MAKRO I MIKROEKONOMIA

LITERATURA:

1. Mieczysław Nasiłowski „System rynkowy”

2. Roman Milewski, Eugeniusz Kwiatkowski „Podstawy Ekonomii”

3. Roman Milewski „Elementarne zagadnienia ekonomii”

4. Wiesław Caban „Ekonomia”

5. Bogusław Czarny, Ryszard Rapacki „Podstawy ekonomii”

03.10.2009

a) oikonomikos- filozof grecki Ksenofont VI/V w. p.n.e.

gospodarowanie → produkowanie

b) oikos nomos- Arystoteles V/IV w. p. n.e.

oikos- dom

nomo- prawa

Kwestie zarządzania majątkiem w gospodarstwie domowym.

Arystoteles bada związki i relacje zachodzące w gospodarstwie domowym w trakcie wykonywania czynności pozwalających uzyskać środki umożliwiające zaspokojenie potrzeb.

Produkcja to celowe i świadome działanie człowieka, podejmowane dla pozyskania środków pozwalających osiągną założony (przyjęty) cel.

Produkcja naturalna jest podejmowana dla siebie i najbliższego otoczenia.

Dominuje ona w czasach życia i tworzenia przez Arystotelesa.

Produkcja towarowa-produkcja dla zysku

W gospodarce występują strefy:

-czarna- działalność zabroniona i niepoddane się kontroli

-szara- działalność dozwolona, ale część jest poza kontrolą

-biała- działalność dozwolona i pod kontrolą

KEYNES- zaproponował, że trzeba włączyć państwo do gospodarki (aby wywołać popyt).

WIELKI KRYZYS GOSPODARCZY (1929-1933-34)

Przyczyny:
=> pogorszenie się koniunktury w Stanach Zjednoczonych i ścisłe powiązanie rynku amerykańskiego z europejskimi
=> Stany Zjednoczone wstrzymały kredyty i zażądały zwrotu zaciągniętych długów;
=> trudności w światowym rolnictwie, zmniejszenie zapotrzebowania na bawełnę, mięso i zboże – wiązało się to ze zmianami zachodzącymi w przemyśle: wzrost produkcji samochodów, produkcja tkanin z włókien syntetycznych, wzrost spożycia warzyw, owoców i mleka;
=> utrzymywanie wysokich cen przez monopole a dyktowanie niskich cen na surowce, co szczególnie uderzało w państwa słabsze ekonomicznie;
=> spekulacja na giełdach – pojawienie się akcji fikcyjnych spółek, sztuczne zawyżanie ceny akcji; „czarny październik” 1929 – krach na nowojorskiej giełdzie Wall Street ;

Skutki:
=> ograniczenie produkcji przez przemysł, wzrost bezrobocia (1932 ok. 48mln bezrobotnych);
=> bankructwa banków, wycofywanie wkładów i lokat z banków, załamanie się sytemu kredytowego, załamanie systemów walutowych większości państw;
=> wstrzymanie inwestycji, bankructwa małych i średnich firm, a wzmacnianie się wielkich monopoli;
=> ”nożyce cen” spadek cen towarów rolnych był szybszy od przemysłowych;
=> załamanie handlu światowego, ochrona rynków wewnętrznych przed importem poprzez wysokie cła,
=> samobójstwa, brak poczucia bezpieczeństwa, nędza, głód; krytykowanie przez społeczeństwa ustroju demokratycznego a poparcie dla systemów totalitarnych;

Twórcy klasycznej angielskiej szkoły ekonomii (XVIII/XIX):

- ADAM SMITH

- DAVID RICARDO

Dokonują połączenia dorobku myśli ekonomicznej począwszy od Arystotelesa i od tego czasu ekonomia jest odrębną dziedziną.

Badają problemy popytu, podaży, rynku, działania mechanizmu rynkowego. Interesują się gospodarstwem domowym, konsumentem. Uznają, że rynek jest najlepszym regulatorem dla gospodarki. Optują za wolnością gospodarczą. Głoszą poglądy liberalne „ Państwo ma występować w roli stróża nocnego, przyglądać się ale się nie wtrącać, bo wszystkie problemy rozwiąże niewidzialna ręka rynku”. Sukces gospodarki jest prostą sumą sukcesów jednostki.

HOMOEKONOMIKUS- człowiek gospodarujący wie najlepiej jak w gospodarce postępować.

Ekonomia więc najpierw ma wymiar mikroekonomii.

