WYKŁAD 4 – 28.10.2007

W przeszłości były różne modele bezpieczeństwa międzynarodowego.

Najstarszym modelem zapewnieni bezpieczeństwa międzynarodowego był model subordynacyjny. Charakteryzował się tym, że była zdecydowana przewaga jednego państwa, które było w stanie zapewnić bezpieczeństwo i wolność od zagrożeń zewnętrznych państwom znajdującym się w zasięgu jego oddziaływań.

Dzisiaj ten model bezpieczeństwa międzynarodowego jest nierealny. Niemożliwe jest aby jeden kraj zapewnił bezpieczeństwo innym, głównie ze względu na zmianę znaczenie użyci siły zbrojnej.

Innym modelem był model kooperacyjny (koordynacyjny), zakładał on wzajemne równoważenie się sił militarnych oraz specyficznych sił i interesów. Odmianami tego modelu po II wojnie światowej były modele:

1. Równowagi sił – zakładał utrzymanie bezpieczeństwa międzynarodowego poprzez zrównoważenie … między państwami lub ugrupowaniami w celu wzajemnej neutralizacji (lata 60-70 XX wieku)

2. Odstraszania – utrzymanie bezpieczeństwa narodowego poprzez „odstraszanie” potencjalnego przeciwnika od ewentualnego użycia siał. Model zbudowany na założeniu użycia broni atomowej (lata 1979-1991)

3. Bezpieczeństwa zbiorowego – w świecie próbuje się zbudować model bezpieczeństwa zbiorowego (uniwersalnego) pod przewodnictwem ONZ. Zapewni pokój wszystkim państwom, oparty jest on na idei współdziałania wszystkich państw tworzących system międzynarodowy. Jej zasadą jest przesłanka zbiorowej samoobrony. Napad na któregokolwiek z uczestników systemu międzynarodowego uznany będzie za napad na wszystkich pozostałych i zobowiązuje do przyjścia z pomocą napadniętemu. (Zasada jeden za wszystkich, wszyscy za jednego.)

4. Bezpieczeństwa spójnego – bezpieczeństwo regionalne oparte jest na systemie bezpieczeństwa spójnego. Bezpieczeństwo i współpracę … budować system bezpieczeństwa z danego obszaru przystępując wspólnie. Wszystkie państwa powinny być zaangażowane w tworzenie bezpieczeństwa i pokoju aby utrzymać pokój obecnie panujący.

System bezpieczeństwa regionalnego dla … wymaga następujących elementów:

1. Otwarty dla wszystkich państw danego regionu

2. Musi gwarantować jednakowy status wszystkim

3. Musi mieć zdolność pokojowego likwidowania sporów

4. Musi współpracować z Radą Bezpieczeństwa ONZ

NATO choć gwarantuje pokój swoim sygnatariuszom (27 krajów) nie jest w stanie zapewnić pokojowi całemu światu.

Zwierzchnictwo, niezależność utożsamiana jest z samo… i niepodległością państwa jako podmiotowi stosunków międzynarodowych.

Suwerenność jest atrybutem … od innych systemów władzy publicznej i niepublicznej.

Niektórzy teoretycy prawa międzynarodowego uznają suwerenność za podstawowy atrybut państwa i jego niezależnej władzy … ją jako samowładność i cało władność państwa.

Suwerenność władzy państwowej przejawia się i … na dwóch poziomach:

1. Zewnętrznym – oznaczających jej niezależność od władzy innych państw

2. Wewnętrznym – wyrażający jej zwierzchnią, uprzywilejowaną pozycję wobec wszystkich podmiotów politycznych działających w państwie

Dzisiaj mówimy nie tyle o suwerennej władzy państwa co o efektywności jej wykonywania na obszarze danego kraju.

Otóż suwerenność państwa … pojmować jako pewien proces, który również … pewnym współzależnościom.

Zasada suwerenności jest inaczej … na gruncie prawa międzynarodowego.

Przystępowanie Polski do unii wiąże się z ograniczeniami suwerenności jakie bierze na siebie Polska.

Ograniczanie suwerenności Polski po wstąpieniu do UE – przekserowanie części suwerennej władzy 3 instytucjom Europejskim: Radzie Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej, Europejskiemu Bankowi Centralnemu.

DZIAŁANOŚĆ ONZ I ORGANIZACJI REGIONALNYTCH KBWE/OBWE NA RZECZ POKOJOWEGO ROZWOJU STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

1. Geneza, struktura i działalność ONZ (United Nations)

2. Karta Narodów Zjednoczonych

3. Próby reform ONZ i jej przyszłość

4. Utworzenie i działalność KBWE/OBWE

5. Rola polski na forum ONZ, KBWE/OBWE

Liga Narodów

W 1920 roku po zakończeniu się I wojny światowej była pierwszą w dziejach powszechna organizacja międzynarodowa stawiająca sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa w świecie przez współpracę państw i narodów, poszanowanie traktatów i nie uciekanie się do siły we wzajemnych stosunkach, z siedzibą w Genewie. Powstała on z inicjatywy prezydenta USA Thomasa Wodorowa Wilsona. W latach 30 była nieefektywna w wyniku licznych konfliktów działań III Rzeszy. Przestała faktycznie funkcjonować w 1939 roku (rozwiązana formalnie w 1946)

