucie sprawstwa
- zewnętrzne umiejscowienie kontroli – udało mi się, nie jest to wynikiem mojego zasiłku( zdajemy egzamin, ale to przecież wykładowca się zlitował nad nami! Coś się samo zrobiło he he he).
- wewnętrzne umiejscowienie kontroli – ode mnie zależy co osiągnę itd. Lepiej będą czuli się w typie przywództwa uczestniczącego, demokratycznego. House wyróżnia tu też doświadczenie i zdolności.
Typ realizacji stylu grupom zależy od:
Jasność zadania - może pozwolić sobie na styl demokratyczny
Niepopularność przywódcy – przywódca nielubiany powinien sięgnąć do stylu autokratycznego
Zgodność opinii członków grupy – jeśli grupa jest zgodna, to można pozwolić sobie na styl demokratyczny. Jeśli jest zróżnicowanie to lepszy jest styl autokratyczny.
Grupa działająca w sytuacji niezagrożenia może pozwolić sobie na styl demokratyczny, a jeśli jest zagrożona to styl autorytarny. Jeśli zespół będzie przeciwdziałał skutkom powodzi to lepszy będzie styl autokratyczny, bo w stylu demokratycznym to działanie będzie wolniejsze.
Teorie uwarunkowań – skupiają się na wpływach sytuacyjnych, czyli to co House wymyślił – sytuacja zewnętrzna czy wewnętrzna może diametralnie zmieniać drogę do celu.
Fiedler uważał, że indywidualny styl przywództwa jest stały, wrodzony. Nie można zmienić stylu. Jak zwiększyć skuteczność przywództwa:
- wybrać przywódcę pasującego do sytuacji
- zmienić sytuację
Przywódcy zespołowi
- Jedynie około 15% menedżerów to urodzeni przywódcy zespołowi potrafiący współpracować i wspierać podwładnych.
- Drugie 15% nigdy nie nauczy się kierować zespołem, bo to sprzeczne z ich osobowością.
-Przywództwo zespołowe nie leży w naturze, ale mogą się jej nauczyć
Czym jest władza
(Turowski) - Władza to możność podejmowania decyzji o zachowaniach innych ludzi i możność podejmowania względem nich kar i nagród. Chodzi tu o ukrytą pod tym określeniem chęć kierowania innymi i modyfikację zachowań
(S. Mika) – możliwość wywierania wpływu na zachowanie przez osobę A na osobę B w taki sposób, że zrobi coś, czego w innej sytuacji by nie zrobiła. Inaczej mówiąc, to stosunek zależności, podporządkowania.
Porównanie przywództwa i władzy
- władza nie wymaga zgodności celów- wystarczy być formalnie podporządkowanym.
-przywództwo wymaga tych zgodności celów- przywódca by pełnić swoją rolę musi co nieco liczyć się z celami podwładnych, musi negocjować coś, bo podwładni wymówią mu posłuszeństwo
- badania nad przywództwem zwracają uwagę na styl – w jakiej mierze powinien wspomagać podwładnych a w jakiej mierze powierzać im odpowiedzialności w podejmowaniu decyzji
- badania nad władzą obejmują szerszy obszar i koncentrują się na taktykach wymuszania posłuszeństwa
Skąd pochodzi władza
Weber- władza zdobyta legalnie przez wybory, na mocy tradycji
Sposób samozwańczy – wykorzystanie odpowiedniego momentu sięgnięcia po władzę – czasem brak usankcjonowania władzy i poddani mogą wymówić posłuszeństwo
Władza się na czymś opiera. Mechanizmy:
Władza przymusu – jej źródłem jest wypracowana cecha posłuszeństwa. Jako dzieci wiemy, że należy słuchać rodziców, potem przenosimy to na osoby, które stoją wyżej. Występuje w grupach o strukturze formalnej
Władza oparta na Wiedzy – władza eksperta. Pozwalamy kontrolować zachowania osobom, które postrzegamy jako kompetentne( lekarzom powierzamy zdrowie).