Od czasu Wielkiego Kryzysu Gosp. dostrzega się konieczność aktywnej roli państwa i uznaje, że w krótkiej perspektywie państwo musi wpływać na równowagę gospodarczą przy równoczesnym zachowaniu przekonania, że w ujęciu długofalowym skutecznym regulatorem jest rynek. W terminie gospodarowanie obok obszaru produkcja mieści się podział, wymiana i konsumpcja.

Konsumpcja czyli spożycie dokonuje się w gospodarstwie domowym.

Wymiana (handel)-przebiega w porządku „towar za towar” oraz „towar, pieniądz, towar”.

Handel badamy w ujęciu wewnętrznym i zewnętrznym z uwzględnieniem różnych szczebli obrotu.

Podział dotyczy dostępu do wypracowanej w gospodarce nadwyżki. Np. nową wartością powstającą w miejscu pracy dzielą się pracownik i przedsiębiorca (właściciel). Udział w tym podziale przez system podatkowy ma również państwo.

Podział to też problem eksportu i importu oraz wykorzystania środków dla inwestycji lub dla konsumpcji.

Współczesna ekonomia ma pomóc ludziom odpowiedzieć na pytania:

Co produkować?

Jak?

Ile?

Dla kogo? Oraz

Kto powinien być uprawniony do formułowania odpowiedzi na powyższe pytania.

Ostatnia kwestia dotyczy wyboru ustroju społeczno – gospodarczego, ponieważ występuje problem ograniczoności zasobów przy równoczesnym nieograniczonym zestawie potrzeb. Poszukuje się takich rozwiązań, które pozwolą najefektywniej wykorzystać to co rzadkie.

Zasób rzadki to taki, na który w danym czasie i miejscu, przy cenie=0 popyt jest wyższy od podaży. Im zasób rzadszy to jego cena wyższa.

Zasoby i ich klasyfikacja:

- zasoby naturalne- np. biotyp (świat roślin i zwierząt), minerały i kopaliny, promieniowanie kosmiczne, powietrze, woda, ziemia.

Niektóre z tych zasobów są nieograniczone np. energia kosmiczna, promieniowanie kosmiczne. Inne występują w ograniczoności co decyduje o rzadkości ich występowania w danym miejscu i czasie.

Zasoby niekiedy wyczerpują się przez zużycie (eksploatacja), niekiedy możemy je w pełnym lub ograniczonym wymiarze odnowić.

- zasoby rzeczowe

a) środki pracy

b) przedmioty pracy (zużywają się w jednym etapie produkcyjnym)

Przedmiotem pracy jest to na co skierowana jest działalność człowieka, co podlega przetworzeniu i nabiera nowych właściwości. Np. materiały, surowce, paliwa, półprodukty, produkcja w toku.

Środki pracy to maszyny, urządzenia, narzędzia, środki transportu, budynki, budowle, elementy wyposażenia, czyli to czym oddziaływujemy na przedmioty pracy.

PRZEDMIOT PRACY + ŚRODKI PRACY = ŚRODKI PRODUKCJI

- zasoby ludzkie- człowiek (kwalifikacje itd.)

- zasoby finansowe- zasoby te to pieniądz ( w wąskim i szerokim zdefiniowaniu)

Wąska definicja pieniądza-pieniądz gotówkowy, czyli monety i banknoty.

Szeroko traktowany to również środki na rachunkach bieżących, lokaty krótko i długoterminowe, pożyczkowe papiery wartościowe np. obligacje oraz inne wierzytelności, a także rezerwy krużów i dzieła sztuki.

- technika, technologia, organizacja

- przedsiębiorczość

Ponieważ zasoby wymagają szczególnego traktowania, formułuje się zasadę racjonalnego gospodarowania, czyli zasadę minimalizacji nakładu lub maksymalizacji efektu.

NAKŁAD-KOSZTY

+

EFEKT-PRZYCHÓD

↓

ZYSK

Celem producenta jest w tradycyjnym ujęciu maksymalizacja masy zysku, czyli wywołanie sytuacji gdy efekty będą wyższe od nakładów.

Zasada optymalizacji sprowadza się do wyboru najlepszego z dostępnych w danym czasie i miejscu rozwiązań. Wyborom towarzyszą koszty alternatywne.

Koszty są to utracone, potencjalne korzyści wypływające z odrzuconego rozwiązania ustawionego na najwyższym miejscu na liście dostępnych rozwiązań.

