Wykładnia prawa c.d.

Domniemania interpretacji:

Jeżeli nie udowodni się czegoś innego, to przyjmuje się (domniemuje się ) że:

• norma prawna jest zgodna z konstytucją

• norma niższego rzędu jest zgodna z normą hierarchicznie wyższą

• prawodawca stanowi prawo w sposób racjonalna

• nie stanowi norm sprzecznych

• nie stanowi norm zbędnych

• dąży do społecznie aprobowanych celów

• liczy się z konsekwencjami empirycznymi podejmowanych decyzji

• dysponuje najlepszą wiedzą empiryczną

Dyrektywy preferencji:

• pierwszeństwo wykładni językowej oraz pomocniczości wykładni systemowej i funkcjonalnej(str.182)

• tylko ważne racje uzasadniają odstąpienie pierwszeństwa wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej

Materiały interpretacyjne:

• akty normatywne

• orzecznictwo sądowe

• doktryna prawnicza (literatura naukowa, komentarze, glosy, podręczniki)

• materiały przygotowawcze (sprawozdania komisji legislacyjnych, materiały z obrad parlamentu, komisji parlamentarnych, rządowych)

• projekty ustaw i innych aktów normatywnych

• materiały komparatystyczne (obce teksty prawne, orzecznictwo i doktryny)

* wyniki ekspertyz naukowych i opinie biegłych

* wiedza specjalistyczna, nieprawnicza

Teoria argumentacji

• model subsumpcyjny (sylogistyczny)- uzasadnienie przyjmuje postać wyprowadzania określonych następstw przyjętych z przesłanek na podstawie złożonych reguł inferencyjnych (reguł wnioskowania)

• model argumentacyjny (dyskursywny)- wymiana argumentów uzasadniających daną tezę: argumenty ,,pro” i ,,contra”. Dokonywanie ocen argumentów. Tylko wyjątkowo sprowadza się do zbioru prostych operacji logicznych.

Najważniejsze argumenty w uzasadnieniach prawniczych:

• normy prawne

• orzecznictwo sądowe

• poglądy doktryny prawniczej

• reguły egzegezy(interpretacyjne, kolizyjne, wnioskowań prawniczych)

• reguły i zasady pozaprawne

• opinie ekspertów i twierdzenia naukowe

Reguły wnioskowań prawniczych i toposy(topiki, argumenty)m prawnicze:

argumentum a simile- wnioskowanie z podobieństwa lub analogii (do ustawy-analogia legis, do prawa-analogia iuris), jeżeli dany fakt nie został unormowany przez przepisy prawne.

Np. 1) termin wniesienia pisma procesowego jest zachowany, gdy osoba uwięziona przed upływem terminu złożyła pismo w zarządzie więzienia

2) do użytkownika wieczystego można stosować przepisy o własności

3) do ugody zawartej w sprawie karnej wolno stosować przepisy o ugodzie w postępowaniu cywilnym.

Argumentum a contario- wnioskowanie z przeciwieństwa- zakaz stosowania podobnych lub takich samych konsekwencji prawnych do sytuacji, które są do siebie podobne. Gdy w kontekście danego przepisu prawnego występują zwroty typu ,,wyłącznie”, ,,jedynie”, ,,tylko”, to należy zastosować wnioskowanie z przeciwieństwa, ponieważ użycie tych zwrotów sugeruje, iż intencja prawodawcy było ograniczenie danej normy wyłącznie do faktów w niej wskazanych. W prawie cywilnym dopuszczalna jest analogia, jednakże w prawie karnym i skarbowym uznaje się analogię za niedopuszczalną (za niedopuszczalną uważa się analogię na niekorzyść oskarżonego, nie ma bowiem żadnych przeszkód żeby stosować analogię na korzyść oskarżonego).

Argumentum a fortiori

• jeżeli A, to tym bardziej B

• wnioskowanie z większego na mniejsze- komu wolno jest więcej, temu tym bardziej wolno jest mniej(jeżeli sąd może kogoś pozbawić władzy rodzicielskiej, to tym bardziej może tą władzę ograniczyć)

• wnioskowanie z mniejszego na większe- jeżeli zakazane jest mniej, to tym bardziej zakazane jest więcej

Reguły instrumentalnego zakazu i nakazu- jeżeli obowiązuje określona norma, to tym samym nakazane jest czynienie wszystkiego, co jest przyczynowo konieczne do realizacji tej normy.

Argumentum a coherentia- warunek racjonalności każdej argumentacji

Res iudicata pro veritate habetur – rzecz osądzona powinna być uważana za prawdziwą

Ne ultra petita partium – sądy i inne organy stosujące prawo są związane żądaniami stron

De minimis non curat praetor – argument usprawiedliwiający odmowę wszczęcia jakiegoś postępowania powołaniem się na błahość sprawy

Nemo plus iuris transfere potest quam ipse habet – nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada

Impossibilium nulla obligatio est – nie jesteśmy zobowiązani do świadczeń niemożliwych

Favor legitimas – prawo sprzyja temu co legalne

Ex iniuria ius non oritur – z działań bezprawnych nie może powstać prawo

Zasada proporcjonalności – środki naszych działań musza być dostosowane do celów, które przy ich pomocy staramy się realizować

Zakaz nadużywania prawa – art. 5 k.c. - Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Ignorantia iuris nocet, non excusat – nieznajomość prawa szkodzi i nie stanowi usprawiedliwienia

Iura scripta vigilantibus –

Nullum crimen, nulla poena sine lege- nie ma kary bez (przepisu) prawa; zasada prawna, w myśl której czyn tylko wtedy może podlegać karze, jeśli przewiduje ją wydany uprzednio przepis prawny; żaden czyn nie może być poczytany za przestępstwo, jeżeli prawo nie uważa go za takie.

Zasada prawa do sądu

Zasada niezawisłości sądów

Nemo iudex in causa sua – nikt nie może być sędzią we własnej sprawie

Audiatur et altera pars – wysłuchaj również drugą stronę

Praesumptio boni viri – domniemanie dobrej wiary

In dubio pro reo – wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść strony nie obciążonej ciężarem dowodu

In dubio pro libertate - w razie wątpliwości na korzyść wolności

Lex retro non agit – prawo nie działa w wstecz

Lex iniusta non est lex – prawo niesłuszne nie jest prawem