Władza oparta na Nagrodach – ktoś kto ma władzę może manipulować nagrodami – nie tylko rozdawaniem ich, ale samą nadzieją pozyskania nagrody
Władza oparta na karze – to źródło wynika z uczenia się w procesie opartym na lęku
Władza odniesienia – wynika z podziwu dla drugiego człowieka i pragnienia by był z nas zadowolony. Jeśli ktoś jest wyżej jest dla nas autorytetem i będziemy działać tak, by się nie narazć.
(Likert) Styl autorytarno-despotyczny – przywódca stwarza klimat, że jego podwładni nie komunikują się z nim swobodnie. Przywódca dyktuje co ma być zrobione należy to wykonać szybko.
(Likert) Styl autorytawny-życzliwy(paternalistyczny) – przywódca nie ma zaufania do końca do swoich podwładnych, ale usiłuje być dobrym kolegą, prowadzić politykę otwartych drzwi, stara się być i ojcem matką.
(Likert) Styl konsultatywny – szef nachyla się do podwładnych i wysłuchuje ich opinii, natomiast nie koniecznie musi uwzględniać te opinie
(Likert) Styl demokratyczny – pomijanie stylu liberalnego, jest to zaprzeczenie zarządzania
W stylach liberalnych podwładni sami wybierają między sobą przywódcę.
- Style wywodzą z założeń co do osobowości człowieka.:
Teoria X - Są tacy przywódcy, którzy zakładają, że ludzie są leniwi i pracują dla nagród. Głównym narzędziem utrzymania efektywności pracowników jest strach przed karą.
Teoria Y – zakłada się, że ludzi z natury są aktywni, sami zakładają sobie cele, cieszą się z ich osiągnięcia, a głównym narzędziem osiągnięcia aktywności jest utrzymanie chęci do realizacji celów – nie trzeba ich pilnować.
Motywy u szefa:
a) motyw władzy w stylu autokratycznym
b) styl demokratyczny – motywacja osiągnięć i przynależności(afiliacja)
Klimat grupy:
Motywacja osiągnięć –przyjmowanie odpowiedzialności na siebie, pragnienie pracy twórczej i nowatorskiej, motywacja władzy.
Motywacja przynależności do grupy – potrzeba utrzymywania przyjaznych stosunków z ludźmi
Motywacja bezpieczeństwa - wiąże się z poczuciem zagrożenia w kwestii dochodów i pozycji społecznej
Jak rzutują motywy na klimaty
Motyw bezpieczeństwa – grupa będzie się chronić przed zagrożeniami za coraz bardziej szczegółowymi przepisami i normami. Najważniejsze są procedury!
Motyw władzy – w grupie mamy do czynienia z klimatem autorytarnym. Na ogół nie ma szacunku dla reguł i przepisów, ważne jest terminowanie - ukończenie przed czasem – odbieranie w 6,7 miesiącu życia dziecku.
Motyw osiągnięć – klimat innowacyjny - charakterystyczne są zespoły zadaniowe powołane do określonych zadań. Pozycja w grupie zadaniowej zależy od wiedzy, talentu, umiejętności, ale po wykonaniu zadania zespół się rozwiązuje po czym z kilku zespołów wyłania się kilka nowych, bo jest nowe zadanie. Awans poziomy – z jednego zespołu do drugiego.
Klimat towarzyski – dobre relacje w zespole, a cele mają drugorzędne znaczenie.
- Na strukturę przywództwa nakłada się hierarcha sympatii-antypatii, struktura afektywna.