Koszty alternatywne- wybór co najmniej między dwoma rozwiązaniami.

Celem konsumenta jest maksymalizacja korzyści, użyteczności, satysfakcji.

Ponieważ decyzję podejmuje on w określonych ograniczeniach, tez jemu towarzyszą koszty wyboru, czyli utrata określonej przyjemności.

Oszczędzanie:

- bierne- np. skarbonka

- aktywne- np. lokata (bank)

Producent wywołuje u nabywcy popyt stosując różnego rodzaju narzędzia marketingowe:

-reklama (prezentacja towaru)- każda odpłatna forma informacji o produkcie.

Jako narzędzie marketingowe w ramach promocji mieści się informacja o firmie, tworzenie wizerunku przedsiębiorstwa (odpowiednia wizja firmy).

- cena- upusty, rabaty

-dystrybucja- sposób docierania z produktem do klienta

-produkt

10.10.2009

Rynek-charakterystyka gospodarki rynkowej

Gospodarka :

-określone uregulowania prawne

Sfery:

1. regulacyjna

2. prawna

Sferę regulacyjną tworzą dwa mechanizmy:

-rynek

-państwo

sfera regulacyjna	Rynek państwo
sfera realna	państwo Konsument producent Bank

RYNEK- w tradycyjnym ujęciu to miejsce, obszar na którym spotykają się ci którzy chcą sprzedać i ci którzy chcą kupić.(np. bazar, targowisko).

Współcześnie rynek to samoczynnie działający mechanizm wpływający na podmioty gospodarcze, mechanizm przez który dokonuje się alokacja, czyli rozmieszczenie zasobów występujących w ograniczoności co skutkuje ich rzadkością między różne konkurencyjne zastosowania.

RYNEK to proces ciągłego przepływu informacji między tymi, którzy chcą sprzedać i tymi, którzy chcą kupić.

RYNEK to akty kupna sprzedaży i inne procesy transakcjom towarzyszące. Wśród nich szczególnie ważne są negocjacje i konkurencja. Aby rynek mógł spełnić swe funkcje wymagana jest szczególna sytuacja w gospodarce, przede wszystkim dominacja własności prywatnej.

Własność prywatna może występować jako indywidualna, drobnotowarowa oraz kapitalistyczna typu akcjonariat. Poza własnością oczekuje się swobody gospodarczej czyli możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa w oparciu o własny majątek i na własne ryzyko. Ważna jest samodzielność podmiotów i ich samofinansowanie a także możliwość dobrowolnego zawierania umów.

Dojrzały rynek ma szanse pełnić następujące oczekiwane względem niego funkcje:

1. ma być miejscem i instrumentem wyceny dóbr

2. ma być źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych

3. ma być weryfikatorem społecznej przydatności produkcji

4. ma być urządzeniem sygnalizującym zakłócenia w równowadze i pozwalającym na eliminacje nadwyżek i niedoborów.

Oczekuje się, że rynek pozwoli racjonalniej wykorzystać dostępne zasoby.

Podstawowe elementy rynku to:

- popyt

- podaż

- cena

Można stosować różne kryteria w oparciu o które wydziela się różne rodzaje rynków.

Takimi kryteriami są:

1. przedmiot obrotu ( czym na tym rynku handlujemy)

• rynek zasobów naturalnych

• rynek towarów i usług (rynek dóbr produkcyjnych i konsumpcyjnych)

• rynek zasobów ludzkich

• rynek finansowy

↓ ↓

rynek pieniężny rynek kapitałowy

↓ ↓

Lokaty kredytowe r. papierów wartościowych (akcje, obligacje)

r. kredytów długoterminowych

r. lokat długoterminowych

r. nieruchomości

Wydzielenie rynku pieniężnego i kapitałowego dokonuje się w oparciu o kryterium jakim jest czas, na który podmiot zgłasza zapotrzebowanie na pieniądz lub dysonuje pieniądze.

• do roku czasu → rynek pieniężny

• powyżej roku → rynek kapitałowy

1. zasięg terytorialny (przestrzeń)

• rynek lokalny

• rynek regionalny

• rynek krajowy

• rynek międzynarodowy

• rynek globalny

1. ze względu na ingerencję państwa wydziela się:

• rynek wolny

• rynek regulowany

1. ze względu na uprzywilejowanie uczestnika rynku wydziela się:

• rynek kupującego

lub

• rynek sprzedającego

Uprzywilejowany jest ten, kto osiąga przewagi negocjacyjne.

