Biomedyczne postawy rozwoju 10.10.2012
Jak można zdefiniować rozwój?
Rozwój – proces ukierunkowanych zmian w którym dany obiekt przechodzi przez kolejne etapy przemian, od stanów prostszych, mniej doskonałych, do bardziej złożonych, doskonalszych (pod określonym względem).
Rozwój osobniczy (ontogenetyczny, ontogeneza)
Proces przemian morfologicznych, fizjologicznych, psychicznych w ciągu życia człowieka
Od zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik do śmierci
Dziedziną nauki zajmującą się rozwojem osobniczym i wpływem na jego przebieg różnych czynników jest auksologia
Rozwój fizyczny i biologiczny
Całokształt procesów biologicznych obejmujący następujące aspekty
Wzrastanie – proces zmian ilościowych, powiększanie się wymiarów i masy ciała przez rozrost i rozplem
Różnicowanie – zmiany w strukturze komórek, tkanek, formowanie się kształtów i proporcji organizmu. Są to zmiany jakościowe, charakterystyczne dla różnych okresów rozwoju, które uzasadniają powiedzenie, że „dziecko nie jest miniaturą człowieka dorosłego”
Dojrzewanie – doskonalenie funkcji poszczególnych narządów, układów i organizmu jako całości
W rozwoju fizycznym można wyróżnić komponenty dotyczące
Ciała (soma) – rozwój morfologiczny, somatyczny
Funkcji organizmu – w tym rozwój motorniczy (ruchowy), pojawienie się nowych ruchów, uczenie się złożonych czynności ruchowych, coraz bardziej celowe zachowania motoryczne i większa sprawność fizyczna organizmu
Etapy rozwoju człowieka (N. Wolański)
Progresywny (ewolucja) – przewaga zmian anabolicznych nad katabolicznymi, procesów budowy nad rozpadem, obejmuje on okres wewnątrzłonowy, dzieciństwo i młodość (do 20-25 r.ż.)
Stabilizacji (transwolucja) – równowaga przemian biochemicznych u człowieka dorosłego (do 40-45 r.ż)
Regresywny (inwolucja) – przewaga zmian katabolicznych nad anabolicznymi, starzenie się organizmu
Czynniki wpływające na rozwój fizyczny dzieci i młodzieży
Czynniki wewnętrzne
- genetyczne
- paragenetyczne
Niegenetyczne matki
Hormonalne
Czynniki zewnętrzne
- czynniki środowiskowe
Biogeograficzne
Społeczno-ekonomiczne
- wpływ chorób przewlekłych
- styl życia i zachowanie (zdrowotne)
Żywienie
Aktywność ruchowa
Genetyczne uwarunkowanie
Choroba, cecha lub zaburzenie jest skutkiem
Błędu w zapisie inf. genetycznej w DNA (mutacje genowe, aberracje chromosomowe)
Sumującego się efektu zmienności (wariantów) wielu genów lub polimorfizmów genetycznych (cechy, choroby wieloczynnikowe)
Zaburzeń dotyczących molekularnych mechanizmów przekazywania inf. zawartej w DNA (zaburzenie transkrypcji, metyzacji rodzicielskiego napiętnowania genomowego)
Geny i ich produkty uczestniczą we wszystkich procesach chorobowych.
Zaburzenia rozwoju
Rozwój fizyczny i intelektualny kontrolowany jest przez wiele genów (cechy wielogenowe) niekiedy jednak mutacja jednego genu przejawia się niepełnosprawnością (np. choroby monogenowe)
Definicja zdrowia według WHO
„stan doskonałego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego”
Definicja zdrowia wg prof. Marcina Kacprzaka
„zdrowiem nazywamy nie tylko brak choroby lub niedomagań, ale także dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania biologicznego i społecznego, jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach”
Definicja choroby
„choroba to naruszenie prawidłowej funkcji i/lub struktury jednego lub wielu narządów czy układów, co powoduje obniżenie jakości życia chorego człowieka i eliminuje go czasowo lub trwale z życia zawodowego i społecznego, a przy niekorzystnym przebiegu prowadzi do trwałego upośledzenia (choroba przewlekła, kalectwo, ciężka choroba psychiczna) lub do zgonu”
Zdrowie, jako trójskładnikowa całość
Zdrowie społeczne
Zdrowie psychiczne
Zdrowie fizyczne
Czynniki determinujące zdrowie
Styl życia (50%)
Środowisko (20%)
Czynniki genetyczne (20%)
Działalność służby zdrowia (10%)