PEDIATRIA WYKŁAD 1 15.02

ROZWÓJ FIZYCZNY, PSYCHOMOTORYCZNY I SPOŁECZNY DZIECKA :

ROZWÓJ DZIECKA – proces obejmujący serię progresywnych zmian, które prowadzą do osiągnięcia dojrzałości organizmu. Istnieje ścisły związek pomiędzy rozwojem biologicznym, psychicznym i społecznym.

Auksologia – to nauka zajmująca się rozwojem fizycznym i psychicznym.

Okresy rozwoju dziecka:

-wewnątrzmaciczny

-pozamaciczny:

• Noworodkowy (do 30 dnia życia)

• Niemowlęcy (do końca 1 r.ż)

• Wczesnego dzieciństwa = poniemowlęcy (2-3 r.ż)

• Przedszkolny (4-6 r.ż)

• Szkolny (7-15 r.ż): faza obojętnopłciowa (7-10 r.ż), faza dojrzewania płciowego (11-15 r.ż)

• Młodzieńczy (16-20 r.ż)

Wymiary:

-noworodek urodzony o czasie (donoszony): 38-42 hbd (tydzień ciąży)

-średnia masa ciała: 2500-4600 g

-średnia długość ciała: 47-55 cm

-średni obwód główki: 35-37 cm

-średni obwód klatki piersiowej: 33-35 cm

Obwód główki > obwód klatki piersiowej

Wygląd:

-proporcje ciała: głowa ¼ długości ciała, krótka szyja, beczkowata klatka piersiowa, duży brzuch, krótkie kończyny ¼ długości ciała.

-środek ciężkości ciała na wysokości pępka

-fizjologicznie nieco wzmożone napięcie mięśniowe

-delikatna, cienka skóra, na ramionach pokryta delikatnym meszkiem (lanugo), w okresie tuż po urodzeniu – maź płodowa

-fizjologiczne złuszczanie naskórka (3-4 dobra)

-dwa ciemiączka (przednie ma kształt rombu i rozmiary 1,5x1,5 cm, tylne jest mniejsze i ma kształt trójkąta

-niekiedy obecność przedgłowia

Układy i narządy: powolna adaptacja do życia pozałonowego:

-układ oddechowy, krążenia, moczowy – brak rezerwy czynnościowej

-przewód pokarmowy, układ odpornościowy – niedojrzały

SKALA APGAR :

8-10 : stan dobry

4-7 : umiarkowania niewydolność oddechowa lub krążeniowa

0-3 : ciężka niewydolność oddechowa lub krążeniowa

Zachowanie:

-przewaga zginaczy: zgięciowe ułożenie kończyn

-gwałtowne ruchy, słaba koordynacja

-silne odruchu noworodkowe

-na chwilę podnosi głowę, w trakcji – głowa opada

Komunikacja:

-płacz (krzyk bez łez)

-krótkie gardłowe dźwięki

Rozwój społeczny:

-potrzeba bliskości matki

-sen 20-22 godziny

-na chwilę skupia wzrok na twarzy ludzkiej

Odruchy noworodkowe:

-na światło: jasne światło powoduje zaciśnięcie powiek

-oczu śpiącej lalki: skręcenie głowy noworodka powoduje ruch gałek ocznych w kierunku przeciwnym do kierunku skrętu (do ok 10 dnia życia)

-ssania: wywoływany przez podanie smoczka (do końca 1 r.ż.)

-szukania (Rutinga): przy podrażnieniu kącika ust noworodek wykonuje zwrot głowy w tym kierunku i otwiera usta

-toniczny szyjny asymetryczny: zmiana ułożenia głowy powoduje wyprost kończyny górnej po stronie skrętu głowy, a zgięcie kończyny po stronie przeciwnej, tzw pozycja fechmistrza (do 5-6 miesiąca)

-chwytny: I faza – podrażnienie dłoni powoduje skurcz toniczny palców i zaciśnięcie dłoni, II faza – działanie prostowników (do 4 miesiąca życia)

-obejmowania (Moro): wywołujemy go uderzając w podłoże, na którym leży dziecko, I faza – rozrzucenie rąk, wyprostowanie rąk i palców, II faza – przywiedzenie rąk (do ok. 5 miesiąca)

-Babińskiego: w wyniku drażnienia zewnętrznego brzegu stopy, następuje podeszwowe zgięcie palców i grzbietowe zgięcie palucha (do 2 roku życia)

-podparcia: przy ustawieniu razem stóp noworodka i podparciu pod pachami dziecko wyprostowuje tułów, głowę i nóżki.