NEGOCJACJE-proces rynkowy zachodzący między potencjalnymi kupującymi a sprzedającymi. Jeżeli występuje jeden sprzedający mówimy monopol, jeżeli jeden nabywca- monopson.

Przedmiotem negocjacji jest sam produkt, cena, warunki techniczno-organizacyjne związane ze sprzedażą, termin i sposób płatności, ulgi, rabaty z konta.

1. ze względu na równowagę

• rynek nadwyżki

• rynek niedoboru

1. ze względu na szczebel w obrocie:

• rynek producenta

• rynek skupu

• rynek zbytu

• rynek hurtowy

• rynek detaliczny

1. ze względu na fazę rozwoju

• rynek otwierający się

• rynek rozwijający się

• rynek dojrzały

• rynek zamykający się

1. ze względu na nasycenie rynku procesami konkurencji modelowo mówimy o :

• rynku konkurencja doskonała

• rynku konkurencja monopolistyczna

• rynku oligopol

• monopol czysty

KONKURENCJA DOSKONAŁA-założenia:

• występuje nieograniczona liczba drobnych producentów, mających minimalne, ułamkowe udziały w rynku

• nie ma barier ograniczających innym uczestnikom wejście na rynek (bariery prawne, bariery administracyjne, bariery kapitałowe)

• nie można zidentyfikować, powiązać produktu z producentem ponieważ nie istnieje firma, marka

• pojedynczy producent swoją decyzją nie może zmienić sytuacji rynkowej

• rynek jest ceno dawcą tzn., że cena ustala się w wyniku działania mechanizmu podaży i popytu

• jedynym narzędziem walki konkurencyjnej jest cena

• rynek jest transparentny, przejrzysty co oznacza, że wszyscy mają jednakowy dostęp do informacji

• uczestnicy rynku zachowują się racjonalnie co oznacza, że celem konsumenta jest maksymalizacja satysfakcji, zadowolenia a celem producenta jest maksymalizacja masy zysku

• produkt jest homogeniczny, jednorodny

• istnieje doskonała elastyczność aparatu wytwórczego

KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA- założenia

• na rynku występuje mniej podmiotów ale działają na większą skalę

• istnieją bariery ograniczające dostęp do rynku, ale są na bardzo niskim poziomie

• na rynku pojawia się produkt jednorodny jak i zróżnicowany

• weryfikatorem ceny jest rynek, ale dopuszcza się pewien wpływ producenta na cenę

• w zależności od zachowań innych uczestników można przyjąć dwa sposoby konkurencji

• jeśli obniżamy cenę a inni działający w gorszych warunkach uznają, że naśladowanie jest nieopłacalne uznamy cenę jako skuteczne i wystarczające narzędzie

• jeśli w ślad za naszą obniżką ceny inni też cenę obniżą to znaczy, że nie osiągnie się zamierzonego wzrostu ilości sprzedaży, wówczas aby zachęcić do nabywania naszych produktów uruchamia się narzędzia konkurencji poza cenowej np. reklama lub nowa jakość produktu

OLIGOPOL-założenia

• na rynku działa od kilku do kilkunastu producentów

• istnieją bariery utrudniające wejście na rynek, ich pokonanie nie jest jednak możliwe

• produkt jest jednorodny lub zróżnicowany

• cena w coraz wyższym zakresie ma wymiar poza cenowy

• podstawowe narzędzie konkurencji ma wymiar poza cenowy

• typowym zjawiskiem na tym rynku jest „lepkość cen” co oznacza, że w tej samej klasie produktu ceny ustalone przez różnych producentów nie odchylają się zbytnio od siebie

• producenci uznają, że nieopłacalne jest rywalizowanie ceną

• aby zyskać uprzywilejowane miejsce na rynku, aby osiągnąć korzyści takie jak monopolista, firmy zawierają porozumienia monopolistyczne:

• tradycyjne to:

- kartel –działanie przez zmowę, dotyczy to hamowania się co do ceny, ilości, jakości i sposobu sprzedaży itd.

-syndykat- wspólne biuro sprzedaży

- trust- właściciele tworzą nowy produkt np. Sp. z o.o.

