Trzy nurty wyróżniania ocen, norm moralnych i moralności zespołu takich norm:
- nurt felicytologiczny (moralność pojmowana jako zespół zasad wskazujących jak żyć, aby uzyskać szczęście);
- nurt perfekcjonistyczny (moralność jako zespół zasad wskazujących jak żyć godnie);
- nurt wspólnotowy (jak ułożyć życie z innymi w oparciu o postawy przychylności)
Np.: dobro pierwszego stopnia: ktoś jest zdrowy; dobro drugiego stopnia: ktoś komuś życzy dobra (zdrowia)
Punkty sporów między doktrynami pojmującymi moralność jako zbiór norm dobrego współżycia:
- co do zasięgu obowiązków moralnych wobec wspólnoty;
- co do formuł sprawiedliwości (np. podział po równo, wg zasług)
- katalog dóbr zasadniczych uważanych za cenne same przez się
- katalog dóbr instrumentalnych
- zasad rozstrzygania kolizji w przypadku konfliktu dóbr
Wartość:
- polega na odniesieniu do jakiejś cechy czegoś bądź kogoś zewzględu na którą coś jest przez kogoś oceniane dodatnio
Wielu ludzi sądzi, że wartości mają charakter bytu idealnego – nie mają cech podmiotu ani przedmiotu, nie mają cech materialnych
RODZAJE:
a) podział I
- subiektywne – wartość zależna od żywionych przez kogoś ocen, preferencji, postaw
- obiektywne – niezależne od żywionych przez kogoś ocen, np. danego stanu rzeczy. Występują fakty moralne, w których charakterze moralnym znajdują odzwierciedleni e obiektywne wartości sprawiając, że fakty te zasługują na taką , a nie inną ocenę moralną, np. odebranie komuś życia jest czynem złym niezależnie od czyjejś oceny
-> OBIEKTYWIZM MORALNY
-> BŁĄD NATURALISTYCZNY – wadliwość rozumowania polegająca na wyprowadzaniu sądów powinnościowych z sądów opisowych (tzw. logiczna interpretacja błędu naturalistycznego wynikająca z utożsamiania wartości moralnej danego przedmiotu z samym przedmiotem)
- prawa D. Hume’a (widły Hume’a) – teza o wynikania sądu powinnościowego z sądu opisowego
RAMACH OBIEKTYWIZMU:
- monizm etyczny – istnieje jedno rzeczywiste „dobro” (obiektywna hierarchia wartości) tworzące spójny system idealnych wartościowań moralnych (np. Bóg)
- pluralizm etyczny – wartości istnieją oniektywnie przy równoczesnym uznaniu, że istnieje szereg równie obiektywnych i rzeczywistych wartości, które nie tworzą hierarchii, lecz mogą być w konkretnych sytuacjach ze sobą niezgodne
b) podział II:
- zrelatywizowane/relatywne – wartości są uzależnione od kontekstów: kulturalnego, sytuacyjnego, aksjologicznego; relatywizm moralny: A. aksjologiczny – wartości dla kogoś, a nie dla wszystkich: dla mnie najwyższą wartością jest życie; B. kulturowy – wybór dobra zrelatywizowany kulturą tego, kto ten sąd głosi; C. sytuacyjny – wybór zrelatywizowany do sytuacji, w jakiej znajduje się ten, kto ów sąd wypowiada
- absolutne – niezrelatywizowane do żadnego kontekstu
Wypowiedzi performatywne i akty mowy:
a) wypowiedzi performatywne – choć językowo sugerują opis czynności, w istocie rzeczy traktowane są jako sposób jej dokonania, np. „ Nadaję Ci imię M. Kopernik rozbijając szampana o burtę statku”
b) teoria aktów mowy (J. Austin, J Searle) każda wypowiedź stanowi akt mowy (uczynienia czegoś za pomocą słów)
- akt lokucyjny – powiedzenie czegoś
- akt illokucyjny – dokonanie czegoś przez powiedzenie – nadaję ci imię, przerzekam
- akt perlokucyjny – wywołanie skutków przez powiedzenie czegoś
Aby akt był udany muszą zostać spełnione określone warunki fortunności aktu mowy
Metaetyka: nauka, która zajmuje się metodologią etyki opisowej, w szczególności odp. Na pytania: czym jest dobro/zło?, jak je poznać?:
a) kognitywizm
- teza ontologiczna: dobro istnieje i jest poznawalne
- teza epistemologiczna – skoro dobro istnieje, to jak jest poznawalne?: naturalizm (dobro to cecha naturalna podmiotu, obiektu, dobro poznaje się przez doświadczenie – empiryzm); intuicjonizm (dobro nie jest właściwością naturalną, dobro poznaje się przez intuicję, a nie doświadczenie)
b) akognitywizm: dobro nie istnieje; w ramach akognitywizmu wykształcił się EMOTYWIZM – kierunek, który głosił, że wartości dobra nie istnieją, a gdy formułujemy oceny, wyrażamy tylko emocje
Relacje między normami prawnymi a normami moralnymi:
a) kryterium walidacyjne (relacja walidacyjna) – między prawem a moralnością wyznaczone przez podstawę obowiązywania norm prawnych i n. moralnych: czy norma prawna niezgodna z normą moralną jest obowiązująca -> niezależność walidacyjna – norma prawna obowiązuje; zależność walidacyjna – norma przestaje obowiązywać; prawo niezgodne z moralnością obowiązuje, chyba, że niezgodność/niegodziwość normy prawnej jest ponad miarę (Radbruch)
b) k. przedmiotowe (r. przedmiotowa)