HISTORIA FILOZOFII - Odpowiedzi
Główne działy filozofii to:
- ontologia, gnoseologia, aksjologia
Filozofia jako dziedzina wiedzy:
- zawiera się w każdym światopoglądzie oraz ideologii
Współcześnie relacja miedzy filozofią a nauką:
- stanowi przedmiot sporów i nie ma jednoznacznego rozwiązania
Wyjaśnij następujące greckie terminy lub maksymy:
Arche – początek
Apeiron – bezgraniczny, pramateria
Atomos – niepodzielny
Eironeia – udawana niewiedza, kpina
Epoche – wstrzymanie czy epoka
Panta rei – wszystko płynie
Jakich zagadnień dotyczyły aporie Zenona z Elei? Podaj ich tytułu:
- Dychotomia
- Paradoks Achillesa
- Paradoks strzały
- Paradoks wyścigu rydwanów na stadionie
Intelektualizm etyczny za jedyny warunek dobra uznaje:
- wiedzę
Co zakłada zasada Homo mensura i kto ją sformułował?
Homo mensura (człowiek miara) - oznacza dla Protagorasa, że każdy człowiek jest sam dla siebie kryterium prawdy - wszystkie doznania zmysłowe i przeświadczenia danej osoby są dla niej prawdziwe. Ponieważ jednak ludzie się różnią, to pojęcie prawdy w znaczeniu obiektywnym nie ma sensu.
Jakie atrybuty przysługują bytowi idealnemu? (Platon)
- prawda
- dobro
- piękno, które są ideami
Na czym polega eudajmonizm Arystotelesa?
- to stan ducha, który osiągało się w momencie zrównoważonego zaspokojenia wszystkich swoich potrzeb, zarówno cielesnych jak i duchowych
- stanowisko etyczne głoszące, że szczęście jest najwyższą wartością i celem życia ludzkiego
Podaj nazwy i reprezentantów antycznych stanowisk etycznych, które dobro tłumaczy:
życiem zgodnym z naturą - Arystoteles
przeżywaniem rozkoszy - Epikur
brakiem cierpienia - Sokrates
wolnością (niezależnością) – Platon
Jakie relacje miedzy wiarą a rozumem wyjaśnili:
Tertulian - zakładał sprzeczność wiary i rozumu; Tertulian uważał, że nie tylko nie da się pogodzić wiary i rozumu, ale i nie trzeba - „wierzę, bo jest to niedorzeczność” (credo, quia absurdum).
Aureliusz Augustyn - Wiara i rozum są ze sobą nierozerwalnie związane. Poznanie i wiara kroczą tą samą drogą, drogą ku Bogu. Droga do Boga prowadzi poprzez wnętrze naszej duszy.
Tomasz z Akwinu - uważał, że wiara i wiedza stanowią dwie różne dziedziny poznania, które w poszukiwaniach prawdy o świecie uzupełniają się wzajemnie.
12. Prowidencjalizm jest stanowiskiem zakładającym, że Bóg:
bezwzględnie kieruje losem człowieka
13. Wymień najważniejsze przesłanki rozwoju nowożytnej nauki i jej prekursorów:
Galileusz- prawo ruchu wahadła. Zbudował wagę hydrostatyczną ; Sformułował prawo swobodnego spadania ciał. Zbudował lunetę astronomiczną i zastosował ją do obserwacji ; Odkrył góry na Księżycu, satelity Jowisza, fazy Wenus oraz stwierdził obrót Słońca dookoła osi a więc to, co było określone i przewidziane w teorii M. Kopernika. Matematyczne przyrodoznawstwo Galileusza koncentruje się na dwóch rodzajach zadań: A) hipotez matematycznych, B) egzystencjalnych zadaniach empirycznych.
Kartezjusz - wprowadził termin funkcja, a także nazwę liczby urojone. Zapoczątkował badania wielu problemów teorii równań algebraicznych. Sformułował twierdzenie Bézout; prekursorów fizyki klasycznej. Sformułował zasadę zachowania pędu oraz tzw. teorię wirów, według której materia Wszechświata znajduje się w ciągłym ruchu, wywołującym wiry wypełniającego wszechświat eteru; zajmował się również eksperymentami optycznymi, sformułował prawo załamania i odbicia światła.
Mikołaj Kopernik
rozpowszechnienie teorii heliocentrycznej (astronomia), pierwszy raz sformułowanej przez Arystarcha z Samos
sformułowanie prawa Kopernika-Greshama (ekonomia)
sformułowanie twierdzenia Kopernika (geometria)
d) Bacon -podział nauk ze względu na odpowiadające im władze duszy.
historia - pamięć (wszelki opis jednostkowych faktów)
poezja - wyobraźnia
filozofia - rozum (wszelkie poznanie ogólne - Bóg, przyroda, człowiek)
Bacon nie zajmował się obszernie istnieniem Boga, zakładając, że jest to sprawa wiary. Poznanie Boga za pomocą filozofii jest niemożliwe.
