Definicja adopcji
Termin „adopcja” jest równoznaczny z określeniem „przysposobienie”. Przez przysposobienie należy rozumieć powstały z woli osób zainteresowanych taki stosunek prawny, jaki istnieje pomiędzy rodzicami a dzieckiem. Jest to, więc stosunek rodzicielski, w ramach, którego powstają między przysposabiającym a przysposobionym wszelkie obowiązki i prawa właściwe dla naturalnego stosunku rodzicielskiego. Przysposobienie jest, więc formą prawną, która w sposób sztuczny stwarza pokrewieństwo i jest to pokrewieństwo najbliższe.

Dzięki adopcji jest możliwe powstanie rodziny zapewniającej właściwą atmosferę uczuciową dzieciom pozbawionych z różnych względów naturalnego środowiska rodzinnego. Z drugiej zaś strony przysposobienie pozwala na zaspokojenie instynktu macierzyńskiego matkom nie mających własnych dzieci. Wychowanie dziecka w rodzinie adopcyjnej najkorzystniej wpływa na rozwój jego osobowości, zapewnia zaspokojenie wszystkich potrzeb dziecka oraz gwarantuje jego późniejszą adaptację w społeczeństwie.

W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym – Ustawodawstwo polskie uwzględnia trzy postacie przysposobienia:

PRZYSPOSOBIENIE PEŁNE – skutkami swymi obejmuje nie tylko przysposabianego i przysposabiającego, ale wszystkich członków rodziny przysposabiającego – tak, jak gdyby przysposobiony urodził się w tej rodzinie. Zrywa równocześnie więzi łączące go dotąd z jego naturalnymi rodzicami i krewnymi . Fakt rzeczywistego pochodzenia dziecka nie ulega zatarciu, gdyż akt urodzenia zawiera informację o adopcji.

PRZYSPOSOBIENIE NIEPEŁNE – powoduje powstanie więzi rodzinnej tylko między przysposobionymi a przysposabiającymi, nie rozciąga się ich na krewnych przysposabiającego. Przysposobiony nie traci tym samym dotychczasowych praw i obowiązków wobec członków swej naturalnej rodziny. Jednak w sytuacjach, gdy bliskie kontakty adoptowanego z rodziną naturalną zagrażają dobru dziecka, sąd może orzec adopcję pełną mimo braku zgody rodziców.

PR ZYSPOSOBIENIE CAŁKOWITE – ( pełne, nieodwołalne, zwane również anonimowym) najsilniej wiąże dziecko z przysposabiającym i jego rodziną, zrywając równocześnie wszelkie więzy z rodziną naturalną. Rodzice naturalni dziecka zgadzają się na przysposobienie dziecka przed wszczęciem postępowania o przysposobienie, nie znając osoby przysposabiającego. Matce biologicznej umożliwia się podjęcie świadomej decyzji o losie własnego dziecka, gdyż zgodę na przysposobienie wyraża się dopiero po 6 tygodniach od urodzenia dziecka. Zostają zatarte wszelkie więzy łączące dziecko z jego rodziną naturalną i sporządza się nowy akt urodzenia, w którym jako rodziców dziecka wymienia się przysposabiających.

Warunki adopcji

Podstawowym celem instytucji przysposobienia w polskim prawie jest zapewnienie pozbawionym opieki rodzicielskiej dzieciom możliwości wychowania w rodzinie. Dlatego przysposobić można tylko osobę małoletnią i tylko dla jej dobra.

Przysposabiany

Poza wymaganiem małoletniości w dniu złożenia w sądzie wniosku o przysposobienie, kodeks rodzinny i opiekuńczy nie określa cech przysposabianego. Przeszkodą do orzeczenia adopcji nie może, więc być ani kalectwo czy głęboki niedorozwój psychiczny dziecka, ani jego obywatelstwo, narodowość, rasa, religia. Wszystkie wymienione przesłanki powinny być jednak uwzględniane i każdorazowo indywidualnie analizowane dla dobra dziecka.

Przysposabiający

w stanie sprawować władzę rodzicielską w należyty sposób

Adoptować dziecko może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych,
a więc pełnoletnia, która nie została ubezwłasnowolniona. Musi też mieć odpowiednie kwalifikacje osobiste, kompetencje wychowawcze, gwarantujące odpowiednie wywiązanie się z obowiązków wobec dziecka. Ustawa nie precyzuje wyraźnie możliwości majątkowych
i zarobkowych wnioskodawcy, ale dobro dziecka wymaga ustalenia, czy potencjalny rodzic adopcyjny będzie w stanie zapewnić mu należyte utrzymanie. Ustawa wymaga natomiast, aby między stronami występowała „odpowiednia” różnica wieku, co każdorazowo ustala sąd.
Z reguły minimalna różnica wieku między przysposobionym a przysposabiającym wynosi 18 lat, maksymalna

natomiast powinna wynosić tyle, aby rodzice w późniejszym wieku byli w stanie sprawować władzę rodzicielską w należyty sposób.

Standardy międzynarodowe dotyczące przysposobienia zawarte są w przepisach KONWENCJI O PRZYSPOSOBIENIE DZIECI ( KoPD ).