• współczesne to:

- koncern- S.A. połączenie spółek na zasadzie akcyjności

- konglomerat

- holding

-konsorcjum

-alians

MONOPOL CZYSTY(PEŁNY)-założenia

• monopol czysty występuje jeśli jeden podmiot kontroluje cały rynek

• barier ograniczających wejście na rynek nie można pokonać

• w praktyce w gospodarce mówimy o pełnym monopolu jeśli jeden podmiot kontroluje rynek np. w 70 %

Taka sytuacja może wynikać z:

• zawłaszczenia przez państwo uprawnień do kontroli prawnych obszarów gospodarki np. przemysł zbrojeniowy

• „ktoś jako jedyny ma dostęp do zasobu”

• „on jedyny wie jak”

CENA (jako element rynku) to pieniężny wyraz wartości produktu. Może być ona ustalana przez państwo lub rynek lub producenta.

Wydziela się trzy modele konstrukcji ceny:

1. model A kosztowy

2. model B dochodowy

3. model C konkurencji

Ad.1 model kosztowy

c_a + c_m- wartość przeniesiona

p = c_a + c_m + v + m

v + m- wartość dodana (nowa)

p- cena

c_a- koszt zużycia środków trwałych w przedsiębiorstwie (amortyzacja)

c_m- koszt zużycia składników materiałowych- przedmioty pracy

v- płace (koszty wynagrodzenia)

m- dochód producenta (zysk)

Bieżąca cena rynkowa mieści w sobie koszty producenta (hurtownik detalista) i ich zysk i podatki pośrednie np. VAT.

Cena pełni różne funkcje np.:

• jest miernikiem wartości produktu

• pełni funkcje informacyjną, dochodową, stymulacyjną, bilansową równoważącą).

Ad.2 model dochodowy

Ustalając cenę należy uwzględnić możliwości dochodowe nabywcy.

Ad.3 model konkurencji

w modelu tym podmiot ustalający cenę musi uwzględnić zachowanie konkurencji i skorygować poziom ceny do poziomu przyjętego przez innych uczestników rynku.

24.10.2009

POPYT – RODZAJE I DETERMINANTY

potrzeby → preferencje → zapotrzebowanie → popyt → zakup

Rozróżnia się:

• Popyt efektywny - „chcielibyśmy i możemy kupić” – mamy dostępne na to środki

• Popyt potencjalny - „chcielibyśmy kupić, ale…”- nie można wejść w zakup ponieważ jest ograniczenie budżetem

• Popyt indywidualny - „każdego z nas”

• Popyt cząstkowy – podmiot lub przedmiot

• Popyt globalny – popyt zagregowany

• Popyt jednorazowy, powtarzający się, stały, sezonowy, rosnący, malejący, wahający się

• Popyt funkcjonalny – występuje wówczas, gdy kierujemy się wewnętrznymi właściwościami rzeczy, gdy oczekujemy, że dana rzecz będzie mogła dla nas spełnić oczekiwane funkcje, bo posiada wymiar użyteczności ( ma zdolność zaspokajania naszych potrzeb)

• Popyt niefunkcjonalny - występuje wówczas, gdy kierujemy się przesłankami stojącymi na zewnątrz rzeczy, inaczej nasza decyzja wynika z obserwacji otoczenia.

Ilustracją takiego popytu jest tzw. efekt owczego pędu inaczej naśladownictwo.

W zachowaniu konsumenta na rynku towarzysza sytuacje anormalne, mówimy o paradoksach, inaczej efektach rynkowych. Jednym z nich jest efekt spekulacyjny , gdzie kupujemy rzecz nie dlatego żeby z niej korzystać, lecz po to by ją odsprzedać w przyszłości z korzyścią.

Paradoks Veblena – efekt demonstracji, efekt prestiżu (dobra luksusowe)-cena rośnie -klient kupuje.

Efekt Giffena – efekt nędzy, ubóstwa- cena produktu rośnie- produkt zaspokaja potrzeby.

Efekt Snoba – jeśli ogólna tendencja rynkowa pokazuje zainteresowanie produktem A, klient (snob) nie zakupuje, czyli zachowuje się w sposób odwrotny do panującego trendu. Gdy klienci odejdą od produktu A on zacznie się nim interesować np. nie podąża za modą.