Stany przejściowe okresu noworodkowego:

-żółtaczka fizjologiczna: zażółcenie skóry między 2 a 4 dobą życia, ustępuje pod koniec 1 tygodnia

-spadek masy ciała: dojrzały noworodek między 2 a 4 dobą życia traci 10% urodzeniowej masy (wcześniaki 20-25%)

-kryza płciowa: pojawia się między 2 a 3 dobą życia, u dziewczynek białoszklista wydzielina z pochwy lub krwawienie, u chłopców obrzęk i powiększenie gruczołu krokowego, u obu płci powiększenie gruczołów sutkowych, często z obecnością wydzieliny, która swym składem przypomina siarę (pierwsze mleko)

-przejściowa gorączka: zwyżka ciepłoty ciała do 38-39 stopni w 3-4 dobie życia

-fizjologiczna hypoprotrombinemia: między 3 a 4 dniem zycia, wyrównuje się pod koniec 1 tygodnia

-rumień fizjologiczny: żyworóżowe zabarwienie skóry, ujawnia się po urodzeniu, ustępuje po kilku godz.

-stole przejściowe: pierwsza wydalina tzw smółka, po 3-4 dniach pojawiają się luźne, zielonkawe stolce, nawet do kilkunastu w ciągu dobry (do ok. 10 dnia zycia)

-rumień toksyczny: wielopostaciowa wysypka, przy uciśnięciu zabarwia się na żółto, nie występuje na dłoniach i stopach

NIEMOWLĘ: okres niemowlęcy charakteryzują szybkie zmiany w psychice i zachowaniu dziecka:

-przejście od podstawy biernej do czynnej i działania odruchowego do celowego

-przejście od bezradności do sprawności lokomocyjnej i manipulacyjnej

-zmniejszenie liczby godzin snu (z 20 do 14)

-nabywanie zdolności kontaktowania z otoczeniem (gesty, dźwięki)

-nabycie zdolności do nawiązywania kontaktów społecznych

Rozwój fizyczny:

-szybkie tempo wzrastania (max w I kwartale)

-w 3-4 m.ż podwojenie, a w 9-10 potrojenie urodzeniowej masy ciała

-średnie przyrosty masy ciała na miesiąc, I półrocze – 600g, iI półrocze- 500g

-zarastanie ciemiączek: tylne – 3 miesiąc, przednie 15-18 miesiąc

-obwód głowy wzrasta o 10 cm, a klatki piersiowej o 12cm

-od 2 miesiąca obwód klatki piersiowej przewyższa obwód głowy

-pierwsze zęby – 6 msc

-kształtowanie krzywizn kręgosłupa: lordoza szyjna 3-4 miesiąc, lordoza lędźwiowa 9-12 miesiąc

Rozwój ruchowy:

Pierwsze 3 miesiące:

-coraz większa symetria ułożenia

-stopniowe zmniejszanie intensywności i zanik odruchów

-stabilizacja w pozycji na plecach dzięki złagodnieniu krzywizn kręgosłupa (u noworodka kręgosłup jest fizjologicznie wygięty ku tyłowi w odcinku szyjnym i lędźwiowym) –coraz stabilniejsze oparcie na łopatkach i miednicy – umożliwia łączenie rąk na wysokości wzrostu i uniesienie.

