Definiowanie

Jest to zabieg, mający na celu ustalenie znaczenia wyrażenia w danym języku

Stosuje się definiowanie w sytuacji, gdy:

1. Nie znamy znaczenia wyrażenia (definiowanie sprawozdawcze)

2. Znaczenie wyrażenia jest nie jasne (definiowanie regulujące)

3. Chcemy zmienić znaczenie wyrażenia (definiowanie projektujące)

4. Chcemy wprowadzić nowe wyrażenie (definiowanie konstrukcyjne)

Wyróżniamy trzy kategorie definicji:

• Równoważnościowe

  • Realna

  • Nominalna

• Kontekstowe w tym:

  • Przez postulaty

  • Systemowa

• Deikdywne inaczej ostensywne (definiowanie przez wskazywanie przedmiotów pojęcia)

  • Konkretnego

  • Abstrakcyjnego (definicja eksplikatywna)

Definicje równoważnościowe mają strukturę:

• Definiendum (słowo definiowane) łącznik (spójnik) definicyjny definiens

• Definiens jest równoważny definiendum

• Definicja realna odnosi się do pojęcia i prezentuje jego treść,

• Definicja nominalna odnosi się do słowa i wyjaśnia jego znaczenie

Definicja nominalna

Definiens w definicji nominalnej stanowi wyrażenie znane (bardziej zrozumiałe) i równoważne definiendum.

Przykład definicji realnej (klasycznej)

Wskaźnikiem badanej własności nieobserwowalnej „p” dowolnej rzeczy „x” rozróżnialnej ze względu na właściwość „P” jako zmienną badaną jest taka obserwowalna własność „a” rzeczy „x” rozróżniona ze względu na właściwość „A”, której zaobserwowanie pozwala wnioskować o tym, że rzecz „x” posiada także własność badaną nieobserwowalną „p” rozróżnialną ze względu na właściwość „P” określoną w przedmiocie badania.

Treść pojęcia wskaźnik

• jest obserwowalny,

• dotyczy tej samej rzeczy badanej co własność badana (wskaźnikowana),

• pozostaje w znanej relacji z własnością badaną (wskaźnikowana).

Przykład definicji realnej

Wskaźnik jest to własność:

• obserwowalna,

• dotycząca tej samej rzeczy badanej co własność badana (wskaźnikowana),

• pozostająca w znanej relacji z własnością badaną (wskaźnikowana).

Niedostosowanie społeczne jest to względnie trwały brak adaptacji społecznej, charakteryzujący się postawami i zachowaniami wskazującymi na konflikt osoby z powszechnie uznanymi społecznie normami.

Przykład definicji nominalnej

Niedostosowanie społeczne znaczy tyle co rozbieżność między systemem norm i wartości uznawanych przez jednostkę i przez grupę do której należy.

Definicja kontekstowa

• Definiowane słowo jest używane w różnych kontekstach, i każdy kontekst dookreśla sposób jego rozumienia

• Szczególnym przypadkiem jest definicja systemowa w której są dokładnie określone konteksty w którym definiendum ma występować

Definicja systemowa

• Za twórcę definicji systemowej należy uznać Jana Władysława Dawida który określił co to znaczy rozumieć pojęcie:

• „Pojęcie jest jasne wtedy, gdy możemy oznaczyć stosunek jego do innych pojęć: wymienić do jakiej klasy bardziej ogólnej należy lub jakie podrzędne w sobie obejmuje, czym różni się od pojęć współrzędnych, jakie zawiera cechy istotne” (1911 s.68)

Określa

• Pojęcie nadrzędne lub pojęcia nadrzędne jeśli rozpatrujemy więcej niż jeden poziom nadrzędności oraz własności pozwalające wyróżnić z nich pojęcie definiowane,

• Wiele pojęć współrzędnych i własności je różniące,

• Wiele pojęć podrzędnych i własności je różniące,

• Wiele własności istotnych,

• Wiele przedmiotów pojęcia.

Zawiera w sobie

• Definicję realną, w tym klasyczną,

• Definicję ostensywną

Przykład definicji eksplikatywnej

Samoakceptacja

wyróżniamy samoakceptację w zakresie:

• oceny relacji środowiska do siebie;

• oceny relacji siebie do środowiska;

• oceny wizerunku własnego ja;

• oceny podejmowanych wyborów i decyzji.

• ocena relacji środowiska do siebie:

  • Krytycznie i z rozwagą podchodzi do oceny własnej osoby przez otoczenia;

  • Analizuje opinie poważnych ludzi;

  • Rozważnie przyjmuje wszelkie słowa krytyki;

  • Spokojnie odbiera należne mu oznaki uznania i aprobaty społecznej.

• ocena relacji siebie do środowiska:

  • Pragnie coś pożytecznego robić dla ludzi;

  • Interesuje się aktywnie innymi ludźmi;

  • Nie bywa nieśmiały i zakłopotany wobec ludzi;

  • Nie odczuwa nienawiści do ludzi o innych poglądach, systemie wartości czy stylu życia;

  • Nie odmawia innym ludziom wartości;

  • Nie próbuje dominować nad innymi ludźmi;