Powstanie ONZ

Organizacja międzynarodowa utworzona w 1945 na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych; jej powołanie zostało poprzedzone przez kolejne deklaracje polityków oraz decyzje głównych mocarstw koalicji antyhitlerowskiej i antyjapońskiej podczas II wojny światowej,

1941 w Karcie atlantyckiej USA i W. Brytania sformułowały zasady kształtowania powojennego ładu świata,

1942 w Deklaracji Narodów Zjednoczonych, gdzie państwa sprzymierzone po raz pierwszy określiły się jako Narody Zjednoczone (NZ); kolejnymi etapami kształtowania instytucjonalnych ram powojennej współpracy w świecie stały się ustalenia konferencji:

1943 moskiewskiej, 1943 teherańskiej, 1944 konferencji w Dumbarton Oaks, 1945 jałtańskiej, podczas których precyzowano założenia i zasady funkcjonowania przyszłej organizacji międzynarodowych, sprawniejszej niż Liga Narodów, o możliwie szerokim zasięgu światowym, ale uznającej szczególną pozycję mocarstw.

Ostateczny tekst Karty Narodów Zjednoczonych opracowano podczas konferencji 50 państw (bez polski) sprzymierzonych w San Francisco (24 IV–26 VI 1945) i tamże podpisano 26 VI 1945; weszła ona w życie 24 X 1945. Polska posiadała w tamtym czasie dwa rządy: emigracyjny w Londynie i tymczasowy z ludzi wytypowanych przez Stalina; były spory który rząd jest ważniejszy; ostatecznie połączono dwa rządy i powstał Rząd Jedności Narodowej [80%-od Stalina,20% -inni członkowie]. W imieniu Polski Kartę Narodów Zjednoczonych w 16 X 1945 podpisał Oskar Lange.

Karta Narodów Zjednoczonych

Podpisana 1945 w San Francisco Karta Narodów Zjednoczonych stanowi podstawę prawną istnienia i działania ONZ; składa się z 111 artykułów oraz załącznika, którym jest statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości; formułuje cele, zadania, zasady funkcjonowania i działalności organów ONZ; ważne źródło współczesnego prawa międzynarodowego.

Najważniejsze organy ONZ:

1. Zgromadzenie ogólne Narodów Zjednoczonych (Wszystkie 192 państwa)

2. Rada Bezpieczeństwa (15 państw = 5 stałych + 10 Państw wybieranych na 2 lata)

3. Rada Gospodarcza i Społeczne (54 państwa wybieranych na 3 lata)

4. Rada powiernicza – nadzorowanie i kierowanie procesami dekolonizacji (obecnie nie odgrywa tak ważnej roli jak dawniej)

5. Sekretariat

Rada Bezpieczeństwa jest głównym organem odpowiedzialnym za międzynarodowe bezpieczeństwo i pokój; pełni funkcje bez przerwy; może m.in. podejmować decyzje dotyczące organizowania akcji zbiorowej (także militarnej) w celu zapobieżenia konfliktowi lub przywrócenia pokoju; liczy 15 członków, w tym 5 członków stałych, którymi są mocarstwa: Chiny, Francja, Rosja, USA i W. Brytania; członków niestałych wybiera Zgromadzenie Ogólne na 2-letnią kadencję (co roku 1/2 składu); uchwały Rady w sprawach merytorycznych wymagają co najmniej 9 głosów w tym wszyscy członkowie stali muszą być na tak, każdemu z członków stałych przysługuje prawo weta.

Rada Gospodarcza i Społeczna (początkowo 18 członków, obecnie 54) jest wybierana przez Zgromadzenie Ogólne na 3-letnią kadencję; zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi, kulturalnymi i prawami człowieka, inicjuje badania i konferencje, przygotowuje projekty konwencji, koordynuje działalność organizacji wyspecjalizowanych ONZ.

Budżet ONZ stanowią składki członkowskie wszystkich państw wchodzących w skład organizacji. Składki członkowskie ustalane są na podstawie PKB krajów członkowskich. Więc im kraj ma wyższy PKB tym większą % płaci składkę. USA – 25% budżetu ONZ; Japonia – 18%; Niemcy – 10%; W. Brytania, Francja, Włochy – 5-6%; Polska – 0,196% (28 miejsce); kraje o najmniejszych budżetach płacą składki w wysokości 0,001%.

Budżet ONZ o wielu lat wynosi tyle samo: 2,5 mld $

Próby reform ONZ

Obecnie słyszy się o dwóch wariantach zmiany ONZ:

1. Wariant skrajny – rozwiązanie ONZ i powalanie do życia zupełnie nowej organizacji

2. ONZ ma nadal istnieć ale trzeba dokonać reorganizacji w strukturach , funkcjonowaniu i finansowaniu budżetu, a także zmian w Karcie Narodów Zjednoczonych (niezmienianej od jej powstania)