-zmiana w pozycji na brzuchu z oparcia na klatce piersiowej

Drugi kwartał:

-na brzuchu: balansowanie ciałem (przenoszenie ciężaru), oparcie na łokciu, biodrze i przesuniętym dogłowowo kolanie, chwyt do przodu

-coraz wyższy podpór, podparcie na dłoniach (6 msc)

-na plecach stabilizacja w symetrycznej pozycji ,coraz wyższe dźwiganie kończyn dolnych, uniesienie miednicy(obrót na brzuch)

-przekroczenie ręki linii pośrodkowej ciała 4-5 miesiąc, obrót na bok – obrót na brzuch (6msc)

-zanik odruchów: rozwój ręki do chwytu, dłoń otwarta

Trzeci kwartał:

-doskonalenie obrotu w obie strony, przesuwanie się w boki (ruchy rąk)

-na brzuchu: wysoki podpór na dłoniach, przesuwanie się z punktu podparcia z bioder w kierunku kolan – pozycja czworoboczna

Czwarty kwartał:

-wspinanie się w górę

-klęk prosty – balans – klękanie na 1 kolanie, podpor na stopie – stawanie

-krok dostawny, bokiem – z podparciem

-samodzielne chodzenie

Rozwój psychoemocjonalny:

-pierwszy świadomy uśmiech: 6-8 tydz życia

-3 miesiąc: reaguje ożywieniem na twarz ludzką, na głos odpowiada głosem, uśmiecha się i grucha spontanicznie

-2 kwartał: wydaje okrzyki radości, śmieje się

-3 kwartał: odróżnia obcych (lęk), silny związek z matką

-4 kwartał: badanie przedmiotów, posługiwanie się nimi, zna swoje imię, rozumie zakazy,

Rozwój mowy:

-okres noworodkowy: krzyk, nużenie

-3 miesiąc: początek gaworzenia, na głos odpowiada głosem, grucha spontanicznie,

-4 miesiąc: gaworzenie

-5 miesiąc: sylaby

-6 miesiąc: łańcuchy sylabowe

-8 miesiąc: komunikuje się za pomocą gestów o stałym znaczeniu, stale mówi (ciągi sylab)

-9 miesiąc: powtarza 2 razy tę samą sylabę „ma-ma”,

-10 miesiąc: rozumie mowę, wykonuje proste polecenia

-12 miesiąc: pierwsze 2-3 słowa

OKRES PONIEMOWLĘCY:

Rozwój fizyczny:

-maleje szybkość wzrastania

-w 2 roku życia – kolejne 8 zębów (w sumie 14-16) w 13 msc 2 boczne siekacze dolne, w 15 msc 2 pierwsze górne przedtrzonowe, w 19 msc kły

-pogłębiona lordoza lędźwiowa, wypukły brzuch

-wydłużanie się kończyn

-zaznaczony podłużny łuk stopy

-zwiększenie procentowego udziału mięśni w masie ciała

-zmniejszenie się ilości podskórnej tkanki tłuszczowej, dziecko smukleje.

Rozwój motoryczny:

-doskonalenie ruchów lokomocyjnych, bardzo duża aktywność ruchowa

-15 msc – swobodnie chodzi, wspina się na schody na czworaka

-18 msc życia: wspina się na niewysokie przedmioty

-24 msc: biega pewnie, chodzi na palcach, wchodzi po schodach krokiem dostawnym

-2,5 r.ż: chodzi po linii prostej, chodzi po schodach stawiając nogi na przemian

-3 r.ż.: stoi na jednej nodze, wchodzi i schodzi o pochyłościach, chodzi po wąskich ścieżkach

-wzrost sprawności manipulacyjnej i koordynacji wzrokowo-słuchowej (dostosowywanie ruchów rąk do oddalenia, wielkości i kształtów przedmiotów, posługiwanie się przedmiotami codziennego użytku,

Procesy poznawcze i mowa:

-15 msc: reaguje na obrazki w książce, obserwuje co się dzieje za oknem

-18 msc: rozpoznaje i nazywa przedmioty na obrazku, wskazuje części ciała

-2,5 r.ż.: zapamiętuje krótki wierszyk, rozpoznaje drogę do domu

-3 latek: nazywa czynności na obrazku, zadaje wiele pytań

-1,5 r.ź: mówi kilkanaście wyrazów

-2 latek: używa około 300 wyrazów

-2,5 r.ż: używa zaimka „ja”

-3 latek: potrafi łączyć proste zdania, swobodnie porozumiewa się z otoczeniem

Samodzielność, dojrzałość społeczna:

-1,5 r.z.: pije samo trzymając kubek, zdejmuje niektóre części garderoby, próbuje włożyć buty

-2 r. z.: zaczyna jeść widelcem, pilnuje swoich własności, myje samodzielnie ręce

