WYKŁAD 3 – 14.10.2007
ROLA WIELKICH MOCARSTW W KSZTAŁTOWANIU STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH
Pojęcie i atrybuty wielkich mocarstw we współczesnych stosunkach międzynarodowych
Mocarstwa globalne
Mocarstwa regionalne
Współpraca i rywalizacja supermocarstw w świecie po zakończeniu zimnej wojny.
Mocarstwo to państwo, które ze względu na swój potencjał militarny i ekonomiczny pełni kluczową role w świecie. Takie państwo zajmuje centralną pozycję w stosunkach międzynarodowych.
Za mocarstwa w obecnym czasie uchodzą: USA, Francja, Wielka Brytania, Rosja, Chiny (stali członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ).
Status mocarstw miały w latach 1900-2007 kraje: USA, Rosja (ZSRR), Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Japonia, Włochy, Austro-Węgry, Chiny.
Pozycję mocarstwa określa zakres jego interesu i możliwości czynnego uczestnictwa w polityce światowej, możliwości reagowania na sytuację międzynarodową (ulegające permanentnym zmianom), stała dążność do działań o charakterze ekspansyjnym.
W praktyce międzynarodowej występują kraje odgrywające w społeczności międzynarodowej szeroką role oraz zajmują w nim w większym wymiarze lub mniejszym od innych
Współcześnie role międzynarodową wyznaczają wybrane przez państwa działania międzynarodowe.
Wśród parametrów, które oscylują położenie państwa w hierarchii strukturalnej społeczności międzynarodowej wymienia się następujące czynniki:
Demograficzne
Gospodarczo-surowcowe
Stopień zwartości narodowej
Czynnik terytorialny
Zasoby polityczno-militarne
Położenia geograficzne
Rodzaj i gęstość sieci powiązań międzynarodowych
Cele i strategie poszerzania swych wpływów poza granicami kraju
Percepcja swego miejsca w systemie międzynarodowym
W oparciu o powyższe kryteria państwa współczesne dzielimy na:
Siły pierwszej rangi mające znaczenie globalne (USA, Japonia, Chiny, UE)
Siły drugiej rangi, które zasięg działania ograniczają do swoich regionów geograficznych (Francja, Niemcy, kanada, Meksyk, Brazylia, Indie, Pakistan)
Siły trzeciej rangi, które ograniczają swe działania wyłącznie do regionów (pokrywa się z kategorią B, Europa Zachodnia – Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Europa Środkowowschodnia – Rosja, Ameryka Płd. – Brazylia, Ameryka Płn. - Meksyk)
Siły czwartej rangi, które mają wpływ na swych sąsiadów (Polska, Izrael)
Siły piątej rangi, które koncentrują swą działalność wyłącznie na przetrwaniu, nie prowadzą aktywnej polityki międzynarodowej (Białoruś)
W literaturze panuje inny podział państw na trzy grupy:
Mocarstwa uniwersalne i globalne – państwa, które w danym momencie górują nad innymi państwami (USA)
Mocarstwa sektorowe – które w części dziedzin lub na … obszarach odgrywają lub staja się odgrywać wiodące role (Francja, Niemcy, Chiny, Japonia, Brazylia, Indie)
Kraje małe i średnie – przestrzennie ograniczona możliwość prowadzenie dalszej działalności gospodarczej, politycznej i innych (Polska)
SUWERENNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTW W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH
Współczesne aspekty i czynniki bezpieczeństwa narodowego
Bezpieczeństwo narodowe
Suwerenność – istota i rola w polityce państw oraz międzynarodowych stosunkach politycznych
Suwerenność i bezpieczeństwo państw w dobie integracji i globalizacji
Czynniki jakie musi spełniać państwo aby było suwerenne:
Ważny dla wszystkich prządek prawny
Trójpodział władzy (ustawodawcza, wykonawca i sądownicza)
Monopol na stosowanie siły
Dzisiaj żadne państwo nie jest w stanie samodzielnie i suwerennie zapewnić bezpieczeństwa swym obywatelom, … swojego kraju, żywotności gospodarki. Dlatego nawet mocarstwa są skazane na współpracę z innymi krajami.
Czynniki które wpływają na bezpieczeństwo i suwerenność państw to:
Czynnik gospodarczy (produkcyjny)
Technologiczny rozwój
Stan finansów (płynność finansowa, zadłużenie)
Stan … środowiska naturalnego
Nowoczesne środki … i informacji
…
…
Między bezpieczeństwem narodowym a suwerennością państwa występuje swoiste sprzężenie zwrotne czyli nie może być państwo suwerennym jeśli nie jest krajem bezpiecznym i vice verso.
Bezpieczeństwo to swoisty kod informacyjny adresowany do partii, ich przywódców, organizacji międzynawowych, społeczności międzynarodowej, nakazujący podejmowanie działań na rzecz umacniania szeroko pojmowanego pokoju.
Tej kategorii nie można zdefiniować … są więc przesłanki … .
Bezpieczeństwo ogólnie dzielimy na:
Narodowe (dotyczy poszczególnych państw)
Międzynarodowe (dotyczy regionów, kontynentów, świata, obejmuje wiele państw)
Są różne definicje bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego:
Bezpieczeństwo to stan niezagrożenia, pewności, spokoju
Bezpieczeństwo to wolność od niebezpieczeństwa wybuchu czy gróźb wybuchy wojny
Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe to stan i proces zarazem, który ma na celu zapewnienie wewnętrznych i zewnętrznych warunków sprzyjających rozwojowi państwa jego życiowym interesom oraz …
Jeżeli zagrożone jest bezpieczeństwo narodu to zagrożone jest także bezpieczeństwo międzynarodowe.
Bezpieczeństwo międzynarodowe to suma i rezultat bezpieczeństwa każdego oddzielnie i wszystkich państw razem.