Struktura afektywna małej grupy, Koncepcja Szmatki – wyróżniamy dwa aspekty:
Uczucie grupowe – całej grupy. Sfera powiązana z klimatami; Uczucia satysfakcji bądź frustracji, interpersonalne więzi i animozje, więzi z grupą, poczucie wspólnoty z grupą jako całością lub alienacją wobec grupy . W każdym razie chodzi o grupę jako całość
Struktura socjometryczna – kojarzy się z atrakcyjnością interpersonalną. Można to zbudować na podstawie prostych pytań: z kim chcesz siedzieć w ławce, kogo chcesz wziąć na bezludną wyspę? Uzyskujemy socjogram – hierarchę lubienia i nie-lubienia: widzimy kto jest lubiany, a kto nie. Ważne jest podobieństwo między sobą.
W grupach zadaniowych jest 2 liderów – zadaniowy i wyłoniony z podwładnych- ten, który dba o atmosferę*
Struktura komunikacji łączności
Komunikacja – przekazywanie informacji między członkami grupy, dokonuje się za pomocą języka symboli. Wyróżniamy 2 funkcje komunikacji(Turowski) :
Informacyjno-organizatorska – przekazywanie wiadomości między pozycjami w grupie. Nie mówimy o osobach lecz o pozycjach, statusach w grupie. Ubieranie kostiumy w postaci roli społecznej. Wyróżniamy różne typy komunikacji:
- z góry na dół i na odwrót – prezes>podwładni, podwładni> prezes – umożliwia funkcjonowanie grupy.
motywacyjno- inspirująca - wytworzenie atmosfery zaangażowania. Wpływa na relacje między ludzkich, zapewnia ciągłość wymiany wiadomości i myśli.
Wg innych autorów wyróżniamy następujące funkcji:
funkcja kontrolna – kontroluje zachowania członków na kilka sposobów. Oddolne komunikaty służą zarządzającym do kontrolowania sytuacji grupy
- funkcja kontrolna zw. z komunikacją nieformalną
b) motywacyjna - komunikacja pobudza motywację. Jeśli członkowie wiedzą co mają robić i im się to komunikuje, to świadomość celów i atmosfera przyczynia się do większego zaangażowania.
c) emocjonalna – komunikacja sprzyja wyrażaniu emocji
d) informacyjna – pokrywa się z koncepcją Turowskiego.
Proces komunikowania to proces, który odbywa się w przestrzeni dzielącej nadawcę i odbiorcę.
Typy komunikacji:
ustna - szybkość nadania i uzyskania komunikacji zwrotnej. Wadą jest to, że im więcej osób przekazuje komunikaty tym bardziej jest zniekształcony
Pisemna – jest materialna i sprawdzalna(dokładna data z dokładną godziną). Wadą jest to, że wymaga więcej czasu
Mimo różnych typów komunikacji. To istnieje wiele barier utrudniających dobrą komunikację:
Fizyczna – bariera braku czasu, komunikaty są coraz krótsze, szybko rzucamy sobie coś przez ramię. Szumy o charakterze wewnętrznym(Senność, zmęczenie), zewnętrzne( za zimno, za ciepło, hałas)
Językowe – wynikają z faktu, że nie zawsze te same słowa oznaczają to samo dla nadawcy i odbiorcy(Specjalistyczna terminologia).
Niezgodność komunikatów werbalnych i niewerbalnych – co innego komunikujemy słowami a co innego słowem.
Percepcyjne i interpretacyjne – na ogół słyszymy to co chcemy słyszeć. Bo ja wiem lepiej!!
Emocjonalne – wszystkie stany emocjonalne wpływa na trudność w komunikacji. Brak umiejętności słuchania partnerów. Dziecko wyczuwa, że niby je słuchamy a jednak nie.
Bariery związanie z manipulowaniem informacjami – chodzi o to, że nieraz złe wiadomości są skrywane, przekazywane w formie łagodniejszej.
Bariera braku zaufania i wiarygodności – gdy komuś nie ufamy nie przyjmujemy inf od niego
Bariery kulturowe – należąc do różnych kultur nie rozumiemy komunikatów jakie ktoś nam nadaje
Przeładowanie inf – trudno nam przyjąć wszystkie informacji.