Ubóstwo

1. Definicja (tekst s. 341)

To pojęcie ekonomiczne i socjologiczne opisujące brak dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki, w szczególności w zakresie jedzenia, schronienia, ubrania, transportu oraz podstawowych potrzeb kulturalnych i społecznych.

"Ubóstwo to niemożność osiągnięcia minimalnego standardu życiowego."

"Ubóstwo to specyficzna indywidualna sytuacja niedoboru lub swoisty fenomen, wprawdzie relatywnie jednorodnych, ale zarazem zmarginalizowanych grup społecznych."

1. Przyczyny ubóstwa

Dzielimy je na dwie grupy:

Osobiste (tzw. zawinione):

• Nieudolność

• Lenistwo

• Niegospodarność

• Uzależnienia

Pozaosobiste (tzw. strukturalne):

• Strukturalne bezrobocie

• Spadek realnych dochodów wielu grup zawodowych

• Klęski żywiołowe

• Ograniczanie i wadliwe rozdzielanie środków na pomoc społeczną

1. Skutki ubóstwa

• Niski standard życia

• Pogorszenie stanu zdrowia

• Zaniżenie aspiracji edukacyjnych

• Brak dostępu do dóbr kultury, do wypoczynku

• Poczucie poniżenia, bezradności, obniżenie poczucia własnej wartości

• Wzrost ryzyka patologii społecznej (alkoholizm, przestępczość, rozbicie rodziny, przemoc domowa)

• Zepchnięcie na margines życia społecznego

1. Ubóstwo absolutne i względne (tekst w niebieskich klamerkach s. 342-343)

ubóstwo absolutne (bezwzględne): kryterium – warunki materialne nie zapewniające zaspokojenia minimalnych potrzeb człowieka:

• w węższym znaczeniu – stan niezaspokojenia minimalnych potrzeb organizmu ludzkiego – niemal takich samych w każdym miejscu i w każdym czasie;

• w szerszym znaczeniu – stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społeczeństwie i w danym czasie za minimalne;

ubóstwo względne: nadmierne rozpiętości w poziomie życia; istotna jest nie bezwzględna wysokość dochodów, lecz dystans między nimi;

1. Trzy stanowiska w kwestii przyczyn ubóstwa wg Schillera: (tekst s. 345-346)

teoria skażonych charakterów:

- ubóstwo jako naturalny rezultat indywidualnych defektów: brak aspiracji, zdolności itp.;

- słabości wynikają z brak motywacji do nauki szkolnej;

- każdy kto chce powiększyć swoje dochody może to zrobić;

- biedni nie włożyli więc odpowiedniego wysiłku;

teoria ograniczonych możliwości:

- ubożenie społeczeństwa może być rezultatem sił pozostających poza kontrolą jednostki;

- biedni nie mają równego dostępu do szkół, miejsc pracy;

- dyskryminacja w zarabianiu ze względu na płeć, kolor skóry;

- rząd nie obdarza biednych sprawiedliwie przywilejami, subwencjami – brak polityki protekcjonizmu;

teoria Wielkiego Brata:

- generalnie wina leży po stronie rządu – niszczenie bodźców do umocnienia niezależności ekonomicznej rodziny;

- uzależnienie przez wysokie podatki, programy socjalne;

1. Źródła ubóstwa we współczesnym świecie wg Triada Gildera (tekst s. 346- 347)

• praca – ubodzy pracują mniej i z mniejszym zaangażowaniem niż inni; akceptacja zapomogi jako trwałego sposobu życia; powstanie subkultury dobroczynności;

• rodzina – rozkład tradycyjnego monogamicznego małżeństwa i osłabienie roli mężczyzny jako głowy rodziny;

• wiara – w człowieka, przyszłość, wzajemne korzyści z handlu; ich brak powoduje upadek ducha pracy i przedsiębiorczości, niepowodzenia, frustracje;

1. Przyczyny ubóstwa w Polsce (tekst s. 349 – 350 )

• cechy sytuacji społecznej rodzin obniżające możliwości kształcenia dzieci i pogłębiające nierówności (Jarosz): pochodzenie robotnicze i chłopskie, niski poziom dochodów, niskie wykształcenie i kwalifikacje zawodowe rodziców, duża liczba dzieci w rodzinie;