O wielkości popytu decydują różnorakie czynniki, które możemy pogrupować następująco:

1. czynniki związane z konsumentem

• dochód konsumenta

• wiek

• płeć

• wykształcenie

• miejsce zamieszkania

• światopogląd

• gusta

• wyznawany system wartości

• funkcjonowanie w określonej subkulturze

1. czynniki związane z producentem

• promocja

• reklama

• moda

• nowy produkt

• warunki techniczno – organizacyjne dostępu do produktu

• jeśli to możliwe to również cena

1. czynniki naturalne zewnętrzne

• warunki geograficzne

• warunki klimatyczne

• sezon

• cena dóbr substytucyjnych i komplementarnych

• oczekiwania dotyczące polityki gospodarczej

• szczególnym czynnikiem jest cena

DOCHÓD np. środki, którymi możemy dysponować

• praca najemna

• działalność gospodarcza

• świadczenia społeczne

• działania- najem, dzierżawa

• spadki, darowizny

• odsetki od lokaty bankowej

Dochód nominalny (dochód realny)- dochód wyrażony w obowiązującym nominale

Według Engla wraz ze wzrostem stopnia zamożności rośnie skłonność do oszczędzania i zmienia się struktura wydatków konsumenta. Biorąc po uwagę wrażliwość popytu na zmiany dochodu można wydzielić dobra podrzędne i normalne, które dzielą się na podstawowe i luksusowe.

Dobro podrzędne to takie, gdzie przy wzroście dochodu obserwujemy zmniejszenie zainteresowania produktem.

Dobra podstawowe to takie, gdzie w ślad za wzrostem dochodu rośnie popyt, w tym samym tempie i w zgodnym kierunku.

Dobro luksusowe to takie, gdzie tempo zmian popytu jest wyższe od tempa zmian dochodów przy zachowaniu zgodnego kierunku.

Dla wielkości popytu ważna jest wielkość dochodu nabywcy z uwzględnieniem jego skłonności do oszczędzania i sięgania po kredyty i pożyczki czyli fundusz nabywczy społeczeństwa.

Prawo popytu mówi, że wraz ze wzrostem ceny wielkość popytu maleje (i odwrotnie) w danym czasie i miejscu przy założeniu, że wszelkie inne czynniki mające wpływ na wielkość popytu są stałe i niezmienne- jest to prawo warunkowe (ceteris paribus) .

Graficzną ilustracją treści prawa popytu jest krzywa popytu.

Można określić ze względu na wrażliwość popytu na zmiany ceny następujące rodzaje popytu:

• popyt wzorcowy ( jednostkowy, proporcjonalny) to taki, gdzie wskaźnik elastyczności cenowej popytu wynosi 1.

E_PQD=$- \ \frac{\frac{\mathrm{\text{QD}}_{\mathrm{1\ }} - QD_{0}}{QD_{0}}*100\%}{\frac{P_{1} - \ P_{0}}{P_{0}}*100\%}$

14.11.2009

Podmiot gospodarujący dla realizacji swych celów wykorzystuje składniki majątkowe co do których można ustalić podmiot jako właściciela w sensie ekonomicznym lub prawnym.

Składniki majątkowe są wykorzystywane w obszarze działań inwestycyjnych, socjalnych i gospodarczych. Można je zaprezentować zgodnie z porządkiem wynikającym z ustawy o rachunkowości jako trwałe i obrotowe.

Aktywa to takie składniki, które pozostają pod kontrolą podmiotu, są wykorzystywane dla celów bieżących lub przyszłych korzyści i są rezultatem zdarzeń przeszłych.

Aktywa trwałe:

1. wartości niematerialne i prawne

2. rzeczowe aktywa trwałe

3. należności długoterminowe

Aktywa obrotowe:

1. zapasy

2. należności i roszczenia

3. inwestycje krótkoterminowe

Źródłem finansowania aktywów jest kapitał własny lub obcy.

Kapitał własny to np. :

-kapitał założycielski,

-kapitał zapasowy,

-wynik finansowy za rok obrachunkowy.

Kapitał obcy to np. :

-zobowiązania długoterminowe,

-zobowiązania bieżące

Składniki majątkowe w procesie gospodarczym zużywają się czyli, sukcesywnie przekazują swoją wartość powstającym produktom. Zużycie wyrażone w pieniądzu to koszty. Szerokim terminem są koszty ekonomiczne obejmujące koszty alternatywne, koszty właściciela, koszty rachunkowości (finansowe).

Koszty rachunkowości- jest to zużycie składników aktywów trwałych i obrotowych, zaangażowanie czynnika ludzkiego, usługi obce, niektóre wydatki nie mające charakteru zużycia, wyrażone w pieniądzu, związane z działalności gospodarczą i przypisane do danego okresu.