Przepisy KoPD określają, co następuje:

Celem przysposobienia powinno być dobro dziecka ;

Po wnikliwym zbadaniu sytuacji dziecka, jego rodziców i rodzeństwa oraz osób adoptujących, przysposobienie ustanawia kompetentna władza państwowa – sąd;

Orzeczenie przysposobienia może nastąpić tylko wtedy, gdy osoby zainteresowane wskazane w ustawie wyrażają na to zgodę;

Przysposobienie związane z wyjazdem dziecka za granice jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy nie można w żaden sposób zapewnić mu opieki w kraju jego pochodzenia;

Jeżeli przysposobienie wiąże się z wyjazdem dziecka poza granice, należy zagwarantować mu warunki życia nie gorsze od tych, które miało w kraju;

Obowiązkiem państwa jest przeciwdziałanie komercjalizacji przysposobienia;

W sprawach przysposobienia państwa powinny współpracować, tworząc w swoich krajach kompetentne instytucje;

Dziecko przysposobione ma prawo do znajomości swojej tożsamości, czyli do informacji o tym, kim są jego rodzice.

Zgoda na przysposobienie

Do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodziców dziecka, chyba, że są nieznani, zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, całkowicie ubezwłasnowolnieni lub porozumienie z nimi napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody. Nie jest potrzebna zgoda ojca, jeżeli ojcostwo ustalił sąd, a władza rodzicielska nie została ojcu przyznana. Sąd opiekuńczy może również, ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie mimo braku zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona , jeżeli odmowa zgody na przysposobienie jest sprzeczna z dobrem dziecka. Może to dotyczyć sytuacji, w której rodzice nie wychowują dziecka lub swoim zachowaniem stwarzają zagrożenie dla jego życia lub zdrowia, ale nie zgadzają się na jego przysposobienie. Zgodę na przysposobienie powinno wyrazić przysposabiane dziecko, o ile ukończyło 13 lat. W praktyce najważniejszą rolę odgrywa zgoda rodziców na przysposobienie ich dziecka, która wyrażona jest podczas rozprawy sądowej. Rodzice mogą wyrazić ją nie wcześniej niż po upływie 6 tygodni od urodzenia dziecka. Rodzice mogą również wyrazić przed sądem opiekuńczym zgodę na przysposobienie dziecka w przyszłości przez nieznaną im osobę. Taka zgoda jest nazywana blankietową lub anonimową.

Umieszczaniem dzieci w rodzinach adopcyjnych zajmują się OŚRODKI ADOPCYJNO – OPIEKUŃCZE. Prowadzą one działalność diagnostyczno – konsultacyjna, której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość prowadzenia rodzinnej opieki zastępczej. Udzielają one także wsparcia psychologiczno – pedagogicznego osobom prowadzącym opiekę zastępczą oraz rodzicom naturalnym dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo – wychowawczych.

Procedura powierzenia dziecka rodzinie adopcyjnej składa się z trzech etapów:

Sporządzenie diagnozy stanu zdrowia dziecka i jego sytuacji rodzinnej.

Rozpoznawanie, przygotowanie i kwalifikowanie kandydatów na rodziców przybranych.

Dobór rodziców adopcyjnych dla konkretnego dziecka

Adopcja ma służyć dobru dziecka, dać mu rodzinę, której z różnych przyczyn nie ma i do której tęskni. Powinna to być taka rodzina, która będzie chciała i umiała sobie poradzić z wychowaniem adoptowanego dziecka, będzie przygotowana na to, że mogą wystąpić trudności. Trzeba pamiętać, że wychowanie dziecka w rodzinie adopcyjnej jest trudniejsze niż w biologicznej, często wymaga zwiększonego wysiłku i umiejętności korygowania zaburzeń związanych z opóźnieniem rozwoju, chorobą sierocą i urazami nabytymi bądź we własnej często patologicznej rodzinie, bądź w domu dziecka.

Przysposobienie jako zjawisko społeczne, a także instytucja prawna charakteryzuje się dążeniem:

Do zapewnienia opieki osieroconemu dziecku.

Do zaspokojenia instynktu opiekuńczego i rodzicielskiego.

Do sporadycznych należą decyzje świadomego wyboru dzieci najbardziej potrzebujących miłości i opieki, tj. chorych, dotkniętych trwałym kalectwem, a także nie odznaczających się urodą.

Przepisy polskiego prawa rodzinnego i opiekuńczego dopuszczają możliwość rozwiązania stosunku przysposobienia. Niezbędną przesłanką rozwiązania adopcji jest istnienie uznanych przez sąd „ważnych” powodów uzasadniających taką decyzję. Według tych przepisów „w zasadzie nie może stanowić ważnego powodu rozwiązania przysposobienia okoliczność, że przysposobiony nie osiągnął należytego rozwoju umysłowego lub okazał się dzieckiem niedorozwiniętym, gdyż właśnie w takiej sytuacji przysposobienie powinno trwać nadal ze względu na szczególne potrzeby dziecka”.

Na podstawie analizy orzeczeń sądów rodzinnych można stwierdzić, że bywają takie przyczyny rozwiązania adopcji, jak :

Niespełnienie oczekiwań rodzinnych,

Trudności wychowawcze,

Względy ekonomiczno – rodzinne,

Problem z ujawnieniem faktu adopcji dziecka,

Występowanie objawów nieprzystosowania do warunków kulturowych rodziny adopcyjnej,

Poszukiwanie rodziców naturalnych i związane z tym odrzucenie rodziców adopcyjnych.

Drugą grupę stanowiły problemy z nieprzystosowaniem kulturowym i rodzicielskim osób adoptujących dziecko, wyrażające się w oczekiwaniu od dziecka ciągłego okazywania wdzięczności za gest przyjęcia do rodziny. Za wszystkie niepowodzenia, wynikające często z błędów popełnianych przez rodziców adopcyjnych, obarczano adoptowane dzieci.