-2,5 r.ż: wkłada buty, zapina i rozpina guziki, chce wszystko robić sam, nie moczy się w nocy

-3 latek: je samodzielnie, sznuruje buty

OKRES PRZEDSZKOLNY

ROZWÓJ FIZYCZNY:

-tempo wzrastania jest wyraźnie mniejsze, roczne przyrosty długości ciała wynoszą średnio 6-8 cm, masy ciała 2 kg

-dziecko jest szczupłe, wydłużają się kończyny

-znaczny rozwój tkanki mięśniowej: poprawia się postawa ciała, zmniejsza się lordoza lędźwiowa, uwypuklenie brzucha, kształtuje się łuk podłużny i poprzeczny stopy (do 8 roku życia)

-koślawość kolan

-różnice w wymiarach klatki piersiowej, szerokość barków i bioder

-część twarzowa czaszki rośnie szybciej niż część mózgowa, szczęka poszerza się

- w 6 roku życia wyrzynanie się pierwszych zębów stałych (pierwszy trzonowiec)

Rozwój motoryczny, samodzielność:

-w okresie przedszkolnym następuje wzrost sprawności ruchowej i koordynacji ruchowej i kończyn (swobodnie bieganie, skakanie, jazda na dwukołowym rowerku, na nartach)

-wzrost zaradności i samodzielności (samodzielne ubieranie się, jedzenie)

-pomoc w prostych pracach domowych (nakrycie do stołu)

Procesy poznawcze, rozwój społeczny:

-wiek pytań

-od 3-4 r..z: identyfikacja płci i ustalenie roku seksualnej

-rozwój mowy

-6 latek: odróżnia stronę lewą od prawej

-wzrost potrzeby kontaktów z rówieśnikami

-potrzeba zabawy z rówieśnikami

Okres szkolny:

Rozwój fizyczny;

-wolne tempo wzrastania: roczne przyrosty wysokości około 5 cm

-większy przyrost masy ciała

-mózg osiąga ostateczną wielkość: maleją przyrosty obwodu głowy

-wady postawy: skrzywienie kręgosłupa, płaskostopie, okrągłe plecy

-u młodzieży uprawiającej sport nieprawidłowe postawy ciała spotyka się rzadziej (większe napięcie układu mięśniowego)

Rozwój motoryczny:

-doskonałość ruchów lokomocyjnych, wysoki poziom sprawności fizycznej

-zwiększenie zdolności do koncentracji uwagi, zmniejszenie niepokoju ruchowego

-dalszy rozwój ruchów precyzyjnych, nauka pisania

-większa płynność ruchów u dziewcząt, u chłopców większa sprawność i wydolność fizyczna

Rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny:

-zdolność do dłużej koncentracji

-sprawna pamięć

-kształtuje się myślenie logiczne

-poszerzenie zakresu słownictwa

-rozwój zainteresowań

-zacieśnienie kontaktów z rówieśnikami

-wzrost autorytetu dorosłych, najpierw z rodzinnym potem spoza rodziny, a następnie jego zmniejszenie

-wzrost aktywności społecznej i umiejętności życia w zespole

Okres dojrzewania płciowego:

-trwa przeciętnie u dziewcząt około 4 lat, u chłopców 6-7 lat, fazy przedpokwitaniowa i pokwitaniowa

-intensywne tempo wzrastania – skok pokwitaniowy, czyli przyspieszenie tempa wzrastania w okresie dojrzewania płciowego

-zmiana wyglądu

-gwałtowne przemiany hormonalne, pojawienie się pierwszej miesiączki (menarche – pomiędzy 10 a 16 rokiem życia) oraz polucji

Rozwój emocjonalny, rozwój intelektualny:

-chwiejność emocjonalna

-zmienność nastroju

-brak pewności siebie

-samokrytycyzm

-konflikty z rodzicami, walka o niezależność, pod koniec dojrzewania wyciszenie emocjonalne oraz osiągnięcie samodzielności w zakresie niezależnego decydowania o sobie

Okres młodzieńczy: stabilizacja w zakresie cech somatycznych, regularne cykle owulacyjne, ukształtowanie charakteru, wybór dróg życiowych