Wydatek to każdy rozchód środków pieniężnych w podmiocie.

Ze względu na rodzaj angażowanego czynnika wydziela się koszty rodzajowe np. amortyzacja, zużycie materiałów, wynagrodzenia, świadczenia dla pracowników, usługi remontowe, usługi transportowe, obróbka obca, reklama i promocja.

Ze względu na potrzebę kalkulacji, czyli ustalenia kosztu jednostkowego a dalej ceny produktu wydziela się koszty bezpośrednie i pośrednie.

Koszty bezpośrednie to takie, które można wprost przypisać do obiektu kalkulacji którym jest wyrób gotowy, grupa asortymentowa, zlecenie produkcyjne np. zużycie materiałów bezpośrednio produkcyjnych, zużycie energii, wody, pary dla celów technologicznych.

Koszty pośrednie to koszty zarządu, koszty wydziałowe, koszty sprzedaży. Ich odniesienie do obiektu kalkulacji wymaga zastosowania specjalnych kluczy podziałowych.

Aby ustalić optimum techniczne i ekonomiczne, porządkuje się koszty na stałe i zmienne.

W działalności podmiotu można wskazać okres krótki i długi. Jeśli potrafimy wskazać przynajmniej jeden czynnik nie wymagający zwiększonego zaangażowania mimo zmian w wielkości produkcji, znaczy to, że decyzje podejmowano dotyczą okresu krótkiego.

Zużycie tego czynnika tworzy koszty stałe.

W długim okresie, gdy dokonuje się postęp, inwestycje tworzy się nowa struktura, nowa jakość przedsiębiorstwa, wszystkie czynniki są wrażliwe, elastyczne względem wielkości produkcji, czyli wszystkie koszty stają się zmienne.

Koszty całkowite danego okresu

KC=KS+KZ

Koszt całkowity przeciętny

$$\mathbf{KCP =}\frac{\mathbf{\text{KC}}}{\mathbf{Q}}$$

Koszt stały przeciętny( k.s. jednostkowy )

$$\mathbf{KSP =}\frac{\mathbf{\text{KS}}}{\mathbf{Q}}$$

Koszt zmienny przeciętny (k.z. jednostkowy)

$$\mathbf{KZP =}\frac{\mathbf{\text{KZ}}}{\mathbf{Q}}$$

Koszt krańcowy (marginalny)-pokazuje jak zmienia się koszt całkowity w ślad za zmianą wielkości produkcji o jedną jednostkę.

$$\mathbf{KK =}\frac{\mathbf{KC}}{\mathbf{Q}}$$

Taki przebieg funkcji kosztów zmiennych przypadających na jednostkę produktu jest wynikiem działania prawa malejącej produktywności krańcowej zmiennych czynników wytwórczych.

Podmiot działając w ograniczeniu wynikającym z czynników stałych nie może w nieskończoność z pozytywnym skutkiem wprowadzać do produkcji kolejnych jednostek czynnika zmiennego.

Istnieje więc optymalna skala działania firmy pozwalająca minimalizować koszty jak również maksymalizować masa zysku.

Koszt marginalny jest pochodną funkcji kosztu całkowitego i też wykazuje przebieg paraboliczny.

Krzywa tego koszty w swoim dodatnim przebiegu przecina w minimum krzywą kosztu zmiennego przeciętnego i całkowitego przeciętnego.

System finansowy. Działalność sektora bankowego. Rynek papierów wartościowych.

Finanse zajmują się gromadzeniem i wydatkowaniem pieniądza w wąskiej definicji.

Pieniądz to gotówka i środki na rachunku bieżącym czyli baza monetarna państwa.

W szerokim ujęciu pieniądz to również wierzytelności potwierdzone, rezerwy kruszców, papiery wartościowe, dzieła sztuki.

Ilość pieniądza w obiegu wynika z działalności banku centralnego, który wprost decyduje o emisji pieniądza gotówkowego i przy pomocy narzędzi polityki pieniężnej decyduje o strumieniu pieniądza żyrowego czyli uruchamianego przez banki operacyjne.

Narzędzia polityki pieniężnej to:

-Stopa rezerwy obowiązkowej-jej wysokość ustala organ NBP jakim jest rada polityki pieniężnej. Wysokość stopy to obecnie około 2-3 % depozytów zgromadzonych w bankach operacyjnych. Kwota rezerwy może być utrzymywana jako płynny pieniądz w bankach operacyjnych a w określonej części musi być deponowana na rachunku depozytowym banku operacyjnego, który jest otwarty w NBP.