14. Człowiek:
- znajduje sie pomiędzy sferą duchową, a materialną (neoplatonizm),
- to kowal swojego losu, ma wolny wybór,
- to makrokosmos, jest miarą wszechrzeczy,
- w nim zawarte są proporcje wykorzystywane do budowy na ziemi,
- to najwyższa wartość,
- jego ideał to humanista, znający m.in. kilka języków,
- jest w centrum zainteresowania,
- prawie dorównuje Bogu,
- wielbi Boga, równocześnie nie bojąc się go,
- bycie nim to nie dar, a zadanie.
Przedstawiciele: Petrarka, Manetti, Alberti
15. Makiawelizm jest poglądem teorio politycznym:
- negującym wartość i przydatność moralności w polityce
16. Teoria idoli Francisa Bacona służy:
- uświadomieniu przyczyn istoty iluzji poznawczych
17. Cogito ergo sum (łac. "myślę, więc jestem") – zdanie, które stanowi podstawę filozofii Kartezjusza.
Według niego, nie sposób sensownie zaprzeczać temu zdaniu, a zatem można przyjąć je za fundament, na którym oprze się filozofię. Argument cogito odkrył Kartezjusz w wyniku procesu metodycznego powątpiewania o wszelkich świadectwach zmysłów – wątpienia kartezjańskiego. Jest do pomyślenia, aby cała nasza wiedza była złudą, jednak "koniecznym jest, abym ja, który to myślę, był czymś; i spostrzegłszy, że ta prawda: myślę, więc jestem, jest tak pewna i mocna, że wszystkie najskrajniejsze przypuszczenia sceptyków nie są zdolne jej obalić, osądziłem, że mogę ją przyjąć bez skrupułu za pierwszą zasadę filozofii, której szukałem".
Podobną myśl wyraził już w latach 1793-1796 Georg Christoph Lichtenberg: "Znamy jedynie istnienie naszych doznań, przedstawień i myśli. Należałoby mówić "myśli", tak jak mówi się "grzmi" (w oryginale: es denkt i es blitzt). Powiedzieć cogito oznacza powiedzieć już za wiele, jeśli tylko tłumaczy się to słowo przez ja myślę. Założenie, postulat Ja jest potrzebą praktyczną". W XX wieku myśl Lichtenberga cieszyła się sporym zainteresowaniem wśród filozofów Koła Wiedeńskiego, a Moritz Schlick postulował jej podniesienie do rangi "najwyższej zasady psychologii".
18. Na czym polega wg Thomasa Hobbesa zasadnicza różnica między stanem natury a społeczną i polityczną egzystencją człowieka?
Stan natury to wg Hobbesa wojna każdego z każdym ,co wynika bezpośrednio z faktu, że każdy człowiek jest z natury egoistą. Przy braku ograniczającej go z zewnątrz władzy, w sytuacji gdy pozornie wszyscy są wolni, ludzie zaczynają z sobą walczyć co powoduje, że zamiast korzystać z wolności każdy musi cały czas koncentrować się na przetrwaniu. Między wolnością a przetrwaniem istnieje zatem stały, nierozwiązywalny konflikt. W doktrynie Hobbesa wolność określana jest jako brak zewnętrznych przeszkód w osiąganiu celów. Wolność człowieka polega na tym, iż nikt nie powstrzymuje jego działań.
Skoro biologia nie czyni jednostki zdolną do społecznego współżycia, naturalny dla niej może być tylko brak społecznych więzi. Stan naturalny nie jest jednak okresem pełnej atomizacji jednostek. Jeśli istota aspołeczna w drodze rozumowania kreuje więzi społeczne uzyskując bezpieczeństwo dla siebie i innych, trudno jednoznacznie naturę ludzką i egoizm oceniać w kategoriach dobra i zła, co narzuca porównania z doktryną Stirnera. Człowiek według Hobbesa postawiony zostaje przed dramatycznym wyborem. Musi opowiedzieć się albo za bezpieczeństwem i jednocześnie za absolutną podległością, albo za nieograniczoną wolnością i anarchią, oraz związanym z nimi ciągłym zagrożeniem dla jego życia.
19. Wymień reprezentantów następujących stanowisk:
idealizm transcendentalny - Immanuel Kant
idealizm absolutny - Georg Wilhelm Friedrich Hegel
pesymizm antropologiczny - Thomas Hobbes
teoria indukcji eliminacyjnej - Francis Bacon
20. Na czym polega przewrót kopernikański w filozofii?
„Przewrót kopernikański” – takim mianem określał I. Kant swoje znaczenie w filozofii, porównując się do pracy odkrywczej Mikołaja Kopernika. Krytykował dotychczasową filozofie uznając, że najważniejsze jest pytanie o warunki i możliwości uprawiania filozofii. Według filozofa refleksja nad teorią poznania powinna poprzedzać refleksję metafizyczną. Kanta interesowały odpowiedz na pytanie, które nazwał „transcendentalnego”. Pytał o: sposób tworzenia się nasza wiedza na temat rzeczywistości, jaka jest relacja między podmiotem, a przedmiotem, o tym jak doświadczenia zmysłowe umożliwiają tworzenie sądów. Teoria I. Kant ma charakter aprioryczny bowiem filozof odwrócił relacje między przedmiotem, a podmiotem podkreślając rangę podmiotu.