• katastrofalna sytuacja mieszkaniowa;

• państwowy mechanizm alokacji dochodów;

• występowanie alkoholizmu w rodzinie;

• podeszły wiek i emerytura starego portfela;

• inwalidztwo;

• pozostawanie w kręgu subkultury ludzi ubogich;

+ przeczytać podkreślone części w książce

1. Wyznaczniki ubóstwa w Polsce

• niedożywienie,

• dezorganizacja życia rodziny;

• zaniedbania w warunkach mieszkaniowych;

• alkoholizm;

• enklawy ubóstwa i przestępczości;

1. Ubóstwo w nauczaniu społecznym Kościoła (tekst s. 351-353)

Kościół ocenia systemy społeczno- ekonomiczne z punktu widzenia ich zgodności z zasadami etyki chrześcijańskiej.

Przyczyny ubóstwa wg Jana XXIII:

• błędna polityka państw – nakładanie nadmiernych ciężarów na obywateli;

• naruszanie sprawiedliwości rozdzielonej przez niedostosowanie wysokości zarobków i płac do użyteczności społecznej pracy;

• szybszy postęp techniczno-ekonomiczny przemysłu niż rolnictwa – upośledzenie wsi względem miast;

Jan Paweł II opisuje niesprawiedliwą sytuację współczesnego świata, w którym obok olbrzymiego bogactwa, przesytu z nadmiaru, marnotrawstwa panuje, skrajna nędza. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest brak w stosunkach między ludźmi miłości oraz płynącego z niej miłosierdzia.

1. Granice/ mierniki ubóstwa (tekst s. 353)

• miernik absolutny oparty na kryterium niskich dochodów – urzędowa granica ubóstwa – USA;

• miernik relatywny – niski budżet rodziny czteroosobowej – USA;

• relatywna granica ubóstwa – Europa – dochód niższy niż 50% średnich dochodów gospodarstw domowych odpowiedniego typu;

• minimum socjalne – Polska – umownie ustalony poziom zaspokojenia potrzeb jednostki uznanych za społecznie niezbędne;

1. Walka z ubóstwem (tekst s. 359/ 360)

• liberałowie – dążenie do likwidacji ubóstwa w wymiarze absolutnym – zapewnienie wszystkim minimalnego poziomu dochodów; rozbudzanie przez państwo aktywności i ambicji ubogich, zwiększanie ich produktywności i szansy na sukces;

• autorzy postrzegający ubóstwo jako zjawisko względne – korekta podziału dochodów przez państwo: silnie progresywne podatki, rozbudowany system świadczeń społecznych, kontrola cen, zagwarantowanie płacy minimalnej, dotowanie przez państwo oświaty, służby zdrowia, mieszkalnictwa;

1. Kierunki działań w walce z ubóstwem w UE (tekst s. 360- 361)

• kształcenie zawodowe i oświata;

• stworzenie warunków korzystnej komunikacji społecznej i informacji z udziałem ubogich;

• gwarantowane dochody najniższe jako droga do samodzielnego zorganizowania sobie życia z pomocą państwa i społeczeństwa lokalnego;

• praca w środowisku i samopomoc;

1. Prewencja w walce z ubóstwem (tekst s. 362- 363)

zapobieganie jest lepsze niż leczenie:

• prewencja pierwsza – tworzy pozytywny program społeczny, plan społeczny;

• prewencja druga – określa obszary depresji społecznej i ustala program zajęcia się grupami największego ryzyka;

• prewencja trzecia – dotyczy jednostek i rodzin;

1. Projekt parasola (tekst s. 363)

mieszkańcy, pracodawcy, politycy, organizacje związkowe decydują co jest dobre dla społeczności lokalnej i plan ten egzekwują; presja na miejscową ludność i jej działania;

1. Projekt korzeni traw (tekst s. 363)

pomysły rozwijają się na dole podczas współpracy mieszkańców, urzędników, pracowników środowiskowych;