Bank operacyjny nie może wykorzystać tego pieniądza dla kredytów. Stopa również reguluje kwestie utrzymania płynności finansowej banku operacyjnego.

Płynność rozumiemy jako zdolność banku do regulowania zobowiązań względem klienta.

- Operacje otwartego rynku- rynek otwarty to taki, na którym dokonują się transakcje z udziałem nieograniczonej liczby podmiotów zainteresowanych. Na rynku tym dokonuje się emisja dłużnych papierów wartościowych t.j. obligacji, których emitentem jest NBP oraz obligacji skarbu państwa ,których emisje technicznie realizuje NBP.

Ustalenie konkurencyjnego oprocentowania obligacji w stosunku do lokat banków komercyjnych powoduje przesunięcie pieniądza do banku centralnego lub do budżetu. Niższe lokaty w bankach przy danym zapotrzebowaniu na pieniądz powodują, że kredyt jest droższy, wymaga się wyższych zabezpieczeń kredytu, wyższej wiarygodności (wypłacalność klienta) co powoduje, że część z nich rezygnuje z kredytu. Pieniądz nie wchodzi do obrotu. Pieniądz NBP może w przyszłości być wykorzystany dla udzielania kredytów bankom komercyjnym.

Obligacje – emitent zobowiązuje się w momencie emisji do wykupu w określonym czasie i do udostępnienia odsetek w odpowiednim czasie i wysokości. Emitentem obligacji może być skarb państwa, NBP, przedsiębiorstwa, jednostki komunalne, samorządowe. Emisja obligacji jest na różny okres- najkrócej na rok. Jest możliwość kapitalizacji odsetek i sprzedaży obligacji przed terminem wykupu.

- Polityka stóp procentowych- Bank centralny może udzielać kredytów bankom operacyjnym, przykładem jest kredyt lombardowy, czyli kredyt udzielny pod zastaw papierów wartościowych oraz kredyt redyskontowy-udzielany jest on pod weksle.

Weksel- to bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty. Wyróżnia się m.in.:

- weksel własny (solo-suchy)- gdzie wystawca weksla wskazuje siebie jako osobę zobowiązaną do zapłaty

- weksel trasowany- gdzie wystawca weksla wskazuje kolejną osobę jako zobowiązaną do zapłaty.

Trasowanie weksla to przenoszenie zobowiązania na kolejny podmiot – „Indos” to przeniesienie na kolejny podmiot praw z weksla.

Weksel może być wystawiany jako zabezpieczenie dla kredytu kupieckiego. Przedsiębiorca może sprzedać swoją należność łącznie z zabezpieczeniem innemu podmiotowi, którym może być np. bank. Taki skup należności to factoring. Skup należności obcych to forfaiting.

Dyskonto weksla polega na obniżeniu sumy wekslowej o kwotę wynikającą z kosztów kredytu i czasu między terminem realizacji należności a jej sprzedawcą. Pod te weksle bank komercyjny może wnioskować o kredyt do banku centralnego. Znowu w momencie przyjęcia należności dokona się dyskonto, czyli obniży się suma wekslowa. Jeśli bank centralny przyjmie np. że taki uzyskiwany kredyt jest na 5% to wiadomo, że w banku komercyjnym przyjmie się % kredytu wyższy. Może to zniechęcić przedsiębiorcę do sprzedaży należności, a więc ograniczy się w danym momencie pieniądz w obiegu.

- Limity zadłużenia- bank centralny określa ile kredytu w ujęciu % w stosunku do własnego kapitału banku może przejść do jednego klienta lub grupy skonsolidowanych podmiotów. Tym samym ogranicza się wiarygodność banku, jego wypłacalność co decyduje o wizerunku banku jako instytucji zaufania publicznego.

Bank centralny pełni w gospodarce następujące f-cje:

1. jest bankiem emisyjnym

2. jest bankiem dla innych banków

3. jest bankiem państwa, czyli obsługuje finanse publiczne

Banki komercyjne realizują czynności aktywne:

- udzielanie kredytów i pożyczek

- obrót papierami wartościowymi

Czynności pasywne banków komercyjnych:

- przyjmowanie lokat i depozytów

Czynności usługowe (pośredniczące):

- doradztwo finansowe

- leasing

- handel walutą

- biura maklerskie

- rozliczenia między klientami