Fizyczne warunki pracy na stanowisku biurowym

• wielkość pomieszczenia,

  • ---powierzchnia

  • ---wysokość,

• mikroklimat,

  • ---temperatura

  • ---wilgotność powietrza

  • ---prędkość przepływu powietrza

• oświetlenie naturalne,

  • ---umiejscowienie stanowiska

  • ---wielkość okien

  • ---światło z zewnątrz

• oświetlenie sztuczne,

  • ---umiejscowienie źródła światła

  • ---rodzaj źródła światła

  • ---barwa światła

  • ---natężenie oświetlenia

• hałas,

  • ---pochodzący od urządzeń biurowych

  • ---odgłosy ulicy

  • ---pochodzący od współpracowników

• kolorystyka,

  • ---barwa

  • ---różnorodność

  • ---harmonia

• wyposażenie stanowisk,

  • ---wysokość płaszczyzny roboczej

  • ---powierzchnia płaszczyzny roboczej – wielkość, faktura

  • ---ustawienie monitora

  • ---rozmieszczenie innych urządzeń na blacie roboczym, w regałach (poręczność)

  • ---fotel (wygodność)

Przykład definicji systemowej

Pojęcie wskaźnika zostało określone za pomocą definicji realnej, by uzupełnić definicję systemową należy:

• Wskazać rodzaje własności rzeczy dla pedagoga człowieka

• Wskazać klasy wskaźników

• Wskazać przedmiot pojęcia wskaźnik (możliwe jest to przez zastosowanie definicji eksplikatywnej właściwości nieobserwowalnej albo trudno obserwowalnej)

Można wyróżnić własności:

• Aktualne

  • obserwowalne (dostępne)

  • trudno obserwowalne (bezpośrednio niedostępne)

• Potencjalne nieobserwowalne (niedostępne)

  • Instrumentalne

  • Kierunkowe

Wskaźniki dzielimy na:

• Konkretyzacyjne dotyczące własności trudno obserwowalnych; konstruujemy je przez konkretyzowanie właściwości środowiska,

• Aktualizacyjne dotyczące właściwości potencjalnych (nieobserwowalnych):

  • instrumentalnych; konstruujemy je przez operacjonalizację i kondycjonalizację

  • kierunkowych

    • konstruujemy je przez klasyfikację przedmiotów ustosunkowania

    • konstruujemy je przez klasyfikację sytuacji wyboru.

Przykład definicji systemowej

Funkcje intelektualne

• Pojęcie nadrzędne – osobowość człowieka

• Na osobowość człowieka komponują się:

  • Funkcje intelektualne

  • Funkcje emocjonalne

  • Funkcje decyzyjne

  • Funkcje wykonawcze

• Funkcje intelektualne obejmują:

  • Spostrzeganie

  • Wyobrażanie

  • Pamiętanie

  • Myślenie sensomotoryczne i wyobrażeniowe

  • Tworzenie pojęć i nazywanie ich itd.

• Dobranie takich zadań których rozwiązanie wymagałoby aktualizację określonych funkcji

BŁĘDY DEFINIOWANIA

• „ignotum per ignotum” – wyjaśnianie nieznanego przez nieznane np. polopiryna jest kwasem acetylosalicylowym

• „idem per idem” , czyli to samo przez to samo np. polityka to działalność polityczna; jest to błędne koło w definiowaniu

• „błąd przesunięcia kategorialnego” np. wybuch jest to taka rzecz (...)

• „za szerokie lub za wąskie” np. ksiądz to członek Kościoła Katolickiego, geometria to nauka o figurach

• nieadekwatność definicji

Ignotum per ignotus

Definiendum i definiens zawierają niezrozumiałe dla adresata definicji słowa bądź wyrażenia. Definicja obarczona tym błędem nie spełnia swojej podstawowej funkcji – jeden niezrozumiały termin wyjaśnia za pomocą innych równie niezrozumiałych słów.

[Błąd ignotum per igntum ma charakter subiektywny – definicja niezrozumiała dla jednej osoby może być zrozumiała dla innej, dysponującej odpowiednią wiedzą]

Idem per idem

Wyraz bądź wyrażenie występujące w definiendum pojawia się następnie w definiensie (definiendum i definiens zawierają ten sam zwrot).

Przykład:

„Pojazd silnikowy” - pojazd wyposażony w silnik, z wyjątkiem motoroweru i pojazdu szynowego;

Błędne koło pośrednie

Słowo A definiuje się przy użyciu słowa B, a do zdefiniowania słowa B używa się znowu słowa A (może być więcej takich etapów pośrednich, co znacznie wówczas utrudnia wykrycie błędnego koła).

Przykład:

Logika jest to nauka o poprawnym rozumowaniu. Poprawne rozumowanie to takie, które przebiega wedle ściśle określonych reguł. Ściśle określone reguły wyznacza logika.

BŁĄD PRZESUNIĘCIA KATEGORIALNGO

Zakresy definiendum i definiensa wykluczają się. Innymi słowy, wyrażenia występujące w definiendum i definiensie należą do różnych kategorii (ontologicznych).

Przykład:

Wybuch to przedmiot powodujący huk.

Defincje „za szerokie lub za wąskie”

1. Definicja za szeroka: zakres definiensa jest szerszy od zakresu definiendum.

Przykład:

Adwokat jest to osoba wykonująca zawód prawnika.

2) Definicja za wąska: zakres definiensa jest węższy od zakresu definiendum.

Przykład:

Nożyczki to urządzenie służące do cięcia papieru.

Nieadekwatność definicji

3) Krzyżowanie się zakresów definiendum i definiensa (definicja jednocześnie „za szeroka i za wąska”).

Przykład:

Stół jest to mebel na którym można spożywać posiłki

[Istnieją stoły nie nadające się, ze względu na ich funkcję, do spożywania posiłków (np. stół kreślarski) i istnieją meble , które na których można spożywać posiłki, chociaż nie są stoła